Tilburg University
De radicale vernieuwing van het civiele procesrecht in Engeland en Wales Vranken, J.B.M. Published in: Nederlands Juristenblad Document version: Author final version (often known as postprint)
Publication date: 1999 Link to publication
Citation for published version (APA): Vranken, J. B. M. (1999). De radicale vernieuwing van het civiele procesrecht in Engeland en Wales. Nederlands Juristenblad, 1879-1885.
General rights Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal Take down policy If you believe that this document breaches copyright, please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.
Download date: 12. jan. 2016
D E RAD ICALE VERN IEUWIN G VAN HET CIVIELE PROCESRECHT IN EN GELAN D EN WALES N ederland is niet het enige land waarin geklaagd wordt over het trage verloop, de hoge kosten en de inefficiency van civiele procedures. Eerder geldt het omgekeerde: er lijkt vrijwel geen land te zijn waarin deze klachten niet worden geuit. W ereldwijd worden pogingen ondernomen tot verbetering. Opvallend is dat, hoewel de concrete vormgeving uiteenloopt, de richting waarin de verbetering wordt gezocht in veel landen vergelijkbare trekken vertoont.1 Kern is (a) dat partijen en rechters veel strakker bij de hand moeten worden genomen, en (b) dat de wetgever hierbij het voortouw moet nemen. W aartoe dit kan leiden, laten Engeland en W ales zien. Daar is de omvangrijkste en meest radicale herziening van het civiele procesrecht totstandgebracht die ik ken. Het nieuwe recht bevat elementen die ook voor N ederland van belang (kunnen) zijn. Ik licht er enkele uit. V oorafgaande daaraan vertel ik kort iets over zijn totstandkoming. D e Civil Procedure Rules De op 26 ap ril 1999 in Engeland en Wales2 in w erking getred en Civil Proced u re Rules (CPR)3 bevatten d e om vangrijkste en m eest rad icale herziening van het civiele procesrecht 4 d ie ik ken. De Rules5 zijn zo nieu w d at op een enkele u itzond ering na, 1Meer
d aarover in mijn preadvies voor de Ned erlandse Vereniging voor Procesrecht, Rechtsvergelijkende gezichtspunten bij de herziening van het civiele procesrecht in eerste aanleg, d at samen met het pread vies van Daan Asser is gepubliceerd onder de titel: Verantwoord elijk procederen, 1999, p. 33-88. Het onderhavige artikel is een be-, bij- en omwerking van een deel van het pread vies. Interessant rechtsvergelijkend materiaal bevat ook het boek van A. Zuckerman, Civil Justice in Crisis. Comparative Perspectives of Civil Proced ure, 1999.
2Hierna 3De
spreek ik kortheidshalve alleen van Engeland.
Rules vervangen d e Rules of the Supreme Court 1965 en de County Court Rules 1981, zij het nog niet helemaal. Belangrijke onderdelen als het hoger beroep en d e executie van uitspraken zijn nog niet in de CPR opgenomen (art. 50 CPR). Er word t aan gewerkt. Gedacht wordt o.m. aan een systeem waarin voor bijna alle hoger beroepen een ’leave to appeal’ moet worden gevraagd .
4Behalve
d e CPR worden ook herzien d e w et op d e rechtshulp en d e positie van de solicitors, die het recht zullen krijgen op dezelfde voet als barristers op te treden in alle zaken voor alle hogere rechterlijke instanties.
1 geen beroep m eer kan w ord en ged aan op d e p reced enten d ie ond er het oud e recht zijn gevestigd . Van d e rechter w ord t verw acht d at hij d e CPR zal uitleggen, ’unfettered by p reviou s au thorities’.6 De herziening is verbazingw ekkend snel totstand gebracht. Vanaf het m oment d at Lord Woolf - d e latere p resid ent van het Court of Appeal (Master of the Rolls) - in 1994 d e opd racht kreeg d e herziening voor te bereid en, heeft m en niet meer d an vijf jaar nod ig gehad . De CPR zijn verd eeld in 51 titels (parts), d ie sam en ongeveer 450 Ru les tellen. De Ru les zijn aangevuld m et vele hond erd en Practice Directions en een groot aantal Form s. In boekvorm beslaan ze m eer d an d uizend blad zijd en.7 Practice Directions zijn, zoals d e naam al zegt, aanw ijzingen voor d e praktijk. Ze zijn van groot belang, om d at ze verklaringen, u itw erkingen en toesp itsingen van d e Rules bevatten en attent m aken op d e sam enhang m et and ere Ru les. Vaak zijn ze nog u itgebreid er d an d e Ru les zelf. H et voord eel van Practice Directions is d at ze heel snel kunnen inspelen op verand erd e omstand ighed en en op nieuw e problemen d ie zich voord oen. Ze hebben geen kracht van w et en w ord en totstand gebracht d oor d e Lord Chief Justice, the Master of the Rolls and the Vice-Chancellor. Met nam e in d e beginperiod e kan d eze snelheid van groot belang zijn, om d at het natu urlijk even d u urt voord at d e vele, onverw achte vragen w aartoe d e nieuw e Rules zond er tw ijfel aanleid ing geven, zijn beantw oord en d e CPR tot een held er en consistent geheel zijn uitgegroeid . De praktijk heeft niet veel kans gehad zich op het nieuw e procesrecht voor te bereid en. Pas eind janu ari 1999 is d e d efinitieve versie van d e Ru les op Internet gepu bliceerd . Practice Directions en Form s w aren zelfs op d e d ag van d e invoering nog niet allemaal klaar. Inm id d els zijn d e Rules al zeven keer geam end eerd . Dat is niet echt geru ststellend .
5Met
uitzondering van familie- en insolventiezaken zijn de Rules van toepassing in alle procedures die word en gevoerd voor de County Courts, d e High Court en d e Civil Division of the Court of Appeal.
6Inmidd els
zijn de eerste uitspraken in d eze zin al gewezen. Zie Charles Plant (ed .), Blackstone’s guid e to the Civil Procedure Rules, 1999, 2e druk, p. VIII.
7Ze
zijn verzameld en, voorzien van een ruime inleiding, gepubliceerd in het in de vorige noot genoemde boek onder redactie van Charles Plant. De eerste druk ervan is verschenen in maart 1999, de tweed e - bijgewerkt en aangevuld tot 1 augustus 1999 - in september 1999. Aangekond igd is d at in januari 2000 een d erde druk zal verschijnen (www.blackstonepress.com).
1
Aard van de herziening: van adversarial system naar case management Aan d e w ens tot herziening lagen d e gebru ikelijke klachten over het civiele p rocesrecht ten grond slag. De comm issie Woolf heeft ze in haar rapp ort Access to Ju stice 8 opgesom d : te d u ur, te langzaam, te ingew ikkeld en een bron van ongelijkheid tussen partijen. Als oorzaak van d e gebreken heeft d e com m issie vooral het ’ad versarial’ karakter van het Engelse procesrecht genoem d , w aarin partijen (lees: hu n ad vocaten) in alle fasen van d e proced u re veel vrijheid hebben om vorm , inhoud en verloop ervan te bepalen. In het bijzond er d e ad vocatuur heeft het m oeten ontgeld en. Ad vocaten zijn in d e ogen van d e com missie d e grootste verspillers van tijd en geld en, d us, een d irecte bed reiging voor het access to justice. Dit verw ijt is w el erg eenzijd ig, lijkt m ij9. Toch heeft het verrassend w einig openlijk 10 p rotest van d e ad vocatuu r uitgelokt. Een van d e w einigen d ie w el d e hand schoen heeft d u rven opnem en, is geen ad vocaat, m aar d e hoogleraar M. Zand er. H ij is evenw el vrijw el m eteen d oor Lord Woolf op een w einig verheffend e m anier neergesabeld als iem and d ie van het ond erw erp niets afw eet.11 H oe d it zij: volgens Lord Woolf en d e zijnen 8Commissie
Woolf, Access to Justice, Final Report 1996, p. 2 onder 2. Er is ook een Interim Report, verschenen in 1995.
9Het
oud e systeem kende ook feilen die niet (alleen) op de ad vocatuur konden word en afgeschoven. Voorbeeld en waren de nodeloze en vaak onbegrijpelijke verschillen tussen het procesrecht van de County Courts en de High Courts en d e minimaal acht verschillende manieren waarop een proced ure kon worden ingeleid. Ook voor het ontbreken van een ’alternative dispute resolution’-systeem kon bezwaarlijk alleen de ad vocatuur verantwoordelijk word en gesteld .
10Binnenskamers
is er heel wat meer gemopperd, heb ik van enkele barristers vernomen. Zie ook A. Zuckerman, Lord Woolf’s Access to Justice: Plus ça change.., Modern Law Review 1996, p. 773-796, die zijn artikel vergezeld doet gaan van d e noot: 'The author has received encouragement and assistance from judges and practitioners who might prefer an anonymous acknowledgement.'
11Lord
Woolf, Medics, Lawyers and the Courts, Civil Justice Quarterly 1997, p. 302 e.v.. Het antwoord van M. Zander is te vind en ond er de titel Woolf on Zand er, New Law Journal 1997, p. 768-770. Kritiek vindt men ook in A.
1 m oest het roer geheel om . Zij bep leitten een stelsel w aarin niet d e p artijen en hun ad vocaten in beginsel het verloop en d e voortgang van d e proced u re ku nnen bepalen, m aar w aarin d e rechters verantw oord elijk zijn voor het m anagem ent van d e zaken. ’Ju d icial case m anagem ent’ (JCM) is het trefw oord d at d e lezer vanaf d e eerste blad zijd en van het interim - en eind rapport tegem oet springt. De w etgever 12 heeft d e ged achten en id eeën van d e com missie Woolf vrijw el ongew ijzigd overgenom en. Het dw ingende karakter van de CPR H et d w ingend e karakter van het nieuw e procesrecht blijkt meteen al uit d e eerste paar zinnen van d e CPR. De CPR hebben één 'overrid ing objective', te w eten d at ze d e rechter in staat m oeten stellen 'to d eal w ith cases ju stly' (Ru le 1.1). Moge d eze d oelstelling nog betrekkelijk algem een en zelfs w at obligaat klinken, het vuu rw erk volgt m eteen d aarna w anneer het realiseren van d e 'overrid ing objective' niet alleen tot taak van d e rechter w ord t gem aakt (Rule 1.2), maar evenzeer als p licht op p artijen en hun ad vocaten w ord t gelegd (Ru le 1.3). Ond er m eer houd t d at in d at ad vocaten en p artijen er d oor d e rechter op ku nnen w ord en aangesproken: *d e kosten zo laag m ogelijk te houd en; *voortvarend heid te betrachten in d e procesvoering; *ervoor te zorgen d at op voet van gelijkheid w ord t gep roced eerd ; *erop te letten d at d e aan een zaak te bested en tijd evenred ig is m et het bed rag, het belang en d e com plexiteit ervan, alsook met d e financiële mogelijkhed en van beide p artijen; *geen groter beroep te d oen op d e m et algemene mid d elen bekostigd e rechterlijke m acht d an strikt nod ig is; *zich cop eratiever op te stellen d an gebruikelijk w as in het 'ad versarial system '. De com m issie Woolf en in haar voetspoor d e w etgever hebben het niet gelaten bij het form u leren van d eze p licht alleen en een oproep aan rechter en p artijen zich d aarnaar te ged ragen. Dat zou te vrijblijvend zijn gew eest. Daarom is in d e eerste p laats een u itgebreid sanctiestelsel in het leven geroepen om p artijen d ie d e Rules, Practice Directions en Court Ord ers overtred en, terecht te w ijzen. De sancties variren van het Zuckerman en R. Cranston (ed.), Reform of Civil Procedure. Essays on 'Access to Justice', 1995. 12Niet
het parlement, maar ingevolge d e Civil Procedure Act 1997 een daartoe ingesteld Civil Procedure Rule Committee, bestaand e uit zo'n 14 personen uit d e rechterlijke macht en daarbuiten (art. 2 Civil Procedure Act).
1 niet toelaten van conclusies of bew ijsleveringen (striking ou t), tot het op voorhand opleggen van kostenveroord elingen en het vervolgen w egens contemp t of court.13 Ik ga hier niet op in. Voor N ed erland se lezers interessanter is d e tw eed e manier w aarop d e w etgever probeert partijen en rechters bij d e les te hou d en: d e keu ze voor een strak en w aar mogelijk gestand aard iseerd procesverloop ond er leid ing van d e rechter als case m anager. Ik licht er enkele elementen u it d ie voor d e N ed erland se d iscussie over d e herziening van het civiele procesrecht interessant (kunnen) zijn. A.Substantiëringsplicht Overal w ord t gezocht naar m id d elen en m anieren om zo sp oed ig m ogelijk in d e proced ure d e feitelijke en jurid ische kad ers van het geschil te kunnen vaststellen. In vrijw el alle d iscussies over d e verbetering van het civiele procesrecht w aarvan ik kennis heb genom en, staat d it centraal. Meer en m eer vat d e ged achte post d at sprake m oet zijn van een gezam enlijke verantw oord elijkheid van rechter en partijen.14 Ook in N ed erland is d it het geval. Zoals het er nu naar u itziet, kiest het nieuw e w etsvoorstel, and ers d an eerd er, voor een d uid elijke substantiringsplicht van partijen.15 In Engeland is hetzelfd e ged aan. Er is één w ijze van procesinleid ing (d e claim form). De claim is het eerste stu k van d e Statem ents of Case.16 De and ere stukken zijn d e particu lars of claim - d ie d e uitw erking van d e claim bevat ind ien d at niet m eteen is geschied -, en verd er d e d efence, inclusief een eventu ele counterclaim , d e reply op d e d efence, d e op roep ing van d erd en, alsm ed e d e inform atie d ie vrijw illig of op bevel van d e rechter is verstrekt. Al d eze stukken m oeten vold oen aan nauw keurig om schreven vereisten van p recisie en volled igheid (Rule 16). Aanvu llingen zijn alleen mogelijk m et toestem ming van partijen of rechter (Ru le 17). Algem een gezegd kom t het erop neer d at eiser een zo volled ig mogelijk beeld m oet geven van d e
13Charles 14Zelfs
15Ik
Plant (ed .), a.w. (nt. 6), 1999, 2e druk, p. 173-177.
in een land als d e Verenigde Staten w aar de feitengaring buiten de rechter om min of meer als grondrecht word t beschouwd , erkent men dat de rechter onmisbaar is. Zie voor meer gegevens mijn pread vies, a.w. (nt. 1). p. 35-68.
ontleen dit aan d e Contourennota Rechtspraak 21e eeuw , 1998, p. 15-17 en aan meded elingen tijd ens d e vergadering van de Ned erlandse Vereniging voor Procesrecht op 24 september 1999.
16De
nieuwe term voor d e 'plead ings'.
1 feiten w aarop hij zich baseert, van d e vord ering d ie hij instelt en van het bed rag w aar het om gaat. Ged aagd e d ient m et red enen om kleed aan te geven w elke feiten hij ontkent of bevestigt en van w elke feiten hij nad er bew ijs behoeft. Zo nod ig zal hij zijn eigen versie van het geschil m oeten schetsen. Ook d e bestrijd ing van d e (hoogte van d e) vord eringen zal hij m oeten m otiveren. De eiser kan repliceren, maar hoeft d at niet te d oen. Alleen w anneer d e d efence een counterclaim bevat, is een rep ly gebod en, omd at and ers d e vord ering als onw eersproken voor toew ijzing gereed ligt. In het algem een geld en strikte term ijnen van 14 d agen. De eerste uitsp raken laten evenw el zien d at als er goed e red enen zijn voor u itstel, het ’d oing ju stice’ belangrijker w ord t gevond en d an onverkort vasthoud en aan d e strakke termijnen.17 De eisen d ie aan d e Statem ents of Case w ord en gesteld zijn bed oeld om zo spoed ig m ogelijk d e feiten en d e geschilpu nten op tafel te krijgen, zod at d e rechter in staat is ’to id entify the issu es at an early stage’. H et is ond erd eel van een actief jud icial case m anagem ent. De rechter m oet verhind eren d at partijen en hun ad vocaten eerst allerlei tijd en geld verslind end e tactische spelletje spelen. Volgens Lord Woolf w as d at één van d e red enen voor d e onvred e over het oud e procesrecht. H et w aren excessen van het 'ad versarial' system d ie uitgebannen m oesten w ord en. In d it verband is van groot belang d at ied er van d e p artijen haar Statem ents of Case d ient te voorzien van een Statem ent of Truth (Ru le 22), d .w .z. van een verklaring d at zij gelooft d at d e feiten d ie in het stuk zijn verm eld , ju ist zijn. Mochten d e feiten achteraf and ers blijken te zijn, d an heeft d e d esbetreffend e partij veel uit te leggen en kan zij eventu eel w ord en vervolgd w egens contem pt of court. De ad vocaat hoeft geen Statem ent of Tru th af te geven. Wel kan hij d it d oen nam ens zijn cliënt. Zijn verklaring im pliceert d an d at d e cliënt hem heeft gem achtigd d e verklaring af te leggen nad at hij hem heeft gew ezen op het belang van d e Statem ent of Tru th en op d e consequ enties van een lichtvaard ig of verkeerd gebruik ervan. Dit p ast in w at genoemd w ord t het nieu w e p rocesrechtelijke land schap van d e CPR w aarin het tot d e taak van d e ad vocaat w ord t gerekend d e cliënt voor te lichten over d iens p licht mee te w erken aan realisering van d e 'overrid ing objective'.18
17Ik
verwijs naar d e (vooralsnog) niet gepubliceerd e uitspraken, vermeld d oor Charles Plant (ed.), a.w. (nt. 6), 1999, 2e druk, p. VI.
18In
d e New Law Journal, 1999, p. 594-595 is een voorbeeld opgenomen van een brief die een advocatenkantoor naar zijn cliënten stuurt ter informatie over de gevolgen van d e CPR voor de opstelling van d e cliënt en d e positie van de
1
In lijn m et het voorgaand e is d at d e rechter claim s of ond erd elen ervan ambtshalve en zond er d e eiser te horen kan u itsluiten w anneer d eze op geen enkele red elijke basis berusten. De bevoegd heid is niet onom stred en. Gevreesd w ord t voor een ontoelaatbare inm enging van overijverige, maar niet vold oend e in d e zaak ingew erkte pre-trial rechters. Mind er bezw aar bestaat tegen d e am btshalve bevoegd heid van d e rechter om bij w ege van ’su mm ary ju d gm ent’ d e vord ering af te w ijzen als in red elijkheid niet te verw achten is d at d eze ooit zal w ord en toegew ezen. N ieuw is voorts d at beid e partijen, en niet langer alleen eiser, al in een vroeg stad iu m van d e proced ure kunnen verzoeken om een ’sum m ary jud gm ent’ en d at d it verzoek eerd er kan w ord en gehonoreerd d an voorheen. Criterium is of d e vord ering d an w el het verw eer geen reële kans van slagen heeft. Ook op d eze m anier w ord t bereikt d at zaken d ie spoed ig ku nnen w ord en afged aan, niet d e gehele proced u re behoeven te d oorlop en alvorens te w ord en beslist. B.D oorrekenen van de consequenties van de substantiringsplicht Een substantiëringsplicht help t niet w anneer in d e loop van d e p roced ure of in app èl alles op nieuw ged aan, aangevu ld of verbeterd kan w ord en. Dan is d e aanvankelijk geboekte w inst in snelheid , kosten en efficiency van d e p roced ure binnen d e kortste keren verd w enen. De substantiëringsplicht d ient d erhalve gepaard te gaan m et and ere m aatregelen. H ierbij zijn tw ee system en te ond erscheid en. H et ene - het and ere bespreek ik ond er C en D - is het 'd oorrekenen' van d e su bstantiëringsp licht in d ie zin d at w anneer d e plicht niet w ord t nageleefd , d e p artij in beginsel het recht verliest d it later alsnog te d oen. Voor een uitzond ering is slechts p laats in geval van nieuw e, nog niet eerd er bekend e gegevens of d ocu menten. Om een voorbeeld te geven: d e eiser d ie een proced u re start op grond van d w aling, m aar zich niet beroept op algemene voorw aard en, kan d at later niet m eer d oen, omd at d aarvoor een and er jurid isch en feitelijk d ebat gevoerd zou m oeten w ord en. Alleen w anneer het nietinroep en excu seerbaar is, kan het alsnog toegelaten w ord en, maar in het gegeven voorbeeld zal d ie situ atie zich niet licht voord oen. Vlucht- en zijw egen om d eze consequ entie te ontgaan, d ienen afgesned en te w ord en. Potentieel gaat het om een aanzienlijk aantal. In een artikel in TCR van d ecember 199819 heb ik er een enuntiaadvocaat. 19'Suffer
any wrong that can be done to you, rather than come here!' Over sneller proced eren in civiele zaken, TCR 1998, p. 61-66.
1 tieve op som ming van gegeven en ged eeltelijk u itgew erkt. Ik verw ijs d aarnaar en noem hier slechts, om d e ged achten te bep alen, enkele ond erw erpen d ie ond er d it gezichtspu nt nad er bekeken m oeten w ord en: verand eren of vermeerd eren van eis, reconventie, verstek, toelaatbaarheid van nieu w e stellingen, w eren, grond en, feiten en d ocum enten 20, termijnen en het bew ijsrecht. Ook zijn er vèrgaand e consequenties voor het hoger beroep, in het bijzond er d e d evolutieve w erking, het grievenstelsel en het bew ijsrecht, alsook voor d e cassatie en d e herroep ing. H et voorgaand e stelsel w ord t heel consequ ent en m et kennelijk succes gehanteerd in m et nam e Oostenrijk en, vooralsnog 21 in iets afgezw akte vorm , in Du itsland . H et d w ingt ad vocaten en partijen tot een grond ig ond erzoek alvorens verantw oord een proced ure gestart kan w ord en. Ad vocaten zullen zich beter m oeten informeren en hun cliënt erop m oeten w ijzen d at onvolled igheid of tactische sp elletjes niet lonend zijn. H et voord eel is d at d e m eeste inform atie snel op tafel komt, d e geschilpu nten spoed ig ku nnen w ord en afgebakend en d at d u s d e proced u re korter kan d u ren. Voorts heeft het een gu nstig effect op het aantal hoger beroepen: d ie zullen sterk verm ind eren en and ers van aard w ord en, nam elijk vooral een heroverw eging van d e jurid ische merites van d e zaak inhoud en. Daard oor zu llen ze ook korter d uren. Van Oostenrijk w ord t gezegd d at hoger beroepen het kortste d uren van heel d e w ereld .22 Voorzover op d it ogenblik bekend , heeft het N ed erland se w etsvoorstel (nog?) niet voor d it systeem van 'd oorrekenen' gekozen. De su bstantiringsplicht w ord t slechts geflankeerd d oor een betrekkelijk tand eloze oproep aan rechter en p artijen om onred elijke vertragingen te voorkomen en d oor d e vrijblijvend e bep aling d at d e rechter in ied ere stand van het ged ing inlichtingen kàn inw innen en overlegging van d ocu 20Het
21Er
huidige art. 147 Rv is heel open en laat veel toe. Helaas keert de bepaling waarschijnlijk inhoudelijk onveranderd terug in het nieuwe wetsvoorstel. Zie over deze kwestie mijn noten onder H R 10 oktober 1997, NJ 1998, 473 en HR 30 januari 1998, NJ 1998, 459.
word t op het Ministerie van Justitie in Duitsland gewerkt aan een aanscherping van, wat genoemd wordt, d e 'Präklusion'. De bedoeling is nauw aan te sluiten bij het stelsel van Oostenrijk.
22Aldus
Rechberger-Simotta, Grundriß d es östenreichischen Zivilprozessrechts, 1994, nr. 286 en 825-827.
1 m enten kàn vragen. Ik verw acht d at op d eze m anier van d e substantiringsplicht w einig tot niets overblijft. C.Rechtspraak op maat Engeland volgt - w aarschijnlijk vanw ege d e d isclosure (voorheen d iscovery geheten), d ie nu eenm aal pas na d e inleid end e Statem ents p laatsvind t - ten d ele een and er stelsel d an Oostenrijk en Duitsland . De ged achte is d at niet ied ere zaak eenzelfd e proced ure behoeft te d oorlopen. Er zijn zaken d ie veel tijd en begeleid ing vergen en zaken w aarbij d it niet het geval is. Ind ien m en ze allem aal ond erw erpt aan een op het ind ivid uele geval toegesned en case m anagem ent van d e rechter, w ord t het te arbeid sintensief. Daarom is d e voorkeur gegeven aan een stelsel w aarin d e zaken in d rie 'tracks' w ord en verd eeld : small claim s track, fast track en m ulti-track. De keuze van d e 'tracks' is niet aan p artijen overgelaten, m aar behoort tot d e kernelem enten van het rechterlijk case m anagem ent. De aanw ijzing van d e 'track' vind t alleen plaats in p roced ures op tegenspraak. De rechter beschikt d an over d e Statem ents of Case. In gevallen d at d it niet vold oend e aanw ijzingen op levert voor een verantw oord e beslissing over d e m eest geschikte proced u re, verzoekt hij om een 'allocation questionnaire'. De qu estionnaire ziet er interessant u it. Gevraagd w ord t ond er m eer of d e partij heeft m eeged aan aan een poging tot regeling in d er m inne van het geschil en of zij alsnog c.q. op nieuw belangstelling heeft voor een poging d aartoe, ond erling of met behu lp van enigerlei vorm van ADR. Gevraagd w ord t voorts naar d e nam en van eventu ele getuigen en exp ert w itnesses, naar een schatting van d e gem aakte kosten tot d an toe en of er nog and ere inform atie of d ocum enten zijn d ie d e partij w il overleggen. Ook mag zij aangeven w elke 'track' naar haar m ening het meest geschikt is voor d e behand eling van haar zaak, maar d e rechter is er niet aan gebond en, zelfs niet als beid e partijen eenzelfd e voorkeu r uitspreken. Wel is het één van d e negen factoren d ie hij m oet afw egen bij zijn keuze van d e 'track'. De and ere relevante factoren zijn het bed rag en d e aard van d e vord ering, d e com plexiteit van d e feiten, het recht of het bew ijs, het aantal (mogelijke) p artijen, een eventu ele counterclaim , het aantal getu igen of and ere bew ijsm id d elen d at nod ig zal zijn, het belang van d e zaak voor d erd en en d e omstand ighed en van p artijen. Al d eze factoren zijn in beginsel van gelijk belang, maar d e w etgever heeft bij w ege van u itgangsp unt het bed rag van d e vord ering en d e com plexiteit van d e zaak voorop gesteld (Rule 26.6 jo Rules 27-29 CPR). Zo is d e sm all claims track d e norm ale proced u re voor vord eringen tot £ 5000, w aaraan in letselschad e-zaken een vord ering w egens imm ateriële schad e tot £ 1000 mag w ord en toegevoegd . De fast track is bed oeld
1 voor vord eringen tussen £ 5000 en £ 15.000, alsm ed e voor niet op geld w aard eerbare vord eringen zoals nakom ing (specific perform ance) en rechterlijke verbod en, w aarvoor d e m ulti-track te zw aar is. In d e m u lti-track komen in beginsel d e vord eringen van boven d e £ 15.000 aan d e ord e en voorts alle ingew ikkeld e zaken. Is d e zaak echter niet m oeilijk, d an kan ook tot d e 'fast track' w ord en besloten. Omgekeerd is niet uitgesloten d at zaken in een hogere 'track' terechtkomen. Met nam e d e aan- of afw ezigheid van d erd en als p artij of d e verw achte om vang van d e bew ijslast kunnen hiervoor belangrijke ind icatoren zijn. Om een id ee te geven over d e aantallen: geschat w ord t d at er jaarlijks 110.000 small claim s zullen zijn, 7.500 fast track claim s en 2.700 m ulti-track claim s.23 Ook in N ed erland w ord t gesproken over een rechtspraak op m aat 24, m aar m en bed oelt er heel w at and ers mee. Gehand haafd w ord t het volkom en verw aterd e ond erscheid tussen d agvaard ings- en verzoekschriftproced ures. Ook d e hu id ige verd eling van zaken over rechtbanken en kantongerechten w ord t niet opnieu w getoetst. Wat d e d agvaard ingsp roced ure betreft, w ord t net als bij d e verzoekschriftp roced ure ingezet op een p rocesgang d ie bestaat u it één voorbereid end e schriftelijke rond e, gevolgd d oor een afsluitend e m ond elinge behand eling. Alleen als d e zaak moeilijker is, zal een langer traject m oeten w ord en gevolgd . De N ed erland se w etgever w il het helem aal aan d e d iscretie van d e rechter overlaten hierover in een concreet geval te beslissen. Dat betekent d at ied ere rechter, althans ied er rechterlijk college zijn eigen koers zal gaan varen, zow el bij d e vraag óf een langer traject nod ig is als bij d e vraag hoe d at eru it ziet. Ik m een d at d e w etgever d it zo niet kan d oen. Vereist is tenminste is d at hij in zo'n geval een comp aritie voorschrijft en een lijst van ond erw erpen aangeeft d ie d e rechter d aarbij ter sprake m oet brengen.25 De com paritie d ient gericht te zijn op het bew erkstelligen van een voorsp oed ig en efficiënt vervolg van d e proced ure. H et beste is w anneer d e rechter
23Vermeld
d oor Frenkel, Expert Evid ence under the new Civil Procedure Rules, New Law Journal, 1999, p. 254.
24Zie
d e Contourennota Rechtspraak 21e eeuw , 1998, p. 2 en 15-17.
25Dergelijke
lijsten bestaan elders al lang. Zie voor d e Verenigde Staten en Engeland mijn preadvies, a.w. (nt. 1), p. 49 (nt. 49 over de discovery conference) resp. hierna bij de multi-track over d e management conference.
1 d aarover met partijen afsp raken p robeert te maken over w ie w at w anneer d oet.26 D .Waar mogelijk standaardisatie van het rechterlijk case management. De proced ureregels in Engeland van d e d rie ’tracks’ verschillen sterk. De small claims track is in beginsel bijna helemaal gestand aard iseerd . Er zijn verschillend e opties, m aar alle gaan uit van vaste, in beginsel strakke term ijnen voor het in het ged ing brengen van stukken en voor d e d ag van d e final hearing.27 Veel regels over bew ijs en incid enten zijn niet van toep assing. Met toestem m ing van p artijen kan zelfs van d e hearing w ord en afgezien. Ook zijn er vaste kostenvergoed ingen. De verliezend e partij kan niet veroord eeld w ord en in d e ad vocaatkosten van d e w ed erpartij. Uit eerd ere ervaringen - sm all claims cou rts bestaan al sind s 1971 - w ord t afgeleid d at d e m ond elinge behand eling van small claim s niet heel veel tijd vergt. Ied ere rechter kan er enkele p er ochtend of m id d ag d oen. Vaak blijken partijen zond er red engeving niet op d e zitting te verschijnen. De nieuw e Rules verlenen d e rechter in zo’n geval d e bevoegd heid om hetzij d e claim af te w ijzen als eiser niet verschijnt, hetzij het verw eer te passeren als ged aagd e niet komt op d agen. De grond en voor hoger beroep tegen een sm all claims-uitspraak zijn beperkt tot strijd m et het recht of een serieuze proced u rele fou t.28 Wat d e fast track betreft, geeft d e rechter onm id d ellijk nad at hij d e zaak naar d it spoor heeft verw ezen, case m anagem ent-aanw ijzingen en stelt hij een ’tim etable’ vast. De aanw ijzingen hebben betrekking op d e geschilp unten d ie uit d e tot d an gew isseld e stukken blijken, alsmed e op d e bew ijslevering, zoals getuigen, d eskund igen en d e ’d isclosu re of d ocu m ents’. Som s ook kan gevraagd w ord en om d e Statem ents of Case aan te vullen of om nad ere inform atie te verstrekken over bepaald e pu nten d an w el om een ’listing qu estionnaire’ in te vullen. Een opgave van d e 26Over
bind end e partijafspraken ook Asser in zijn pread vies voor d e Nederlandse Vereniging voor Procesrecht 1999, N aar een volwassener en mind er conflictueuze civiele procesvoering, in: a.w. (nt. 1), p. 24-27.
27Charles
Plant (ed .), a.w. (nt. 6), 1999, 2e druk, p. 182-184.
28McGrath,
Appeals against small claims track decisions, New Law Journal, 1999, p. 747-748; Charles Plant (ed .), a.w. (nt. 6), 1999, 2e druk, p. 188-189. Zie voor een korte uiteenzetting over d e small claims courts van 1971, de dissertatie van W.A. Jacobs, ADR en consument, 1998, p. 173-177.
1 gem aakte kosten en een schatting van d e nog te verw achten kosten is verplicht. Voor een belangrijk d eel zijn d e aanw ijzingen stand aard .29 Partijen d ie behoefte hebben aan m eer of and ere aanw ijzingen, d ienen d aar zelf tijd ig om te vragen. Gezegd w ord t 30 d at tot zover d e in d e CPR aan d e rechter op gelegd e taak tot het m anagen van zaken niet bezw aarlijk is, om d at het overeenkom t m et w at hij altijd al ged aan heeft en altijd zal blijven d oen, te w eten het analyseren van d e jurid ische en feitelijke aspecten van een zaak. Dat is echter w el erg optimistisch en in ied er geval onjuist w at d e bew ijslevering betreft, omd at d aarin d e taak van d e rechter fund am enteel is verand erd . Vroeger had d en partijen het voor het zeggen en kon d e rechter bijvoorbeeld niet eens getu igen op roep en. In d e CPR is het zw aartepu nt verlegd naar d e rechter. H ij heeft ruim e mogelijkhed en gekregen om d e bew ijslevering te controleren en te stu ren.31 N ieu w is ook d e d at d e rechter ’tim etables’ m oet opstellen en hand haven. Dat is hij niet gew end . Voor d e fast track geld t in beginsel een ’tim etable’ van zo’n d ertig w eken na d e ind eling van d e zaak tot aan d e trial. Die tijd w ord t vold oend e geacht om te d oen w at nod ig is ter voorbereid ing van d e zitting, en tegelijk krap genoeg om tactisch ged rag of nod eloze u itw eid ingen in d e kiem te smoren. Of d it lu kt, m oet w ord en afgew acht, zeker nu het gehele arsenaal van incid enten in d e fast track van toepassing is en d e ervaringen u it het verled en hebben geleerd d at d eze veel tijd en geld kosten. De rechter zal in d it op zicht een and ere 29Zie
d e opsomming in d e Practice Directions bij Rule 28 CPR in Charles Plant (ed .), a.w. (nt. 6), 1999, 2e druk, p. 564-566.
30Greenslad e,
Objections to Woolf, New Law Journal, 1996, p. 1147-1148; 1215-1216; 1252-1253; 1293-1294 (p.1252).
31Achtergrond
van deze ommezwaai is de mening van Lord Woolf d at de bewijslevering, samen met de discovery, in het oude recht voor de vele vertragingen en de hoge kosten hebben gezorgd. Daarom bepaalt in de CPR de rechter zowel d e onderwerpen die nader bewijs behoeven als het bewijsmidd el, bijvoorbeeld getuigen of d eskund igen (waarbij hij ook het aantal kan beperken), als de wijze waarop het bewijs in de proced ure wordt ingebracht (mondeling of schriftelijk). Meer hierover, met verdere verwijzingen, mijn preadvies, a.w. (nt. 1), 1999, p. 60-62. Van een barrister begreep ik dat het plan bestaat om de vèrgaande discretie van d e rechter op d it punt als een schending van art. 6 EVRM aan de kaak te stellen bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.
1 hou d ing m oeten aanleren. In het begin w aren er plannen om ook in d e fast track te w erken met vaste kostenvergoed ingen, m aar d ie ged achte is verlaten, m et uitzond ering van d e trial costs w aarover Rule 46 CPR enige voorschriften bevat. Multi-track cases zijn zeer gevarieerd en d aarom m oeilijk in één schem a ond er te brengen. Doel is een op d e concrete zaak toegesned en begeleid ing. Afhankelijk van w at d e rechter u it d e hem bij d e keu ze voor d e m ulti-track ter beschikking staand e stukken afleid t, kan hij onm id d ellijk beslu iten tot het geven van d e nod ige aanw ijzingen. De algem ene lijn is d at hij vraagt om m eer inform atie en aanw ijzingen geeft voor een bew ijslevering d oor getuigen, d esku nd igen en d isclosure. H et geheel w ord t besloten met een case management conference w aarop d e verd ere gang van zaken w ord t d oorgenomen. De rechter kan ook m et een case m anagem ent conference beginnen. H ij zal d at met nam e d oen ind ien hij u it d e stukken nog geen d u id elijk beeld heeft gekregen van d e zaak. Tijd ens d e conference zullen d e geschilp unten zo scherp m ogelijk w ord en geform u leerd en w ord en ontd aan van zijpad en en and ere irrelevante asp ecten. De hoop - en d e opd racht aan d e rechters - is d at op d eze m anier zaken eerd er rijp zu llen zijn voor een minnelijke schikking. And ere d oeleind en van d e case management conference zijn d at w ord t nagegaan w at partijen tot d an toe hebben ged aan ter voorbereid ing van d e zaak en of ze zich d aarbij aan d e aanw ijzingen en ord ers van d e rechter hebben gehou d en. Voorts m oet w ord en bezien w elke (bijzond ere) aanw ijzingen nog nod ig zijn om d e zaak gereed te m aken voor d e trial en w elke afspraken d aarover m et partijen w ord en gem aakt. Zo m ogelijk d ient d e d atu m van d e trial te w ord en bep aald , al of niet voorafgegaan d oor een tw eed e case m anagem ent conference of d oor een pre-trial review . Een pre-trial review w ord t m eestal zo'n tien w eken voor d e trial gehou d en. Ze d ient ertoe te bezien hoe ver d e voorbereid ing van d e zaak op d at mom ent is, of partijen zich aan d e aanw ijzingen en ord ers hebben gehoud en 32 en w at, w anneer en d oor w ie ter com pletering nog m oet w ord en ond ernom en. Ook kan een schikking op nieu w bep roefd w ord en. E.Alternatieve geschiloplossingen en pre-action protocols
32Zonder
pre-trial review kan d it ook gecontroleerd word en d oor 'listing questionnaires'. De questionnaires dienen overigens ook ertoe om d e informatie te actualiseren. Eenzelfde functies vervullen 'listing hearings', maar ik werk dat hier niet uit.
1 Schrijvend over het nieuw e land schap d at m et d e herziening van het civiele procesrecht in Engeland zou ontstaan, noemd e Lord Woolf als eerste kenm erk d at proced ures zoveel m ogelijk voorkom en d ienen te w ord en.33 Daarop is d an ook veel nad ruk gelegd . Een van d e instru menten om proced ures te vermijd en is d e ’preaction d isclosu re ord er’ (Rule 31.16 CPR). Met behu lp van een d ergelijke ord er is het m ogelijk om nog vóórd at d e p roced ure is begonnen inzage in relevante d ocum enten te krijgen. Voorheen kon d it alleen in zaken over letsel- en overlijd ensschad e, thans kan het algem een. Maatstaf is of in een eventu ele proced ure tussen betrokkenen d e d ocu m enten zou d en m oeten w ord en overgelegd . Pre-action d isclosure w ord t aangem oed igd om d at partijen d aard oor een beter zicht krijgen op elkaars sterke en zw akke pu nten. Men verw acht d at d it d e bereid heid om te schikken aanm erkelijk zal vergroten. Is op voorhand d u id elijk d at d ie bereid heid er niet is (fishing exped itions bijvoorbeeld ) of d at er extra kosten mee gem oeid zijn, d an zal d e ord er niet gegeven w ord en.34 H oge verw achtingen heeft m en voorts van d e financiële im pu ls d ie verbond en is aan d e verbetering vergeleken m et eerd er van d e 'offers to settle' (Rule 36 CPR). Een d ergelijk aanbod kan zow el vóór als tijd ens d e p roced ure w ord en ged aan en kan d e gehele vord ering of een ged eelte ervan betreffen. De regeling van Rule 36 CPR en bijbehorend e Practice Directions is erg ged etailleerd en ingew ikkeld , met veel vorm voorschriften en term ijnen.35 Waar het, kort gezegd , om gaat, is d at d egene d ie een aanbod afw ijst en het er nad erhand in d e proced ure slechter afbrengt d an het aanbod inhield , d e p roceskosten vanaf het m om ent van het aanbod moet betalen, alsm ed e een aanm erkelijke verhoging van d e rente tegem oet kan zien. Erg interessant is ook een and er instrum ent om een afd oening van geschillen vóór d e proced ure te bevord eren: d e 'pre-action protocols'. Zod ra zich een geschil voord oet 33Commissie
Woolf, Access to Justice, Final Report 1996, p. 4-5 jo. hoofd stukken 10 (pre-action protocols) en 11 (offers to settle), resp. p. 107 e.v. en p. 112 e.v.
34Over
35Zie
dit ond erwerp ook Asser in zijn pread vies voor d e Nederlandse Vereniging voor Procesrecht 1999, Naar een volwassener en minder conflictueuze civiele procesvoering, in: a.w. (nt. 1), p. 27-29.
voor meer gegevens, compleet met uitvoerige schema's, Plant (ed .), Civil Proced ure Rules, 1999, p. 263-284.
1 van het type w aarop het protocol betrekking heeft, w ord en partijen verplicht hun contacten m eteen vanaf het begin te richten op een u itw isseling van stand p unten en inform atie op een manier d ie vergelijkbaar is met w at in d e proced u re gebeu rt: letters of claim and response, d isclosu re en expert w itness. Men hoopt hierm ee te voorkom en d at partijen eerst allerlei omw egen of zijp ad en bew and elen d an w el zich al ingraven in bepaald e p osities voord at ze precies w eten w at aan d e hand is. Ze m oeten zo snel m ogelijk ter zake kom en en binnen korte tijd (d rie m aand en ongeveer) hun kaarten op tafel leggen. N et als bij d e p re-action d isclosure is d e ged achte d at zod ra partijen zich een beeld ku nnen vorm en van d e sterke en zw akke kanten van hun zaak, ze eerd er zullen schikken. H et protocol m oed igt d at ook m et klem aan. Met het oog d aarop w ord t van beid e partijen een coöperatieve op stelling geëist. H ou d t een partij zich d aaraan niet en is d at (med e) d e red en w aarom het alsnog tot een proced u re kom t, d an kan zij gestraft w ord en met een gehele of ged eeltelijke kostenveroord eling, m et een w eigering van een verzoek voor nad er ond erzoek, een d isclosure of een exp ert w itness d an w el, ind ien het om een geld vord ering gaat, met een verlaging of verhoging van d e verschuld igd e rente.36 Mom enteel zijn slechts tw ee protocols in w erking getred en: het Protocol for Personal Inju ry Claims en het Protocol for the Resolu tion of Clinical Disp utes.37 Met nam e het Protocol for Personal Injury lijkt een groot su cces te w ord en (en d at is belangrijk, om d at veel claim s d it op d it type zaken betrekking hebben). H et su cces w ord t toegeschreven aan een com binatie tw ee factoren. De eerste is d at het m ogelijk is zich zelfs nog te verzekeren na het ontstaan van d e schad e. De tw eed e is d at m et ad vocaten afspraken gem aakt kunnen w ord en over contingency fees. Veel ad vocaten lijken d aartoe bereid te zijn. Gew erkt w ord t aan and ere protocols, ond er m eer voor p rofessional negligence, d ebt recovery, ond erhou d sgebreken bij huu r en aannem ing van w erk. Genoem d w ord en ook geschillen over vakantiereizen en energieleveranties, zij het d at d eze laatste tw ee vaak als small claim s w ord en afged aan, om d at ze qua feiten en jurid ische beoord eling niet m oeilijk zijn. Een p rotocol zou d an w el eens te zw aar ku nnen zijn. H oe d it zij, p rotocol of niet, art. 4 van d e Practice Directions bij d e Protocols spreekt 36Zie
o.m. Rule 3.1 (4), 3.1 (5), 3.9 (1) (e), 44.3 (4), 48.1 (3) CPR en Practice Directions Protocols, par. 2.3.
37Afgedrukt
in Charles Plant (ed.), a.w. (nt. 6), 1999, 2e d ruk, p. 1193-1224. Zie ook hoofdstuk 4 van dat boek (p. 44-50).
1 m et zoveel w oord en u it d at ook in geschillen d ie niet ond erw orp en zijn aan een protocol, partijen zich in overeenstem m ing met d e ’overrid ing objective’ red elijk d ienen op te stellen bij het u itw isselen van inform atie en d ocum enten en er alles aan m oeten d oen een p roced ure te voorkom en. De vraag w anneer d eze p licht geschond en is, en of en hoe d e overtred ing d an gesanctioneerd d ient te w ord en, is niet erg d uid elijk. De praktijk zal d it leren. De id ee van ’pre-action p rotocols’ sp reekt mij zeer aan. N iet alle geschillen lenen er zich voor op d eze w ijze afged aan te w ord en, m aar w anneer m en m eer betekenis w il toekennen aan alternatieve geschilop lossingen, zijn pre-action p rotocols uitstekend e m id d elen. De protocols zou m en kunnen om vormen tot een soort Algem ene Procesvoorw aard en, op een w ijze vergelijkbaar m et Algem ene Voorw aard en. De APV bepalen d an als er klachten zijn, bijvoorbeeld over gebrekkig ond erhoud bij huu r, over problem en bij verzekeringskw esties, energieleveranties, arbeid szaken en reizen, hoe d eze klachten aangem eld , ond erzocht, besproken en geregeld , zod anig d at het geschil jurid isch low profile kan w ord en gehou d en, partijen zich nog niet in hun eigen p ositie hebben ingegraven en een bem id d elend e op lossing m ogelijk blijft. Waarom zou d at niet ku nnen? Afsluitend: het belang voor N ederland Rechtsvergelijking d ient er niet toe om pasklare antw oord en te vind en d ie naad loos naar N ed erland zou d en kunnen w ord en overgebracht. Wel kan men uit d e ervaringen in and ere land en inspiratie pu tten en id eeën opd oen. Er tekenen zich bepaald e ontw ikkelingen af, d ie aan het d enken ku nnen zetten over d e koers d ie m en zelf w il varen. In mijn intro heb ik als kern van d e ontw ikkelingen eld ers - niet alleen in Engeland overigens38 - genoem d (a) d at p artijen en rechters veel strakker bij d e hand m oeten w ord en genom en, en (b) d at d e w etgever hierbij het voortouw moet nem en. De concrete vorm geving kan verschillen - vergelijk het Oostenrijks-Duitse systeem m et het Engelse -, maar het is afgelopen m et d e vrijblijvend heid van eerd er. H et proces is niet alleen van partijen. H et is ook van d e rechter. Zijn taak reikt verd er
38In
mijn preadvies, a.w. (nt.1), 1999 heb ik niet alleen Engeland onderzocht, maar ook Duitsland , Finland en de Verenigd e Staten. Daarnaast heb ik gegevens verzameld van onder meer Denemarken, Zuid Afrika, Australië en Nieuw Zeeland die ik niet in het preadvies heb opgenomen. Zie ook het in noot 1 genoemde boek van A. Zuckerman.
1 d an toezicht op d e term ijnen en d e zorg voor d e trad itionele beginselen van procesrecht. H ij is inhou d elijk med e-verantw oord elijk. De ged achte d at een partij het zelf m aar m oet w eten of zij tijd ig en vold oend e proced eert, p ast hierbij niet. Door d ie opstelling kan d e w ed erpartij in haar verd ed iging en belangen benad eeld w ord en, bijv. om d at het proces te lang d uu rt en voor haar te d u ur w ord t of om d at feiten of d ocu m enten ontbreken d ie in haar voord eel zijn. Dit laatste belang van d e w ed erpartij w ord t niet vold oend e ged iend d oor d e nalatige p artij te ’straffen’, zelfs niet als d e sanctie is d at zij het d esbetreffend e pu nt nad erhand in d e proced u re niet m eer m ag aanvullen. Bij het achterhou d en van voor d e nalatige p artij onw elgevallige inform atie zou d it zelfs geen straf zijn, m aar een beloning. Ook los van het belang van d e w ed erpartij ligt er een taak voor d e rechter. Procesrecht is ten d ele pu bliekrechtelijk. In d e eerste p laats geld t d it voor d e kw aliteit van d e rechtspraak, w aarbij m et kw aliteit zow el w ord t ged oeld op goed en rechtvaard ig als op snel, goed koop en efficiënt. Publiekrechtelijk is voorts d e verantw oord elijkheid van d e overheid voor een vrije en onbelem m erd e toegang tot d e rechter. De toegang komt in het ged rang als burgers hu n recht niet d an op m oeizam e w ijze, tegen hoge kosten en pas na lang w achten ku nnen krijgen. Een d erd e publiekrechtelijk elem ent is d at rechtsp raak voor een groot d eel bekostigd w ord t uit d e algem ene m id d elen en d at d e overheid d eze m id d elen verantw oord m oet bested en. Dit behoort tot het d oor d e rechter te bew aken d oel van het procesrecht. Daarom m ág hij niet alleen eisen aan partijen stellen, m aar moét hij het in voorkom end e gevallen ook. H ierm ee verd raagt zich niet d at rechters aan d e p roceslu im en van p artijen zijn ond erw orpen. Ju d icial case m anagem ent is d erhalve gerechtvaard igd en, zoals d e ervaringen eld ers leren en ook d e Contourennota 39 erkent, brood nod ig. Maar ju d icial case m anagem ent alleen is niet genoeg. Ook d e w etgever is aan zet. H ij is zelfs eerstverantw oord elijk. H ij m oet een procesrecht ontw erpen w aarin hij op een aantal pu nten zélf knop en d oorhakt in p laats van d e rechter m et d e beslissing d aarover op te zad elen, zond er hem (veel) aanw ijzingen te geven. Concreet voor N ed erland : het bevord eren van d e snelheid van proced eren, het verhogen van d e efficiency en het terugd ringen van d e kosten bereikt m en niet d oor alleen een substantiëringsplicht op partijen te leggen en d e proced ure te beperken tot een eenm alige stukkenw isseling met een m ond elinge behand eling ter afsluiting. Men zal ófw el tevens d e consequenties m oeten d oorrekenen, ófw el and erszins een d u id elijk kad er moeten creëren voor rechter en
39Contourennota
Rechtspraak 21e eeuw, 1998, p. 16.
1 partijen. H et hoeft niet zo strak als in Engeland ged aan is, maar w el veel m ind er vrijblijvend d an ik verw acht d at het w etsvoorstel zal inhoud en.
J.B.M. Vranken oktober 1999
