UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2014 – 2015
DE PROFIELKENMERKEN VAN EEN SUCCESSIEPLANNER
Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science in de Handelswetenschappen
Céline Eggermont en Elien Faes onder leiding van Mevr. Elke Vandorpe Commissaris: Prof. dr. C. Smolders
UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2014 – 2015
DE PROFIELKENMERKEN VAN EEN SUCCESSIEPLANNER
Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science in de Handelswetenschappen
Céline Eggermont en Elien Faes onder leiding van Mevr. Elke Vandorpe Commissaris: Prof. dr. C. Smolders
Vertrouwelijkheidsclausule PERMISSION
Ondergetekenden verklaren dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/ of gereproduceerd worden, mits bronvermelding.
Céline Eggermont
Elien Faes
Voorwoord Deze masterproef vormt het sluitstuk van onze vierjarige opleiding Handelswetenschappen met als afstudeerrichting Accountancy & Fiscaliteit.
Het tot stand komen van deze masterproef zou niet mogelijk zijn geweest zonder de vaardigheden en kennis die we tijdens onze opleiding aan de Hogeschool Gent en Universiteit Gent hebben verworven. Vervolgens willen we in dit voorwoord onze oprechte dank betuigen aan eenieder die rechtstreeks of onrechtstreeks een bijdrage heeft geleverd aan de totstandkoming ervan. In de eerste plaats bedanken we onze promotor, Mevrouw Elke Vandorpe. Zij heeft ons ondersteund en geboeid om deze opdracht tot een goed einde te brengen. Ook Mevrouw prof. Dr. Carine Smolders heeft ons een zeer leerrijke infosessie aangeboden over de logistische regressie die in dit werk is uitgevoerd. Daarnaast willen we ook nog een aantal mensen bedanken bij wie we altijd terecht konden voor steun. In het bijzonder onze ouders die ons steeds motiveerden om verder te gaan en onze vrienden. Tot slot willen wij elkaar bedanken voor de goede en vlotte samenwerking.
Céline Eggermont en Elien Faes
I
Inhoudstafel VERTROUWELIJKHEIDSCLAUSULE .......................................................................................................... VOORWOORD .............................................................................................................................................. I INHOUDSTAFEL ........................................................................................................................................ III LIJST VAN TABELLEN ............................................................................................................................... V LIJST VAN AFBEELDINGEN ..................................................................................................................... VI LIJST VAN GRAFIEKEN ............................................................................................................................ VI INLEIDING.................................................................................................................................................... 1 1
VORMEN VAN VERMOGENSPLANNING ........................................................................................... 2 1.1 W AT IS VERMOGENSPLANNING? ......................................................................................................... 2 1.2 W AT ZIJN SUCCESSIERECHTEN OF WAT IS ERFBELASTING ANNO 1 JANUARI 2015? ................................ 2 1.3 PLANNING VIA HET WETTELIJK ERFRECHT ........................................................................................... 6 1.4 PLANNING VIA ADOPTIE...................................................................................................................... 8 1.5 PLANNING VIA HET HUWELIJKSCONTRACT ........................................................................................... 9 1.6 PLANNING VIA SCHENKINGEN ............................................................................................................. 9 1.7 PLANNING VIA TESTAMENTEN ........................................................................................................... 13 1.7.1 Legaat .................................................................................................................................... 14 1.7.2 Duo-legaat ............................................................................................................................. 15 1.8 PLANNING VIA LEVENSVERZEKERINGEN ............................................................................................ 15 1.9 PLANNING VIA VERMOGENSOPBOUW ................................................................................................ 16 1.9.1 Burgerlijke maatschap ........................................................................................................... 17 1.9.2 Patrimoniumvennootschap .................................................................................................... 18
2
DEMOGRAFISCHE KENMERKEN VAN DE SUCCESSIEPLANNER IN DE LITERATUUR ............ 19 2.1 LEEFTIJD ........................................................................................................................................ 19 2.2 GESLACHT ...................................................................................................................................... 21 2.3 OPLEIDING...................................................................................................................................... 21 2.4 BEROEPSSTATUS ............................................................................................................................ 22 2.5 GEZONDHEIDSTOESTAND ................................................................................................................ 23 2.6 FAMILIAAL....................................................................................................................................... 23 2.6.1 Burgerlijke staat ..................................................................................................................... 23 2.6.2 Afstammelingen ..................................................................................................................... 25 2.7 GEZINSINKOMEN ............................................................................................................................. 26 2.8 RIJKDOM ........................................................................................................................................ 26 2.9 W ETGEVING ERFBELASTING............................................................................................................. 27
3
METHODOLOGIE VAN HET ONDERZOEK ...................................................................................... 32 3.1 DATAVERZAMELING ......................................................................................................................... 32 3.2 DATABEPERKING: PROBLEMEN BIJ VERZAMELEN VAN ENQUÊTES ........................................................ 37 3.3 VARIABELEN ................................................................................................................................... 37
4
ONDERZOEKSVRAAG EN HYPOTHESEN ...................................................................................... 41 4.1 MAATSCHAPPELIJKE RELEVANTIE ..................................................................................................... 41 4.2 ONDERZOEKSVRAAG: DE PROFIELKENMERKEN VAN EEN SUCCESSIEPLANNER ..................................... 43 4.3 HYPOTHESEN TER ONDERSTEUNING VAN DE ONDERZOEKSVRAAG ...................................................... 44 4.3.1 Persoonskenmerken.............................................................................................................. 45 4.3.2 Kennis erfbelasting ................................................................................................................ 48 4.4 LOGISTISCHE BENADERING .............................................................................................................. 49 4.4.1 De logit benadering: Testament ............................................................................................ 49 4.4.2 De logit benadering: Schenking............................................................................................. 51 4.4.3 De logit benadering: Vermogensplanner ............................................................................... 52
5
ANALYSE: DE PROFIELKENMERKEN VAN EEN SUCCESSIEPLANNER .................................... 53 5.1 TESTAMENT .................................................................................................................................... 53
III
5.1.1 Schattingsmodel .................................................................................................................... 53 5.2 SCHENKING .................................................................................................................................... 58 5.2.1 Schattingsmodel .................................................................................................................... 58 5.3 VERMOGENSPLANNER ..................................................................................................................... 61 5.3.1 Schattingsmodel .................................................................................................................... 61 6 RESULTATEN: EMPIRISCHE DATA – ANALYSE ............................................................................. 64 6.1 AFHANKELIJKE VARIABELE “TESTAMENT” .......................................................................................... 64 6.1.1 Goodness-of-fit ...................................................................................................................... 64 6.1.2 Databeschrijving logistische regressie “Testament” .............................................................. 66 6.1.3 Interpretatie van de effecten .................................................................................................. 67 6.1.4 Logit voor de gemiddelde respondent ................................................................................... 69 6.2 AFHANKELIJKE VARIABELE “SCHENKING” .......................................................................................... 73 6.2.1 Goodness-of-fit ...................................................................................................................... 73 6.2.2 Databeschrijving logistische regressie “Schenking” .............................................................. 74 6.2.3 Interpretatie van de effecten .................................................................................................. 75 6.2.4 Logit voor de gemiddele respondent ..................................................................................... 78 6.3 AFHANKELIJKE VARIABELE “VERMOGENSPLANNER” ........................................................................... 81 6.3.1 Goodness-of-fit ...................................................................................................................... 81 6.3.2 Databeschrijving logistische regressie “Vermogensplanner” ................................................ 82 6.3.3 Interpretatie van de effecten .................................................................................................. 84 6.3.4 Logit voor de gemiddelde respondent ................................................................................... 86 CONCLUSIE .............................................................................................................................................. 89 LIJST MET GERAADPLEEGDE WERKEN .............................................................................................. VII WETGEVING ......................................................................................................................................... VII Wetboeken ......................................................................................................................................... VII Decreten ............................................................................................................................................ VII Wetten ................................................................................................................................................ VII BOEKEN ................................................................................................................................................ VII WETENSCHAPPELIJKE ARTIKELS, RAPPORTEN & PAPERS ......................................................... VIII MEDIA ...................................................................................................................................................... X STATISTIEKEN ....................................................................................................................................... XI BIJLAGEN.................................................................................................................................................. XII 1. ENQUÊTE.......................................................................................................................................... XII 2. ENQUÊTES AFNEMEN ....................................................................................................................... XVII 3. FREQUENTIES VAN DE AFHANKELIJKE VARIABELEN ............................................................................. XIX 4. FREQUENTIES VAN DE ONAFHANKELIJKE VARIABELEN .......................................................................... XX 5. LOGISTISCHE REGRESSIE: TESTAMENT ............................................................................................ XXII 6. LOGISTISCHE REGRESSIE: SCHENKING .......................................................................................... XXIV 7. LOGISTISCHE REGRESSIE: VERMOGENSPLANNER ........................................................................... XXVI 8. DE KANS VAN EEN GEMIDDELDE RESPONDENT: TESTAMENT............................................................. XXIX 9. DE KANS VAN EEN GEMIDDELDE RESPONDENT: SCHENKING .............................................................. XXX 10. DE KANS VAN EEN GEMIDDELDE RESPONDENT: VERMOGENSPLANNER ........................................... XXXI 11. MULTICOLLINEARITEIT: TESTAMENT ............................................................................................ XXXII 12. MULTICOLLINEARITEIT: SCHENKING............................................................................................. XXXII 13. MULTICOLLINEARITEIT: VERMOGENSPLANNER ............................................................................ XXXIII
IV
Lijst van tabellen
Tabel 1: Erfbelasting in rechte lijn en tussen partners ................................................................ 4 Tabel 2: Erfbelasting in zijlijn ...................................................................................................... 5 Tabel 3: Erfbelasting tussen anderen ......................................................................................... 6 Tabel 4: Schenkingstarieven roerende goederen Vlaanderen versus Wallonië ........................ 11 Tabel 5: Schenken van onroerende goederen in rechte lijn, tussen echtgenoten en tussen samenwonenden ...................................................................................................................... 13 Tabel 6: Schenkingen van onroerende goederen in de zijlijn tussen niet-verwanten ................ 13 Tabel 7: Demografische kenmerken in de literatuur .................................................................. 28 Tabel 8: Dataverzameling......................................................................................................... 34 Tabel 9: Databeschrijving ......................................................................................................... 40 Tabel 10: Tarieven schenkingsrechten onroerende goederen, rechte lijn (partner, kinderen, ouders) ..................................................................................................................................... 42 Tabel 11: Tarieven schenkingsrechten onroerende goederen, niet in rechte lijn ....................... 43 Tabel 12: Frequentietabel “Testament”..................................................................................... 50 Tabel 13: Frequentietabel “Schenking” ..................................................................................... 51 Tabel 14: Frequentietabel “Verrmogensplanner” ...................................................................... 52 Tabel 15: Enquête kennisvraag “Op wie zijn de tarieven in tabellen 1, 2 en 3 hieronder van toepassing?"............................................................................................................................. 55 Tabel 16: Classificatietabel DVERMOGENSPLANNING – D1TESTAMENT ............................ 56 Tabel 17: Classificatietabel DVERMOGENSPLANNING – D1SCHENKINGEN_GEDAAN ....... 61 Tabel 18: Classificatietabel testament ondersteund door controlevariabelen ............................ 65 Tabel 19: Frequentietabel persoonskenmerken "Testament".................................................... 66 Tabel 20: Resultaten regressie analyse D1TESTAMENT ......................................................... 68 Tabel 21: Kans op succes bij de gemiddelde respondent met aanpassing van één variabele .. 72 Tabel 22: Classificatietabel schenking ondersteund door controlevariabelen ........................... 73 Tabel 23: Frequentietabel persoonskenmerken "Schenking” .................................................... 75 Tabel 24: Resultaten van de regressie analyse D1SCHENKINGEN_GEDAAN ........................ 76 Tabel 25: Kans op succes bij de gemiddelde respondent met aanpassing van één variabele .. 81 Tabel 26: Classificatiemodel DVERMOGENSPLANNING ondersteund door controlevariabelen82 Tabel 27: Frequentietabel persoonskenmerken "Vermogensplanner" ...................................... 83 Tabel 28: Resultaten regressie analyse DVERMOGENSPLANNING ....................................... 84 Tabel 29: Kans op succes bij de gemiddelde respondent met aanpassing van één variabele .. 88
V
Lijst van afbeeldingen Afbeelding 1: Geografische spreiding van de afgenomen enquêtes door Elien en Céline......... 35 Afbeelding 2: Geografische spreiding van de totaal afgenomen enquêtes ................................ 36
Lijst van grafieken Grafiek 1: Gekende technieken voor successieplanning........................................................... 44 Grafiek 2: Redenen voor een testament .................................................................................. 57
VI
Inleiding Successieplanning is voor veel mensen een onbekende materie en moeilijk bespreekbaar. Om die reden is er weinig bekend over de profielkenmerken van een successieplanner. Niettemin zitten vele Belgen met vragen omtrent de planning van hun vermogen met effect bij overlijden. Een overlijden brengt veel vragen en zorgen met zich mee. Wat is er te regelen na de dood? Wat als de overledene niets geregeld heeft? Wie zal de uitvaart regelen, de kinderen en/ of de partner? Wie zorgt voor de bejaarde ouders en de eventuele huisdieren? Wie krijgt het huis, de inboedel, de spaarcenten en de persoonlijke voorwerpen? Wie betaalt de uitvaart, de schulden en tot slot de successierechten? Omwille van deze vragen vinden mensen het steeds belangrijker om tijdig te na te denken over de planning van hun vermogen. Deze successieplanners willen voorkomen dat hun dierbare erfgenamen voor onaangename verrassingen komen te staan.
In de literatuur komen de begrippen registratierechten, successierechten, successieplanning en tot slot vermogensplanning vaak terug. Sinds het decreet van 19 december 2014 wordt er gesproken over erfbelasting. Met de invoering van erfbelasting is er een verzamelterm ontstaan voor de successierechten en de rechten van overgang (Van Geel, 2015).
Het onderzoek van deze masterproef verzamelt verscheidene kenmerken van een successieplanner. Er wordt aangetoond wie er stilstaat bij de planning van zijn vermogen bij overlijden. Zou een vrouw hier vlugger over nadenken dan een man? Heeft het in bezit zijn van een laag of hoog diploma enig verschil in de gedachtegang hierbij? Speelt de leeftijd hier enige rol bij? Deze vragen zullen beantwoord worden door onze onderzoeksvraag. Dit onderzoek is niet gericht op een specifieke bevolkingsgroep maar het is een onderzoek naar alle mogelijke successieplanners van diverse leeftijden en om het even welk geslacht. Het doel van het onderzoek was om niet enkel professionals (notarissen, bankiers…) te gaan ondervragen.
De verdere uitlijning van deze thesis ziet er als volgt uit: hoofdstuk 1 geeft meer uitleg over de vermogensplanning, bijkomende definities en de begrippen uit de afgenomen enquête. Onderzochte literatuur wordt besproken en vergeleken in hoofdstuk 2. In het derde deel wordt er aangetoond hoe de datagegevens verzameld zijn en welke databeperkingen er zijn. Vervolgens wordt de onderzoeksvraag en de hypothesen opgesteld in hoofdstuk 4 om daarna de schattingsmodellen van de analyse te bepalen in het vijfde deel. De resultaten van de logistische regressie worden besproken in hoofdstuk 6 en er wordt afgesloten met een conclusie. 1
1
Vormen van vermogensplanning
1.1 Wat is vermogensplanning? Vermogensplanning en successieplanning zijn twee begrippen die vaak door elkaar worden gebruikt. Evenwel is de term successieplanning een onderdeel van vermogensplanning. Vermogensplanning heeft tot doel om het vermogen te herschikken zonder uitdrukkelijk na te denken de toestand na het overlijden. Bij successieplanning denken de planners na hoe hun vermogen het best kan worden opgedeeld, met oog op hun overlijden. Fiscale besparing is niet steeds de belangrijkste of enige reden om aan successieplanning
te
doen.
Één
van
de
voornaamste
redenen
om
aan
successieplanning te doen is om een gemoedsrust teweeg te brengen bij de planners (Prof. dr. Casman, persoonlijke communicatie, 23 februari 2015)1.
Estate planning is de Engelse term voor vermogensplanning. De herschikking van het vermogen slaat op een regeling waarbij het vermogen van een natuurlijke persoon overgaat naar een andere natuurlijke persoon bij leven en/ of bij overlijden waarbij fiscale besparing wordt nagestreefd. Het is een continue proces dat niet eindigt. Vermogensplanning bestaat uit vele mogelijke variaties waardoor veel mensen het gevoel krijgen van machteloosheid. Het is belangrijk dat planners beslissingen nemen op grond van heldere informatie. Deze actuele en correcte informatie is bij de notaris te vinden. We zullen in dit hoofdstuk kort de belangrijkste variaties van planning verklaren en situeren in de huidige wetgevingen die voor dit onderzoek van toepassing zijn. Het wettelijk erfrecht vormt hier de basis met het huwelijkscontract, de schenkingen, de testamenten, de levensverzekeringen en nog een aantal diverse technieken (Verbeke, Buyssens, & Derycke, 2014).
1.2 Wat zijn successierechten of wat is erfbelasting anno 1 januari 2015? Successierechten zijn een indirecte belasting geheven op een overgang van goederen door een overlijden. Het is met andere woorden een belasting op erfenissen. Het overlijden leidt tot het openvallen van de nalatenschap en op deze overgang van het
1
2
Zie bijlage 2. c
vermogen ontstaat een fiscale schuld. Het is van essentieel belang dat de persoon overleden is om te kunnen spreken van successierechten. Daartegenover staat de definitie van schenkbelasting conform artikel 2.8.1.0.1.2 van de Vlaamse Codex voor Fiscaliteit: "De schenkbelasting wordt gevestigd naar aanleiding van de registratie of de verplichting tot registratie van akten of geschriften die tot bewijs strekken van een schenking onder de levenden." Hierbij wordt gesproken over een schenking als ze onder levenden plaatsvindt (Cools, 2009).
Sinds de bijzondere wet van 16 januari 1989 zijn de successierechten een bevoegdheid geworden van de gewesten (Cools & Debruyne, 2014). De inning van de Vlaamse erfbelasting (de nieuwe benaming voor de vroegere Vlaamse successierechten) gebeurt sinds 1 januari 2015 niet langer federaal door de FOD Financiën maar wel door de Vlaamse Belastingdienst (VLABEL). Daarbij is de wetgeving betreffende de Vlaamse successierechten en de Vlaamse registratiebelasting sinds 1 januari 2015 terug te vinden in de Vlaamse Codex voor Fiscaliteit (VCF). Vroeger stond dit in het Vlaamse Wetboek der Successierechten en der Registratie-, Hypotheek- en Griffierechten. Het decreet van 19 december 2014 heeft zowel voor het successierecht als voor het recht van overgang een verzamelterm ingevoerd, voortaan wordt er gesproken over de "erfbelasting". Daarnaast omvat de registratiebelasting zowel de schenkingsbelasting, het verkooprecht, het recht op hypotheekvestiging en het verdeelrecht (Van Geel, 2015). Het successierecht wordt conform art. 2.7.3.1.1. van de Vlaamse Codex voor Fiscaliteit 3 gedefinieerd als “Het successierecht wordt gevestigd op de waarde van alles wat uit de nalatenschap van een rijksinwoner wordt verkregen. Het recht van overgang is gevestigd op de waarde van de onroerende goederen die in België liggen en verkregen worden uit de nalatenschap van iemand die geen rijksinwoner is”. Uit dit artikel blijkt dat er een erfbelasting wordt gevestigd als er bij het overlijden van een rijksinwoner goederen overgaan op de erfgenamen. Maar ook wordt er een erfbelasting gevestigd bij het overlijden van een niet-rijksinwoner op voorwaarde dat deze persoon onroerende goederen bezit die in België zijn gelegen. De hoedanigheid van de overledene “is hij rijksinwoner of niet” is dus van groot belang. De fiscale woonplaats is het criterium om vast te stellen welke regels, zoals tarieven en heffingsgrondslag, van toepassing zullen zijn. Deze fiscale woonplaats wordt bepaald door het gewest waarin de overledene zijn woonplaats had op het moment van overlijden. Ingeval de overledene in meerdere gewesten heeft gewoond gedurende de laatste vijf jaar voor zijn overlijden, dan is het 2 3
Art. 1, 19 en 31 Wetboek der Registratie-, Hypotheek- en Griffierechten, BS 1 december 1939. Art. 1 van het Vlaams Wetboek der Successierechten, BS 7 april 1936.
3
gewest bevoegd waar de overledene het langst heeft gewoond gedurende die periode (Cools & Debruyne, 2014).
Verder wordt er bij de bepaling van de erfbelasting rekening gehouden met de persoonlijke situatie van elke erfgenaam, de kinderlast en het bloedverwantschap (Cools, 2009). De regels van het erfrecht worden uitgebreid besproken in het onderdeel planning via erfrecht.
In tabel 1 worden de tarieven weergegeven die van toepassing zijn in het Vlaams Gewest voor de categorie erfgenamen in rechte lijn, echtgenoten en samenwonenden. Elk tarief correspondeert met een belastingschijf. De grenzen van de belastingschijven zijn niet gelijk voor de drie verschillende categorieën erfgenamen. Door het progressieve karakter
van
de
erfbelasting
wordt
het
aanschouwd
als
een
vorm
van
vermogensbelasting want de tarieven nemen toe naarmate de omvang van het erfdeel stijgt. Een toename van de belastbare basis zorgt voor een stijging van het tarief. Om de erfbelasting te bepalen wordt iedere schijf apart berekend met een percentage die voor diezelfde schijf van toepassing is. Ter illustratie is er een erfenis van een woning met een waarde van 300.000 EUR, de erfgenaam in rechte lijn zal op de eerste € 50.000 EUR een erfbelasting van 1.500 EUR verschuldigd zijn waarbij een tarief van 3% werd toegepast. In de tweede belastingschijf wordt er 200.000 EUR belast aan 9% dat maakt een totaal van 19.500 EUR te betalen erfbelasting in de tweede schijf. Tot slot wordt er nog 50.000 EUR belast in de derde belastingschijf aan een tarief van 27% (50.000 EUR à 27% maakt een te betalen erfbelasting van 13.500 EUR). De erfgenaam zal op zijn geërfde woning 33.000 EUR erfbelasting in totaal moeten betalen (Cools & Debruyne, 2014). 4
Tabel 1: Erfbelasting in rechte lijn en tussen partners Schijf in euro
Tarief
0,01 – 50.000
3%
50.000,01 – 250.000
9%
> 250.000,01
27%
Bij een verkrijging in de rechte lijn en tussen partners wordt de erfbelasting afzonderlijk gevestigd op roerend en onroerend vermogen als het erfdeel groter is dan 50.000,00 EUR. Dit zorgt voor een daling van de belastingdruk bij grote vermogens. In 4
Art. 2.7.4.1.1. VCF, BS 23 december 2013. (Art. 48 van het Vlaams Wetboek der Successierechten, BS 7 april 1936.)
4
tegenstelling tot deze opsplitsing bij overgang in rechte lijn wordt de verdeling tussen de roerende en onroerende goederen niet gemaakt voor een verkrijging in zijlijn. Voor de berekening van de nalatenschap in zijlijn heeft deze cumulatie van roerend en onroerend vermogen tot gevolg dat de grote nalatenschappen in een hogere schijf zullen belast worden (Cools, 2009).
De verkrijging in zijlijn, ook wel de tweede categorie genoemd, heeft betrekking op erfenissen tussen broers en zussen. De tarieven en belastingschijven die van toepassing zijn bij erfgenamen in zijlijn worden vermeld in tabel 2. Het principe van progressiviteit geldt ook binnenin deze categorie. De progressiviteit kan het best worden aangetoond met een voorbeeld. Een man erft een netto-erfdeel van zijn overleden zus van 150.000 EUR. De eerste schijf tot 75.000 EUR wordt belast aan 30% dat maakt een totaal van 22.500 EUR te betalen erfbelasting op de eerste schijf. Op de tweede schijf van 75.000 EUR tot 125.000 EUR ligt het tarief hoger en de erfgenaam moet hierop een erfbelasting betalen met een hoogte van 55%. De te betalen erfbelasting op de tweede schijf bedraagt 27.500 EUR. In de laatste en derde schijf wordt het gedeelte van zijn netto-erfdeel dat groter is dan 125.000 EUR belast aan 65%. In het voorbeeld is het overblijvende gedeelte gelijk aan 25.000 EUR dat maakt een te betalen erfbelasting van 16.250 EUR. Het totaal van de drie belastingschijven is gelijk aan 66.250 EUR (Cools & Debruyne, 2014). Tabel 2: Erfbelasting in zijlijn
5
Schijf in euro
Tarief
0,01 – 75.000
30%
75.000,01 – 125.000
55%
> 125.000,01
65%
In tabel 3 zijn de tarieven en belastingschijven voor de categorie “anderen” opgenomen. De categorie anderen bestaat uit ooms, tantes, neven, nichten, verdere familieleden en vreemden. In tegenstelling met de twee vorige besproken categorieën gebeurt de berekening van de erfbelasting hier niet op ieders netto-erfdeel, maar op het totaal van de netto-erfdelen ongeacht het aantal erfgenamen. Bijkomend wordt er in de derde categorie ook geen opsplitsing toegepast tussen het roerend en onroerend erfdeel zoals het geval is in de categorie in rechte lijn. Dit zal een invloed hebben op de progressiviteit. Een cijfervoorbeeld zullen de tarieven en de belastingschijven van de 5
Art. 2.7.4.1.1. VCF, BS 23 december 2013. (Art. 48 van het Vlaams Wetboek der Successierechten, BS 7 april 1936.)
5
categorie anderen verduidelijken. Een erfgenaam X uit de categorie anderen erft een deel uit de nalatenschap (100.000 euro) van zijn oom. De totale nalatenschap heeft een waarde van 300.000 EUR. Op de schijf tot 75.000 EUR is het tarief van 45% van toepassing, op de tweede schijf tussen 75.000 EUR tot 125.000 EUR is het tarief van 55% van toepassing en tot slot op de laatste schijf boven 125.000 EUR is het tarief van 65% van toepassing. De som van de te betalen erfbelasting op de eerste (33.750 EUR), tweede (27.500 EUR) en op de derde schijf (113.750 EUR) maakt een totaal van 175.000 EUR. Het totaal te betalen erfbelasting voor elke erfgenaam wordt vervolgens bepaald door het aandeel van de erfgenaam in de nalatenschap (Cools & Debruyne, 2014). Tabel 3: Erfbelasting tussen anderen
6
Schijf in euro
Tarief
0,01 – 75.000
45%
75.000,01 – 125.000
55%
> 125.000,01
65%
1.3 Planning via het wettelijk erfrecht Het wettelijk erfrecht is van toepassing bij de personen die voor hun overlijden niets hebben geregeld. Dit wil zeggen dat het wettelijk erfrecht geldt als er geen testament of huwelijkscontract aanwezig is bij overlijden. Het erfrecht bepaalt dat alleen personen kunnen erven die bloedverwanten zijn en in leven zijn op het ogenblik dat de erfenis openvalt7. Er bestaan vier regels in verband met de bloedverwantschap (Verbeke, Buyssens, & Derycke, 2014).
Ten eerste is er de regel van de orde waarbij de wet de familieleden in vier groepen verdeelt. Het principe van de orde is dat de laagste orde erft. Er bestaat op dit principe een uitzondering namelijk bij toepassing van kloving maar in deze thesis wordt hier niet verder op ingegaan. De hiërarchie van de orden bestaan uit vier soorten. De eerste orde heeft betrekking op de afstammelingen zoals kinderen en kleinkinderen. Vervolgens houdt de tweede orde de ouders, broers en zussen in, alsook al hun afstammelingen. Verder omvat de derde orde ascendenten zoals ouders en grootouders. Tot slot bestaat de vierde orde uit verdere familieleden (Verbeke, Buyssens, & Derycke, 2014).
6
Art. 2.7.4.1.1. VCF, BS 23 december 2013. (Art. 48 van het Vlaams Wetboek der Successierechten, BS 7 april 1936.) 7 Art. 725 BW, BS 3 september 1807.
6
De tweede regel is de regel van de graad. De graad bepaalt de afstand tussen familieleden. Het principe van de graad is dat binnen éénzelfde orde de dichtste graad erft. Twee belangrijke uitzonderingen op dit principe zijn enerzijds bij het overlijden van een kind kunnen de ouders van het kind (die eerste graad zijn) volgens het principe hun andere kinderen uitsluiten om te kunnen erven van hun overleden broer of zus maar dit algemene principe is niet van toepassing in de tweede orde waartoe de ouders, broers en/ of zussen behoren. De ouders kunnen bijgevolg hun andere kinderen niet uitsluiten. Anderzijds bij toepassing van de plaatsvervulling wordt de verdere in graad niet uitgesloten door de dichtere in graad (Verbeke, Buyssens, & Derycke, 2014).
De plaatsvervulling is de derde regel in verband met bloedverwantschap. Het houdt in dat afstammelingen van een vooroverledene, die erfgenaam zou zijn geweest, in zijn of haar plaats komen en diens deel onder elkaar verdelen. Sinds de wet van 10 december 2012 werd de toepassing van de plaatsvervulling uitgebreid in de situaties waarbij de erfgenamen de nalatenschap verwerpen. In dat geval verkrijgen de afstammelingen het deel van hun verwerpende ouder. De vrijwillige erfenissprong wordt ook nog de “generatiesprong of generation skipping” genoemd. Een vader of moeder kan de erfenis die hij of zij krijgt van zijn of haar ouders verwerpen ten voordele van zijn of haar eigen kinderen. Het erfdeel gaat rechtstreeks over op de volgende generatie. De kleinkinderen kunnen sinds de wet van 10 december 2012 rechtstreeks erven van hun grootouders (Cools & Debruyne, 2014).
De laatste regel is de kloving. Bij kloving worden in bepaalde situaties de nalatenschap verdeelt in twee gelijke delen. Eén helft is bestemd voor de vaderlijke lijn en de andere helft is bestemd voor de moederlijke lijn (Cools, 2009).
De langstlevende echtgenoot of langstlevende wettelijke samenwonende partner heeft geen bloedverwantschap met de overledene maar behoort toch tot de wettelijk erfgenamen. Het erfrecht van de langstlevende echtgenoot is afhankelijk van de goederen die tot de nalatenschap behoren en van de mede-erfgenamen van de langstlevende echtgenoot. De eerste orde in combinatie met de langstlevende echtgenoot heeft als gevolg dat de langstlevende recht heeft op het vruchtgebruik van de gehele nalatenschap8. Indien de overleden persoon geen kinderen zou hebben komt de tweede orde aan de beurt waarbij de ouders, broers en zussen recht hebben op de erfenis van de overledene. In het geval dat de overledene noch kinderen noch ouders 8
Art. 745bis, §1, eerste lid BW, BS 3 september 1807.
7
noch broers of zussen nalaat zullen andere familieleden benoemd worden door de wet als erfgenamen. Het recht van de langstlevende echtgenoot omvat bij de tweede orde, derde orde of vierde orde het vruchtgebruik van de eigen goederen van de overledene en de volle eigendom van de gemeenschappelijke goederen in de nalatenschap9. Indien de overledene helemaal geen familie nalaat dan is het recht van de langstlevende echtgenoot gelijk aan de volle eigendom van de gehele gemeenschap10 (Cools, 2009).
1.4 Planning via adoptie Het wettelijk erfrecht geeft enkel betrekking op de traditionele gezinsvormen. De traditionele gezinsvormen hebben de laatste jaren plaatsgemaakt voor heel wat verschillende en nieuwe gezinsvormen. Het typische kerngezin van twee volwassenen, man en vrouw, die samen leven met hun biologische kinderen, heeft de laatste jaren plaatsgemaakt voor het nieuw samengesteld gezin waarvan beide partners kinderen meebrengen uit hun vorige relatie. Door deze veranderingen in de maatschappij is het wettelijk erfrecht achterhaald. Zo kunnen volgens het wettelijk erfrecht enkel natuurlijke kinderen aanspraak maken op een deel van de erfenis. Bij nieuw samengestelde gezinnen hebben stiefkinderen geen recht op een deel van de nalatenschap bij het overlijden van hun stiefouder. Wanneer bepaalde stiefouders hun stiefkinderen iets willen nalaten, moeten ze op zoek gaan naar een passende successieplanning zoals een testament of een begunstiging via verzekering. De stiefouder kan eveneens in overweging nemen om het stiefkind te adopteren. Er zijn twee soorten van adoptie namelijk volle adoptie en gewone adoptie. Het onderscheid is belangrijk om de verwantschap te bepalen. Bij de volle adoptie wordt de band met de oorspronkelijke familie verbroken. Het geadopteerde kind kan bijgevolg niet meer erven van zijn oorspronkelijke familieleden. Ingeval het kind toch nog iets zou erven van zijn oorspronkelijke ouders zal het hoge tarief van anderen van toepassing zijn. Het positieve gevolg van volle adoptie is echter wel dat de geadopteerde niet alleen van zijn geadopteerde ouders kan erven maar ook eventueel van de ouders van diens ouders. Het algemeen principe voor de gewone adoptie is dat het tarief in rechte lijn enkel geldt bij de verwerving van de familie waarvan de geadopteerde afstamt. De wet voorziet in artikel 1.1.0.0.2., zesde lid, 5°, d) VCF11 uitzonderingen op dit algemeen principe (Cools & Debruyne, 2014; Chiau, 2012).
9
Art. 745bis, §2, tweede lid BW, BS 3 september 1807. Art. 745bis, §3, derde lid BW, BS 3 september 1807. 11 Art. 52/2, eerste en tweede lid, 2° tot en met 4° van het Vlaams Wetboek der Successierechten, BS 7 april 1936. 10
8
1.5 Planning via het huwelijkscontract Mensen kunnen door een huwelijkscontract afwijken van het wettelijk erfrecht. Het huwelijkscontract kan opgesteld worden bij aanvang van het huwelijk of tijdens het huwelijk. Het huwelijkscontract wordt in een notariële akte vastgelegd. Er zijn drie soorten huwelijksstelsels: het wettelijk stelsel, het stelsel van de scheiding van goederen en het stelsel van de algemene of algehele gemeenschap. Het eigen vermogen van de man, het eigen vermogen van de vrouw en het gemeenschappelijk vermogen zijn drie verschillende vermogens die kunnen voorkomen in de stelsels. Het huwelijkscontract kan als doel hebben om het patrimonium te herschikken of om via verdelingsbedingen de toekomstige echtgenoten te beschermen (Cools, 2009).
1.6 Planning via schenkingen De schenking is een eenzijdige overeenkomst “om niet”. Dit wil zeggen dat aan de begiftigde geen tegenprestatie mag gevraagd worden als vergoeding voor de schenking en de vrijgevigheid van de schenking moet intentioneel zijn waarbij de schenker zich verarmt en de begiftigde zich verrijkt. Schenkingen zijn aktes onder levenden van tegenwoordige goederen. Een schenking van toekomstige goederen is onwettelijk. Tenzij het schenkingen van toekomstige goederen zijn die worden vastgelegd in een huwelijkscontract. Daarnaast zijn schenkingen met een opschortende voorwaarde of met een tijdsbepaling ook wettig (Cools & Debruyne, 2014). De heffing van de schenkbelasting, op grond van artikel 2.8.3.0.1., §112 van de Vlaamse Codex voor Fiscaliteit, is verschuldigd voor schenkingen onder de levenden van roerende of onroerende goederen. Om geldig te zijn dient de schenking conform de artikelen 931, 932 en 948 BW bij een notariële akte te gebeuren. In overeenstemming met artikel 2.9.1.0.1.13 VCF moeten akten van notarissen worden geregistreerd. Dit wil zeggen dat alle schenkingsakten van onroerende goederen onderworpen zijn aan de schenkbelasting. De schenkingen van roerende goederen die via bankgift en handgift gebeuren eisen geen geregistreerde akte bij de notaris (Verbeke, Derycke, & Van Gerven, 2008).
12
Art. 131, §1, eerste lid van het Vlaams Wetboek der Registratie-, Hypotheek- en Griffierechten, BS 1 december 1939. 13 Art. 19, 1° van het Vlaams Wetboek der Registratie-, Hypotheek- en Griffierechten, BS 1 december 1939.
9
Roerende goederen worden meestal geschonken door middel van een handgift of een bankgift waarbij bijna nooit een geschrift wordt opgemaakt. Als de schenking van roerende goederen zonder de opmaak van een geschrift wordt gedaan, is er geen schenkbelasting verschuldigd (Cools & Debruyne, 2014).
Een bankgift is een overschrijving van gelden of roerende waarden van de bankrekening van de schenker naar de bankrekening van de begiftigde. Een bankgift wordt beschouwd als een onrechtstreekse schenking. Onrechtstreekse schenkingen dienen niet conform artikel 931 BW bij notariële akte te gebeuren om geldig te zijn (Verbeke, Derycke, & Van Gerven, 2008).
Een handgift is een overeenkomst waarbij de schenker aan de begiftigde ten kosteloze titel een (on)lichamelijk roerend goed overdraagt. Het is een materiële en onherroepelijke overdracht, van hand tot hand, van het voorwerp van de schenking. Conform artikel 1096 BW kan de handgift tussen echtgenoten wel herroepen worden. De aanvaarding van de schenking vindt plaats tijdens het leven van de schenker. De handgift is een volwaardige schenking en is net zoals bankgift niet onderworpen aan de vormvoorwaarden van artikel 931 BW waarbij een notariële akte verplicht is om te kunnen spreken van een geldige schenking (Verbeke, Derycke, & Van Gerven, 2008).
Echter als de gift niet geregistreerd werd en de schenker overlijdt binnen de drie jaar na de datum van de handgift en/ of bankgift, zal de schenking deel uitmaken van het nalatenschap van de schenker. Er zal erfbelasting verschuldigd zijn op het bedrag van de niet – geregistreerde schenking14. Om zulke situaties te vermijden is het belangrijk om aan de handgift een vaste datum te verschaffen. Dit is mogelijk door middel van een aangetekende brief en bankdocumenten waaruit de datum van ontvangst van de gift blijkt (Cools & Debruyne, 2014).
Bij een vrijwillige aanbieding van een bankgift of handgift ter registratie zal er schenkbelasting verschuldigd zijn en zal dit leiden tot de opeisbaarheid van schenkingsrechten. Het gevolg van de vrijwillige aanbieding ter registratie is dat de driejarige termijn van artikel 2.7.1.0.5. VCF15 niet meer van toepassing zal zijn bij het openvallen van de nalatenschap (Verbeke, Buyssens, & Derycke, 2014). De schenkbelasting op roerende goederen is een vlak tarief van 3% of 7%. 3% is van
14
Art. 2.7.1.0.5. VCF, BS 23 december 2013. (Art. 7 van het Vlaams Wetboek der Successierechten, BS 7 april 1936.) 15 Art. 7 van het Vlaams Wetboek der Successierechten, BS 7 april 1936.
10
toepassing voor schenkingen in rechte lijn en tussen partners en 7% geldt voor schenkingen aan alle andere personen16.
De heffing van de schenkbelasting is niet afhankelijk van de vervulling van door de wet voorgeschreven Burgerrechtelijke vormvoorwaarden. De administratie waakt niet over de geldigheid van de akten. Burgerrechtelijke vormgebreken vormen dus geen belemmering voor de opeisbaarheid van de schenkbelasting (Verbeke, Derycke, & Van Gerven, 2008).
De hoeveelheid te betalen schenkbelasting verschilt duidelijk tussen de verschillende gewesten. Het schommelt ook naargelang de aard van de geschonken goederen namelijk als het gaat om onroerende of roerende goederen. Bij schenkingen van onroerende goederen zal een hoge waarde van het geschonken goed een belangrijkere rol spelen voor het bepalen van de verschuldigde schenkbelasting. De waarde speelt een minder grote rol bij de schenking van roerende goederen want hier gelden vlakke tarieven (tabel 4). In deze tabel wordt eveneens het verschil in schenkingstarieven weergegeven tussen de drie gewesten. Het Vlaams en het Brussels gewest hanteren beide twee vlakke tarieven van 3% en 7%. Anderzijds wordt er door het Waals Gewest drie vlakke tarieven van 3,3%, 5,5% en 7,7% toegepast (Cools & Debruyne, 2014).
Tabel 4: Schenkingstarieven roerende goederen Vlaanderen versus Wallonië
3%
17
In rechte lijn, tussen echtgenoten of samenwonenden
Vlaams en Brussels gewest 7% 3,3% Waals gewest
Voor de overige categorieën (broers, zussen, neven, nichten, ooms, tantes en anderen) Voor schenking aan een erfgenaam in directe lijn, echtgenoot of samenwonende
5,5%
Tussen broers en zussen, neven en nichten of ooms en tantes
7,7%
Voor alle andere personen
16
Art. 2.8.4.1.1., §2 VCF, BS 23 december 2013. (Art. 131, §2 van het Vlaams Wetboek der Registratie-, Hypotheeken Griffierechten, BS 1 december 1939.) 17 Art. 2.8.4.1.1. VCF, BS 23 december 2013. (Art. 131 van het Vlaams Wetboek der Registratie-, Hypotheek- en Griffierechten, BS 1 december 1939, Artikel 131 van het Brussels Hoofdstedelijk Wetboek der Registratierechten, BS 1 december 1939 en Artikel 131bis van het Waals Wetboek der Registratierechten, BS 1 december 1939.)
11
Er zal ook moeten rekening gehouden worden met het progressievoorbehoud. Dit is een cumulatie van de waarde van de nieuwe schenkingen van onroerende goederen met de waarde van schenkingen van onroerende goederen die gedaan zijn in de drie jaar voor de recentste schenking. Het progressievoorbehoud zal leiden tot de betaling van een hogere schenkbelasting want de belastbare grondslag van de eerdere schenkingen zullen bij de belastbare grondslag van de nieuwe schenking worden gevoegd om het tarief te bepalen18. Bovendien speelt het progressiebehoud ook als de laatste schenking van onroerende goederen plaats vond in de drie jaar voor het overlijden19. Hierdoor verhoogt de waarde van de nalatenschap en zal er een hogere erfbelasting verschuldigd zijn (Cools & Debruyne, 2014).
De hoeveelheid te betalen rechten is tot slot sterk afhankelijk van de graad van verwantschap tussen de schenker en de begiftigde. De tarieven van de schenkbelasting van onroerende goederen worden in de tabellen 5 en 6 schematisch weergegeven (Cools & Debruyne, 2014).
Tabel 5 toont een weergave van de schenkbelasting die verschuldigd zou zijn bij schenkingen in rechte lijn, tussen echtgenoten en samenwonenden. Ter illustratie van tabel 5 volgt een cijfervoorbeeld. Een ouder schenkt aan één van de kinderen een woning ter waarde van 70.000 EUR. Er wordt vervolgens op de eerste schijf van 0,01 EUR tot 12.500 EUR een tarief van 3% toegepast, dat maakt een te betalen schenkbelasting van 375 EUR voor de eerste schijf. Op de tweede schijf van 12.500 EUR tot 25.000 EUR geldt een tarief van 4% en op de derde schijf van 25.000 EUR tot 50.000 EUR geldt een tarief van 5%. In de eerste drie schijven werd 50.000 EUR belast maar de overblijvende 20.000 EUR valt in de vierde schijf van 50.000 EUR tot 100.000 EUR, in deze schijf geldt een tarief van 7%. Het totaal te betalen schenkingsbelasting is gelijk aan 3.525 EUR. Dit is de sommatie van 375 EUR, 500 EUR, 1.250 EUR en 1.400 EUR (Cools & Debruyne, 2014).
18
Art. 2.8.3.0.3. VCF, BS 23 december 2013. (Art. 137 van het Vlaams Wetboek der Registratie-, Hypotheek- en Griffierechten, BS 1 december 1939.) 19 Art. 2.7.3.2.9. VCF, BS 23 december 2013. (Art. 66bis van het Vlaams Wetboek der Registratie-, Hypotheek- en Griffierechten, BS 1 december 1939.)
12
Tabel 5: Schenken van onroerende goederen in rechte lijn, tussen echtgenoten en tussen 20
samenwonenden
Van … tot …
Tarief in %
0,01 – 12.500
3%
12.500,01 – 25.000
4%
25.000,01 – 50.000
5%
50.000,01 – 100.000
7%
100.000,01 – 150.000
10%
150.000,01 – 200.000
14%
200.000,01 – 250.000
18%
250.000,01 – 500.000
24%
> 500.000
30%
Vervolgens geeft tabel 6 de toe te passen schenkingstarieven voor schenkingen van onroerende goederen tussen broers, tussen ooms of tantes, neven of nichten en tussen alle andere personen weer. Het principe voor de toepassing van de tarieven gebeurt volgens de waarde van het geschonken goed. 21
Tabel 6: Schenkingen van onroerende goederen in de zijlijn tussen niet-verwanten Van … tot …
Tarief in % Tussen broers en zussen
Tussen ooms of tantes, neven of nichten
Tussen alle andere personen
0 – 12.500
20%
25%
30%
12.500,01 – 25.000
25%
30%
35%
25.000,01 – 75.000
35%
40%
50%
75.000,01 – 175.000
50%
55%
65%
> 175.000
65%
70%
80%
1.7 Planning via testamenten Een testament wordt conform art. 895 van het Burgerlijk Wetboek gedefinieerd als “een akte waarbij de erflater voor de tijd dat hij niet meer in leven zal zijn, over het geheel of een deel van zijn goederen beschikt, en die hij kan herroepen”. Iedereen kan in principe al hun goederen legateren, uitgezonderd de personen die niet gezond van geest zijn en vervolgens niet voldoen aan de grondvereiste overeenkomstig art. 901 BW. De verdeling 20
Art. 2.8.4.1.1. VCF, BS 23 december 2013. (Art. 131 van het Vlaams Wetboek der Registratie-, Hypotheek- en Griffierechten, BS 1 december 1939.) 21 Art. 2.8.4.1.1. VCF, BS 23 december 2013. (Art. 131 van het Vlaams Wetboek der Registratie-, Hypotheek- en Griffierechten, BS 1 december 1939.)
13
van het patrimonium na het overlijden van de testator op een gewenste wijze laten gebeuren is de voornaamste reden waarom er een testament wordt opgemaakt.
Er bestaan drie vormen om een geldig testament te maken alhoewel de derde vorm, het internationaal testament, minder vaak voorkomt. De eerste vorm is het eigenhandig geschreven testament. Dit testament is door de erflater geheel met de hand geschreven. Hierbij is het noodzakelijk dat er een datum op het testament wordt vermeld en dat het ondertekend is door de erflater22. Ten tweede, het notarieel of openbaar testament wordt voor een notaris in het bijzijn van twee getuigen of voor twee notarissen verleden 23. De vormvereisten vermeld in de artikelen 971 tot en met 973 van het burgerlijk wetboek zijn absolute geldigheidsvereisten (Verbeke, Derycke, & Van Gerven, 2008). In het kader van de successie – en vermogensplanning moet rekening worden gehouden met het voorbehouden deel van de nalatenschap voor bepaalde erfgenamen. Reservataire erfgenamen worden door de wet beschermd en kunnen niet worden onterfd. De legataris, de begunstigde van een testament, zal soms niet volledig kunnen beschikken over wat de erflater hem nalaat via zijn testament omwille van het voorbehouden deel van de reservataire erfgenamen (Cools, 2009).
Legaten en duo-legaten zijn welgebruikte begrippen wanneer er een testament wordt opgesteld.
1.7.1 Legaat Een legaat wordt verkregen door een testamentaire patrimoniale beschikking waarbij de testator een deel of het geheel van zijn vermogen aan een door hem bepaalde persoon nalaat. Deze persoon wordt tot legataris geroepen door het opgestelde testament. Hij heeft recht op een deel of op het hele vermogen van de erflater. Een testament kan een verzameling zijn van legaten of kan ook toebedeeld worden als één legaat voor één bepaalde persoon. Een voorbeeld van een legaat kan de nalatenschap zijn van bepaalde voorwerpen of geldbedragen zonder de schulden van de erflater (Verbeke, Buyssens, & Derycke, 2014). Het algemeen legaat wordt overeenkomstig art. 1003 van het Burgerlijk Wetboek gedefinieerd als “de uiterste wilsbeschikking waarbij de erflater aan een of meer personen de algemeenheid van de goederen geeft die hij bij zijn overlijden zal nalaten”. 22 23
Art. 970 BW, BS 3 september 1807. Art. 971 BW, BS 3 september 1807.
14
1.7.2 Duo-legaat Het duo-legaat is een middel om de successierechten te drukken. De juridische grondslag van het duo-legaat is terug te vinden in art. 2.7.1.0.10. van de Vlaamse Codex voor Fiscaliteit24. Er wordt een testament opgesteld waarin er een algemene legataris wordt aangeduid. De algemene legataris is een laagbelaste VZW of stichting van openbaar nut. Het doel is om de successierechten op een bijzonder legaat, vaak te gunste van fiscaal zwaarbelaste familieleden van de erflater of derden, ten laste te leggen van een laagbelaste VZW of stichting. Een vzw geniet namelijk van het verlaagde tarief van 8,5%25. De opsteller van het testament bepaalt in zijn testament dat de algemene legataris “de vzw” een bepaalde som moet uitkeren ten voordele van de bijzondere legataris (Verbeke, Buyssens, & Derycke, 2014).
Het voordeel van een duo-legaat is dat de bijzondere legataris geniet van een legaat dat vrij is van successierechten. Bij de algemene legataris, “de VZW of de stichting”, ligt de last om de successierechten van de bijzondere legataris te betalen. Het duo-legaat is dus een techniek om aan successieplanning te doen en waarbij de erfgenamen een groter nettobedrag overhouden en bovendien geniet de stichting van openbaar nut van een deel het vermogen van de testator (Verbeke, Buyssens, & Derycke, 2014).
Het nastreven van fiscale optimalisatie via de techniek van het duo-legaat is perfect mogelijk, maar eerst moet de aanvaarding van het legaat worden gekregen door de VZW of stichting. Het kan mogelijk zijn dat de VZW of stichting de aanvaarding van het legaat weigert doordat het overgelaten deel voor de VZW of stichting niet voldoende groot is in vergelijking met de last, de betaling van de successierechten op de volledige nalatenschap (Verbeke, Buyssens, & Derycke, 2014).
1.8 Planning via levensverzekeringen Een levensverzekering wordt voor verscheidene redenen opgesteld, ook in kader het van successieplanning wordt dit toegepast. Helaas kunnen er verkeerde interpretaties gebeuren bij het begrip “levensverzekering” want dit concept wordt zowel toegepast voor
24
Artikel 64, lid 2 van het Vlaams Wetboek der Successierechten, BS 7 april 1936. Art. 2.7.4.2.1. VCF, BS 23 december 2013. (Art. 59 van het Vlaams Wetboek der Successierechten, BS 7 april 1936.) 25
15
een echte levensverzekering, een overlijdensverzekering en een gemengde verzekering (Cools, 2009).
Bij de eerste opvatting van een eigenlijke levensverzekering wordt er enkel geld afgelost wanneer de verzekerde nog in leven is. Indien deze laatste overlijdt stopt de uitbetaling van de verzekering. Bij het afsluiten van het contract wordt er een datum (pensioenleeftijd, meerderjarigheid…) bepaald die aantoont wanneer de verzekering zal uitbetaald worden. Dit kan onder andere een aanvullend pensioen voorstellen (Cools, 2009; Van Gampelaere, 2010).
De overlijdensverzekering bepaalt dat er slechts wordt afgelost aan de begunstigden op datum dat de verzekerde sterft. Deze aflossing kan zowel aan echtgenoten, familie, kennissen of minder gekenden begunstigd worden. Al naargelang de soort verzekering wordt de duur van de aflossing bepaald. Bij een levenslange verzekering keert de verzekeraar het kapitaal uit zonder stil te staan bij de datum van het overlijden van de verzekerde. Daarnaast zal een tijdelijke verzekering slechts voor een bepaalde periode worden uitbetaald als de verzekerde voor een bepaalde datum sterft. Een schuldsaldoverzekering die toegevoegd is bij een contract of overeenkomst van een lening is een mogelijke vorm van
deze soort verzekering. Verder zal de
overlevingsverzekering enkel uitbetaald worden wanneer de begunstigde nog in leven is als de verzekerde persoon overlijdt. Fiscaal brengt deze borgstelling vaak voordelen met zich mee wanneer de begunstigden echtgenoten of bloedverwantschappen zijn. Het karakter van successieplanning zit hierin vervat (Cools, 2009; Van Gampelaere, 2010).
Daarnaast bestaat er een combinatie van beide verzekeringen, namelijk de gemengde verzekering. Hierbij wordt er een vervaldatum bepaald en naargelang de verzekerde nog leeft op deze datum krijgt de verzekering de kenmerken van een eigenlijke levensverzekering of een overlijdensverzekering (Cools, 2009; Van Gompel, 2003).
1.9 Planning via vermogensopbouw Verscheidene technieken voor successieplanning worden hieronder besproken. Er worden meer technische methoden voorgesteld waarbij de planners vaak een groter kapitaal bezitten. Dit groter kapitaal wordt vaak gecreëerd door vermogensopbouw die meestal begint op jonge leeftijd.
16
Zoals eerder werd besproken is vermogensplanning veel ruimer dan successieplanning, toch bepaalt de samenstelling van het patrimonium mee op welke manier het in de toekomst zal verdeeld en vererfd worden. Vaak kunnen hoge schenkingsrechten of successierechten vermeden worden door een goede vermogensplanning (Cools, 2009).
1.9.1 Burgerlijke maatschap De maatschap is een goede methode om de vennootschap aan de kinderen te schenken zonder dat de ouders het zeggenschap en/of de inkomsten hierbij verliezen. Bij deze methode zijn er niet veel formaliteiten vereist en heeft de maatschap geen rechtspersoonlijkheid. Deze kenmerken zorgen er onder andere voor dat heel wat diverse maatschappen bestaan, een professionele hulp van een notaris of specialist is bijgevolg aan te raden (Bossuyt, 2015).
Om te beginnen wordt er een maatschap opgesteld waarbij alle goederen (roerende en onroerende goederen) in de onderneming gebracht worden. De ouders krijgen hierbij de deelgerechtigdheden en daarnaast worden de statuten van de maatschap hier ook in opgesteld. In de statuten worden verscheidene regels opgesteld om te bepalen hoe alles verloopt. In afwijking van andere soorten vennootschappen is er bij de burgerlijke maatschap geen verplichting om degene die geld/middelen in de maatschap heeft gebracht evenredige verantwoordelijkheid of zeggenschap te geven ten opzichte van de inbreng (Cools, 2009).
Uiteindelijk zullen de ouders de deelgerechtigdheden schenken aan hun kinderen om zo de successierechten te ontlopen. In Nederland kan via de notaris gratis geschonken worden op enkele voorwaarden na, in België moet je hiervoor nog 3% betalen indien er enkel roerende goederen in de maatschap zitten. Bij het schenken van de deelgerechtigdheden zullen de schenkers vaak nog enkele vereisten opstellen om inkomsten te blijven garanderen voor henzelf. Het schenken onder vruchtgebruik of het schenken met last voor inkomensgarantie voor de ouders zijn enkele illustraties hiervan (Bossuyt, 2015).
De ouders behouden via de burgerlijke maatschap het beheer en de controle van het vermogen met eventuele inkomsten maar het eigenlijke vermogen zit reeds bij de kinderen. Uiteraard kan deze vennootschapsvorm ook gebruikt worden tussen andere personen zoals neven of nichten (Cools, 2009).
17
1.9.2 Patrimoniumvennootschap Een volgend alternatief om uw goederen in te plaatsen is de patrimoniumvennootschap. Deze vennootschapsvorm zetten successieplanners of vermogenplanners vaak op wanneer ze in het bezit zijn van heel wat onroerend vermogen.
Geen
specifieke
vorm
van
vennootschap
wordt
toegeschreven
voor
de
patrimoniumvennootschap. Dit kan zowel een NV, commanditaire vennootschap als een BVBA en dergelijke zijn. Het economisch doel dat de meerderheid van de vennootschappen voor oog hebben is hier meestal niet aanwezig. Het beheer van roerende en onroerende goederen is prioriteit (Peeters, 2012).
Onroerende goederen worden bij aanvang ingebracht in de vennootschap. De oorspronkelijke eigenaars krijgen in ruil hiervoor aandelen van de vennootschap. Op deze manier worden de onroerende goederen omgezet naar roerende goederen en wanneer deze eigenaars de aandelen willen overdragen bij leven aan begunstigden kan er geschonken worden aan een gunstiger regime. Dit omdat de schenkingsrechten van roerende goederen aanzienlijk voordeliger zijn dan deze van onroerende goederen. Bij keuze kunnen aandelen ook “gratis” weggeschonken worden door middel van een handgift of onrechtstreekse schenking. Weliswaar is hier enige voorzichtigheid bij vereist met de progressievoorbehoud.
Verdere behoedzaamheid is ook nodig voor de verkoop van de onroerende goederen die
in
het
vermogen
van
de
vennootschap
zitten.
Hierbij
komen
enkele
meerwaardebelastingen te verschijnen.
In kader van de successieplanning wordt deze constructie samengesteld om de hoge successierechten voor onroerende goederen te vermijden (Gabriel, 2011).
18
2
Demografische kenmerken van de successieplanner in de literatuur
Om een relevante en nuttige analyse te maken wordt er vooraf literatuur gezocht over de demografische kenmerken van de successieplanner. Aan de hand van voorafgaande opgezochte papers en onderzoeken kunnen er tussentijdse conclusies gemaakt worden. Deze conclusies zullen gekoppeld en vergeleken worden met de analyse via SPSS van de dataverzameling. Algemeen bekeken kunnen we concluderen dat er meer Amerikaanse dan Europese literatuur is over de demografische kenmerken van de successieplanner. De reden hiervoor kan zijn dat de cultuur in Amerika anders is dan in Vlaanderen en Europa. In onze cultuur wordt er niet veel gesproken over het vermogen dat iemand bezit, dit in tegenstelling tot de Verenigde Staten. Mensen zijn daar veel opener, zijn meer bezig met hun vermogen, investeren sneller en nemen vaker financiële risico’s.
Om informatie te vinden over de cijfers van vermogens- of successieplanning in het algemeen is niet simpel. Door het meevolgen van de voordracht van prof. dr. Hélène Casman26 op 23 februari 2015, die voor iedereen toegankelijk was, over het erfrecht en de successieplanning kunnen we algemene conclusies trekken. Het aanwezige publiek dat hier op eigen initiatief naartoe kwam, waren vooral ouderen (60-plussers) en er was een gelijke verdeling tussen het aantal mannen en vrouwen.
Om de demografische kenmerken van de successieplanner concreter te bekijken is er verder onderzoek gedaan. Hieronder worden de kenmerken apart besproken en toegepast op de kans om te schenken, te erven of het opmaken van een testament.
2.1 Leeftijd Het verband tussen de leeftijd van een persoon en het aantal schenkingen die hij heeft gegeven werd al meerdere keren bestudeerd. Logischerwijze stijgt de kans op het geven van schenkingen wanneer de personen ouder zijn.
Het Amerikaans onderzoek van Poterba (1998) nam voornamelijk de relatie tussen de structuur van de vermogens van Amerikaanse huishoudens en hun hoeveelheid schenkingen onder levenden onder de loep. Volgens Poterba stijgt de kans op schenken 26
Zie bijlage 2. c
19
naarmate het gezinshoofd ouder wordt. De overweging tot schenken is significant vanaf de leeftijd van 65 jaar. Een Vlaams onderzoek bij negen registratiekantoren van Smolders & Cottyn (2008) bevestigt dat het aantal schenkers per leeftijdsklasse toenemen naarmate de gemiddelde leeftijd stijgt. Recenter onderzoek van Bonesmo Fredriksken (2012) dat gebaseerd is op de data van de Luxembourg Wealth Study beaamt voorgaande conclusies. Het Amerikaans onderzoek van Aquillino et al. (2005) bekrachtigd nog eens dat er bij alleenstaanden en getrouwde personen meer steun wordt gegeven naarmate men ouder wordt. Deze stijging is relatief groter bij alleenstaanden want de intentie om te schenken komt bij hen pas op latere leeftijd (Bonesmo Fredriksken, 2012).
Uit een Europees onderzoek van Albertini, Kohli, & Vogel (2007) kan worden afgeleid dat respondenten met een leeftijd van 50 jaar de meeste schenkingen geven, daarna neemt het geven van schenkingen relatief af. Het Europees onderzoek versterkte de eerder bevonden conclusie van de Amerikaanse onderzoeker Joulfaian (2005) waarbij dus de kans op schenkingen toeneemt naarmate men ouder wordt, dit wel in een afnemende mate. Atkinson, Backus, & Miclewright (2012) hebben een onderzoek gevoerd naar de correlatie tussen de beslissing om een legaat op te stellen en de uiteindelijke hoeveelheid dat wordt geschonken aan een goed doel bij overlijden in Groot – Brittannië. Hun belangrijkste bevindingen zijn dat vrouwen met een leeftijd van 65 tot 90 jaar sneller geneigd zijn om te schenken. Kopczuk (2012) heeft met zijn onderzoek in de Verenigde Staten nogmaals de bevindingen van Poterba (1998), Joulfaian (2005), Aquillino et al. (2005), Albertini et al. (2007), Smolders & Cottyn (2008), Bonesmo Fredriksken (2012) en Atkinson et al. (2012) bekrachtigd.
Bovendien bestaan er ook verschillende studies over het verband tussen de leeftijd en het beschikken over een testament. DiRusso (2009) heeft hierover een Amerikaans onderzoek gevoerd. Het onderzoek analyseerde het verband tussen verschillende demografische kenmerken en het al dan niet beschikken over een testament aan de hand van zeven demografische vragen. DiRusso (2009) vond een positief verband tussen de leeftijd van de respondent en de kans op een reeds opgesteld testament. Bijkomend zag DiRusso (2009) dat de meeste Amerikanen niet beschikken over een testament, slechts 31% had reeds een wilsbeschikking opgemaakt. Van de respondenten, die reeds een testament hadden opgesteld, waren 87% van deze personen boven de leeftijd van 70 jaar. De resultaten van dit onderzoek laten duidelijk zien dat de demografische achtergrond een merkbare invloed heeft op de kans dat de respondent een testament heeft. Ondanks de kleine steekproef (322 respondenten) van 20
DiRusso bevestigde Atkinson et al. (2012) ook dat het aantal opgemaakte testamenten stijgt met de leeftijd van de respondent.
Een vroegere en grotere studie in Nederland door Carman in 2010 besloot dat oudere personen een hogere kans hebben op het ontvangen van een erfenis.
2.2 Geslacht Uit het Europees onderzoek van Albertini et al. (2007) blijkt dat mannen vaker schenken dan vrouwen. Atkinson et al. (2012) en Joulfaian (2005) weerleggen dit, zij hebben geconstateerd dat vrouwen van 65 jaar tot 90 jaar uit het Verenigd Konkrijk als uit de Verenigde Staten sneller schenken. In 2008 besloot eveneens een Vlaams onderzoek van Smolders en Cottyn dat vrouwen sneller schenken dan mannen. Schenk, Dykstra, & Maas (2010) hebben in hun Europees onderzoek waargenomen dat dochters meer kans hadden om schenkingen te ontvangen dan zonen.
De Amerikaanse onderzoeken van DiRusso (2009) en Knaplund (2008) hebben geconcludeerd dat mannen vaker een testament hebben dan vrouwen. Knaplund (2008) haalde wel aan dat meer en meer vrouwen een testament opmaken. De voornaamste verklaring hiervoor is volgens hem de opkomende emancipatie van de vrouw. Vroeger was de toestemming van de man nodig om als vrouw een testament te kunnen opstellen en mocht de vrouw geen eigendom hebben. Deze gewoonten zijn in de Westerse landen niet meer van toepassing en hebben de vrouwen gelijklopende rechten met de mannen. De studie van Knaplund (2008) steunt op de analyse van 246 nalatenschappen waarvan 138 zonder testament werden bekomen en 108 met testament.
Daarenboven concludeerde Carman (2010) dat mannen meer kans hebben om een erfenis te ontvangen.
Bovenstaande vaststellingen duiden aan dat mannen een grote hoofdrol hebben in het al dan niet hebben van testamenten of het ontvangen van erfenissen.
2.3 Opleiding Heel wat onderzoeken over het profiel van een successieplanner bekijken de samenhang van het hoogste niveau van onderwijs die de ondervraagden volgden. In
21
2007 kwam de grote studie van Albertini et al. uit die is afgenomen in Europa. Aan de hand van meer dan 20.000 Europese profielen werd er opgemerkt dat hoog geschoolden vaker schenken dan laag geschoolden.
Het Amerikaanse onderzoek van Fingerman et al. (2011) besluit dat er een positief verband is tussen het niveau van de opleidingen en steun aan hun familieleden. Hierbij werd aangetoond dat het gevolgd hebben van een hogere opleiding een positieve impact heeft op de mate van steun dat er wordt gegeven aan hun bloedverwanten.
De kennis over testamenten werd in een onderzoek van Delta Lloyd Life in 2013 onderzocht bij meer dan 1400 respondenten. Hieruit kon men zien dat de Belgen in het algemeen een zwakke kennis hebben over testamenten en de verdeling van het nalatenschap. Er is wel een verdeling tussen de hoog- en laagopgeleiden. De kennis over de topic “testamenten” was groter bij de hooggeschoolden.
Bonesmo Fredriksken (2012) stelde vast dat de kans op het ontvangen van een legaat toeneemt met het niveau van de gevolgde opleiding. Bonesmo Fredriksksen steunde de bevinding van Carman (2010), dat een hogere opleiding geassocieerd wordt met een hogere kans op het ontvangen van een erfenis. Daarentegen stelden Fessler et al. (2010) vast dat onderwijs een zwakke indicator is voor de ontvangst van erfenissen te verklaren.
De hoogte van de opleiding heeft niet enkel invloed op het aantal schenkingen dat mensen doen of op hun algemene kennis maar er is ook meer kans op de aanwezigheid van een testament bij hooggeschoolden (DiRusso, 2009).
2.4 Beroepsstatus De vraag of de beroepsstatus van individuen een invloed heeft op het al dan niet geven van schenkingen wordt door de Europese studie van Albertini et al. (2007) beantwoord. De voornaamste bevindingen van dit onderzoek waren dat zelfstandigen en mensen in loondienst vaker zullen schenken dan werkzoekenden of huisvrouwen/huismannen.
Carman (2010) bestuurde niet het verband tussen schenkingen en de beroepsstatus van een ondervraagde zoals Albertini et al. (2007) deden. Bij Carman (2010) lag de nadruk op de correlatie tussen erfenissen en de beroepsstatus. Het 23-jarigdurende Nederlandse onderzoek toonde aan dat zelfstandigen een hogere kans hebben op het 22
ontvangen van een erfenis (Carman, 2010). Dit in vergelijking met personen in loondienst die een lagere kans hebben.
2.5 Gezondheidstoestand In 2007 analyseerden Albertini et al. (2007) verschillende demografische kenmerken in verband met schenkingen in Europa. De gezondheidstoestand van de respondenten was één van de onderzochte kenmerken. De personen met een goede gezondheid gaven aan dat ze vaker schenkingen gaven.
Later
onderzocht
Carman
(2010)
het
verband
tussen
erfenissen
en
de
gezondheidstoestand. Het verkrijgen van erfenissen heeft volgens dit onderzoek geen invloed op uw gezondheidstoestand.
Fingerman et al. (2010) concludeerde in het algemeen dat een goede gezondheid van de Amerikaanse schenker resulteert in hogere steun die er wordt gegeven aan familieleden.
Tot slot onderzocht Francesconi, Pollak, & Tabasso (2014) het verband tussen de staat van de gezondheidstoestand en het opgesteld hebben van een testament bij 26.000 Amerikanen. Hij constateerde dat een minder goede gezondheidstoestand leidde tot een grotere kans op het reeds opgesteld hebben van een testament. Doordat personen met een mindere gezondheid meer afhankelijk zijn van hun familieleden, zou dit de stimulans zijn om een testament op te stellen.
2.6 Familiaal 2.6.1 Burgerlijke staat Aquilino (2005) gebruikte de data van National Survey of Families and Households voor zijn studie waarbij hij enerzijds weergaf dat alleenstaanden minder geneigd zijn om hun kinderen financieel bij te staan dan getrouwde ouders. De oorzaak hiervoor kan zijn dat alleenstaanden vatbaarder zijn voor economische crisissen. Anderzijds zal de gewetensverplichting van alleenstaanden om hun kinderen financieel bij te staan positiever toenemen met de tijd dan bij getrouwde ouders. Albertini et al. (2007) bevestigde deze studie van Aquilino (2005).
23
Het feit dat iemand getrouwd is, heeft een impact op de kans van het ontvangen van een erfenis. Carman (2010) heeft namelijk in zijn Nederlandse studie geconcludeerd dat getrouwde personen een hogere kans hebben op het verwerven van een erfenis.
DiRusso (2009) gebruikte de burgerlijke status als één van de demografische kenmerken in haar onderzoek. Zij vond een relatie tussen de burgerlijke status en de kans op het opstellen van een testament. Gehuwde personen maken vaker een testament op dan alleenstaanden of gescheiden mensen. In tegenstelling met de conclusie van het onderzoek van DiRusso (2009) hebben de onderzoekers van SeniorenNet.be en Rode Kruis – Vlaanderen (2010) geconcludeerd voor Vlaanderen dat alleenstaanden en vooral samenwonenden vaker een testament hebben dan gehuwden want slechts 19,2% van de gehuwde senioren heeft een testament opgemaakt. De redenen voor de opmaak van een testament verschilt tussen alleenstaanden en gehuwden. Alleenstaanden gaven de volgende redenen eerder aan dan gehuwden: “om eventuele ruzie te vermijden, om te voorkomen dat hun vermogen naar de Staat zou gaan, om de tarieven van de successierechten zo laag mogelijk te houden en om een deel van het vermogen na te kunnen laten aan een goed doel”. Anderzijds werd de reden “zekerheid kunnen geven aan
de
langstlevende
partner”
meer
aangegeven
door
gehuwden
dan
voor
alleenstaanden wat ook logisch is.
De mate waarin mensen al dan niet financiële steun verkrijgen hangt af van het al dan niet gehuwd zijn. Ongehuwde nakomelingen krijgen meer steun dan gehuwde nakomelingen (Fingerman et al., 2010). Het Belgisch onderzoek georganiseerd door SeniorenNet.be en Rode Kruis – Vlaanderen deed in 2010 een peiling naar de kennis over successieplanning in het algemeen en de houding van de respondenten ten opzichte van het testament. Het doelpubliek van dit onderzoek was zeer specifiek gericht op senioren. In verband met de kennis van tarieven heeft
hun
onderzoek
kunnen
afleiden
dat
alleenstaanden
de
tarieven
van
successierechten het best kennen. Toch gaat het om minder dan 30%. Terwijl samenwonenden de tarieven het minst goed kennen. Vervolgens hebben SeniorenNet.be en Rode Kruis – Vlaanderen (2010) onderzocht wat de meest gekende techniek is voor successieplanning. Ze konden besluiten dat de meest gekende techniek voor successieplanning het testament was met 68,5% gevolgd door de handgift of schenking (45,5%) en het huwelijkscontract (34,2%). Slechts 10,6% van de respondenten hadden al eens gehoord van het duo-legaat. Daarnaast had amper 3,6% al 24
eens gehoord over generation skipping en tenslotte gaf 2% aan van alle technieken al eens gehoord te hebben.
Er wordt naast bovenstaande gerapporteerde conclusies uit het onderzoek van SeniorenNet.be en Rode Kruis – Vlaanderen (2010) ook geconcludeerd dat gehuwden de techniek “testament” in de successieplanning minder goed kennen dan samenwonenden en alleenstaanden. Zoals eerder vermeld kennen alleenstaanden de tarieven van de successierechten beter maar uit het onderzoek kan er nu ook worden vastgesteld dat zij de techniek testament voor successieplanning het best kennen. Vervolgens werd in deze studie ook de techniek duo-legaat onderzocht. Deze techniek is het meest gekend bij alleenstaanden zonder kinderen.
2.6.2 Afstammelingen Het onderzoek van Arrondel en Laferrère (2001) toonde aan dat er een negatief verband is tussen de kans voor het uitreiken van schenkingen en de hoeveelheid kinderen op basis van Franse data. In tegenstelling tot deze gevolgstrekking, beweert Joulfaian (2005) met zijn Amerikaans onderzoek dat een stijging van het aantal kinderen, een stijging op de kans op schenking meebrengt. Pestieau (2002) deed een meta-analyse van een Frans en Amerikaans onderzoek en vond hierbij dat de aanwezigheid van kinderen geen invloed heeft bij het geven van schenkingen.
Kopczuk (2012) deed een onderzoek omtrent testamenten op basis van Amerikaanse data. Respondenten met kinderen beschouwen legaten belangrijker ten opzichte van kinderloze respondenten. SeniorenNet.be en Rode Kruis - Vlaanderen (2010) vonden bij de gehuwde senioren een ander besluit. Binnenin de groep gehuwde senioren is er een opmerkelijk verschil te merken tussen partijen met kinderen en de partijen zonder kinderen. Van de gehuwden die geen kinderen hebben, heeft 4/10 een testament, terwijl in de groep gehuwden met kinderen amper 15% een testament heeft. De reden die hiervoor wordt gegeven door SeniorenNet.be en Rode Kruis – Vlaanderen (2010) is dat gehuwden met kinderen het best wettelijk omkaderd zijn en alleenstaanden met kinderen het meeste belang hebben bij successieplanning door de beperkte wettelijke omkadering.
In verband met de kennis over successieplanning hebben SeniorenNet.be en Rode Kruis – Vlaanderen (2010) uit hun onderzoek kunnen concluderen dat senioren zonder kinderen eerder aangaven de techniek testament voor successieplanning te kennen dan de senioren met kinderen. De voornaamste reden waarom senioren met kinderen dit 25
aangaven, was om bepaalde erfgenamen te kunnen bevoordelen. SeniorenNet.be en Rode Kruis – Vlaanderen (2010) heeft naast de techniek testament ook de kennis over de techniek duo-legaat voor successieplanning onderzocht. Uit hun onderzoek kon besloten worden dat mensen zonder kinderen meer vertrouwd zijn met het duo-legaat dan mensen met kinderen. Maar het aantal mensen die de techniek kent blijft wel in de minderheid.
Francesconi et al. (2014) concludeerden uit hun onderzoek dat er bij volwassenen met stiefkinderen minder kans is om een testament te bezitten dan volwassenen die enkel biologische kinderen hebben.
2.7 Gezinsinkomen Arrondel & Laferrère (2001) vonden uit hun Frans onderzoek dat de kans op schenkingen toeneemt naarmate het permanente inkomen stijgt. Later onderzoek van Schenk et al. (2010) stemt hiermee in dat individuen met lage inkomens niet veel schenkingen geven.
Dat er ook een positieve correlatie is tussen het gezinsinkomen en de kans op de aanwezigheid van een testament lijkt vanzelfsprekend. Dit wordt bevestigd door de onderzoeken van Carman (2010), DiRusso (2009) en Francesconi et al. (2014), zij hebben geconstateerd dat mensen met hogere inkomens vaker een testament hebben dan deze met lagere inkomens.
Fessler et al. (2010) concludeerden dat er minder kans bestaat op het verkrijgen van een erfenis wanneer men een lager inkomen heeft.
Het Belgisch onderzoek van Delta Lloyd Life kon besluiten dat de kennis over een testament hoger is bij de respondenten die beschikken over een hoger inkomen dan degene met een lager inkomen.
2.8 Rijkdom Fessler et al. (2010) stelden vast dat bij het bezitten van een woning meer kans is op het verkrijgen van een erfenis. Daarnaast concludeerde Albertini et al. (2007) in hun Europees onderzoek dat het beschikken over een grote rijkdom de kans vergroot om te
26
schenkingen te geven. Wanneer een respondent over een groot rijkdom bezit neemt eveneens de kans voor het opstellen van een testament toe (Francesconi et al., 2014).
2.9 Wetgeving erfbelasting In Italië werd door Jappelli, Padula, & Pica (2014) een onderzoek gedaan in verband met de gedragswijzigingen van individuen bij een eventuele wetswijziging. De analyse van de paper is gebaseerd op de Italiaanse fiscale hervormingen die enkel betrekking hadden op de rijkere bevolking. Jappelli et al. (2014) geven aan dat veranderingen of wijzigingen in de wetgeving deze personen aanzetten tot het verrichten van schenkingen of het opmaken van testamenten. Een eerdere studie van Arrondel en Laferrère (2001) verklaarde dat een vierde van de Franse schenkers over een fiscaal motief beschikten.
27
Tabel 7: Demografische kenmerken in de literatuur
Studie (Auteur(s))
Onderzoeksland
Resultaten
Gegevensverzameling
Europa
Periode *publicatie 2007
1
Albertini, Kohli, & Vogel
2
50-jarigen geven de meeste schenkingen. Mannen, getrouwden/samenwonenden, hoog geleerden, werkenden, in goede gezondheid en met rijkdom schenken vaker.
Survey of Health, Ageing and Retirement (SHARE) van 2004 22.777 respondenten
Aquilino
Verenigde Staten
2005
Alleenstaanden zullen minder geneigd zijn om hun kinderen financieel bij te staan dan getrouwde (biologische) ouders. De verplichting van alleenstaanden om hun kinderen financieel bij te staan zal sterker stijgen in verloop van de tijd dan bij getrouwde (biologische) ouders.
Meer moeders (69%) dan vaders (31%) hebben de enquête ingevuld. National Survey of Families and Households (NSFH) tussen 1987 en 1994 1.205 respondenten
3
Arrondel & Laferrère
Frankrijk
2001
Actifs financiers’ household survey van 1992 Mutations à titre gratuity surveys (MTG) tussen 1987en 1994
Afstammelingen Inkomen Wetswijziging
4
Atkinson, Backus, & Micklewright
Verenigd Koninkrijk
2012
De kans op een schenking neemt toe met het inkomen. De hoeveelheid kinderen bepaalt de mate waarin de respondenten bezig zijn met de verdeling van hun vermogen (negatieve impact). Bij 23% van de schenkers is er een fiscaal motief aanwezig. Bij de leeftijd van 65 tot 90 gaan vrouwen vlugger schenken. Het opmaken van een testament stijgt met de leeftijd en rijkdom. 16% van degene die een testament opmaken schenken aan een goed doel (duo-legaten).
The Institute for the Study of Labor (IZA) in Bonn Onderzoek van 240.912 observaties
Leeftijd Geslacht Inkomen
28
Demografische kenmerken Leeftijd Geslacht Burgerlijke staat Gezondheid Rijkdom Beroepsstatus Opleiding Burgerlijke status
5
Studie (Auteur(s))
Onderzoeksland
Bonesmo Fredriksen
11 OECD landen (Organisatie voor internationale samenwerking)
6
Cottyn & Smolders
7
DiRusso
Oostenrijk, Canada, Finland, Duitsland, Japan, Italië, Luxemburg, Noorwegen, Zweden, Verenigd Koninkrijk en Verenigde Staten België
Verenigde Staten (45 van de 50 staten)
Periode *publicatie 2012
Resultaten
Gegevensverzameling
Naarmate de leeftijd stijgt, is er meer kans op schenkingen. Studie toont aan dat de rijkdom van personen stijgen tot aan 55-64 jaar, en daarna is er opnieuw een daling. De oorzaak hiervan ligt o.a. bij de schenkingen die de mensen beginnen te doen naarmate ze ouder worden.
Luxembourg Wealth Study (LWS) Grote dataverzameling
2008
Stijging van de gemiddelde leeftijd van schenkers en begiftigden. Vrouwen schenken meer dan mannen.
2009
20% heeft een testament (bij notaris opgemaakt), 11% heeft een zelfgeschreven testament, 68% geen testament en 1% hadden geantwoord “weet ik niet” op de vraag naar de aanwezigheid van een testament. Hoger opgeleide personen, personen met hogere inkomens, getrouwden, mannen en oudere respondenten hebben eerder een testament dan lager opgeleide personen, personen met lagere inkomens, gescheiden personen, vrouwen en jonge personen. Impact van inkomen is zwakker dan andere demografische factoren.
9 Vlaamse registratiekantoren 2686 schenkingsaktes tussen 2000 en 2007 324 respondenten Dataset van juli 2006
Demografische kenmerken Leeftijd Opleiding
Leeftijd Geslacht
Leeftijd Geslacht Opleiding Inkomen Burgerlijke status
29
Studie (Auteur(s))
Onderzoeksland
8
Delta Lloyd Life
België
Periode *publicatie 2013
9
Fingerman et al.
Verenigde Staten
2010
10
Francesconi, Pollak, & Tabasso
Verenigde Staten
2014
11
Jappelli, Padula,& Pica
Italië
2014
12
Joulfaian
Verenigde Staten
2005
30
Resultaten
Gegevensverzameling
Belg heeft zwakke kennis van het testament en de verdeling van nalatenschap. Kennis over testament van hoogopgeleiden is hoger dan laagopgeleiden. Kennis over testament stijgt naarmate men hoger inkomen heeft. 42% vindt het belangrijk dat nalatenschap goed geregeld is. 11% heeft een testament opgesteld, de kans om een testament op te maken stijgt naarmate de leeftijd van de respondent stijgt. 14% heeft al een schenking gedaan, dit is sterk positief afhankelijk van de leeftijd. Ongehuwde nakomelingen krijgen meer steun dan gehuwde nakomelingen. Hogere opleiding en goede gezondheid van de respondent resulteren in hogere steun aan hun familieleden. Nadeel: het begrip steun kan op veel mogelijke manieren worden geïnterpreteerd Stiefkinderen verkleinen de kans op het bezit van een testament. Slechtere gezondheid van de respondent vergroot de kans op een testament. Hoger inkomen of grotere rijkdom doen de kansen op een testament toenemen. Belastinghervorming in Italië zorgde voor een stijging van de legaten en schenkingen. Afschaffing van de belastingen voor de rijken veranderden hun gedrag inzake successieplanning.
365ANALYTICS in opdracht voor Delta Lloyd Life in augustus en september 2013 1438 respondenten
De kans op schenkingen neemt toe naarmate de leeftijd, dit wel in een afnemende mate. Er is een positief verband tussen schenkingen en het gezinsinkomen/welvaart. Bij stijging van het aantal kinderen, zien we ook een stijging op de kans op schenkingen. Vrouwen schenken vaker dan mannen.
Demografische kenmerken Kennis Opleiding Inkomen Leeftijd
The Family Exchanges Study van 2008 633 respondenten
Burgerlijke status Opleiding Gezondheid
Health and Retirement Study (HRS) 1995-2010
Survey of Household Income and Wealth met data van 1993 – 2006 Grote steekproef
Wetswijziging
2.361 respondenten
Leeftijd Afstammelingen Geslacht
Afstammelingen Gezondheid Inkomen Rijkdom
Studie (Auteur(s))
Onderzoeksland
Periode *publicatie 2008
Resultaten
Gegevensverzameling
13
Knaplund
Verenigde staten (Los Angels)
Vroeger hadden meer mannen een testament dan vrouwen, nu verandert deze stelling (door emancipatie van de vrouw). Vrouwen maken even vaak een testament op als mannen, of zelfs meer dan mannen. Reden: vroeger was toestemming van de man nodig om als vrouw een testament op te stellen. 56% van de ondervraagden hebben geen testament. 45% respondenten met kinderen beschouwen legaten belangrijk t.o.v van 21% van de kinderloze respondenten. Het aantal schenkingen nemen toe met de leeftijd. Vrouwen tussen de leeftijd van 65 – 90 jaar schenken opmerkelijk meer. Aantal respondenten met een testament stijgt met de leeftijd en is hoger bij vrouwen dan bij mannen en stijgt sterk bij vermogende respondenten. De aanwezigheid van kinderen geeft geen invloed op de kans om te schenken.
246 respondenten van 2005
14
Kopczuk
Verenigde Staten
2012
15
Pestieau
België
2002
16
Piketty
Frankrijk
2011
Stijgende levensverwachting impliceert een stijging van de schenkingen onder levenden.
17
Poterba
Verenigde Staten
1998
Kans op schenking stijgt naarmate de respondent ouder is.
18
Schenk, Dykstra, & Maas
Europa
2010
Lage inkomens van ouders zorgen ervoor dat ze niet veel schenkingen doen.
19
SeniorenNet.be en Rode Kruis Vlaanderen
België
2011
Alleenstaanden kennen de tarieven van successierechten het best en samenwonenden kennen de tarieven van successierechten het slechts. Alleenstaanden en samenwonenden hebben vaker een testament. Alleenstaanden zonder kinderen zijn beter op de hoogte van de techniek “duo-legaat”.
Demografische kenmerken Geslacht Testament
Onderzoek van onderzoeken: metaanalyse
Leeftijd Afstammelingen
Meta-analyse van Frans en Amerikaans onderzoek National income and wealth accounts Estate tax data Survey of Consumer Finances (SCF) van 1995 Survey of Health and Retirement in Europe (SHARE), Intergenerationele transfers in tien Europese landen te analyseren Grote steekproef Totale steekproef van 1494 respondenten Enkel Senioren Nadeel: de wetenschappelijke relevantie van het onderzoek is onzeker.
Afstammelingen Leeftijd Leeftijd Geslacht Inkomen
Burgerlijke status
31
3
Methodologie van het onderzoek
Om de profielkenmerken van de successieplanner te kunnen onderzoeken werd er in samenwerking met Mevr. Elke Vandorpe enquêtes opgesteld. Het verzamelen van de enquêtes gebeurde op een willekeurige manier zonder specifieke selecties te maken van de ondervraagden. De afname van de enquête gebeurt bij eender welk profiel, op deze manier staan alle mogelijke pistes open en kan er een representatief besluit genomen worden. Naarmate de enquête rondging werd het echter duidelijk dat de meest bruikbare enquêtes zich bij de ouderen (50-plussers) bevinden.
3.1 Dataverzameling Om
rekening
te
houden
met
de
bestaande
kennis
en
literatuur
over
successieplanning hebben we het onderzoek gevoerd aan de hand van zelf opgestelde en afgenomen enquêtes. De enquêtes werden zowel op papier als online afgenomen. Door de enquêtes zelf te verzamelen en te verwerken is het onderzoek gebaseerd op primaire gegevens want er wordt geen beroep gedaan op reeds verwerkte gegevens.
De mogelijkheid om secundaire gegevens te gebruiken was niet geschikt in ons onderzoek. In Vlaanderen en Brussel zijn er tot op heden weinig onderzoeken gedaan naar de profielkenmerken van een successieplanner. Er zijn twee onderzoeken specifiek in Vlaanderen teruggevonden omtrent vermogens- en successieplanning. Het recentste onderzoek was van Delta Lloyd Life in 2013. Dit onderzoek was gericht op de kennis over testament en schenkingen. De resultaten van het onderzoek werden uitgebreid besproken in het onderdeel demografische kenmerken
van
een
successieplanner.
Het
tweede
onderzoek
was
van
SeniorenNet.be en Rode Kruis-Vlaanderen. Dit onderzoek was een peiling naar de kennis
over
successieplanning
en
over
bepaalde
technieken
om
aan
successieplanning te doen. Verder in de bevraging van SeniorenNet.be en Rode Kruis-Vlaanderen werd er dieper ingegaan op de houding van de respondenten ten opzichte van het testament en waarbij specifiek de redenen van het eventueel opstellen van een testament werden bevraagd. Echter het nadeel van het onderzoek van SeniorenNet.be en Rode Kruis-Vlaanderen is de onwetendheid over de wetenschappelijke basis van het onderzoek.
32
Het onderzoek naar de profielkenmerken van een succesieplanner is een kwantitatief onderzoek doordat het gaat om een vooraf bepaalde en gestandaardiseerde verzameling van vragen. Aan de hand van een stochatische steekproef streven we ernaar om een statistische schatting te maken van de populatie. De populatie is de verzameling van de personen die wonen in Vlaanderen en Brussel. De Vlaamse populatie heeft een grootte van 6.410.705 inwoners op 1 januari 2014 (Kerncijfers, 2014). Brussel heeft een populatie van 1.163.486 inwoners op 1 januari 2014 (Kerncijfers, 2014). Via een online tool van CheckMarket27 is de nauwkeurigheid van de steekproef
onderzocht.
Voor
een populatiegrootte van
7.574.191,
een
foutenmarge van 4% en een betrouwbaarheidsniveau van 95% is de vereiste steekproefgrootte gelijk aan 601 respondenten. Dit quotum werd behaald dus kunnen we spreken van een representatieve steekproef. De foutenmarge van 4% wilt zeggen dat als 47% van de respondenten van onze steekproef een bepaald antwoord hebben gegeven, dan mogen we ervan uit gaan dat als we dezelfde vraag aan de volledige populatie zouden hebben gesteld, tussen 43% (47-4) en 51% (47+4) hetzelfde antwoord zouden gekozen hebben. Een lagere foutenmarge van 2% zou een grotere steekproefgrootte eisen.
Het onderzoek is gebaseerd op 862 enquêtes die in januari en februari 2015 afgenomen zijn over heel Vlaanderen en Brussel. We hebben online 538 enquêtes verzameld en 324 papieren versies. In tabel 8 is er een opsomming van de voornaamste plaatsen waar de enquêtes werden ingezameld. Bij de enquêtes die schriftelijk werden afgenomen kan de hoeveelheid aangetoond worden. Dit is niet mogelijk voor de enquêtes die online zijn ingezameld wegens privacybehoud. Afbeelding 1 geeft een weerspiegeling van de spreiding van de 862 ingezamelde enquêtes. De geografische spreiding van de enquêtes wordt weergegeven door middel van Arc View,28 een geografisch informatiesysteem dat gebaseerd is op postcodes.
27
Steekproefcalculator, Marktonderzoek, CheckMarket. (2015). Geraadpleegd op 15 maart 2015, via https://nl.checkmarket.com/marktonderzoek-hulpbronnen/steekproefgrootte-berekenen/ 28 Geraadpleegd op 10 april 2015, via www.arcgis.com
33
Tabel 8: Dataverzameling Aantal verzamelde enquêtes 324
Schriftelijk Vakantiesalon Brussel 2015
60
Salon du chocolat Bruxelles 2015
50
Kantoren Colruyt Group
40
Kantoren Brachot – Hermant
10
Trein
20
Rode Kruis
10
Familie en kennissen
67
Voordracht erfrecht en successieplanning door Hélène Casman, Oudenaarde
29
27 40
Ikea
538
Online (qualtrics) KBC kantoor Diksmuide KBC kantoor Veurne KBC kantoor Deinze KBC kantoor Kruishoutem ING Deinze Belfius Deinze Argenta Kruishoutem Notarissen Kantoor V&V Eernegem Ichtegem Koekelare Wijnendale Kantoor Neuville – Nieuwpoort SBB kantoor Brugge LIBA Vlaanderen Stadsbestuur Deinze Stadsbestuur Kruishoutem Stadsbestuur Diksmuide Bedrijfsgilde Diksmuide Agra leden Brugge – Diksmuide – Veurne Redactie tijdschriften (Kluwer, Indicator…) 30
Standaard uitgeverij “Lexfin” twitterbericht
Linkedin oproep bij de groep Private bankers, wealth managers & estate planners
31
Familie en kennissen
29
Zie bijlage 2. a): Via Twitterbericht Standaard uitgeverij Lexfin Zie bijlage 2. b):Via Linkedin oproep bij groep Private bankers, wealth managers & estate planners 31 Zie bijlage 2. c): Via Voordracht “Erfrecht en successieplanning” door Prof. Dr. Hélène Casman, Oudenaarde 30
34
Afbeelding 1: Geografische spreiding van de afgenomen enquêtes door Elien en Céline
Voor de analyse baseren we ons op een groter databestand. Dit databestand bevat 4433 enquêtes. Deze gegevens werden tijdens de periode van september 2014 tot maart 2015 verzameld over Vlaanderen en Brussel door onszelf en medestudenten die gelijklopende enquêtes verzamelden in kader van erfbelasting. Door het gebruik van dit grotere bestand hopen we betere analyses te vormen. Deze enquêtes werden alsook afgenomen bij een divers doelpubliek zonder enige selectie. De vereiste steekproefgrootte voor een populatiegrootte van 7.574.191, een foutenmarge van 2% en een betrouwbaarheidsniveau van 95% is gelijk aan 2.401 respondenten. Dit betekent als 47% van de respondenten van onze steekproef een bepaald antwoord hebben gegeven, dat tussen de 45% en 49% van de volledige populatie hetzelfde antwoord zouden gekozen hebben. Een lagere foutenmarge van 2% vereist een grotere steekproefgrootte dan de foutenmarge van 4% dat slechts 601 respondenten vereiste.
Door een eerste screening van de 4433 enquêtes hebben we opgemerkt dat niet alle gegevens bruikbaar zijn. Vijftien respondenten hebben een woonplaats in Wallonië bijgevolg is deze data verwijderd aangezien het onderzoek van toepassing is voor Vlaanderen en Brussel. Daarnaast zijn er nog 35 enquêtes weggelaten omdat er 35
onbestaande postcodes gevonden werden bij deze data. Na de aanpassingen van de outliers in het databestand zullen de analyses kunnen worden gevoerd aan de hand van 4383 enquêtes. De enquêtes zijn over heel Vlaanderen en Brussel afgenomen. Niettegenstaande is 78% van de respondenten afkomstig uit Oost – en WestVlaanderen, dit zorgt echter wel voor een vertekend beeld van Vlaanderen.
Onderstaande afbeelding (2) toont aan waar de 4383 enquêtes specifiek zijn afgenomen. In vergelijking met afbeelding 1 is er een grotere verspreiding waar te nemen. Bij sommige steden of gemeentes is er een grotere dichtheid van het aantal afgenomen enquêtes, dit is te wijten aan de woonplaats van de onderzoekers. Toch blijft de steekproef representatief voor de analyse van Vlaanderen en Brussel aangezien er een grote data ter beschikking is. Afbeelding 2: Geografische spreiding van de totaal afgenomen enquêtes
De bevraging32 begon met het opvragen van de persoonskenmerken van de respondenten. In het volgende onderdeel worden deze kenmerken verder besproken. Het tweede onderdeel van de enquête bestond voornamelijk over de bevraging van de fiscale kennis, gericht op schenkingen, erfenissen en testamenten. Als afsluit werd er dieper ingegaan op het al dan niet bezig zijn met vermogens- en successieplanning. 32
Zie bijlage 1. De enquête
36
Bewust hebben we geopteerd om geen uitleg te geven bij het afnemen van de enquêtes. De reden hiervoor was om geen vertekend beeld te krijgen over de fiscale kennis van de ondervraagden.
3.2 Databeperking: problemen bij verzamelen van enquêtes Tijdens het inzamelen van de enquêtes werd er geconstateerd dat bepaalde personen afhaken wanneer het onderwerp van de enquête werd toegelicht. De meest voorkomende redenen waren: schending van de privacy, te moeilijke materie en geen tijd om te enquête in te vullen. Fessler et al. (2010) merkten het non-respons probleem evenees op bij persoonlijke vragen omtrent schenkingen en testamenten. Daarnaast weten sommige respondenten na een bepaalde tijd niet meer hoeveel men vroeger heeft weggeschonken. Het onderscheid tussen erfenissen en schenkingen zorgt ook vaak voor verwarring (Fessler, Mooslechner, & Schürz, 2010).
3.3 Variabelen Om een logistische analyse op te stellen wordt er gebruik gemaakt van verschillende variabelen. Tabel 9 geeft een beschrijving van de persoonskenmerken van de volledige steekproef33.
Het verschil in de verdeling tussen het aantal mannen en vrouwen is minimaal. De steekproef werd door 51,3% vrouwen vertegenwoordigd tegenover 48,7% mannen. In werkelijkheid is 48,3% van de inwoners in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een man, tegenover 51,7% vrouwen, deze gegevens zijn gebaseerd op cijfers uit 200834. De verhouding voor het Vlaams Gewest is gelijk aan 49,3% mannen ten opzichte van 50,7% vrouwen. In het onderzoek is de verhouding van het aantal mannen tegenover het aantal vrouwen ongeveer gelijklopend met de werkelijke populatie.
De meeste respondenten zijn voltijds in dienst, zij vertegenwoordigen 42,4% van de respondenten. Vervolgens zijn 19,2% van de ondervraagden op pensioen, 16% is zelfstandig, 10% werkt deeltijds, 7,6% van de respondeten zijn studenten, 1,2% had geen werk op het moment van de afname van de enquête, 1,9% is een 33
Zie bijlage 4: Frequenties van de onafhankelijke variabelen Economie–Statbel, F. O. D. Algemene directie Statistiek en Economische informatie. (2014). Geraadpleegd op 10 mei 2015, via http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/bevolking/structuur/leeftijdgeslacht/brussel/ 34
37
huisvrouw/man en 1,8% respondenten hebben aangegeven dat ze beschikken over een andere beroepsstatus dan de opgegeven keuzemogelijkheden.
Voor de burgerlijke status gaven 59,1% van de respondenten aan dat ze gehuwd zijn. 21,2% van de overige respondenten zijn alleenstaand, 15,4% samenwonend en slechts 4,4% zijn gescheiden. Actueel bekeken is 40,4% van de Vlamingen en Brusselaars gehuwd en 8,3% is gescheiden. Deze gegevens zijn gebaseerd op cijfers van 1 januari 201435. In ons onderzoek zijn er meer gehuwde en minder gescheiden respondenten in vergelijking met de cijfers voor Vlaanderen en het Brussel Hoofdstedelijk Gewest.
Het hoogst behaalde diploma is een volgend persoonskenmerk uit de enquête. De meerderheid (55,3%) beschikt over een hoger onderwijs diploma. Hierop volgen de diploma’s secundair onderwijs met 37,8%. Amper 4,1% van de respondenten beschikt enkel over een diploma van het lager onderwijs. De overige 2,8% respondenten gaven aan te beschikken over een ander diploma dan de hierboven omschreven diploma’s.
70% van de ondervraagde respondenten heeft kinderen. In de enquête werd er hier dieper op ingegaan en vroegen we naar de “types” kinderen. Er werd een opdeling gemaakt tussen biologische, stief- en adoptiekinderen. In tabel 9 wordt er bewust gekozen om geen percentages te zetten bij de verdeling in percentages tussen biologische kinderen, stiefkinderen en adoptiekinderen, er moet namelijk rekening gehouden worden met dubbels. Mensen kunnen zowel een biologisch kind hebben als een stiefkind en ze kunnen alsook nog een adoptiekind hebben. Zo zijn er twee gevallen in deze dataset aanwezig. 98% van de ondervraagden die aangaven kinderen te hebben, hebben biologische kinderen. Daarnaast heeft 0,8% van deze respondenten een adoptiekind en 7% van de ondervraagden heeft stiefkinderen. De sommatie is groter dan 100% doordat de respondenten in meerdere categorieën konden aanduiden dat men kinderen heeft.
De hoogte van het netto-gezinsinkomen ligt bij 37% van de personen tussen een niveau van 1.501 en 3.000 EUR. Vervolgens beschikt 32% over een inkomen tussen de 3.001 en 4.500 EUR. 13,2% kan genieten van een maandelijks netto-inkomen
35
Economie–Statbel, F. O. D. Algemene directie Statistiek en Economische informatie. (2014). Geraadpleegd op 10 mei 2015, via http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/bevolking/structuur/burgerlijke_staat/geslacht-leeftijdburgerlijke-staat-gewest/
38
tussen de 4.501 en 7.500 EUR en slechts 3,2% geniet van inkomen hoger dan 7.501 EUR. Anderzijds is het inkomen van 14,5% ondervraagden lager dan 1.500 EUR per maand.
De variabele leeftijd werd omgevormd van een continue variabele naar dichtome variabelen. De verdeling van de leeftijd van de respondenten is opgesplitst in 4 categorieën. Door te werken met categorieën wordt de kans op outliers uitgesloten. 27,7% van de respondenten hebben een leeftijd tussen de 20 en 35 jaar in ons onderzoek, 29,3% heeft een leeftijd tussen de 35 en 50 jaar, 30,5% heeft een leeftijd tussen de 50 en 65 jaar en uiteindelijk de laatste categorie (de 65-plussers) is het minst vertegenwoordigd met 12,4% van de respondenten. In vergelijking met de werkelijke cijfers36 van de bevolking per leeftijdsgroep (2008) bestond het Vlaams Gewest en Brussels Hoofdstedelijk Gewest uit 5.596.574 miljoen inwoners met een leeftijd hoger dan 20 jaar waarvan 1.252.238 miljoen personen ouder dan 65 jaar waren. Hieruit kan procentueel geconcludeerd worden dat 22,4% van de Vlaamse en Brusselse bevolking bestaat uit personen met een leeftijd hoger dan 65 jaar. Er worden dus minder 65-plussers vertegenwoordigd in de enquêtes dan de huidige verdeling van de bevolking ouder dan 65 jaar in Vlaams Gewest en het Brussel Hoofdstedelijk Gewest.
Als laatste wordt de gezondheidstoestand van de respondenten besproken. De meeste respondenten (84%) gaven aan te beschikken over een goede tot zeer goede gezondheidstoestand. Vervolgens gaf 13,8% aan te beschikken over een gemiddelde gezondheid en slechts 2,2% van de deelgenomen respondenten heeft een slechte tot zeer slechte gezondheid.
36
Economie–Statbel, F. O. D. Algemene directie Statistiek en Economische informatie. (2014). Geraadpleegd op 10 mei 2015 via http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/bevolking/structuur/leeftijdgeslacht/brussel/
39
Tabel 9: Databeschrijving Persoonskenmerken Geslacht
% Vrouw
51,3%
Man
48,7%
Zelfstandig Voltijds (loondienst)
Beroepsstatus
10%
Student
7,6%
Werkzoekend
1,2%
Kinderen
1,9%
Andere
1,8%
Samenwonend
15,4%
Gehuwd
59,1%
Gescheiden
4,4%
Alleenstaand
21,2%
Leeftijd
37,8%
Hoger onderwijs
55,3%
Andere
2,8%
Geen kinderen
30%
Kinderen
70%
37%
3001 – 4500 euro
32%
4501 – 7500 euro
13,2%
> 7500 euro
3,2%
20 – 35 jaar
27,7%
35 – 50 jaar
29,3%
50 – 65 jaar
30,5%
> 65 jaar
12,4%
Gemiddeld Goed
40
14,5%
1501 – 3000 euro
Slecht Gezondheidstoestand
4,1%
Secundair onderwijs
0-1500 euro
Netto-gezinsinkomen
19,2%
Huisvrouw / huisman
Lager onderwijs Hoogste diploma
42,4%
Deeltijds (loondienst)
Pensioen
Burgerlijke status
16%
2,2% 13,8% 84%
4
Onderzoeksvraag en hypothesen
4.1 Maatschappelijke relevantie Tot op de dag van vandaag zijn er in België nog niet veel onderzoeken gebeurd inzake
de
profielkenmerken
van
een
successieplanner.
De
kennis
over
successieplanning van de doorsnee Belg reikt niet ver (Delta Lloyd Life, 2013, algemene conclusie). Het onderwerp is voor heel wat personen nog taboe, er is heel wat onwetendheid. Na het verzamelen van enquêtes kan er geconcludeerd worden dat de Vlamingen wel openstaan om lessen te volgen/ zich bij te schaven over dit onderwerp.37
De babyboomgeneratie wil zijn geld niet zomaar afgeven aan de staat en begint na te denken over successieplanning (Vanbrussel, 2014). Daarnaast is het ook niet meer de man die zich voornamelijk bezig houdt met het familievermogen, steeds meer ligt de eindbeslissing (in één op de drie gevallen) bij de vrouw. Het gaat niet alleen over alleenstaande of oudere vrouwen maar ook om actieve en jonge vrouwen (Vanbrussel, 2014). In 2013 is er heel wat controverse geweest tegen de oprichting van de stichting “Fons Pereos” door Koningin Fabiola. De Koningin wou met deze techniek voor een deel haar erfgenamen (neven, nichten…) ontlasten van de hoge successierechten. Uit politiek oogzicht kwam er heel wat negatieve reactie omdat de bevolking dit niet als ethisch ervaarde om twee redenen. De Vlamingen gingen ervan uit dat het geld van de erfenis bestond uit geld van dotaties, alhoewel de Koningin beweerde dat dit geld was die ze zelf heeft geërfd van familieleden (Peeters, 2013; Vranckx, 2013). Daarnaast gingen er meteen ook geruchten dat de oprichting van deze stichting ontduiking is van de successierechten. De manier waarop de media “ontduiking” gebruikt in deze context duidt aan dat er bij de dagdagelijkse Vlaming nog te weinig kennis is over successieplanning. Een stichting is een techniek om successierechten te ontwijken maar er zijn ook nog andere (ethische) doelstellingen opgesteld in de statuten van de stichting (Vranckx, 2013). Na deze commotie heeft Koningin Fabiola uiteindelijk beslist om de stichting op te doeken (Peeters, 2013).
37
Informatie verworven uit de reacties van (potentiële) respondenten van onze enquête.
41
De wetteksten van het Belgisch erfrecht zijn gedateerd van lang geleden, heel wat wetten zijn nog gebaseerd op de invoering van het erfrecht door Napoléon in 1804. Di Rupo besliste dan ook in het vorige regeerakkoord om een hervorming van de erfbelasting uit te voeren. Toch slaagde minister Turtelboom er niet in om deze hervorming waar te maken (Mensenrecht, 2014).
De regering Michel I heeft dit thema eveneens in zijn regeerakkoord staan. De krant “Het Nieuwsblad” kondigde aan dat de huidige regering volop bezig is met het erfrecht. Ten laatste deze zomer zal er een verlaging38 van de schenkingsrechten voor onroerende goederen doorgaan. In rechte lijn gaat men van 9 categoriën naar 4 categoriën
waarbij
maximum
27%
belasting
betaald
moet
worden.
De
schenkingsrechten voor schenkingen die niet in rechte lijn gebeuren zullen allemaal gelijkgesteld worden naar maximum 40% belasting. Naast deze verlagingen heeft de regering ook nog een beloning voor de mensen die investeren in energiebesparing. Dit is een maatregel die geldt voor mensen die hun woning bijvoorbeeld milieuvriendelijker maken (El Mabrouk, 2015).
Tabel 10: Tarieven schenkingsrechten onroerende goederen, rechte lijn (partner, kinderen, 39
ouders)
Huidig
38 39
Nieuwe maatregel
Van … tot …
Tarief
Van … tot …
Tarief
0,01 – 12.500
3%
0 – 150.000
3%
12.500,01 – 25.000
4%
150.000,01 – 250.000
9% Met energierenovatie 6%
25.000,01 – 50.000
5%
250.000,01 – 450.000
18% Met energierenovatie 12%
50.000,01 – 100.000
7%
> 450.000,01
27% Met energierenovatie 18%
100.000,01 – 150.000
10%
150.000,01 – 200.000
14%
200.000,01 – 250.000
18%
250.000,01 – 500.000
24%
> 500.000
30%
Zie tabel 10 en 11 El Mabrouk, F. (4 april 2015). Vlaamse regering treft mensen dit keer niet. Het Nieuwsblad, p.12.
42
40
Tabel 11: Tarieven schenkingsrechten onroerende goederen, niet in rechte lijn Huidig
Nieuwe maatregel
Van … tot …
Tarief tussen broers/ zussen
Tarief tussen ooms/ tantes, neven/ nichten
Tarief tussen alle andere personen
Van … tot …
Tarief tussen broers/zussen, ooms/tantes, neven/nichten en alle andere personen
0 – 12.500
20%
25%
30%
0,01 – 150.000
10% Met energierechten 9%
12.500,01 – 25.000
25%
30%
35%
150.000,01 250.000
–
20% Met energierechten 17%
25.000,01 – 75.000
35%
40%
50%
250.000,01 450.000
–
30% Met energierenovatie 24%
75.000,01 – 175.000
50%
55%
65%
> 450.000
> 175.000
65%
70%
80%
40% Met energierenovatie 31%
4.2 Onderzoeksvraag: de profielkenmerken van een successieplanner Het opzet van dit onderzoek is om de profielkenmerken van een successieplanner te achterhalen. Dit wordt onderzocht aan de hand van drie afhankelijke variabelen.
Het profiel van een successieplanner kan onder andere onderzocht worden door na te gaan wie er een testament heeft opgesteld. Deze personen denken na over hun vermogen en de gevolgen na hun dood inzake successie of erfbelasting. Laatstbedoelde gedachtegang gebruiken we ook wanneer de respondenten al eens een schenking hebben gegeven aan iemand. Deze twee afhankelijke variabelen “testament” en reeds gedane “schenkingen” zijn eveneens bij de respondenten, die aangaven het belangrijk te vinden om te weten wat met hun vermogen gebeurt na de dood, de meest gekende technieken om aan successieplanning te doen. Successieplanning is zoals eerder besproken een onderdeel van vermogensplanning waarbij er wordt nagedacht hoe het vermogen het best kan worden opgedeeld, met oog op het overlijden. Grafiek 1 is een weergave van de gekende technieken om aan successieplanning te doen, uitgedrukt in percentages. Deze percentages hebben enkel betrekking op de respondenten die het belangrijk vinden wat er met hun vermogen gebeurt na hun overlijden. 91% gaven aan de techniek testament te 40
El Mabrouk, F. (4 april 2015). Vlaamse regering treft mensen dit keer niet. Het Nieuwsblad, p.12.
43
kennen en 84% van deze respondenten gaven aan de schenkingstechniek handgift te kennen. Grafiek 1: Gekende technieken voor successieplanning 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Testament
Huwelijkscontract
Handgift
Bankgift
Generation Skipping Legaat of duo-legaat
Naast deze twee variabelen wordt er verondersteld dat de ondervraagden zich als vermogens- of successieplanners voordoen indien de respondenten zelf aangaven bewust bezig te zijn met vermogensplanning. Dit is de derde afhankelijke variabele die onderzocht zal worden.
4.3 Hypothesen ter ondersteuning van de onderzoeksvraag Na het opzoeken van literatuur kunnen er conclusies worden genomen die leiden tot hypothesen in dit onderzoek. Bij de analyse die voorstelt “welk type persoon stelt een testament op”, “welk type persoon heeft reeds een schenking gedaan” en “welk type persoon is bewust bezig met vermogensplanning” worden er enkele hypothesen voor ogen gehouden. In de literatuur zijn studies met betrekking tot vermogens- en successieplanning moeilijk terug te vinden. De derde deelvraag is hierdoor gebaseerd op de logische doortrekking van de gevonden bevindingen in de literatuur in verband met het al dan niet opstellen van een testament en het reeds gedaan hebben van een schenking. Het gevolg hiervan is dat de hypothesen van de kans op het bewust bezig zijn met vermogensplanning allemaal op intuïtieve basis zijn gebaseerd. De
44
afhankelijke variabele “het bewust bezig zijn met vermogensplanning” biedt een meerwaarde aan het onderzoek naar de profielkenmerken van een successieplanner. De hypothesen worden in twee delen opgedeeld in de persoonskenmerken van de respondent en hun kennis omtrent erfbelasting.
4.3.1 Persoonskenmerken “Bij mannen is de kans op aanwezigheid van een testament of de kans op het reeds gedaan hebben van een schenking of de kans op het bewust bezig zijn met vermogensplanning groter dan bij vrouwen.” Zowel DiRusso (2009) als Knaplund (2008) bevestigen deze hypothese voor de aanwezigheid van een testament. De hypothese met betrekking tot het gedaan hebben van een schenking wordt bevestigd door Albertini et al. (2007). Maar werd echter wel betwist door de onderzoeken van Atkinson et al. (2012), Joulfaian (2005) en Cottyn & Smolders (2008), zij concludeerden met hun onderzoek dat vrouwen eerder schenken dan mannen. “De kans op het bezit van een testament of op het gedaan hebben van een schenking of bewust bezig zijn met vermogensplanning is groter bij oudere personen.” Bovenstaande hypothese wordt unaniem bevestigd door DiRusso (2009), Atkinson et al. (2012) en Carman (2010) met betrekking tot het opstellen van een testament. Bijkomend vond DiRusso ook dat 87% van de respondenten met een testament een leeftijd boven de 70 jaar hebben. Een oudere studie van Poterba (1998) stelde vast dat de overweging tot schenken significant is vanaf de leeftijd van 65 jaar. Atkinson et al. (2012) en Kopczuk (2012) bevestigden dat vrouwen van 65 jaar tot 90 jaar sneller geneigd zijn om te schenken. Albertini et al. (2007), Bonesmo Frederiksken (2012), Joulfaian (2005) en Cottyn & Smolders (2008) concludeerden dat de kans op schenken stijgt naarmate het gezinshoofd ouder wordt. “Er is meer kans op het hebben van een testament of het gedaan hebben van een schenking of het bewust bezig zijn met vermogensplanning bij hooggeschoolden dan bij respondenten met geen hoger onderwijs dilpoma.” DiRusso bevestigt dat hooggeschoolden grotere kans hebben op het beschikken van een testament aan de hand van zijn onderzoek in 2009. 45
Albertini et al. (2007) bevestigden de hypothese met betrekking tot het reeds gedaan hebben van een schenking in hun Europees onderzoek. “De kans is groter dat zelfstandigen reeds schenkingen hebben gedaan of een testament hebben opgesteld dan andere beroepsstatussen zoals werkzoekenden of huisvrouwen.” Deze hypothese werd beaamd voor gedane schenkingen door het onderzoek van Albertini et al. in 2007. “Personen die op pensioen zijn beschikken over een grotere kans op het opgesteld hebben van een testament of op het reeds gedaan hebben van schenkingen of op het bewust bezig zijn met vermogensplanning.” Deze hypothesen zijn op een intuïtieve basis tot stand gekomen. “Mensen met een slechte gezondheid doen meer schenkingen of stellen eerder een testament op of zijn bewuster bezig met vermogensplanning dan degene met een betere gezondheidstoestand.” Het onderzoek van Albertini (2007) concludeerde dat een goede gezondheid resulteert in meer gedane schenkingen in vergelijking met de respondenten met een slechte gezondheid. Francesconi et al. (2014) bevestigen de bovenstaande hypothese, waarbij mensen met een minder goede gezondheid meer kans is op de aanwezigheid van een testament. “De kans om een testament op te stellen of de kans op het gedaan hebben van een schenking is groter bij alleenstaanden of samenwonenden dan bij gehuwden.’ ‘De kans om bewust bezig te zijn met vermogensplanning is groter bij samenwonenden dan bij gehuwden of alleenstaanden.” Het onderzoek van DiRusso (2009) beweert dat de kans groter is bij gehuwden om testament op te stellen. Terwijl het onderzoek van Seniorennet.be en het onderzoek van Rode Kruis-Vlaanderen (2010) aanduiden dat alleenstaanden en vooral samenwonenden een testament opstellen. Het onderzoek van Aquilino (2005) besloot het tegendeel van de hypothese in verband met schenkingen namelijk alleenstaanden zouden minder geneigd zijn om kinderen financieel bij te staan dan gehuwden.
46
“De kans is groter dat personen met kinderen reeds een testament hebben opgesteld of een schenking hebben gedaan dan personen zonder kinderen.” “De kans is groter dat personen met stiefkinderen bewuster bezig zijn met vermogensplanning dan personen zonder stiefkinderen.” De kans is groter dat personen met kinderen schenkingen hebben gedaan dan personen zonder kinderen concludeerde Joulfaian (2005). Deze bevinding wordt niet door het onderzoek van Arrondel en Laferrère (2001) gegrond. Zij toonden aan dat de kans op het uitreiken van schenkingen en de hoeveelheid kinderen negatief gecorreleerd is. Tot slot, ten aanzien van Pestieau (2002) heeft het hebben van kinderen geen invloed op de kans van reeds gedane schenkingen. Kopczuck (2012) rapporteert ook dat respondenten met kinderen testamenten belangrijker vinden dan de respondenten zonder kinderen. Het onderzoek van SeniorenNet.be en Rode Kruis-Vlaanderen (2010) vond bij de gehuwde senioren een ander besluit. Bij kinderloze gehuwden is er meer kans op de aanwezigheid van een testament dan bij gehuwden met kinderen. Francesconi et al. (2014) maakten een onderscheid tussen biologische en stiefkinderen. Hij ondervond dat de personen met stiefkinderen minder testamenten opmaakten dan de personen met biologische kinderen. “Bij de respondenten met een hoog inkomen is er meer kans op de aanwezigheid van een testament of op het gedaan hebben van een schenking of op het bewust bezig zijn met vermogensplanning.” De veronderstelling dat mensen met hogere inkomens vaker een testament hebben dan deze met lagere inkomens wordt bevestigd door de onderzoeken van Carman (2010), DiRusso (2009) en Francesconi et al. (2014). Schenk et al. (2010) en Arrondel & Laferrère (2001) hebben bewezen aan de hand van zijn onderzoek dat individuen met lage inkomens minder schenkingen geven. “De kans op het opgesteld hebben van een testament of op het reeds gedaan hebben van een schenking of het bewust bezig zijn met vermogensplanning is groter als de individu beschikt over een grotere rijkdom.”
47
Albertini et al. (2007) en Francesconi et al. (2014) stelden vast dat er een positief verband bestaat tussen het beschikken over een grote rijkdom en de kans op het reeds gedaan hebben van schenkingen.
4.3.2 Kennis erfbelasting “Een positieve wetswijziging zorgt ervoor dat er meer kans is op het hebben van een testament of het reeds op gesteld hebben van een testament of het bewust bezig zijn met vermogensplanning.” Deze hypothese is gefundeerd op de bevindingen van Jappelli et al. (2014). Hun Italiaanse onderzoek bevestigde het positieve verband tussen een gunstige wetswijziging en de kans op het doen van schenkingen en de kans op het opgesteld hebben van een testament.
Hierna volgen enkele hypothesen die niet kunnen worden aangetoond aan de hand van literatuur. Deze hypothesen zijn op een intuïtieve manier tot stand gekomen: “De kans op het reeds gedaan hebben van schenkingen is groter bij mensen die zelf aangeven te beschikken over een grotere kennis omtrent de vermogens- en successieplanning.” “Personen die ooit al eens beroep hebben gedaan op een deskundig iemand inzake vermogensplanning hebben meer kans reeds een testament opgesteld te hebben of op het reeds gedaan hebben van schenkingen of op het bewust bezig te zijn met vermogensplanning.” “De kans op het opgesteld hebben van een testament of op het reeds gedaan hebben van schenkingen of op het bewust bezig zijn met vermogensplanning is groter als de individu enig idee heeft hoe hij of zij de successierechten kan vermijden of verminderen.” “De kans op het opgesteld hebben van een testament of op het reeds gedaan hebben van schenkingen of op het bewust bezig zijn met vermogensplanning is groter bij personen die het belangrijk vinden om zelf te kunnen bepalen wat er met hun vermogen gebeurt na hun overlijden.”
48
“De kans op het opgesteld hebben van een testament of op het reeds gedaan hebben van schenkingen of het bewust bezig zijn met vermogensplannig is groter bij mensen die beschikken over een grotere kennis omtrent de wetgeving schenkbelasting en/ of erfbelasting.”
4.4 Logistische benadering41 In de drie analyses zijn de dichtome of bivariate variabelen “Testament”, “Schenking” en “Vermogensplanner” afhankelijk. Hierdoor zal er gebruik gemaakt worden van de techniek logistische regressie. De logit benaderingen van de drie gekozen, afhankelijke variabelen worden in dit onderdeel besproken.
4.4.1 De logit benadering: Testament Het antwoord op de vraag “Heeft u reeds een testament opgesteld?” is de eerste afhankelijke variabele die gebruikt zal worden. Het antwoord “ja” wordt hierbij code “1”, “neen” en “weet ik niet” wordt tot “0” gehercodeerd. Op deze manier kunnen er dus twee waarden aangenomen worden voor de dichotome afhankelijke variabele. Om dit te analyseren moet er gebruik gemaakt worden van een logistische regressie. Hier is de afhankelijke variabele de kans op succes, namelijk de kans op reeds opgemaakt hebben van een testament. Het logit-model verbindt de afhankelijke variabele met een combinatie van verklarende variabelen. Dit wordt weergegeven door een logit-link-functie:
] = log
=
(1)
De kans op succes, dus de kans op het reeds opgesteld hebben van een testament wordt bepaald door volgende functie:
De veranderingen in de logitwaarde de geschatte coëfficiënten,
] worden bepaald door
, per eenheid toename in x. De waarde van
duidt aan
41
De logistische benadering wordt voorgesteld op basis van de paper van Hoebeeck & Smolders (2014) “De woonbonus: een stimulans tot eigenaarschap of niet?”.
49
of de kans toeneemt of afneemt, de grootte van deze wijziging hangt daarnaast af van de waarde van . Bij de interpretatie van bovenstaande logit-modellen wordt er gebruik gemaakt van “odds”. Dit is een term die de kansverhouding weergeeft: Ω=
Tabel 12 toont aan dat bij
de kans op de aanwezigheid van een
testament 14,0% is tegenover de kans dat er geen testament aanwezig 86,0% is. Hierbij is de kansverhouding =
= 0,1628. Deze kansverhouding is kleiner dan 1,
dit houdt in dat de waarschijnlijkheid dat de persoon een testament heeft opgesteld 6 keer kleiner is dan de kans dat hij nog geen testament heeft opgesteld. Tabel 12: Frequentietabel “Testament”
D1TESTAMENT
Frequentie Valide
Missing
Percentage
Valide Percentage
0
1299
29,6
86,0
1
212
4,8
14,0
Totaal
1511
34,5
100,0
System
2872
65,5
4.383
100,0
Totaal
Om de verhouding tussen een afhankelijke en onafhankelijke variabele te bekijken wordt er gebruik gemaakt van een verhouding tussen twee odds die de odds ratio wordt genoemd:
θ=
=
=
Deze odds ratio’s staan centraal voor te interpreteren in de analyse van het model van het testament.
50
4.4.2 De logit benadering: Schenking Het onderzoek naar de profielkenmerken van een successieplanner werd in het vorige onderdeel onderzocht aan de hand van de afhankelijke variabele D1TESTAMENT, de tweede afhankelijke variabele die gebruikt zal worden, is D1SCHENKINGEN_GEDAAN. Het antwoord op de vraag “Heeft u zelf reeds een schenking ontvangen van minstens 2.500 euro?” vormt deze tweede afhankelijke variabele. Het antwoord “ja” wordt hierbij 1, “neen” en “weet ik niet” wordt tot 0 gehercodeerd. In de logistische regressie is de afhankelijke variabele de kans op het reeds gedaan hebben van een schenking van minstens 2.500 EUR, dus de kans op succes. In het logit-model worden de afhankelijke en verklarende variabelen gekoppeld aan elkaar.
= log
=
(1)
De verdere uitwerking van de logit benadering voor de afhankelijk variabele D1SCHENKINGEN_GEDAAN is analoog met deze van de afhankelijke variabele D1TESTAMENT.
Tabel 13 toont aan dat de kans op het reeds gedaan hebben van een schenking op het compliment van deze kans gelijk is aan 0,23
. De odds van
D1SCHENKINGEN_GEDAAN is kleiner dan 1, dit betekent dat de kans dat de respondenten aangeven reeds een schenking gedaan te hebben 4 keer kleiner is dan de kans dat de respondenten aangeven nog geen schenking gedaan te hebben. Tabel 13: Frequentietabel “Schenking”
D1SCHENKINGEN_GEDAAN
Frequentie Valide
Totaal
Valide Percentage
0
3.175
2,4
81,0
1
745
7,0
19,0
3.920
89,4
100,0
463
10,6
4.383
100,0
Totaal Missing
Percentage
System
51
4.4.3 De logit benadering: Vermogensplanner Voor de laatste dichotome en afhankelijke variabele wordt er gebruik gemaakt van de vraag “Bent u bewust bezig met vermogensplanning” om de profielkenmerken van een successieplanner te onderzoeken. Er wordt een hercodatie naar “1” gedaan voor de respondenten die “ja” antwoordden en “0” voor de respondenten die “nee” antwoordden. De logit wordt vervolgens geschat in de logistische regressie waarbij de logit een logaritme is van de kansverhouding. Deze ratio is de kans op succes, namelijk de kans op het bewust bezig zijn met vermogensplanning versus het compliment van die kans:
] = log
=
(1)
Volgende functie bepaald de kans op succes, dus de kans op het bewust bezig zijn met vermogensplanning:
De logit benadering DVERMOGENSPLANNING is ook analoog met de uitgeschreven logitbenadering bij de afhankelijke D1TESTAMENT. Tabel 14 toont aan dat bij
de kans om bewust bezig te
zijn met vermogensplanning 39,3% is. De kansverhouding is gelijk aan
= 0,65.
Deze kansverhouding is kleiner dan 1, dit houdt in dat de waarschijnlijkheid dat de respondenten aangeven bewust bezig te zijn met vermogensplanning 1,5 keer kleiner is dan de waarschijnlijkheid dat respondenten aangeven niet bewust bezig te zijn met vermogensplanning. Tabel 14: Frequentietabel “Vermogensplanner” DVERMOGENSPLANNING
Frequentie Valide
Missing Totaal
52
Percentage
Valide Percentage
0
1.907
43,5
60,7
1
1.235
28,2
39,3
Totaal
3.142
71,7
100,0
System
1.241
28,3
4.383
100,0
5
Analyse: de profielkenmerken van een successieplanner
5.1 Testament 5.1.1 Schattingsmodel De kans op het reeds opgesteld hebben van een testament staat in functie van persoonlijke demografische kenmerken van de respondent zelf en een aantal kennisvragen omtrent erfbelasting. =
+
Om het aantal onafhankelijke variabelen te bepalen wordt er gekeken naar het aantal observaties die zijn waargenomen. Het maximaal op te nemen variabelen worden bepaald door de verhouding tussen het aantal observaties en het aantal predictoren die minstens 20 tegen 1 moeten zijn. In de steekproef van deze analyse is dit 422/20 = 21,1. We mogen dus 21 variabelen gebruiken in onze regressieanalyse.
Het geslacht (DMAN) van de respondent is een eerste persoonskenmerk waar er gebruik van gemaakt zal worden in de analyse. Er zal nagegaan worden of mannen een grotere kans maken om reeds een testament opgesteld te hebben, zoals Knaplund en Di Russo beweerden. Daarnaast willen we logischerwijze bekijken of de leeftijd van de respondent een invloed heeft bij deze afhankelijke variabele. De variabele leeftijd werd gehercodeerd ter eenvoudiging van de statistische verwerking. Deze categorische variabele werd omgezet tot 4 dichotome variabelen. De variabele D4LEEFTIJD heeft betrekking op de oudste categorie respondenten die hebben deelgenomen aan het onderzoek. De oudste categorie zijn alle personen met een leeftijd hoger dan 65 jaar. Door deze variabele op te nemen in het model zal de kans worden onderzocht of personen vanaf 65 jaar eerder een testament hebben opgesteld dan personen jonger dan 65 jaar. Om te zien of de graad van geschooldheid een invloed heeft bij het al dan niet opmaken van een testament hanteren we de dummy-variabele HOGER die alle respondenten weergeven die een hoger onderwijs diploma bezitten omdat hier een postief verband wordt verwacht. ZELFSTANDIGE geeft aan of de respondent zelfstandig is. Ook verwachten we dat de Vlamingen die op pensioen zijn meer de intentie hebben om een testament op te stellen, om dit te controleren gebruiken we de dummy-variabele PENSIOEN. Of de 53
gezondheid van een respondent een grote invloed heeft op bovenstaande afhankelijke variabele zullen we bekijken aan de hand van de dummy-variabele D1GEZONDHEID die een slechte tot zeer slechte gezondheid weergeeft. De burgerlijke
status
wordt
onderzocht
aan
de
hand
van
dummy-variabelen
SAMENWONEND, ALLEENSTAAND en de dubbele dummy-variabele GHW_SA. Deze laatste dummy neemt zowel de gehuwden en de samenwonenden tesamen. Er is in de literatuur onenigheid met de vraag of kinderen (DKINDEREN) een invloed hebben bij het opmaken van een testament. Bijkomend wordt er verondersteld dat het inkomen van de respondent hierbij een belangrijke factor is. De maandelijkse nettogezinsinkomens tussen de 4.501 euro en 7.500 euro (D4INKOMEN) en tussen de 3.000 euro tot 4.500 euro (D3INKOMEN) worden hierbij bekeken. In het onderzoek worden D3INKOMEN en D4INKOMEN beschouwd als relatief hoge inkomens want de personen die aangeven ouder te zijn dan 65 jaar en waarschijnlijk op pensioen zijn, gaan normaal gezien een maandelijks eerstepijlerpensioen van gemiddeld 1.220 euro per maand per gezinshoofd ontvangen. Daarnaast ontvangen gepensioneerde, zelfstandigen maandelijks gemiddeld slechts 569 euro, terwijl bij de gepensioneerde ambtenaren het wettelijk rustpensioen oploopt tot 2.227 euro. Deze gemiddelde cijfers zijn gebaseerd op pensioenen van 201042. Naast het inkomen wordt de mate waarin de dummy-variabele DRIJKDOM_ALLES invloed heeft bij het opmaken van een testament onderzocht. Deze dummy-variabele groepeert de respondenten die zowel een huis in eigendom hebben, aandelen en obligaties bezitten. Vervolgens wordt
verwacht
dat
het
consulteren
van
een
deskundig
iemand
inzake
vermogensplanning (DDESKUNDIGE), zoals een bezoek bij de notaris, een positief verband zal aantonen inzake het opstellen van een testament.
De vraag of een wijziging in de wetgeving de Vlaming zou aanzetten tot het plannen van zijn successie lijkt ons ook relevant en zal onderzocht worden met de dummyvariabele DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING. Hierbij wordt de vraag gesteld of de respondent het belangrijk vindt om zelf te bepalen wat er na zijn dood met zijn vermogen gebeurt (DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN) ook bekeken. Of deze respondenten enig idee hebben hoe successierechten zou kunnen worden verminderd of vermeden, wordt aangetoond met de dummy-variabele DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN.
42
Berghman Jos, Debels Annelies, Vandenplas Hugo, Verleden Frederik, Mutsaerts Anke, Peeters Hans & Verpoorten Rika (2010). Belgische Pensioenatlas 2010. Onderzoeksgroep Pensioenbeleid Centrum voor Sociologisch Onderzoek: KULeuven
54
Van de mensen, die zelf hebben aangeduid te beschikken over een goede tot zeer goede kennis inzake vermogens- en successieplanning (D3KENNIS), wordt er verwacht dat bij deze categorie een grotere kans bestaat op het reeds opgesteld hebben van een testament. Deze verwachting hebben we ook bij de kennisvraag die in
de
enquête
verwerkt
was
inzake
de
tarieven
van
successierechten
(DKENNIS_TEST). Deze dummy-variabele vertegenwoordigt alle respondenten die 3 of meer juiste antwoorden hebben gegeven op de vraag “Op wie zijn de tarieven in tabellen 1, 2 en 3 van toepassing?". De vraag en de bijhorende antwoorden worden weergegeven in de onderstaande tabel. Tabel 15: Enquête kennisvraag “Op wie zijn de tarieven in tabellen 1, 2 en 3 hieronder van toepassing?"
1 Tabel
2
Kinderen
Echtgenoten
Broers/zussen
3 Kleinkinderen
Samenwonenden
Anderen
1 2
3
Na het opnemen van alle variabelen wordt volgend schattingsmodel gehanteerd:
= β0 + β1DMAN + β2D4LEEFTIJD + β3HOGER + β4ZELFSTANDIGE + β5PENSIOEN + β6D1GEZONDHEID + β7SAMENWONEND + β8ALLEENSTAAND + β9GHW_SA + β10DKINDEREN + β11D3INKOMEN + β12D4INKOMEN + β13DRIJKDOM_ALLES + β14D3KENNIS + β15DDESKUNDIGE + β16DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING + β17DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN + β18WETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN + β19DKENNIS_TEST
Om na te kunnen gaan of de juiste profielkenmerken van een successieplanner wel door de afhankelijke variabele D1TESTAMENT kan worden afgeleid, werd ook aan de respondenten gevraagd naar de mate waarin ze bewust bezig zijn met vermogensplanning.
55
In tabel 16
wordt het verband weergegeven tussen D1TESTAMENT en
DVERMOGENSPLANNING. De groep respondenten die onder groep a en groep b vallen hebben reeds een testament opgesteld. Hierbij is groep a bewust bezig met hun vermogensplanning. Groep b beschikt ook over een testament maar er is hier geen fiscale reden. De redenen die de aanwezigheid van een testament dan wel kunnen verklaren naast het bewust bezig zijn met vermogensplanning worden weergegeven in grafiek 2.
Om de profielkenmerken van een successieplanner te kunnen onderzoeken is het beter als het aantal respondenten in groep b zo laag mogelijk is. In de steekproef vertegenwoordigt groep b 6% van de totale respondenten wat hoog genoeg is om verder te onderzoeken. Daaruit volgt dat DVERMOGENSPLANNING als bijkomende afhankelijke variabele het best kan worden opgenomen in het onderzoek naar de profielkenmerken van een successieplanner. Verschillen in de coëfficiënten en significanties tussen het model van de afhankelijke variabele D1TESTAMENT en de afhankelijke variabele DVERMOGENSPLANNING zullen meer informatie kunnen geven over de groepen b en c. Tabel 16: Classificatietabel DVERMOGENSPLANNING – D1TESTAMENT
Dummy Vermogensplanning
Dummy Testament
Totaal
Odds ratio
Bewust bezig met vermogensplanning = 1
Niet bewust bezig met vermogensplanning = 0
Testament = 1
a, n=128
b, n=83
1.283
1,54
Geen testament = 0
c, n=452
d, n=831
128
0,54
TOTAAL
2,84
n= aantal respondenten
De grafiek is een weergave van de meest voorkomende redenen waarom de respondenten een testament opstelden. 27% van de respondenten gaven als reden om een testament op te maken dat zij zelf hierdoor kunnen bepalen wie wat krijgt. Daarnaast gaf 20% aan dat ze aan de hand van een testament ruzie willen vermijden bij hun overlijden. De reden “U wil zekerheid kunnen bieden aan de langstlevende echtgeno(o)t(e)” is de belangrijkste motivatie om een testament op te stellen (36%). Anderzijds de twee argumenten “U wil de successierechten zo laag mogelijk houden” en “U wil vermijden dat uw vermogen naar de Staat gaat” werd slechts door
56
respectievelijk 16% en 13% van de respondenten aangegeven om een testament op te stellen. Deze laatste twee motieven zijn de belangrijkste inzake vermogens- en successieplanning. Het totale percentage van de redenen is hoger dan 100% omdat meerdere antwoorden op de vraag toegestaan waren. Grafiek 2: Redenen voor een testament
40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% U wil zelf bepalen wie wat krijgt.
U wil ruzie vermijden.
U wil zekerheid bieden aan de langstlevende echtgeno(o)t(e).
Door advies van uw notaris.
U wil de U wil vermijden successierechten dat uw vermogen zo laag mogelijk naar de Staat gaat. houden.
Vermogens- en successieplanning zijn veel omvattende begrippen dus een onderzoek die zich enkel richt op de kans op het opgesteld hebben van een testament is niet voldoende. Bijkomend hebben we een onderzoek uitgevoerd die zich focust op de respondenten die reeds een schenking hebben gedaan. We veronderstellen dat deze variabele veel informatie zal geven want 84% van de respondenten die het belangrijk vinden wat er met hun vermogen gebeurt na hun dood gaven aan dat ze de schenkingstechniek “handgift” kennen.
57
5.2 Schenking 5.2.1 Schattingsmodel De kans op het reeds gedaan hebben van schenkingen wordt net zoals de kans op het reeds opgesteld hebben van een testament afgestemd op persoonlijke demografische kenmerken en een aantal kennisvragen. ]=
+
Het maximaal op te nemen variabelen is in dit model beperkt tot 21 (=421/20). De onafhankelijke variabelen in het model zijn dezelfde als bij de afhankelijke variabele D1TESTAMENT behalve de variabele DKENNIS_SCHENKING is in de plaats van DKENNIS_TEST gekomen. Het model heeft als afhankelijke “het reeds gedaan hebben van een schenking” en omwille van deze variabele werd de kennisvraag met betrekking tot de schenkingstarieven in het model opgenomen. Anderzijds is het een bewuste keuze om alle andere variabelen niet te wijzigen. De vergelijking tussen het model “testament” en “het reeds gedaan hebben van een schenking” zal hierdoor op zo’n correct mogelijke manier kunnen worden toegepast.
De verwachtingen omtrent de persoonskenmerken zijn dat mannen (DMAN) eerder een schenking hebben gedaan dan vrouwen. Het tweede persoonskenmerk is D4LEEFTIJD. Deze variabele onderzoekt of personen ouder dan 65 jaar een grotere kans hebben reeds een schenking gedaan te hebben dan personen jonger dan 65 jaar. Daarnaast zal het hoogste behaalde diploma (HOGER) van de ondervraagden worden onderzocht. Er wordt verwacht dat respondenten met een hoger diploma eerder een schenking hebben gedaan. Het vierde persoonkenmerk is de beroepsstatus van de respondent. Er wordt nagegaan of het al dan niet zelfstandig (ZELFSTANDIGE) zijn of het al dat niet op pensioen (PENSIOEN) zijn, leidt tot een grotere kans op het reeds gedaan hebben van schenkingen. Aansluitend wordt er verwacht
dat
personen
met
een
slechte
tot
zeer
slechte
gezondheid
(D1GEZONDHEID) eerder een schenking hebben gedaan. De burgerlijke status van de respondent werd ook ondervraagd. Er worden bijgevolg drie dummy-variabelen opgenomen om na te gaan welke categorie een positief effect weergeeft op het reeds gedaan hebben van een schenking. ALLEENSTAAND bevat de alleenstaande respondenten en SAMENWONEND geeft de respondenten weer die aangaven samenwonend te zijn. Daarnaast bevat het model een dummy-variabele voor
58
gehuwden en samenwonenden (GHW_SA). Het volgende persoonskenmerk dat zal worden opgenomen is de variabele DKINDEREN. Omdat er verwacht wordt dat de aanwezigheid van kinderen de kans vergroot op het reeds gedaan hebben van een schenking. Vervolgens wat ook bepalend kan zijn voor het al dan niet reeds gedaan hebben van een schenking is de hoogte van het netto-gezinsinkomen waarbij de variabelen D3INKOMEN en D4INKOMEN in het model worden opgenomen. Tot slot wordt er verwacht dat mensen met een grote rijkdom een grotere kans hebben op het reeds gedaan hebben van een schenking. De variabele DRIJKDOM_ALLES is een dummy-variabele voor de respondenten met een huis, aandelen en obligaties.
Naast de persoonskenmerken zijn ook dezelfde kennisvariabelen opgenomen in het model zoals bij het model van D1TESTAMENT.
De
variabelen
DDESKUNDIGE,
D3KENNIS,
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN,
DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING
en
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN komen ook voor in het model van D1TESTAMENT. Drie van de vijf dummy-variabelen beginnen gezamenlijk met DWETGEVINGERFBELASTING want deze variabelen tonen aan dat het beschikken over kennis omtrent de wetgeving erfbelasting en schenkbelasting zou moeten leiden tot een grotere kans om het reeds gedaan te hebben van een schenking aangezien de tarieven van erfbelasting en schenkbelasting veel van elkaar verschillen. Hierdoor is het gunstiger om te schenken tijdens het leven dan erfbelasting te moeten betalen bij het overlijden van de erflater. Er worden voor deze zes kennisvariabelen positieve verbanden verwacht.
Tot slot werd een algemene kennisvraag aan het model toegevoegd die moet nagaan hoe groot de kennis van de respondenten is op het vlak van de wetgeving omtrent de tarieven van de schenkbelasting. Dit werd onderzocht aan de hand van 5 kennis vragen: “Zijn de schenkingsrechten op roerende en onroerende goederen hetzelfde in Vlaanderen?”, “Worden schenkingen altijd bij de erfenis geteld indien de erflater binnen de 3 jaar na de schenking overlijdt?”, “Zijn de schenkingsrechten op roerende goederen verschillend in Vlaanderen, Brussel en Wallonië?”, “Is de 3% en 7%- regel enkel geldig bij een schenking via notariële akte?” en “Kan je aan een officiële schenking voorwaarden verbinden inzake de toewijzing van de opbrengsten?”. De dummy-variabele DKENNIS_SCHENKING geeft aan of de respondenten 3 of meer antwoorden van de kennisvragen juist hebben beantwoord. Hiervoor wordt verwacht dat mensen met een grote kennis (vanaf drie juiste antwoorden) een grotere kans 59
hebben op het reeds gedaan hebben van schenkingen. We gaan ervan uit dat mensen die grotere kennis hebben over de schenkingstarieven al in contact zijn gekomen met gedane of ontvangen schenkingen.
Na het vergelijken van alle variabelen wordt volgend schattingsmodel gehanteerd: = β0 + β1DMAN + β2D4LEEFTIJD+ β3HOGER + β4ZELFSTANDIGE + β5PENSIOEN + β6D1GEZONDHEID + β7SAMENWONEND + β8ALLEENSTAAND + β9GHW_SA + β10D3INKOMEN + β11D4INKOMEN + β12DRIJKDOM_ALLES + β13DKINDEREN + β14D3KENNIS + β15DDESKUNDIGE β16DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING + β17DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN + β18DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN + β20DKENNIS_SCHENKING
Bij het onderdeel schattingsmodel van het testament werd er reeds gekeken naar verband tussen de variabelen “D1TESTAMENT en DVERMOGENSPLANNING”.
In tabel 17
wordt
er
gekeken naar
het verband tussen
de
variabelen
DVERMOGENSPLANNING en D1SCHENKINGEN_GEDAAN. Groep a zijn de respondenten die bewust bezig zijn met vermogensplanning en reeds een schenking hebben gedaan. De ondervraagden die geen schenking hebben gedaan, zijn opgedeeld in twee groepen: groep c die de bewuste vermogensplanners vertegenwoordigen en groep d de niet bewuste vermogenplanners.
Om de profielkenmerken van een successieplanner te kunnen onderzoeken is het aantal in groep b best zo laag mogelijk. Deze groep vertegenwoordigt de respondenten die reeds een schenking hebben gedaan maar niet bewust bezig zijn met vermogensplanning. In de steekproef vertegenwoordigt groep b 8% van de totale respondenten wat hoog genoeg is om verder te onderzoeken. Daar uit volgt dat het model van de afhankelijke variabele DVERMOGENSPLANNING als bijkomende schatting in het onderzoek naar de profielkenmerken van een successieplanner het best kan worden opgenomen. Deze conclusie is gelijklopend met de conclusie na de analyse van het verband tussen D1TESTAMENT en DVERMOGENSPLANNING. Verschillen in de coëfficienten en significanties tussen het model van de afhankelijke variabele D1SCHENKINGEN_GEDAAN en het model van de afhankelijke variabele DVERMOGENSPLANNING zullen meer informatie kunnen geven over de groepen b en c.
60
De odds ratio is hier 2,61 dus afwijkend en positief van 1 wat een positief verband zal geven in de analyse. De kans op het reeds gedaan hebben van een schenking zal dus groter zijn als de respondent bewust bezig is met vermogensplanning. Tabel 17: Classificatietabel DVERMOGENSPLANNING – D1SCHENKINGEN_GEDAAN
Dummy Vermogensplanning
Dummy Schenking
Totaal
Odds ratio
Bewust bezig zijn met vermogensplanning = 1
Niet bewust bezig zijn met vermogensplanning =0
Reeds schenking gedaan= 1
a, n=340
b, n=242
2.543
1,40
Nog geen schenking gedaan =0
c, n=889
d, n= 1.654
582
0,54
TOTAAL
2,61
5.3 Vermogensplanner 5.3.1 Schattingsmodel
De kans op het bewust bezig zijn met vermogensplanning staat eveneens in verhouding tot persoonlijke demografische kenmerken en een aantal kennisvragen. ]=
+
In de steekproef van dit onderzoek is het maximaal op te nemen variabelen beperkt tot de verhouding 334/20 (= 16). Er mogen niet meer dan 16 variabelen worden opgenomen in het model.
De
persoonskenmerken
SAMENWONEND,
DMAN,
D4LEEFTIJD,
D1GEZONDHEID,
HOGER,
D3INKOMEN,
PENSIOEN,
D4INKOMEN
en
DRIJKDOM_ALLES zijn dezelfde variabelen als in de modellen met de afhankelijke variabele testament en het reeds gedaan hebben van een schenking. In dit model worden twee nieuwe persoonskenmerken toegevoegd. De nieuwe variabele is de dummy
voor
het
aantal
stiefkinderen
(DSTIEFKIND).
Deze
variabele
vertegenwoordigt de respondenten die aangaven in de bevraging kinderen te hebben. De respondenten kregen na de vraag van “Heeft u kinderen?” de mogelijkheid om aan te duiden of het ging om biologische, stief- en/of adoptiekinderen. DSTIEFKIND is een sommatie van de ondervraagden die aangaven stiefkinderen te hebben jonger 61
en/ of ouder dan 10 jaar die nog thuis wonen en/of stiefkinderen te hebben ouder dan 10 jaar die alleen wonen. De dummy DKINDEREN valt uit het model doordat de vraag “Heeft u stiefkinderen?” slechts kon worden beantwoord als de respondent kinderen heeft. De dummy-variabele van de stiefkinderen is een meer specifiekere dummy van DKINDEREN, omdat het wettelijk erfrecht enkel betrekking heeft op traditionele gezinsvormen kunnen enkel natuurlijke kinderen aanspraak maken op een deel van de erfenis. We verwachten dat de personen met stiefkinderen bewuster bezig
zijn
met
vermogensplanning
dan
de
personen
met
biologische
of
adoptiekinderen doordat het wettelijk erfrecht meer voor deze categorieën voorziet.
Naast de persoonskenmerken werden er kennisvariabelen opgenomen in het model. De volgende variabelen zijn eveneens aanwezig in de moddellen van het reeds gedaan hebben van een schenking en het beschikken over een testament: D3KENNIS, DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN, DDESKUNDIGE, DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN en DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING.
Er werd één nieuwe kennisvariabele toegevoegd (KENNIS) aan het model. In het model van de afhankelijke variabele D1TESTAMENT werd de dummy van DKENNIS_TEST opgenomen. Deze dummy had betrekking op een kennisvraag in de enquête omtrent de tarieven van de erfbelasting. DKENNIS_SCHENKING werd in het model
van
de
afhankelijke
D1SCHENKINGEN_GEDAAN
opgenomen.
De
opgenomen variabele KENNIS in het model van de afhankelijke variabele “het bewust bezig zijn met vermogensplanning” is een weerspiegeling van de respondenten die drie of meer juiste antwoorden hebben gegeven op de vraag omtrent de successierechten of drie of meer juiste antwoorden hebben gegeven op de vraag omtrent de schenkingstarieven. De keuze voor een sommatie van DKENNIS_TEST en DKENNIS_SCHENKING is er gekomen omwille van de lage N en hierdoor was het maximaal op te nemen variabelen beperkt tot 16. De lage N is ook de reden waarom de variabelen ZELFSTANDIGE, ALLEENSTAAND en GHW_SA niet in het model worden opgenomen.
62
Na het vergelijken van alle variabelen wordt volgend schattingsmodel gehanteerd: = β0 + β1DMAN + β2D4LEEFTIJD+ β3HOGER + β4PENSIOEN + β5SAMENWONEND + β6D3INKOMEN + β7D4INKOMEN + β8DSTIEFKIND + β9D1GEZONDHEID + β10DRIJKDOM_ALLES + β11D3KENNIS + β12DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING + β13DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN + β14DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN + β15DDESKUNDIGE + β16KENNIS
Zoals eerder besproken is het aan te raden om de verschillen in de coëfficienten en significanties
tussen
de
modellen
van
D1TESTAMENT
en
DVERMOGENSPLANNING verder te gaan onderzoeken. Het was eveneens relevant voor de modellen van D1SCHENKINGEN_GEDAAN en DVERMOGENSPLANNING.
63
6 Resultaten: empirische data – analyse 6.1 Afhankelijke variabele “Testament” 6.1.1 Goodness-of-fit Om te bepalen of het logistische regressiemodel een goede voorspelling weergeeft van de analyse inzake het opstellen van een testament wordt het classificatiemodel bestudeerd. Dit model toont het aantal juist voorspelde uitkomsten met de geobserveerde uitkomsten. De voorspellingen liggen tussen 0 en 1 met een cut-off waarde van 0,5. Deze waarde duidt aan dat de kansen die groter dan 0,5 geclassificeerd worden naar 1 en de waarden onder 0,5 geclassificeerd worden naar 0.
Tabel 18 geeft weer dat 99,2% van de respondenten die geen testament hebben opgemaakt correct voorspeld is. Daarentegen wordt 25,2% juist voorspeld voor de ondervraagden die wel een testament opmaakten. Volgens het globaal percentage is 89,6% goed voorspeld, dit zijn 378 respondenten van de 422 respondenten die juist voorspeld worden in dit classificatiemodel die ondersteund wordt door de controlevariabelen. Om te zien of dit classificatiemodel een goed model is moeten er twee criteria voldaan worden. Ten eerste moet er 70% goed geclassificeerd worden, wat hier in orde is. Ten tweede wordt er vereist dat er minstens een toename van 25% is tegenover de juist voorspelde percentage door toeval. Dit percentage door toeval wordt aangeduid door een intercept en bedraagt hier 86,97%. De som van het kwadraat van het aantal juist voorspelde en het aantal fout voorspelde respondenten van
de
afhankelijke
variabelen
zonder
haar
controlevariabelen
vormt
dit
toevalspercentage. Voor deze analyse houdt dit volgende formule in: 0,8697² + (10,8697)² = 0,77. Een toename van 25% is 0,19, dus het model zou 96,66% (0,77 + 0,19) moeten zijn. Het classificatiemodel hieronder toont 89,6% aan, bijgevolg is de verbetering tussen het startmodel (intercept) en het huidige model onvoldoende groot. Een reden hiervoor is dat het model met een hoog percentage is gestart waardoor het niet gemakkelijk is om een toename van het toevalspercentage van 25% te bereiken. Er kan geconcludeerd worden dat de bevraagde parameters niet bepalend zijn of de respondent al dan niet een testament heeft opgesteld. Slechts
64
1/6de van de respondenten heeft de vraag “Heeft u reeds een testament opgeteld?” positief beantwoord43. Dus er zijn te weinig antwoorden op de bevraagde parameters.
Tabel 18: Classificatietabel testament ondersteund door controlevariabelen
Voorspeld D1TESTAMENT
Geobserveerd DT1ESTAMENT
Neen = 0
Ja = 1
Juist %
Neen = 0
364
3
99,2%
Ja = 1
41
14
25,2%
TOTAAL
89,6%
Naast bovenstaande methode zijn er nog drie predictoren44 die controleren of het huidige model een goed model is. De omnibus-test bekijkt het model aan de hand van de chi-square. Deze chi-quare wordt bepaald door de aannemelijkheidsratio van het geschatte model en de aannemelijkheidsratio van het model zonder controlevariabelen. De significantie wordt voor het model die de aanwezigheid van een testament bepaald op 0,000 (sig < 10%), bijgevolg kan er geconcludeerd worden dat volgens de omnibus-test het globale model betekenisvol is. Een volgende manier om het model te beoordelen gebeurt via de “model summary” alhoewel deze niet altijd betrouwbaar is. De -2 LL moet zo dicht mogelijk bij 0 liggen, voor dit model is dit 261,263 wat minder goed is. De Hosmer & Lemeshow test is het derde aspect om de bruikbaarheid van het model te achterhalen. Deze test vergelijkt frequenties in de echte data met de frequenties die voorspeld zijn. Er zijn geen significante afwijkingen aanwezig in het model als de significantie groter is dan 10%. Dit model duidt een significantie aan van 0,240 en is dus een goed model volgens deze test. Ook bij de Hosmer & Lemeshow test is er enige voorzichtigheid vereist voor kleine steekproeven en hele grote steekproeven.45 Tot slot werd de multicollineariteit46 getest aan de hand van de schatting van het model via OLS. De variance inflation en tolerance testen zijn niet problematisch want geen enkele variabele heeft een VIF die groter is dan 10. Het model is betrouwbaar.
43
Zie bijlage 3. Frequenties van de afhankelijke variabelen Zie bijlage 5.5: Block 1: Method = Enter 45 Sieben I. & Linssen L. (2009). Logistische regressie analyse: een handleiding. Geraadpleegd via www.ru.nl/publish/pages/525898/logistischeregressie.pdf 46 Zie bijlage 11: Multicollineariteit Testament 44
65
6.1.2 Databeschrijving logistische regressie “Testament” In deze logistische regressie die aanduidt hoeveel respondenten over een testament beschikken worden 422 observaties opgenomen. Tabel 19 geeft een overzicht weer over de persoonskenmerken van de ondervraagden voor deze analyse.
In onze analyse worden de mannen (53,3%) met een groter aantal vertegenwoordigd dan de vrouwen (46,7%). In werkelijkheid is deze verdeling omgekeerd en is er een kleine meerderheid van vrouwen47 (51%) in Vlaanderen en Brussel. Vervolgens zijn de zelfstandigen met een percentage van 30,1% in onze analyse goed gerepresenteerd en 18,7% van onze respondenten zijn gepensioneerden. Er zijn heel wat gehuwden (73,9%) die deelgenomen hebben aan onze enquête maar in de analyse nemen we de samenwonenden (10,7%) en alleenstaanden (12,8%) op. Tevens worden de respondenten opgenomen met een hoog diploma omdat deze 60,4% van de steekproef vertegenwoordigen. De inkomstencategorieën die gemiddeld en meer verdienen worden ook bestudeerd en vormen samen 47,6% van onze respondenten. De ouderen vertegenwoordigen 12,1% van onze steekproef en 2,1% heeft een minder goede gezondheid.
Tabel 19: Frequentietabel persoonskenmerken "Testament"
Persoonskenmerken Geslacht
Beroepsstatus
% Vrouw
46,7%
Man
53,3%
Zelfstandig
30,1%
Voltijds (loondienst)
32,7%
Deeltijds (loondienst)
9,7%
Student
3,1%
Werkzoekend
1,2%
Pensioen
Burgerlijke status
47
18,7%
Huisvrouw / huisman
2,8%
Andere
1,7%
Samenwonend
10,7%
Gehuwd
73,9%
Gescheiden
2,6%
Alleenstaand
12,8%
Economie–Statbel, F. O. D. Algemene directie Statistiek en Economische informatie. (2014). Geraadpleegd op 10 mei 2015 via http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/bevolking/structuur/leeftijdgeslacht/, gegevens over 2008
66
Lager onderwijs Hoogste diploma
Secundair onderwijs
34,8%
Hoger onderwijs
60,4%
Andere Kinderen
Netto-gezinsinkomen
Leeftijd
1,9%
Geen kinderen
20,9%
Kinderen
79,1%
0-1500 euro
11,1%
1501 – 3000 euro
36,3%
3001 – 4500 euro
31,0%
4501 – 7500 euro
16,6%
> 7500 euro
5,0%
20 – 35 jaar
19,9%
35 – 50 jaar
30,1%
50 – 65 jaar
37,9%
> 65 jaar
12,1%
Slecht Gezondheidstoestand
2,8%
2,1%
Gemiddeld
12,1%
Goed
85,8%
6.1.3 Interpretatie van de effecten Tabel 20 geeft de variabelen weer die gebruikt worden in de logistische regressie van de kans op het reeds opgesteld hebben van een testament. Deze variabelen worden in de kolom “sig” aangetoond met een sig-waarde kleiner of gelijk aan dan 0,05. D4LEEFTIJD, SAMENWONEND, D3INKOMEN, D3KENNIS en DDESKUNDIGE voldoen aan deze criteria. Om de variabelen te interpreteren wordt er gekeken naar de Exp (B)48. Deze Exp (B) geeft de waarde van de variabelen weer via odds49. Indien de waarde > 1 is er een positief effect van de controlevariabele op de afhankelijke variabele D1TESTAMENT. De odds-ratio uit het model50 die opgesteld werd zonder enige controlevariabelen (intercept) geeft dus de odds weer op het reeds gedaan hebben van schenkingen voor een vrouwelijke respondent met een leeftijd jonger dan 65 jaar, met als hoogste diploma lager onderwijs of secundair onderwijs, die voltijdse werknemer, deeltijdse werknemer, huisvrouw, student, werkzoekende is, met een gemiddelde tot een zeer goede gezondheid, die gescheiden is, die geen kinderen heeft, die een inkomen heeft 48
Zie tabel 20: Resultaten regressie analyse D1TESTAMENT Zie 4.4.1 Logit benadering: “Testament” p.49 50 Zie bijlage 5.4: Variables not in the equation 49
67
van meer dan 7.501 euro of die een inkomen heeft van minder dan 3.001 euro, die nog
nooit
een
beroep
heeft
gedaan
op
een
deskundig
iemand
inzake
vermogensplanning, die aangeeft niet door een wijziging in de wet zal worden aangezet tot het plannen van haar successie, die het niet belangrijk vindt wat met haar vermogen gebeurt na de dood, die niet weet hoe ze successierechten kan verminderen of vermijden, die niet meer dan drie vragen over schenkingstarieven juist kan beantwoorden en die niet in het bezit is van een huis, aandelen en obligaties. Tabel 20: Resultaten regressie analyse D1TESTAMENT
D1TESTAMENT B DMAN D4LEEFTIJD HOGER ZELFSTANDIGE PENSIOEN D1GEZONDHEID SAMENWONEND ALLEENSTAAND GHW_SA DKINDEREN D3INKOMEN D4INKOMEN DRIJKDOM_ALLES D3KENNIS DDESKUNDIGE DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGE N DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDE N DKENNIS_TEST Constante
Wald
Sig.
Exp(B)
95% B.I. EXP(B) Laagste Hoogste 0,470 1,821 1,203 16,674 0,677 2,915 0,729 3,823 0,452 6,357 0,318 21,001 2,120 14,480 0,093 12,480 0,045 3,982 0,335 2,174 1,210 5,617 0,306 2,595 0,507 2,091 1,213 5,655 1,456 5,824 0,626 3,532
-0,078 1,499 0,340 0,513 0,528 0,949 1,712 0,077 -0,863 -0,159 0,958 -0,114 0,029 0,963 1,069 0,397
0,050 4,998 0,832 1,471 0,612 0,788 12,200 0,004 0,567 0,111 5,989 0,044 0,006 6,009 9,129 0,807
0,822 0,025 0,362 0,225 0,434 0,375 0,000 0,951 0,451 0,739 0,014 0,834 0,936 0,014 0,003 0,369
0,925 4,479 1,405 1,670 1,695 2,584 5,540 1,080 0,422 0,853 2,607 0,892 1,029 2,619 2,912 1,487
-0,787
0,791
0,374
0,455
0,080
2,577
0,014
0,001
0,976
1,014
0,417
2,466
0,516 -3,061
1,982 3,947
0,159 0,047
1,676 0,047
0,817
3,439
6.1.3.1.1 Persoonskenmerken De odds dat een 65 plusser een testament heeft opgesteld zijn 4,48 keer groter dan de odds dat iemand jonger dan 65 jaar een testament zou hebben opgesteld. De odds51 staan voor de kans op succes ten op zichte van de kans op mislukking. Het effect
van
de
onafhankelijke
betrouwbaarheidsinterval.
Het
variabele
is
ook
waar
betrouwbaarheidsinterval
te
nemen
van
de
via
het
odds-ratio
D4LEEFTIJD ligt tussen 1,2 en 16,7. Als de odds-ratio één zou zijn, zou er geen effect waar te nemen zijn maar één ligt buiten het betrouwbaarheidsinterval. Doordat 51
Zie: 4.4.1. Logit benadering “Testament” p.49
68
de odds-ratio volgens het model verschillend van één is, is er een effect van de onafhankelijke variabele D4LEEFTIJD aanwezig in het model.
De odds dat iemand een testament heeft op voorwaarde dat hij samenwonend is, zijn 5,5 keer groter dan de odds dat iemand een testament heeft wanneer hij niet samenwonend is (DSAMENWONEND).
D3INKOMEN is de derde variabele die significant is. Hieruit volgt dat personen met een maandelijks netto-gezinsinkomen van 3001 euro tot 4500 euro de odds 2,6 keer groter zijn dan de odds van iemand met een kleiner of groter inkomen.
6.1.3.1.2 Kennisvariabelen D3KENNIS is een verklarende variabele die significantie aantoont bij de afhankelijke variabele DTESTAMENT. Voor de mensen die aanduiden dat ze een goede tot zeer goede kennis hebben omtrent vermogens- en successieplanning zijn de odds 2,6 keer groter op de aanwezigheid van een testament dan bij mensen die menen dat ze een zeer slechte tot gemiddelde kennis hebben over deze materie. Deze relatie werd reeds voorspeld door de algemene odds-ratio 3,72 die werd berekend zonder invloed van andere variabelen.
Indien de respondent ooit al eens beroep heeft gedaan op een deskundig iemand inzake vermogensplanning veronderstelde de odds-ratio (3,05) dat er een grotere kans is op de aanwezigheid van een testament. Bovenstaande tabel bevestigt dit; wanneer de respondent al eens in contact is gekomen met een deskundige zijn de odds 2,9 keer groter voor een testament bij deze persoon.
6.1.4 Logit voor de gemiddelde respondent52 Het model bestaat uit dichotome variabelen dus is het nagenoeg nutteloos om gemiddelden te berekenen van de respondent en hierop kansen van een gemiddelde proefpersoon te ramen. Het lijkt eerder aangewezen om deze gemiddelden in categorieën te gaan interpreteren en cijfer 1 toe te kennen voor waarden groter dan 0,5 en 0 voor overige gevallen (kleiner dan 0,50).
52
Zie bijlage 8: De kans van de gemiddelde respondent: Testament
69
Een gemiddelde persoon die we hier aanzien is een man met een leeftijd die jonger is dan 65 jaar, hij beschikt over een diploma hoger onderwijs, is niet zelfstandig, is niet op pensioen, heeft geen slechte tot zeer slechte gezondheid, is niet samenwonend noch alleenstaand, heeft kinderen, heeft geen inkomen tussen de 3.001 en 7.500 euro, beschikt niet over een huis, aandelen en obligaties, heeft niet aan te beschikken over een grote kennis in verband met vermogensplanning, heeft nog nooit beroep gedaan op een deskundig iemand inzake vermogensplanning en heeft geen kennis over de successierechten. Maar de mannelijke respondent zou kunnen gestimuleerd worden door een wetwijziging tot het plannen van zijn successie, hij vindt het ook belangrijk wat er met zijn vermogen gebeurt na zijn overlijden en hij kent technieken om successierechten te vermijden. De kans dat deze gemiddelde persoon een testament heeft opgesteld is slechts 1%.
Om een duidelijker beeld te geven over de verschillende variabelen wordt er aan de hand van een resultatentabel bekeken of een verandering van één enkele variabele meer kans aantoont voor het opmaken van een testament bij het constant houden van de overige variabelen. De kans op de aanwezigheid van een testament wordt meegedeeld in tabel 21.
De kans dat een vrouwelijke persoon een testament heeft opgesteld onder het constant houden van de overige variabelen is gelijk aan 2%. Hierbij stijgt dus de kans met 1% wanneer de gemiddelde persoon een vrouw is. Deze conclusie gaat in tegen de onderzoeken van DiRusso (2009) en Knaplund (2008) die zeggen dat er bij mannen meer kans is op een testament.
Wanneer de gemiddelde respondent 65 jaar is of ouder stijgt de kans op de aanwezigheid van een testament naar 6%. Zowel Dirusso (2009), Atkinson et al. (2012) en Carman (2010) beamen deze bevinding.
Het feit dat iemand gepensioneerd is gaat onrechtstreeks samen met de leeftijd van een persoon. Wanneer we aanduiden dat iemand op pensioen is, zien we ook een stijging naar 2% kans op een testament bij deze personen.
Bij mensen die zelfstandig zijn in het werkleven is er ook een stijging van 1% ten opzichte van de gemiddelde ondervraagde. Er zou dus 2% kans zijn op de aanwezigheid van een testament bij zelfstandigen.
De gezondheid van een persoon heeft ook invloed bij het opstellen van een testament want de kans van een gemiddelde respondent stijgt hierbij naar 4% wanneer men een slechte tot zeer slechte gezondheid heeft. Deze vaststelling bekrachtigt het onderzoek van Francesconi et al. (2014).
70
Voor samenwonenden zien we ook een grote stijging van 7% (van 1% naar 8%), men zal vlugger een testament opmaken wanneer men samenwoont en bijvoorbeeld niet gehuwd is. Ook het onderzoek van Seniorennet.be en Rode Kruis-Vlaanderen (2010) ging mee met deze gevolgtrekking. DiRusso (2009) vond echter een ander besluit waarin er wordt gezegd dat de kans groter bij gehuwden groter is om een testament op te stellen.
Bij alleenstaanden is de kans op een testament ook lichtjes groter, dit gegeven zorgt voor een stijging van 1% (naar 2%). Net zoals hierboven versterkt het onderzoek van Seniorennet.be en Rode Kruis Vlaanderen (2010) deze conclusie terwijl DiRusso (2009) een ander besluit maakt.
Er werd een combinatie gemaakt tussen alleenstaanden en samenwonenden. Maar wanneer deze interactie weggenomen werd, dus wanneer de gemiddelde persoon gehuwd of gescheiden zou zijn, is er een stijging naar 3% kans op de aanwezigheid van een testament.
De mate waarin er kinderen aanwezig zijn bij een gemiddelde persoon heeft een kleine impact (stijging van 1% naar 2%) op de aanwezigheid van een testament. Door deze bevinding wordt de studie van Kopczuck (2012) bevestigd. De studie van Seniorennet.be en Rode Kruis-Vlaanderen (2010) vindt echter een ander besluit waarbij kinderloze gehuwden sneller een testament opmaken dan gehuwden met kinderen.
Een gemiddeld inkomen van 3001 euro tot 4500 euro zorgt voor een stijging van 3% op de kans van een testament. 4% van de gemiddelde respondent met een inkomen van 3001 euro tot 4500 euro heeft dus een testament. De onderzoeken van Carman (2010), DiRusso (2009) en Francesconi et al. (2014) voorspelden deze bevindingen.
Bij een gemiddelde persoon die zowel een huis bezit, aandelen en obligaties heeft, is er 1% meer kans (=2% kans) op de aanwezigheid van een testament dan de algemene gemiddele persoon.
Voor de gemiddelde personen die aanduiden dat ze een goede tot zeer goede kennis hebben inzake vermogens- en successieplanning hebben is de kans 4% op het hebben van een testament.
Wanneer de gemiddelde respondent toch eens in contact is gekomen met een deskundig iemand zoals een notaris is er een stijging met 3% om een testament te hebben opgemaakt. Dit geeft een totaal percentage van 4% kans op de aanwezigheid van een testament.
71
Indien de gemiddelde respondent het toch niet belangrijk vindt wat er gebeurt met zijn vermogen na zijn dood is er 3% kans op een testament.
Bij gemiddelde respondenten die een goede kennis hebben inzake erfbelasting is er 1% meer kans (=2%) op een testament dan bij de gewone gemiddelde respondent.
Of personen een diploma van het hoger onderwijs en een maandelijks nettogezinsinkomen van 4501 – 7500 euro hebben, geven geen invloed op de kans van het hebben van een testament. Ook de vraag of een wijziging in de wetgeving de personen zouden aanzetten tot het plannen van hun successie of de mate waarin de respondenten een beeld hebben over technieken om hun successie te verminderen of vermijden geeft geen invloed op deze kansen.
Tabel 21: Kans op succes bij de gemiddelde respondent met aanpassing van één variabele
DMAN=0 D4LEEFTIJD=1 HOGER=0 ZELFSTANDIGE=1 PENSIOEN=1 D1GEZONDHEID=1
2% 6% 1% 2% 2% 4%
SAMENWONEND=1
8%
ALLEENSTAAND=1
2%
GHW_SA=0 DKINDEREN=0
3% 2%
D3INKOMEN=1 D4INKOMEN=1 DRIJKDOM_ALLES D3KENNIS=1 DDESKUNDIG=1 D1WETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING=0 D1WETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN=0 DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN=0 DKENNIS_TESTAMENT=1
4% 1% 2% 4% 4% 1% 1% 3% 2%
Met deze veranderingen in percentages kunnen ook linken worden gelegd met significanties in het model en met de regressie coëfficiënt. Een positieve regressie coëfficiënt (odds-ratio groter dan 1) moet leiden tot een stijging van het percentage. Wanneer een gemiddelde persoon ouder is dan 65, samenwonend is met zijn partner, een inkomen heeft van 3001 tot 4500 euro, ooit al eens in contact is gekomen met een deskundig iemand en zelf aanduidt dat hij een goede tot zeer goede kennis heeft inzake vermogens- en successieplanning is er 93% kans dat deze persoon een testament heeft.
72
6.2 Afhankelijke variabele “Schenking” 6.2.1 Goodness-of-fit Voor de afhankelijke variabelen “het reeds gedaan hebben van een schenking” wordt ook nagegaan of het model goed voorspeld is. In de intercept waarbij er een percentage van toeval wordt gegeven, worden 79,3% van de waarnemingen juist voorspeld. Onderstaand classificatiemodel met een percentage van 84,1% toont aan dat er precies een verbetering van 25% is. Het model is bijgevolg geschikt voor verdere analyse.
Tabel 22: Classificatietabel schenking ondersteund door controlevariabelen
Voorspeld D1SCHENKINGEN_GEDAAN
Geobserveerd D1SCHENKINGEN_GEDAAN
Neen = 0
Ja = 1
Juist %
Neen = 0
320
14
95,8%
Ja = 1
53
34
39,1%
TOTAAL
84,1%
De omnibus test duidt bij dit model ook een goede significantie van 0,000 aan. Hierdoor wordt bovenstaande interpretatie nog eens bevestigd. Ook De Hosmer & Lemeshow test toont een significantie van 0,05 aan wat zorgt voor een goed model. De tabel die “model summary” weergeeft concludeert met een -2LL waarde van 305,369 dat er een minder goed model wordt opgesteld53. Na de controle op multicollineariteit54 in het model worden er gewoon VIF waarden teruggevonden met een waarde groter dan 10. Er zijn in het model geen verklarende variabelen aanwezig die sterk met elkaar correleren. De betrouwbaarheid van het model wordt hiermee bevestigd.
53 54
Zie bijlage 6.5: Block 1: Block = Enter Zie bijlage 12: Multicollineariteit Schenking
73
6.2.2 Databeschrijving logistische regressie “Schenking” Tabel 23 geeft een beschrijving van de persoonskenmerken van 421 opgenomen waarnemingen in de logistische regressie met afhankelijke variabele “het reeds gedaan hebben van een schenking van minstens 2.500 EUR”.
De steekproef bestaat uit 53,4% mannen. Dit is niet representatief met de verdeling tussen mannen en vrouwen in het Vlaams en Brusselshoofdstedelijk gewest55. Er wonen in beide gewesten meer vrouwen dan mannen. Vervolgens zijn zelfstandig, voltijds in loondienst en op pensioen de meest voorkomende beroepstatussen. Als burgerlijke status gaven maar liefst 74,1% van de respondenten aan gehuwd te zijn en slechts 2,6% waren reeds gescheiden. In vergelijking met het Vlaamse en het Brusselshoofdstedelijk Gewest zijn er in de steekproef meer gehuwden en minder gescheiden personen opgenomen want 40,4% van de populatie is gehuwd en 8,3% is gescheiden56 . De meerderheid van de respondenten (60,6%) beschikt over een diploma hoger onderwijs. Daarnaast geeft 79,3% aan kinderen te hebben. De hoogte van het netto-gezinsinkomen ligt bij 36,3% van de personen tussen een niveau van 1.501 en 3.000 EUR. Vervolgens beschikt 31,1% over een inkomen tussen de 3.001 en 4.500 EUR. De dichotome variabelen van leeftijd geven aan dat 38% van de personen in de steekproef een leeftijd hebben tussen 50 en 65 jaar, dat 29,9% van de personen een leeftijd hebben tussen de 35 en 50 jaar en dat ten slotte 12,1% van de respondenten ouder zijn dan 65 jaar. In vergelijking met het Vlaamse en Brusselshoofdstedelijk gewest, dat bestaat voor 22,4% uit 65-plussers, is onze steekproef
niet
representatief.
Het
laatste
persoonskenmerk
is
de
gezondheidstoestand van de respondenten. De meeste respondenten (85,7%) gaven aan te beschikken over een goede tot zeer goede gezondheidstoestand.
55
Economie–Statbel, F. O. D. Algemene directie Statistiek en Economische informatie. (2014). Geraadpleegd via http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/bevolking/structuur/leeftijdgeslacht/ op 10 mei 2015 56 Economie–Statbel, F. O. D. Algemene directie Statistiek en Economische informatie. (2014). Geraadpleegd via http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/bevolking/structuur/burgerlijke_staat/geslacht-leeftijd-burgerlijke-staatgewest/ op 10 mei 2015
74
Tabel 23: Frequentietabel persoonskenmerken "Schenking” Persoonskenmerken Geslacht
Beroepsstatus
% Vrouw
46,6%
Man
53,4%
Zelfstandig
30,2%
Voltijds (loondienst)
32,8%
Deeltijds (loondienst)
9,5%
Student
3,1%
Werkzoekend
1,2%
Pensioen
Burgerlijke status
18,8%
Huisvrouw / huisman
2,9%
Andere
1,7%
Samenwonend
10,5%
Gehuwd
74,1%
Gescheiden
2,6%
Alleenstaand
12,8%
Lager onderwijs Hoogste diploma
2,9%
Secundair onderwijs
34,7%
Hoger onderwijs
60,6%
Andere Kinderen
Netto-gezinsinkomen
Leeftijd
1,9%
Geen kinderen
20,7%
Kinderen
79,3%
0-1500 euro
10,9%
1501 – 3000 euro
36,3%
3001 – 4500 euro
31,1%
4501 – 7500 euro
16,6%
> 7500 euro
5,0%
20 – 35 jaar
20,0%
35 – 50 jaar
29,9%
50 – 65 jaar
38,0%
> 65 jaar
12,1%
Slecht Gezondheidstoestand
2,1%
Gemiddeld
12,1%
Goed
85,7%
6.2.3 Interpretatie van de effecten In het regressie model blijken de onafhankelijke variabelen D4LEEFTIJD, PENSIOEN,
DKINDEREN,
DDESKUNDIGE,
DWETGEVINGERFBELASTING-
_VERMIJDEN en DRIJKDOM_ALLES een significante invloed te hebben. De overige verklarende variabelen vertonen geen significante invloed. 75
Tabel 24: Resultaten van de regressie analyse D1SCHENKINGEN_GEDAAN D1SCHENKINGEN_GEDAAN
DMAN D4LEEFTIJD HOGER ZELFSTANDIGE PENSIOEN D1GEZONDHEID SAMENWONEND ALLEENSTAAND GHW_SA DKINDEREN D3INKOMEN D4INKOMEN DRIJKDOM_ALLES D3KENNIS DDESKUNDIGE DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN DKENNIS_SCHENKING Constante
B
Wald
Sig.
Exp(B)
95% B.I.for EXP(B) Laagste Hoogste 0,439 1,557 0,999 8,066 0,333 1,220 0,783 3,490 1,885 14,316 0,344 17,790 0,322 3,360 0,032 3,091 0,071 2,407 1,188 16,280 0,357 1,578 0,643 3,106 1,546 5,090 0,628 2,771 1,106 3,721
-0,191 1,043 -0,451 0,503 1,648 0,906 0,039 -1,161 -0,884 1,481 -0,287 0,346 1,031 0,277 0,708
0,348 3,833 1,848 1,739 10,147 0,810 0,004 0,988 0,966 4,922 0,573 0,740 11,515 0,535 5,230
0,555 0,050 0,174 0,187 0,001 0,368 0,948 0,320 0,326 0,027 0,449 0,390 0,001 0,464 0,022
0,827 2,838 0,637 1,653 5,195 2,475 1,039 0,313 0,413 4,399 0,750 1,413 2,805 1,319 2,029
-0,152
0,178
0,673
0,859
0,424
1,742
0,036
0,002
0,965
1,037
0,201
5,359
1,624 0,395 -4,373
11,610 0,957 9,006
0,001 0,328 0,003
5,075 1,485 0,013
1,994 0,673
12,920 3,279
Tabel 24 toont de exacte resultaten van de analyse. Net zoals bij de analyse van de aanwezigheid van een testament moeten de geëxponeerde geschatte bèta’s bekeken worden.
Zoals daarnet vermeld worden de odds op het reeds gedaan hebben van een schenking bepaald door de leeftijd, het op pensioen zijn, het hebben van kinderen, het beroep hebben gedaan op een deskundig iemand, er enig idee over hebben hoe successierechten kunnen worden vermeden en tot slot in het bezit zijn van een huis, aandelen en obligaties. Deze controlevariabelen worden hieronder besproken.
6.2.3.1.1 Persoonskenmerken Het eerste persoonskenmerk dat significant is, is D4LEEFTIJD. De odds dat een respondent die een schenking heeft gedaan op voorwaarde dat hij ouder is dan 65 jaar, zijn 2,8 keer groter dan de odds dat iemand een schenking heeft gedaan op voorwaarde dat hij jonger is dan 65 jaar. Dit is een bevestiging van de algemene odds-ratio (6,16). Door de toevoeging van andere variabelen in het model komen de
76
algemene odds-ratio’s niet meer overeen met de uiteindelijke odds-ratio’s in de vergelijking. Maar de algemene odds-ratio’s zijn een indicatie van het te verwachten verband in het model.
PENSIOEN is de tweede variabele in het model dat significant is. De algemene oddsratio van 6,06 zonder beïnvloeding van andere vairabelen voorspelde dat de variabele PENSIOEN hoogstwaarschijnlijk significant zou zijn. De odds dat een ondervraagde een schenking heeft gedaan op voorwaarde dat hij op pensioen is, zijn 5,2 keer groter dan de odds dat de ondervraagde een schenking heeft gedaan op voorwaarde dat hij nog niet op pensioen is.
De derde significante variabele is DKINDEREN. Exp (B) is gelijk aan 4,4. Dit betekent dat de odds dat een persoon een schenking heeft gedaan op voorwaarde dat hij kinderen heeft, 4,4 keer groter zijn dan de odds dat een persoon een schenking heeft gedaan op voorwaarde dat hij geen kinderen heeft. De odds-ratio zonder invloed van andere variabelen gaf eveneens een positief verband weer want deze is gelijk aan 5,08.
Tot slot geeft de odds-ratio DRIJKDOM_ALLES zonder invoeging van andere variabelen een te verwachten positief verband weer. In de vergelijking is DRIJKDOM_ALLES significant. Dit wil zeggen dat de odds dat een ondervraagde persoon in bezit is van een huis, aandelen en obligaties, 2,8 keer groter zijn dan de odds dat een ondervraagde persoon een schenking heeft gedaan op voorwaarde dat hij niet beschikt over een huis, aandelen en obligaties.
6.2.3.1.2 Kennisvariabelen De verklarende variabele DDESKUNDIGE heeft een algemene odds-ratio van 2,82. In
de
vergelijking
is
deze
variabele
eveneens
significant.
In
het
betrouwbaarheidsinterval van de odds-ratio ligt één er buiten. Hiermee wordt aangetoond dat de odds-ratio volgens het model verschillend is van één en dat er een effect van de onafhankelijke variabele in het model aanwezig is. De grootte van het effect kan worden bepaald door Exp(B) namelijk de odds dat een respondent een schenking heeft gedaan op voorwaarde dat hij beroep heeft gedaan op een deskundig iemand, zijn 2 keer groter dan de odds dat een respondent een schenking
77
heeft gedaan op voorwaarde dat hij geen beroep heeft gedaan op een deskundig iemand inzake vermogensplanning.
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN
is
de
tweede,
significante
kennisvariabele. De odds dat een individu een schenking reeds heeft gedaan op voorwaarde dat hij een idee heeft hoe successierechten kunnen vermeden worden of verminderd, zijn 5,1 keer groter dan de odds dat een individu reeds een schenking heeft gedaan op voorwaarde dat hij geen idee heeft hoe successierechten kunnen worden vermeden. De algemene odds-ratio (3,42) voorspelde dit positief verband.
6.2.4 Logit voor de gemiddele respondent57 Aangezien het model allemaal dichotome variabelen bezit is het net zoals bij de afhankelijke D1TESTAMENT niet zinvol om gemiddelden te berekenen en daarmee kansen te berekenen van de gemiddelde proefpersoon. De gemiddelden worden als proporties geïnterpreteerd en cijfer 1 wordt toegekend aan waarden groter dan 0,5 en 0 wordt toegekend aan de waarden kleiner dan 0,50.
De kans dat een gemiddelde persoon een schenking reeds gedaan heeft, is gelijk aan 5%. De gemiddelde persoon is een man die jonger is dan 65 jaar met een diploma van de hoge school of met een universitair diploma. Hij is niet zelfstandig en niet op pensioen. Hij beschikt over een goede tot zeer goede gezondheid. De respondent is niet alleenstaand maar gehuwd of samenwonend met kinderen. Hij beschikt over een inkomen dat lager is dan 3.001 EUR of hoger is dan 7.500 EUR. Hij is niet in bezit van een huis, aandelen en obligaties. Zijn kennis omtrent schenkingstarieven is onvoldoende. Toch zou de ondervraagde bij een wijziging van de wet kunnen worden aangezet tot het plannen van zijn successie, vindt hij het belangrijk wat er met zijn vermogen gebeurt na zijn overlijden en kent hij manieren om successierechten te vermijden of te verminderen.
In de volgende paragraaf wordt er verder gewerkt met de omschreven gemiddelde respondent maar er wordt telkens één variabele aangepast onder het constant houden van de overige variabelen. Tabel 25 is een schematische weergave van deze paragraaf.
57
Zie bijlage 9: De kans van de gemiddelde respondent: Schenking
78
Wanneer er van de gemiddelde respondent een vrouw wordt gemaakt en de andere variabelen constant worden gehouden stijgt de kans op een schenking gedaan te hebben naar 6%. De kans op het reeds gedaan hebben van een schenking is groter bij vrouwen dan bij mannen bij het constant houden van de andere variabelen. Hiermee wordt de hypothese van Albertini et al. (2007) betwist en worden de onderzoeken van Atkinson et al. (2012), Joulfaian (2005) en Cottyn & Smolders (2008) bevestigd.
De gemiddelde mannelijke persoon met een leeftijd hoger dan 65 jaar in combinatie met het constant blijven van de overige variabelen zorgt voor een stijging naar 13%. De variabele D4LEEFTIJD was significant in het model met een odds-ratio groter dan 1. Hierdoor werd een stijging van de kans op een schenking gedaan te hebben, verwacht. De studies van Poterba (1998), Albertini et al. (2007), Bonesmo Frederiksken (2012), Joulfaian (2005) en Cottyn & Smolders (2008) worden beaamd door het bevonden resultaat. Kopczuk (2012) stelde vast dat vrouwen vanaf 65 jaar sneller schenken. Wanneer in dit onderzoek van de gemiddelde respondent een vrouw wordt gemaakt met een leeftijd hoger dan 65 jaar, is de kans op het gedaan hebben van een schenking gelijk aan 16%. Dit is een stijging van de kans met 11%. Bijgevolg wordt de bevinding van Kopczuk (2012) gestaafd door dit onderzoek.
De gemiddelde respondent beschikt over een diploma hoger onderwijs, als hij hier niet over beschikt en alle andere variabelen constant blijven verhoogt de kans op reeds gedaan hebben van een schenking gedaan met 3%. Het onderzoek van Albertini et al. (2007) wordt niet bevestigd doordat hij concludeerde dat de kans op een gedane schenking groter is bij hooggeschoolden.
Wanneer de gemiddelde respondent een zelfstandige is, stijgt de kans op het gedaan hebben van een schenking naar 8%.
Een slechte gezondheidstoestand verhoogt de kans op het reeds gedaan hebben van een schenking bij het gelijk blijven van de andere variabelen. De kans op het gedaan hebben van een schenking is gelijk aan 12%. Het resultaat van Albertini (2007) dat personen met een goede gezondheid grotere kans hebben om reeds een schenking gedaan te hebben, wordt niet gesteund door deze bevinding.
Een alleenstaande gemiddelde respondent heeft een lagere kans op het gedaan hebben van een schenking. De kans bedraagt 2% dus is een daling
79
van 3% ten opzichte van de gemiddelde respondent. Het effect wordt eveneens opgemerkt in het onderzoek van Aquilino (2005).
De kans op het gedaan hebben van een schenking bedraagt slechts 1% als de gemiddelde respondent geen kinderen zou hebben. Dit is een daling van de kans met 4%. Deze daling van de kans werd voorspeld door het onderzoek van Arrondel en Laferrère (2001). Anderzijds worden de onderzoeken van Joulfaian (2005) en Pestieau (2002) niet bevestigd.
Als de gemiddelde persoon wel beschikt over een hoger inkomen (D4INKOMEN) stijgt de kans op het gedaan hebben van een schenking naar 7%. De conclusie van Schenk et al. (2010) wordt beaamd. De positieve relatie tussen rijkdom en het aantale gedane schenkingen werd reeds bevonden door Albertini et al. (2007).
De kans op het gedaan hebben van schenkingen is groter als de gemiddelde persoon wel eigenaar is van een huis, in bezit is van aandelen en van obligaties (=13%).
Een gunstige wijziging in de wetgeving vergroot de kans op het reeds gedaan hebben van een schenking niet. In tegendeel de kans van de gemiddelde respondent stijgt met 1% als de respondent heeft geantwoord niet te worden aangezet tot plannen van zijn successie bij een wijziging in de wetgeving.
Wanneer er van de gemiddelde persoon een gepensioneerde wordt gemaakt stijgt de kans op het gedaan hebben van een schenking tot 22%.
Een gemiddelde persoon die al dan niet samenwonend is, heeft geen invloed op het percentage van de kans op het reeds gedaan hebben van een schenking.
De kans op het gedaan hebben van een schenking is 4% groter bij een gemiddelde respondent die een idee heeft hoe hij successierechten kan verminderen of vermijden ten opzichte van een gemiddelde respondent die geen idee heeft hoe hij successierechten kan verminderen of vermijden.
Wanneer de gemiddelde respondent het niet belangrijk vindt om zelf te kunnen bepalen wat er met zijn vermogen gebeurt na zijn dood bij het constant houden van de overige variabelen, blijft de kans ongewijzigd.
Het beroep hebben gedaan op een deskundig iemand verhoogt de kans op het gedaan hebben van een schenking naar 10% ten opzichte van de gemiddelde persoon die geen beroep heeft gedaan op een deskundige iemand inzake vermogensplanning. De odds-ratio van DDESKUNDIGE in de logistische regressie is groter dan 1, hiermee wordt de stijging bevestigd.
80
Deze stijging is positief aangezien de regressie coëfficiënt een positieve waarde heeft.
Wanneer de gemiddelde persoon wel aangeeft te beschikken over een goede kennis over de materie successie- en vermogensplanning of als de respondent beschikt over een grotere kennis omtrent schenkbelasting stijgt in beide gevallen de kans naar 7% op het gedaan hebben van een schenking
Tabel 25: Kans op succes bij de gemiddelde respondent met aanpassing van één variabele
DMAN=0 D4LEEFTIJD=1 HOGER=0 ZELFSTANDIGE=1 PENSIOEN=1 D1GEZONDHEID=1
6% 13% 8% 8% 22% 12%
SAMENWONEND=1
5%
ALLEENSTAAND=1
2%
GHW_SA=0 DKINDEREN=0
12% 1%
D3INKOMEN=1 D4INKOMEN=1 DRIJKDOM_ALLES D3KENNIS=1 DDESKUNDIG=1 D1WETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING=0 D1WETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN=0 DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN=0 DKENNIS_SCHENKING=1
4% 7% 13% 7% 10% 6% 1% 5% 7%
Vervolgens wordt er gekeken naar de verandering in de kans als er meerdere van de parameters gewijzigd worden ten opzichte van de kans van de gemiddelde respondent. De parameters die worden gewijzigd zijn de onafhankelijke variabelen die significant waren in de logistische regressie. Als de gemiddelde respondent een leeftijd heeft hoger dan 65 jaar, gepensioneerd is, eigenaar is van een huis, aandelen bezit, obligaties bezit en beroep heeft gedaan op een deskundig iemand inzake vermogensplanning en waarbij de andere variabelen constant worden gehouden is de kans op het gedaan hebben van een schenking gelijk aan 82%.
6.3 Afhankelijke variabele “Vermogensplanner” 6.3.1 Goodness-of-fit In het model waarbij de bewuste vermogensplanner als afhankelijke variabele wordt geplaatst is het globaal percentage 76,6%58. Dit percentage overstijgt het toevalspercentage van 50,9% ruim voldoende. Bijgevolg is dit een heel goed model.
58
Tabel 26: Classificatiemodel DVERMOGENSPLANNING ondersteund door controlevariabelen
81
Tabel 26: Classificatiemodel DVERMOGENSPLANNING ondersteund door controlevariabelen
Voorspeld DVERMOGENSPLANNING
Geobserveerd DVERMOGENSPLANNING
Neen = 0
Ja = 1
Juist %
Neen = 0
127
37
77,4%
Ja = 1
41
129
75,9%
TOTAAL
76,6%
Zowel de Omnibus test als de Hosmer & Lemeshow test bevestigen deze opvatting. Deze laatste test toont met een significantie van 56,3% een sterk model net zoals de Omnibus test die met een significantie van 0,000 een betekenisvol model aantoont. Daartegenover toont de model summary een minder positief model met een -2LL waarde van 347,12959. Na de controle op multicollineariteit60 in het model worden er geen VIF waarden teruggevonden met een waarde groter dan 10.
Dit duidt op een goede
betrouwbaarheid van het model.
6.3.2 Databeschrijving: logistische regressie “Vermogensplanner” De databeschrijving van de persoonskenmerken van 334 opgenomen waarnemingen in de logistische regressie met afhankelijke variabele “het bewust bezig zijn met uw vermogensplanning” worden weergegeven in de onderstaande tabel.
De steekproef bestaat uit 53,3% mannen. Echter in beide gewesten wonen er minder mannen dan vrouwen dus de representativiteit kan in twijfel worden gebracht61. Als hoofdberoep zijn zelfstandigen, voltijdse personen in loondienst en gepensioneerde personen het meest vertegenwoordigd. Vervolgens zijn 86,5% van de respondenten in de steekproef getrouwd en slechts 3,3% zijn gescheiden. Ten opzichte van het Vlaamse en Brusselshoofdstedelijk Gewest zijn er in de steekproef dubbel zoveel gehuwden en half zoveel gescheiden personen opgenomen want 40,4% van de populatie is gehuwd en 8,3% is gescheiden62. Het aantal gehuwde en gescheiden 59
Zie bijlage 7.5 Block 1: Method Enter Zie bijlage 13: Multicollineariteit Vermogensplanner 61 Economie–Statbel, F. O. D. Algemene directie Statistiek en Economische informatie. (2014). Geraadpleegd via http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/bevolking/structuur/leeftijdgeslacht/ op 10 mei 2015 62 Economie–Statbel, F. O. D. Algemene directie Statistiek en Economische informatie. (2014). Geraadpleegde via http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/bevolking/structuur/burgerlijke_staat/geslacht-leeftijd-burgerlijkestaat-gewest/ op 10 mei 2015 60
82
personen in de steekproef is hierdoor niet representatief met de aanwezige verdeling tussen gehuwden en gescheiden personen in het Vlaamse en Brusselshoofdstedelijk Gewest. 57,7% van de respondenten beschikt over een diploma hoger onderwijs en 37,7% heeft als hoogste diploma een secundair diploma. Daarnaast heeft iedereen in de steekproef kinderen. De hoogte van het netto-gezinsinkomen ligt bij 35% van de personen tussen een niveau van 1.501 en 3.000 EUR. Vervolgens beschikt 31,1% over een inkomen tussen de 3.001 en 4.500 EUR. De dichotome variabelen van leeftijd geven aan dat 13,2% van de respondenten ouder is dan 65 jaar. Dit percentage is niet representatief voor het Vlaamse en Brusselshoofdstedelijk Gewest (22,4%). Tot slot heeft 85% van de respondenten een goede tot zeer goede gezondheidstoestand. Tabel 27: Frequentietabel persoonskenmerken "Vermogensplanner" Persoonskenmerken Geslacht
Beroepsstatus
% Vrouw
46,7%
Man
53,3%
Zelfstandig
31,1%
Voltijds (loondienst)
30,2%
Deeltijds (loondienst)
11,7%
Student Werkzoekend Pensioen
Burgerlijke status
Netto-gezinsinkomen
20,7% 3,3%
Andere
1,8%
Samenwonend
7,2%
Gehuwd
86,4% 3,3%
Alleenstaand
3%
Lager onderwijs
3%
Secundair onderwijs
37,7%
Hoger onderwijs
57,2%
Andere Kinderen
1,2%
Huisvrouw / huisman
Gescheiden
Hoogste diploma
0%
Geen kinderen
2,1% 0%
Kinderen
100%
0-1500 euro
9,3%
1501 – 3000 euro
35%
3001 – 4500 euro
31,1%
4501 – 7500 euro
19,5%
> 7500 euro
5,1%
83
Leeftijd
20 – 35 jaar
9,6%
35 – 50 jaar
34,4%
50 – 65 jaar
42,8%
> 65 jaar
13,2%
Slecht Gezondheidstoestand
2,7%
Gemiddeld
12,3%
Goed
85%
6.3.3 Interpretatie van de effecten Tabel 28: Resultaten regressie analyse DVERMOGENSPLANNING
DVERMOGENSPLANNING B DMAN D4LEEFTIJD HOGER PENSIOEN D1GEZONDHEID SAMENWONEND DSTIEFKIND D3INKOMEN D4INKOMEN DRIJKDOM_ALLES D3KENNIS DDESKUNDIGE DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN KENNIS Constante
Wald
Sig.
Exp(B)
95% B.I. EXP(B) Laagste Hoogste 0,534 1,587
-0,083
0,089
0,766
0,921
-0,023
0,002
0,968
0,977
0,312
3,056
-0,176
0,371
0,543
0,839
0,476
1,477
0,445
0,831
0,362
1,560
0,599
4,062
0,232
0,072
0,788
1,261
0,232
6,855
0,023
0,002
0,965
1,023
0,360
2,912
0,622
1,047
0,306
1,862
0,566
6,123
0,637
3,942
0,047
1,891
1,008
3,547
0,837
4,658
0,031
2,309
1,080
4,936
0,583
4,177
0,041
1,792
1,024
3,135
1,586
12,934
0,000
4,885
2,058
11,594
1,669
36,631
0,000
5,306
3,091
9,109
0,728
4,884
0,027
2,071
1,086
3,950
-1,067
2,678
0,102
0,344
0,096
1,235
0,865
6,580
0,010
2,374
1,226
4,596
-0,282
0,903
0,342
0,754
0,422
1,349
-1,565
5,041
0,025
0,209
6.3.3.1.1 Persoonskenmerken De maandelijkse netto-gezinsinkomens van 3001- 4500 euro en 4501 – 7500 euro zijn significant om te bepalen of iemand een vermogensplanner is. De odds dat iemand bewust bezig is met vermogensplanning op voorwaarde dat hij beschikt over
84
een inkomen tussen de 3.001 – 4.500 EUR, zijn 1,89 keer groter dan de odds dat iemand bewust bezig is met vermogensplanning op voorwaarde dat hij niet beschikt over een inkomen tussen 3.001 en 4.500 EUR. Het betrouwbaarheidsinterval voor de odds-ratio van D4INKOMEN is gelijk aan 1,08 tot 4,94. In het interval is 1 niet inbegrepen en kan er hierdoor worden geconcludeerd dat de onafhankelijke variabele D4INKOMEN een effect heeft op het model.
De odds dat een ondervraagde bewust bezig is met zijn vermogensplanning die zowel een huis heeft, belegt in aandelen en belegt in obligaties, zijn 2,31 keer groter dan de odds dat een bewuste vermogensplanner geen eigenaar is van de gezinswoning, niet beschikt over aandelen en obligaties.
De onafhankelijke variabele D3KENNIS is significant aangezien 1 geen deel uit maakt van het betrouwbaarheidsinterval. De odds dat een respondent bewust bezig is met vermogensplanning op voorwaarde dat de respondent aangeeft te beschikken over een goede tot zeer goede kennis, zijn 1,79 keer groter dan de odds dat een respondent bewust bezig is met vermogensplanning maar niet aangeeft te beschikken over een grote kennis omtrent vermogens- en successieplanning.
Het beroep hebben gedaan op een deskundig iemand inzake vermogensplanning is significant in het model. De odds dat een persoon bewust bezig is met vermogensplanning op voorwaarde dat hij ooit al eens beroep heeft gedaan op een deskundig iemand inzake vermogensplanning, zijn 5,31 keer groter dan de odds dat een persoon bewust bezig is met vermogensplanning op voorwaarde dat hij nog geen beroep heeft gedaan op een deskundig iemand inzake vermogensplanning.
De odds dat een respondent bewust bezig is met vermogensplanning op voorwaarde dat een wijziging in de wetgeving hem zou aanzetten tot het plannen van zijn successie, zijn 2 keer groter dan de odds dat een respondent bewust bezig is met vermogensplanning op voorwaarde dat een wetswijziging hem niet zou aanzetten tot het plannen van zijn successie.
Er een idee van hebben hoe de successierechten kunnen worden vermeden of verminderd heeft eveneens een significante invloed op het model. De odds dat een persoon bewust bezig is met vermogensplanning op voorwaarde dat hij een idee heeft hoe successierechten kunnen worden vermeden of verminderd, zijn 2,37 keer groter dan de odds dat een persoon bewust bezig is met vermogensplanning op 85
voorwaarde dat hij geen idee heeft hoe successierechten kunnen worden vermeden of verminderd.
6.3.4 Logit voor de gemiddelde respondent63 De gemiddelden worden als proporties geïnterpreteerd omdat het niet zinvol is om gemiddelden van dichotome variabelen te interpreteren. Net zoals bij de vorige modellen wordt cijfer 1 toegekend aan de waarden groter dan 0,5 en 0 wordt toegekend aan de waarden kleiner dan 0,50.
De kans dat een gemiddelde persoon bewust bezig is met vermogensplanning is gelijk aan 21%. De gemiddelde persoon is een man die jonger is dan 65 jaar en niet op pensioen is. Hij heeft een hoger onderwijs diploma behaald. De persoon heeft een goede tot zeer goede gezondheidstoestand. Hij is niet samenwonend, heeft geen stiefkinderen. De persoon heeft een maandelijks netto-inkomen dat lager is dan 3.001 EUR of hoger is dan 7.501 EUR. De gemiddelde persoon is geen eigenaar van de gezinswoning, belegt niet in aandelen en niet in obligaties. Hij heeft volgens hemzelf geen hoge kennis over de materie vermogens- en successieplanning en hij slaagt ook niet voor de kennistest in verband met de tarieven van de erfbelasting en de schenkbelasting. Hij heeft nog nooit beroep gedaan op een deskundig iemand inzake vermogensplanning. De gemiddelde persoon kan wel door een wijziging in de wet worden aangezet tot het plannen van zijn successie, vindt het ook belangrijk wat er met zijn vermogen gebeurt na zijn overlijden en kent manieren om successierechten te verminderen op te vermijden.
Vervolgens wordt de omschreven gemiddelde respondent geanalyseerd door telkens één variabele aan te passen onder het constant houden van de andere variabelen.
De kans op het bewust bezig zijn met vermogensplanning stijgt met 2% wanneer van de gemiddelde persoon een vrouw wordt gemaakt.
Wanneer van de gemiddelde persoon een 65 plusser wordt gemaakt verandert de kans om bewust bezig te zijn met vermogensplanning niet.
De kans op het bewust bezig zijn met vermogensplanning stijgt met 4% als de respondent niet beschikt over een hoger onderwijs diploma.
Als de gemiddelde respondent een gepensioneerde man wordt stijgt de kans op het bewust bezig zijn met vermogensplanning tot 30%. Deze positieve
63
Zie bijlage 10. De kans van de gemiddelde respondent: Vermogensplanner
86
stijging werd verwacht doordat de regressie coëfficiënt van de onafhankelijke variabele PENSIOEN positief was en de odds-ratio had een waarde groter dan 1 in de logistische regressie.
De kans op het bewust bezig zijn met vermogensplanning stijgt wanneer de gemiddelde respondent beschikt over een slechte tot zeer slechte gezondheidstoestand. Het is een stijging van 5%.
De variabele SAMENWONEND heeft een odds-ratio die groter is dan 1. Dit duidt op een stijging van de kans wanneer er van de gemiddelde respondent een samenwonende wordt gemaakt en de andere variabelen constant worden gehouden.
De kans dat een ondervraagde bewust bezig is met vermogensplanning stijgt met 13% als de gemiddelde respondent stiefkinderen heeft.
Wanneer de gemiddelde respondent beschikt over een hoog inkomen (D4INKOMEN) en de andere variabelen constant worden gehouden, is de kans gelijk aan 39% op het bewust bezig zijn met vermogensplanning.
Toch eigenaar zijn van de gezinswoning, beleggen in aandelen en beleggen in obligaties zorgt ervoor dat de kans dat de gemiddelde respondent bewust bezig is met vermogensplanning stijgt met 12%.
De kans om het bewust bezig te zijn met vermogensplanning is gelijk aan 57% wanneer de gemiddelde respondent aangeeft te beschikken over een goede
tot
zeer
goede
kennis
over
de
materie
vermogens-
en
successieplanning.
Als de gemiddelde persoon ooit al beroep gedaan heeft op een deskundig iemand en de andere variabelen constant worden gehouden, is de kans gelijk aan 59% om bewust bezig te zijn met vermogensplanning.
Wanneer de gemiddelde respondent niet wordt aangezet tot het plannen van zijn successie door een wetswijziging zou de kans om bewust bezig te zijn met vermogensplanning slechts gelijk zijn aan 12%.
De kans om bewust bezig te zijn met vermogensplanning daalt tot 10% wanneer de gemiddelde respondent geen technieken zou kennen om successierechten te vermijden of te verminderen.
Als de gemiddelde persoon het niet belangrijk vindt wat er met zijn vermogen gebeurt na de dood stijgt de kans op het bewust bezig zijn met vermogensplanning met 23%.
87
Wanneer van de gemiddelde respondent een persoon wordt gemaakt die slaagt voor de kennistesten omtrent erfbelasting en schenkbelasting daalt de kans om het bewust bezig te zijn met vermogensplanning met 4%.
Tabel 29: Kans op succes bij de gemiddelde respondent met aanpassing van één variabele
DMAN=0
23% D4INKOMEN=1
39%
D4LEEFTIJD=1 HOGER=0
21% DRIJKDOM_ALLES 25% D3KENNIS=1
33% 57%
PENSIOEN=1 D1GEZONDHEID=1
30% DDESKUNDIG=1 26% D1WETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING=0 22% D1WETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN=0
59% 12%
DSTIEFKIND=1
34%
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN=0
44%
D3INKOMEN=1
34%
KENNIS=1
17%
SAMENWONEND=1
10%
Vervolgens worden de parameters gewijzigd die significant waren in de logistische regressie. Waarbij de gemiddelde respondent een gemiddeld maandelijks nettoinkomen heeft tussen de 3.001 en 4.500 EUR of tussen de 4.501 en 7.500 EUR, eigenaar van een huis is, in aandelen belegt, in obligaties belegt en beroep heeft gedaan op een deskundig iemand inzake vermogensplanning, zelf aangeeft te beschikken over een goede tot zeer goede kennis omtrent vermogensplanning, door een wetswijziging wordt aangezet tot het plannen van zijn successie en technieken kent om successierechten te vermijden of te verminderen. De andere variabelen worden constant gehouden. De kans dat deze gemiddelde persoon bewust bezig is met vermogensplanning is gelijk aan 98%, dit is een stijging van de kans met 77%.
88
Conclusie De zoektocht naar het profiel van een successieplanner is niet zo evidend. “Sterven”, “geld”, “belastingen” zijn termen waar niet iedereen over praat. Mensen denken niet altijd na over de gevolgen van hun overlijden. Toch bestaan er verscheidene technieken inzake vermogensen successieplanning om hun vermogen en het vermogen van de nabestaanden te optimaliseren.
In dit onderzoek werd er nagegaan wie er nadenkt over zijn nalatenschap. Hiervoor werden er enquêtes afgenomen bij 862 willekeurige Vlamingen en Brusselaars. Bij het afnemen van de enquêtes merkten we op dat de respondenten ingetogen en terughoudend zijn wanneer er vragen gesteld worden over vermogens- en successieplanning. Desondanks hebben we enige conclusies kunnen vormen over de profielkenmerken van een successieplanner aan de hand van drie modellen.
Het eerste model analyseerde de karakteristieken van iemand die een testament heeft opgesteld. Mensen op leeftijd, mensen die samenwonen en mensen met een gemiddeld gezinsinkomen tonen de meeste kenmerken om een testament op te stellen. De mate waarin de respondenten zelf zeggen dat ze een goede kennis hebben over successie- en vermogensplanning wordt ook positief gelinkt bij de aanwezigheid van een testament. Logischerwijze is er ook meer kans op een testament bij mensen die al eens in contact zijn gekomen met een notaris. Het tweede model onderzocht de kenmerken van personen die reeds een schenking hebben gegeven. Het feit dat men een oudere leeftijd heeft of op pensioen is, kinderen heeft, zowel een huis, aandelen als obligaties in bezit heeft, al eens in contact is gekomen met een deskundig iemand inzake successie- en vermogensplanning en dus ook weet hoe men erfbelasting kan vermijden, heeft een positieve invloed op het geven van schenkingen aan dierbaren. In het derde model werd er nog gekeken naar de personen die bewust bezig zijn met vermogensplanning. Hierbij worden de mensen bedoeld die een gezinsinkomen tussen 3.000 en 7.500 euro, eveneens een huis, aandelen en obligaties, een goede kennis over vermogensplanning en contact met een deskundig iemand inzake succesie- en vermogensplanning hebben. Wanneer een wijziging in de wetgeving iemand zou aanzetten tot het plannen van hun successie of wanneer iemand een idee heeft hoe men successierechten zou kunnen vermijden is de kans ook groter dat de persoon bewust bezig is met zijn vermogen. 89
Tijdens het zoeken naar de literatuur en het opstellen van een SPSS-analyse hebben we enkele kritiekpunten gevonden op ons onderzoek. Door de beperkte tijd die we kregen om ons onderzoek uit te voeren hebben we de enquête vlug opgesteld en geprobeerd om zoveel mogelijk gegevens te verzamelen. Nadien hebben we echter enige aanmerkingen gevonden bij de opstelling van de enquête. Enkele voorbeelden hiervan zijn dat er bij de burgerlijke status geen optie gegeven is voor de weduwe(naar), soms zijn er ook verschillen tussen de enquête op papier en de enquête die online wordt afgenomen. Een interessante case zou ook geweest zijn om onderscheid te maken tussen de respondenten met enkel biologische kinderen, stiefkinderen of adoptiekinderen. Deze analyse hebben we zelf niet kunnen uitvoeren omdat de tabel die opgegeven werd voor het aantal kinderen het niet toeliet om hier een verband in te zoeken via de logistische regressie van SPSS.
Het belang van successie- en vermogensplanning is nog lang niet bij iedere Vlaming en Brusselaar gekend. Om deze reden hopen wij dat goede voorlichtingen, propaganda en meer openheid in de communicatie, burgers ertoe zullen aanzetten om bewust bezig te zijn met hun nalatenschap.
90
Lijst met geraadpleegde werken
WETGEVING Wetboeken Wetboek der successierechten van 31 maart 1936 (W.Succ.), BS 7 april 1936. Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten van 30 november 1939 (W.Reg.), BS 1 december 1939. Vlaamse Codex Fiscaliteit van 13 december 2013 (VCF), BS 23 december 2013. Burgerlijk Wetboek van 31 maart 1804, BS 3 september 1807.
Decreten Decreet van 19 december 2014 tot wijziging van de Vlaamse Codex Fiscaliteit van 13 december 2013, BS 29 januari 2015.
Wetten Wet van 10 december 2012, BS 11 januari 2013.
BOEKEN Bossuyt, D. (2015). De maatschap: een instrument voor een successieplanning op maat. Geraadpleegd op 22 maart 2015 via http://www.consultingservices.be/de-maatschapeen-instrument-voor-een-successieplanning-op-maat/ Cools, H. (2009). Gids successie- en vermogensplanning. Voor wie? Wanneer? Hoe? Berchem: Uitgeverij De Boeck nv Cools, H., & Debruyne, E. (2014). Praktisch registratie – en successierecht. Berchem: Uitgeverij De Boeck nv Van Gompel, R. V.G. (2003). Levensverzekeringen. Brussel: Centrum voor informatie in Assuranties Verbeke, A., Buyssens, F., & Derycke, H. (2014). Vermogensplanning met effect na overlijden : erfrecht en testament. 2de, herz. ed. Brussel: Larcier.
VII
Verbeke, A., Derycke, H., & Van Gerven, D. (2008). Handboek estate planning algemeen : vermogensplanning met effect na overlijden, rechtspersoon. 2e ed. Gent: Larcier.
WETENSCHAPPELIJKE ARTIKELS, RAPPORTEN & PAPERS Albertini, M., Kohli, M., & Vogel, C. (2007). Intergenerational transfers of time and money in European families: common patterns different regimes. Journal of European Social Policy, 17(4), 319-334. doi: 10.1177/0958928707081068 Aquilino, W. S. (2005). Impact of Family Structure on Parental Attitudes Toward the Economic Support of Adult Children Over the Transition to Adulthood. Journal of Family Issues, 26(2), 143-167. doi: 10.1177/0192513X04265950 Arrondel, L., & Laferrère, A. (2001). Taxation and wealth transmission in France. Journal of Public Economics, 79, 3-33. Arrondel, L., Bartiloro, L., Fessler, P., Lindner, P., Mathä, T. Y., Rampazzi, C., … Vermeulen, P. (2014). How do households allocate their assets? Stylized facts from the Eurosystem Household Finance and Consumption Survey (Banque de France Working Paper No. 504). Geraadpleegd via SSRN website: http://ssrn.com/abstract=2490969 Atkinson, A. B., Backus, P. G., & Micklewright, J. (2012). Charitable Bequests and Wealth at Death (IZA Discussion Paper, No. 7014.). Geraadpleegd via SSRN website: http://ssrn.com/abstract=2183547 Berghman Jos, Debels Annelies, Vandenplas Hugo, Verleden Frederik, Mutsaerts Anke, Peeters Hans & Verpoorten Rika (2010). Belgische Pensioenatlas 2010. Onderzoeksgroep Pensioenbeleid Centrum voor Sociologisch Onderzoek: KULeuven Bonesmo Fredriksen, K. (2012). Less Income Inequality and More Growth - Are they Compatible? Part 6. The Distribution of Wealth (OECD Economics Departement Working Papers., No. 929, OECD Publishing). doi: 10.1787/18151973 Carman, K. G. (2010). Inheritances, Intergenerational Transfers, And the Accumulation of Health. Tilburg: Tilburg University. Cottyn, A.-S., & Smolders, C. (2008). Profiel van de schenkers en begunstigden op basis van de notariële en onderhandse schenkingsaktes neergelegd bij 9 registratiekantoren. Steunpunt Fiscaliteit & Begroting. Gent: Steunpunt fiscaliteit en begroting. Delta Lloyd Life (2013). Nationaal Opinie Onderzoek 2013 over het testament. België DiRusso, A. A. (2009). Testacy and Intestacy: The Dynamics of Wills and Demographic Status. Quinnipiac Probate Law Journal, 23(1), 36-79
VIII
Fessler, P., Mooslechner, P., & Schürz, M. (2008). How Inheritances Relate to Wealth Distribution? Theoretical Reasoning and Empirical Evidence on the Basis of LWS Data. LWS Working Paper Series, No. 6. Fessler, P., Mooslechner, P., & Schürz, M. (2010). Real Estate Inheritance in Austria. Monetary Policy & The Economy, Q2/10, 33-53. Fingerman, K. L., Pitzer, L. M., Chan, W., Birditt, K., Franks, M. M., & Zarit, S. (2010). Who Gets What and Why? Help Middle - Aged Adults Provide to Parents and Grown Children. Journal of Gerontology: Social Science, 1-12. dio: 10.1093/geronb/gbq009 Francesconi, M., Pollak, R. A., & Tabasso, D. (2014). Unequal Bequests. Geraadpleegd op 30 april, via http://www.uib.no/sites/w3.uib.no/files/attachments/fpt_2014_06_06_pollak_bergen.pdf Gabriel, S. (2011). De revival van de patrimoniumvennootschap. Een kritische afweging tussen het schenkings- en successierecht (Masterproef, Universiteit Gent, Gent, België) Hoebeeck, A., & Smolders, C. (2014). De woonbonus: een stimulans tot eigenaarschap of niet? Analyse van de resultaten van een survey bij 1190 bezoekers van de BIS-beurs. Spoor A2a -Steunpunt fiscaliteit en begroting. Gent: Steunpunt fiscaliteit en begroting. Jappelli, T., Padula, M., & Pica, G. (2014). Do Transfer Taxes Reduce Intergenerational Transfers? Journal of the European Economic Association, 12(1), 248-275. dio: 10.1111/jeea.12044 Joulfaian, D. (2014). Intergenerational transfers under an Uncertain Estate Tax. Geraadpleegd op 20 februari 2015, via http://ssrn.com/abstract=2489245 Knaplund, K. S. (2008). The Evolution of Women's Rights in Inheritance. Hastings Women’s Law Journal, 19(1), 1-52. Kopczuk, W. (2012). Taxation of Intergenerational Transfers and Wealth. NBER Working Paper Series, No. 18584. Linssen, L., Sieben, I. (2009). Logistische regressie analyse: een handleiding. Geraadpleegd op 9 mei 2015, via www.ru.nl/publish/pages/525898/logistischeregressie.pdf Pestieau, P. (2002). The role of gift and estate transfers in the United States and in Europe. Washington DC: The Brookings Institution Press. Piketty, T. (2011) On the Long-Run Evolution of Inheritance: France 1820 - 2050. The Quarterly Journal of Economics, 1-61. dio: 10.1093/qje/qjr020. Poterba, J. (1998). Estate and gift taxes and incentives for inter vivos giving in the United States. NBER working paper, No. W6842. Schenk, N., Dykstra, P., & Maas, I. (2010). The role of European welfare state in intergenerational money transfers: a micro-level perspective. Journals of Cambridge, 30, 1315-1342. doi: 10.1017/S0144686X10000401.
IX
SeniorenNet.be en Rode Kruis – Vlaanderen (2010). Wat gebeurt er met uw vermogen als u er niet meer bent? Geraadpleegd op 19 april 2015, via http://www.seniorennet.be/Pages/Onderzoek_enquetes/onderzoek_successie_detail_m aart_2011.pdf Van Gampelaere, J.V.G. (2010). De levensverzekering als instrument van vermogensplanning. (Masterproef, Universiteit Gent, Gent, België) Van Geel, C. (2015). Erfbelasting in ‘Vlaamse Codex Fiscaliteit’ (VCF 2015). Geraadpleegd op 14 maart 2015, via http://www.legalworld.be/legalworld/content.aspx?id=82630&LangType=2067
MEDIA
Chiau, B. (2012). Hoe voorkomt u erfenisconflicten? TRENDS, (19 april), 8–10. El Mabrouk, F. (4 april 2015). Vlaamse regering treft mensen dit keer niet. Het Nieuwsblad, p.12. Peeters, M (2012). De zin en onzin van de patrimoniumvennootschap. Ondernemers, Geraadpleegd op 20 februari 2015, via http://www.voka.be/media/4268836/voorbeeld_publireportage_mentor_instituut_voor_ve rmogensanalyse.pdf Peeters, S. (25 januari 2013). Fabiola doekt stichting om erfenis te regelen alweer op. De Morgen. Geraadpleegd op 23 april 2015, via http://www.demorgen.be/binnenland/fabiola-doekt-stichting-om-erfenis-te-regelenalweer-op-a1568537/ Mensenrecht, (2014). Turtelboom gebuisd voor hervorming erfrecht. Geraadpleegd op 14 mei 2015,
via http://www.mensenrecht.be/node/3852 Vanbrussel, E. (4 juni 2014). Babyboomers willen familiaal vermogen veiligstellen. De Tijd. Geraadpleegd op 20 april 2015, via http://www.tijd.be/nieuws/citaat/Babyboomers_willen_familiaal_vermogen_veiligstellen.9 509283-6995.art?ckc=1 Vanbrussel, E. (8 oktober 2014). Vrouw beslist almaar vaker over familievermogen. De Tijd. Geraadpleegd op 20 april, via http://www.tijd.be/dossier/privatebanking2014/Vrouw_beslist_almaar_vaker_over_familie vermogen.9553597-2548.art
X
Vranckx, F. (10 januari 2013). Fabiola richt stichting op om belasting te ontlopen. Gazet van Antwerpen. Geraadpleegd op 23 april 2015, via http://www.gva.be/cnt/aid1310328/fabiola-richt-stichting-op-om-belasting-te-ontlopen
STATISTIEKEN Economie–Statbel, F. O. D. Algemene directie Statistiek en Economische informatie. (2014). Geraadpleegd op 10 mei 2015, via http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/bevolking/structuur/leeftijdgeslacht/ Economie–Statbel, F. O. D. Algemene directie Statistiek en Economische informatie. (2014). Geraadpleegd op 10 mei 2015, via http://statbel.fgov.be/nl/statistieken/cijfers/bevolking/structuur/burgerlijke_staat/geslachtleeftijd-burgerlijke-staat-gewest/ Steekproefcalculator, Marktonderzoek, CheckMarket. (2015). Geraadpleegd op 15 maart 2015, via https://nl.checkmarket.com/marktonderzoek-hulpbronnen/steekproefgrootteberekenen/ Waeyaert, N. (2014). Kerncijfers 2014 (p.6). Brussel: Algemene Directie Statistiek - Statistics Belgium
XI
Bijlagen
1. Enquête
Beste deelnemer, In het kader van onze masterproef doen wij een bevraging met als doel inzicht te verwerven in successieplanning. Alvast bedankt voor uw deelname. Man Man
1. U bent: Uw partner is:
Vrouw Vrouw
2. Wat is uw postcode? . . . . 3. Wat is de beroepsstatus van u en uw partner? Zelfstandige
Uzelf Uw partner
Voltijds aan de slag (loondienst)
Deeltijds aan de slag (loondienst)
Student
Werkzoekend
Pensioen
Huisvrouw / huisman
Andere
4. Indien u/uw partner aan de slag bent in loondienst, wat is uw functie? (slechts 1 antwoord mogelijk) Uzelf Uw partner
Arbeider
Bediende
Ambtenaar
Kaderlid
5. Wat is de burgerlijke status van u/uw partner? (slechts 1 antwoord mogelijk) Uzelf Uw partner
Samenwonend
Gehuwd
Gescheiden
Alleenstaand
6. Wat is het hoogste diploma behaald door: (slechts 1 antwoord mogelijk)
Uzelf Uw partner
Lager onderwijs
Secundair onderwijs
Hoger onderwijs
Andere
7. Indien u kinderen heeft, hoeveel kinderen heeft u, vul dit aan in onderstaande tabel: Biologische Stiefkinderen Adoptiekinderen kinderen Kinderen jonger dan 10 jaar XII
Kinderen ouder dan 10 jaar die nog thuis wonen Kinderen ouder dan 10 jaar die alleen wonen 8. Wat is uw maandelijks netto-gezinsinkomen uit arbeid of zelfstandige activiteiten? (1 antwoord mogelijk) 0 – 1.500 euro 1.501 - 3.000 euro 3.001 - 4.500 euro 4.501 - 7.500 euro > 7.500 euro 9. Hoeveel personen dragen bij aan het gezinsinkomen? ……. personen 10. Ik ben nu …… jaar en mijn partner is …… jaar. 11. Hoe zou u uw gezondheidstoestand omschrijven: Zeer slecht
Slecht
Gemiddeld
Goed
Zeer goed
12. Heeft u het hoofd moeten bieden aan een levensbedreigende ziekte in de laatste 2 jaar? Ja Neen 13. Aantal nog in leven zijnde ouders?
0
1
2
14. Aantal nog in leven zijnde ouders van uw partner?
0
1
2
15. Bent u eigenaar van de gezinswoning?
Ja, sinds . . . . (jaar)
Neen
16. Wat is uw woonsituatie?
Koopwoning met lopende hypothecaire lening m.b.t. deze woning Koopwoning zonder lopende hypothecaire lening m.b.t. deze woning Huurwoning Sociale huurwoning
17. We willen graag nagaan hoe ver uw fiscale kennis strekt: Welke stellingen met betrekking tot verminderingen op de registratierechten zijn op u van toepassing? Ik weet dat deze verminderingen bestaan Het gewone abattement Het verhoogde abattement De meeneembaarheid
18. Bent u in het verleden al eens verhuisd?
Ik ken de percentages/ bedragen die van toepassing zijn op deze begrippen
Ja
Ik heb van deze vermindering genoten
Deze verminderingen zouden me stimuleren om een eigen woning aan te kopen
Neen
19. Zou u omwille van de volgende redenen verhuizen? Omwille van fiscale redenen Voor een job
Naar een andere provincie ja nee ja nee
Naar een ander gewest ja nee ja nee
XIII
20. Op wie zijn de tarieven in tabellen 1, 2 en 3 hieronder van toepassing? (meerdere antwoorden mogelijk) 1
Tabel 1 2 3
2
Kinderen
Echtgenoten
3
Broers/zussen
Kleinkinderen
Samenwonenden
Anderen
21. Vindt u de bovenstaande percentages aanvaardbaar? (vervolg op volgende bladzijde) Die uit tabel 1 Die uit tabel 2 Die uit tabel 3
Ja Ja Ja
Neen Neen Neen
22. Vindt u het belangrijk om zelf te bepalen wat er na uw dood met uw vermogen gebeurt? Ja
Neen
geen mening
23. Heeft u er enig idee van hoe u de successierechten zou kunnen vermijden of verminderen? Ja
Neen
24. Zo ja, op welke manier?
Handgift Bankgift Notariële schenking Burgerlijke maatschap
Patrimoniumvennootschap Stichting Andere: ………………………………………..
25. Beoordeel de volgende stellingen: 1 2 3 4 5
Zijn de schenkingsrechten op roerende en onroerende goederen hetzelfde in Vlaanderen? Worden schenkingen altijd bij de erfenis geteld indien de erflater binnen de 3 jaar na de schenking overlijdt? Zijn de schenkingsrechten op roerende goederen verschillend in Vlaanderen, Brussel en Wallonië? Is de 3% en 7%- regel enkel geldig bij een schenking via notariële akte? Kan je aan een officiële schenking voorwaarden verbinden inzake de toewijzing van de opbrengsten? (vb. kasbons: rente blijft bij de schenker tot het einde van zijn dagen)
Ja
Neen
Weet ik niet
Ja
Neen
Weet ik niet
Ja
Neen
Weet ik niet
Ja
Neen
Weet ik niet
Ja
Neen
Weet ik niet
26. Als u met een hand- of bankgift fiscaalvrij kan schenken, waarom zou je dan geregistreerd schenken, met andere woorden, wat is het voordeel verbonden aan de schenkingen waarop u schenkingsrechten betaalt? De 3-jaar regel (deze worden niet bij de erfenis geteld als men overlijdt binnen de termijn van 3 jaar na de schenking)
XIV
De oorsprong van het geld is bekend bij eventuele problemen van de erfgenamen met de fiscus Er is meer duidelijkheid voor de erfgenamen Andere: …………………………………………………………………………………………………………………………………….. 27. Heeft u zelf reeds een erfenis ontvangen van minstens 2.500 euro? Ja, hoeveel erfenissen? ………, en de recentste erfenis werd ontvangen in . . . . (jaar) Neen Weet ik niet 28. Heeft u reeds één of meerdere schenkingen gedaan van minstens 2.500 euro? Ja , hoeveel schenkingen? ………, en de recentste schenking werd gedaan in . . . . (jaar) Neen Weet ik niet 29. Onder welke vorm vond de recentste schenking plaats? Handgift
Bankgift
Notariële schenking
30. De recentste schenking betrof een schenking van: Roerende goederen
Onroerende goederen
Bouwgrond
31. Heeft u reeds zelf een schenking ontvangen van minstens 2.500 euro? Ja , hoeveel schenkingen? ………, en de recentste schenking werd gedaan in . . . . (jaar) Neen Weet ik niet 32. Onder welke vorm vond de recentste ontvangen schenking plaats? Handgift
Bankgift
Notariële schenking
33. De recentste ontvangen schenking betrof een schenking van: Roerende goederen
Onroerende goederen
34. Heeft u reeds een testament opgesteld?
Ja
Bouwgrond Neen
Weet ik niet
35. Zo ja: Waarom heeft u een testament opgesteld? (meerdere antwoorden mogelijk)
U wil bepaalde erfgenamen bevoordelen in de mate van het beschikbaar deel. U wil zelf bepalen wie wat krijgt. U wil ruzie vermijden bij uw overlijden. U wil een deel van uw vermogen nalaten aan het goede doel. U wil de successierechten zo laag mogelijk houden. U wil vermijden dat uw vermogen naar de Staat gaat. U wil zekerheid bieden aan de langstlevende echtgeno(o)t(e) of partner. Andere, namelijk ……………………………………………………………………………………………………
36. Wat was de reden waarom u een testament heeft opgesteld? (meerdere antwoorden mogelijk)
Omwille van een ziekte die u trof Omwille van een ziekte die een naaste trof Omwille van het bereiken van een bepaalde leeftijd Omwille van het overlijden van uw echtgeno(o)t(e) of partner Omwille van het overlijden van een andere naaste XV
Omwille van uw huwelijk Door de pers Door communicatie van de overheid Door advies van uw notaris Door advies van uw boekhouder Door advies van uw bankier Door advies van uw kinderen Door advies van vrienden Andere, namelijk ……………………………………………………………………………………………………
37. Zou een wijziging in de wetgeving u aanzetten tot het plannen van uw successie? Ja Neen Weet ik niet 38. Bent u bewust bezig met vermogensplanning? - Voor u Ja Neen Weet ik niet - Voor uw ouders Ja Neen Weet ik niet 39. Kent u de volgende technieken voor successieplanning? (meerdere antwoorden mogelijk)
Testament Huwelijkscontract Handgift Bankgift
Generation skipping Legaat of duo-legaat Andere Geen antwoord
40. Hebt u ooit al eens beroep gedaan op een deskundig iemand inzake vermogensplanning? Ja Neen Weet ik niet 41. Hoe goed is uw kennis over de materie vermogens- en successieplanning? Zeer slecht Slecht 42. Belegt u in aandelen?
Ja
Zeer goed Neen
43. Belegt u in obligaties?
Ja
Neen
44. Doet u aan pensioensparen?
Ja
Neen
45. Heeft u een levensverzekering?
Ja
Neen
XVI
Gemiddeld
Goed
2. Enquêtes afnemen a. Via Twitterbericht Standaard uitgeverij Lexfin
b. Via Linkedin oproep bij groep Private bankers, wealth managers & estate planners
XVII
c. Via Voordracht “Erfrecht en successieplanning” door Prof. Dr. Hélène Casman, 23 februari 2015, Oudenaarde
XVIII
3. Frequenties van de afhankelijke variabelen Heeft u reeds een testament opgesteld? Frequentie Valide
Ja Nee Weet ik niet
Missing
%
Valide % 4,84
14,03
14,03
1285,00
29,32
85,04
99,07 100,00
14,00
0,32
0,93
Totaal
1511,00
34,47
100,00
System
2872,00
65,53
4383,00
100,00
Totaal
Cumulatief %
212,00
D1TESTAMENT Frequentie Valide
,00 1,00
Missing
1299,00
%
Valide %
29,64
85,97 100,00
212,00
4,84
14,03
Totaal
1511,00
34,47
100,00
System
2872,00
65,53
4383,00
100,00
Totaal
Cumulatief %
85,97
Heeft u reeds één of meerdere schenkingen gedaan van minstens 2.500 euro? Frequentie Valide
Ja
Valide %
Cumulatief %
745,00
17,00
19,01
3140,00
71,64
80,10
99,11
35,00
0,80
0,89
100,00
Totaal
3920,00
89,44
100,00
System
463,00
10,56
4383,00
100,00
Nee Weet ik niet Missing
%
Totaal
19,01
D1SCHENKINGEN_GEDAAN Frequentie Valide
Missing
%
Valide %
Cumulatief %
,00
3175,00
72,44
80,99
80,99
1,00
745,00
17,00
19,01
100,00
Totaal
3920,00
89,44
100,00
System
463,00
10,56
4383,00
100,00
Totaal
Bent u bewust bezig met vermogensplanning voor uzelf? Frequentie Valide
Valide %
28,18
39,31
Nee
1771,00
40,41
56,37
95,67
136,00
3,10
4,33
100,00
Totaal
3142,00
71,69
100,00
System
1241,00
28,31
4383,00
100,00
Totaal
DVERMOGENSPLANNING Frequentie % Valide
Missing Totaal
Cumulatief %
1235,00
Weet ik niet Missing
%
Ja
,00
1907,00
43,51
1,00
1235,00
Totaal
3142,00
System
1241,00
28,31
4383,00
100,00
Valide %
39,31
Cumulatief %
60,69
60,69
28,18
39,31
100,00
71,69
100,00
XIX
4. Frequenties van de onafhankelijke variabelen U bent: Frequentie Valide
Missing
2106,00
48,05
48,68
48,68
2220,00
50,65
51,32
100,00
Totaal
4326,00
98,70
100,00
System
57,00
1,30
4383,00
100,00
68,08
72,29
72,29
1144,00
26,10
27,71
100,00
Totaal
4128,00
94,18
100,00
System
255,00
5,82
4383,00
100,00
66,58
70,69
70,69
1210,00
27,61
29,31
100,00
Totaal
4128,00
94,18
100,00
System
255,00
5,82
4383,00
100,00
65,41
1,00
1261,00
Totaal
4128,00
System
,00
XX
Cumulatief %
69,45
69,45
28,77
30,55
100,00
94,18
100,00
255,00
5,82
4383,00
100,00 %
Valide %
3615,00
82,48
Cumulatief %
87,57
87,57 100,00
513,00
11,70
12,43
Totaal
4128,00
94,18
100,00
System
255,00
5,82
4383,00 100,00 Wat is uw hoogst behaalde diploma? Frequentie
Totaal
Valide %
2867,00
Totaal
Missing
%
,00
1,00
Valide
Cumulatief %
2918,00
D4LEEFTIJD Frequentie
Missing
Valide %
1,00
Totaal
Valide
%
,00
D3LEEFTIJD Frequentie
Missing
Cumulatief %
2984,00
Totaal
Valide
Valide %
1,00
D2LEEFTIJD Frequentie
Missing
%
,00
Totaal
Valide
Cumulatief %
Vrouw
D1LEEFTIJD Frequentie
Missing
Valide %
Man
Totaal
Valide
%
Lager onderwijs
%
Valide %
Cumulatief %
175,00
3,99
4,07
4,07
Secundair onderwijs
1625,00
37,08
37,83
41,91
Hoger onderwijs
2376,00
54,21
55,32
97,23
Andere
119,00
2,72
2,77
100,00
Totaal
4295,00
97,99
100,00
88,00
2,01
4383
100
System
Wat is uw hoofdberoep? Frequentie Valide
Zelfstandige Voltijds in loondienst
%
Valide %
15,81
16,01
16,01
1836,00
41,89
42,41
58,42
Deeltijds in loondienst
431,00
9,83
9,96
68,38
Student
327,00
7,46
7,55
75,93
52,00
1,19
1,20
77,13 96,30
Werkzoekend Pensioen
830,00
18,94
19,17
Huisman/Huisvrouw
82,00
1,87
1,89
98,20
Andere
78,00
1,78
1,80
100,00
4329,00
98,77
100,00
54,00
1,23
Totaal Missing
System
Totaal
4383 100 Hoe zou u uw gezondheidstoestand omschrijven?-Mijn gezondheidstoestand is
Valide
0
Frequentie
%
Valide %
Cumulatief %
2,00
0,05
0,05
0,05
Zeer slecht
11,00
0,25
0,26
0,31
Slecht
82,00
1,87
1,96
2,27
576,00
13,14
13,75
16,01
Goed
2318,00
52,89
55,32
71,34
Zeer goed
1201,00
27,40
28,66
100,00
Totaal
4190,00
95,60
100,00
System
193,00
4,40
4383
100
Gemiddeld
Missing
Cumulatief %
693,00
Totaal
Wat is uw burgerlijke status?(Wat staat er op uw identiteitskaart als burgerlijke status?) Frequentie Valide
Samenwonend Gehuwd
Valide % 15,38
15,38
2527,00
57,65
59,06
74,43 78,80
187,00
4,27
4,37
Alleenstaand
906,00
20,67
21,17
99,98
1,00
0,02
0,02
100,00
Totaal
4279,00
97,63
100,00
System
104,00
2,37
4383,00
100,00
4383,00
100,00
Totaal Totaal
Heeft u kinderen? Frequentie % Valide
Missing Totaal
Cumulatief %
15,01
Gescheiden 52 Missing
%
658,00
0
Valide %
Cumulatief %
95,00
2,17
2,21
2,21
Ja
2947,00
67,24
68,47
70,68
Nee
1262,00
28,79
29,32
100,00
Totaal
4304,00
98,20
100,00
79,00
1,80
4383,00
100,00
System
XXI
Wat is uw maandelijks netto-gezinsinkomen uit arbeid of zelfstandige activiteiten? Frequentie Valide
0 - 1.500 euro
Valide %
Cumulatief %
12,73
13,51
13,51
1.501 - 3.000 euro
1427,00
32,56
34,55
48,06
3.001 - 4.500 euro
1235,00
28,18
29,90
77,97
4.501 - 7.500 euro
510,00
11,64
12,35
90,31
Meer dan 7.500 euro
124,00
2,83
3,00
93,32
Weet ik niet
244,00
5,57
5,91
99,23 100,00
7 Totaal Missing
%
558,00
System
Totaal
32,00
0,73
0,77
4130,00
94,23
100,00
253,00
5,77
4383,00
100,00
5. Logistische Regressie: Testament 5.1.
Case Processing Summary D1TESTAMENT N
Unweighted Casesa Selected Cases
Percent 422
9,63
Missing Cases
3961
90,37
Total
4383
100
Included in Analysis
Unselected Cases Totaal
0
0
4383
100
a. If weight is in effect, see classification table for the total number of cases.
5.2.
Block 0: Beginning Block Classification Table Predicted D1TESTAMENT
Observed Step 0
D1TESTAMENT Overall Percentage
a. Constant is included in the model. b. The cut value is ,500
XXII
Percentage Correct
,00
1,00
,00
367
0
1,00
55
0
100 0 86,97
5.3.
Variables in the Equation Variables in the Equation B
Step 0
S.E.
Constant
5.4.
Wald
-1,898
0,145
df Sig. 172,315
Exp(B)
1
,000
0,150
Variables not in the Equation Variables not in the Equation Score
Step 0
Variabelen
DMAN D4LEEFTIJD
Sig.
1
0,701
13,730
1
0,000
HOGER
2,906
1
0,088
ZELFSTANDIGE
0,030
1
0,862
PENSIOEN
6,175
1
0,013
D1GEZONDHEID
0,685
1
0,408
SAMENWONEND
11,173
1
0,001
ALLEENSTAAND
0,173
1
0,677
GHW_SA
0,045
1
0,832
DKINDEREN
2,600
1
0,107
D3INKOMEN
4,686
1
0,030
D4INKOMEN
0,681
1
0,409
DRIJKDOM_ALLES
1,749
1
0,186
D3KENNIS
19,936
1
0,000
DDESKUNDIGE
13,219
1
0,000
DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING
2,829
1
0,093
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN
0,061
1
0,804
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN
2,455
1
0,117
DKENNIS_TEST
5,653
1
0,017
68,266 19
0,000
Overall Statistics
5.5.
df
0,147
Block 1: Method = Enter Omnibus Tests of Model Coefficients Chi-square
Step 1
df
Sig.
Step
65,379
19
0,000
Block
65,379
19
0,000
Model
65,379
19
0,000
Model Summary Step 1
-2 Log likelihood
Cox & Snell R Square
261,263(a) a. Estimation terminated at iteration number 6 because parameter estimates changed by less than ,001.
0,144
Nagelkerke R Square 0,266
Hosmer and Lemeshow Test Step 1
Chi-square
df 10,373
Sig. 8
0,240
XXIII
Contingency Table for Hosmer and Lemeshow Test D1TESTAMENT = ,00
D1TESTAMENT = 1,00
Observed Step 1
Expected
Total
Observed
Expected
1
41
41,427
1
0,573
42
2
41
40,968
1
1,032
42
3
37
40,415
5
1,585
42
4
41
40,006
1
1,994
42
5
41
39,253
1
2,747
42
6
39
38,463
3
3,537
42
7
38
37,082
4
4,918
42
8
34
34,980
8
7,020
42
9
31
31,772
11
10,228
42
10
24
22,634
20
21,366
44
Classification Tablea Predicted D1TESTAMENT Observed
Percentage Correct
,00
Step 1
D1TESTAMENT
1,00
,00
364
3
99,2
1,00
41
14
25,5 89,6
Overall Percentage a. The cut value is ,500
6. Logistische Regressie: Schenking 6.1.
Case Processing Summary D1SCHENKINGEN_GEDAAN N
Unweighted Casesa Selected Cases
Included in Analysis
% 421
9,61
Missing Cases
3962
90,39
Total
4383
100
Unselected Cases Totaal
6.2.
0
0
4383
100
Block 0: Beginning Block Classification Table Predicted Percentage Correct
D1SCHENKINGEN_GEDAAN Observed Step 0
,00 D1SCHENKINGEN_GEDAAN Overall Percentage
a. Constant is included in the model. b. The cut value is ,500
XXIV
1,00
,00
334
0
1,00
87
0
100 0 79,33
6.3.
Variables in the Equation Variables in the Equation B
Step 0
S.E.
Constant
6.4.
Wald
-1,345
df
0,120
124,905
Sig. 1
Exp(B) 0,000
0,260
Variables not in the Equation Variables not in the Equation Score
Step 0
Variables
DMAN D4LEEFTIJD HOGER ZELFSTANDIGE
Sig.
0,132
1
0,717
46,378
1
0,000
3,593
1
0,058
0,107
1
0,744
48,866
1
0,000
D1GEZONDHEID
0,900
1
0,343
SAMENWONEND
1,481
1
0,224
ALLEENSTAAND
6,641
1
0,010
GHW_SA
6,130
1
0,013
DKINDEREN
17,268
1
0,000
D3INKOMEN
4,403
1
0,036
D4INKOMEN
2,149
1
0,143
31,762
1
0,000
PENSIOEN
DRIJKDOM_ALLES D3KENNIS
8,502
1
0,004
19,311
1
0,000
0,008
1
0,930
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN
0,183
1
0,668
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN
16,720
1
0,000
0,560
1
0,454
114,512
19
0,000
DDESKUNDIGE DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING
DKENNIS_SCHENKING Overall Statistics
6.5.
df
Block 1: Method = Enter Omnibus Tests of Model Coefficients Chi-square
Step 1
df
Sig.
Step
123,617
19
0,000
Block
123,617
19
0,000
Model
123,617
19
0,000
Model Summary Step
-2 Log likelihood Cox & Snell R Square Nagelkerke R Square
1
305,369(a)
0,254
0,398
a. Estimation terminated at iteration number 6 because parameter estimates changed by less than ,001.
Hosmer and Lemeshow Test Step 1
Chi-square
df 7,310
Sig. 8
0,504
XXV
Contingency Table for Hosmer and Lemeshow Test D1SCHENKINGEN_GEDAAN = 0
St ep 1
Total
D1SCHENKINGEN_GEDAAN = 1
Observed
Expected
Observed
Expected
1
42
41,639
0
0,361
42
2
42
41,066
0
0,934
42
3
38
40,354
4
1,646
42
4
38
39,104
4
2,896
42
5
39
37,776
3
4,224
42
6
37
36,323
5
5,677
42
7
36
33,375
6
8,625
42
8
28
29,422
14
12,578
42
9
24
23,405
18
18,595
42
10
10
11,536
33
31,464
43
Classification Table Observed
Predicted Percentage Correct
D1SCHENKINGEN_GEDAAN ,00 Step 1
D1SCHENKINGEN_GEDAAN
1,00
,00
320
14
95,8
1,00
53
34
39,1 84,1
Overall Percentage a. The cut value is ,500
7. Logistische Regressie: Vermogensplanner 7.1.
Case Processing Summary Case Processing Summary N
Unweighted Casesa Selected Cases
Included in Analysis
% 334
7,62
Missing Cases
4049
92,38
Total
4383
100
Unselected Cases Totaal
0
0
4383
100
a. If weight is in effect, see classification table for the total number of cases.
7.2.
Block 0: Beginning Block Classification Tablea,b Predicted Percentage Correct
DVERMOGENSPLANNING Observed Step 0
,00 DVERMOGENSPLANNING Overall Percentage
XXVI
1,00
,00
0
164
0
1,00
0
170
100 50,9
7.3.
Variables in the Equation Variables in the Equation B
Step 0
S.E.
Constant
7.4.
0,036
Wald
df
0,109
0,108
Sig. 1
Exp(B) 0,743
1,037
Variables not in the Equation Variables not in the Equation Score
Step 0
Variables
Sig.
DMAN
0,094
1
0,759
D4LEEFTIJD
1,361
1
0,243
HOGER
0,701
1
0,403
PENSIOEN
0,606
1
0,436
D1GEZONDHEID
0,154
1
0,695
SAMENWONEND
0,008
1
0,927
DSTIEFKIND
0,395
1
0,530
D3INKOMEN
0,924
1
0,337
D4INKOMEN
7,516
1
0,006
DRIJKDOM_ALLES
19,542
1
0,000
D3KENNIS
28,508
1
0,000
DDESKUNDIGE
60,992
1
0,000
DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING
10,970
1
0,001
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN
0,005
1
0,941
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN
23,760
1
0,000
7,576
1
0,006
101,487 16
0,000
KENNIS Overall Statistics
7.5.
df
Block 1: Method = Enter Omnibus Tests of Model Coefficients Chi-square
Step 1
df
Sig.
Step
115,786
16
0,000
Block
115,786
16
0,000
Model
115,786
16
0,000
Model Summary Step
-2 Log likelihood
1
347,129(a)
Cox & Snell R Square
Nagelkerke R Square 0,293
0,391
a. Estimation terminated at iteration number 5 because parameter estimates changed by less than ,001.
Hosmer and Lemeshow Test Step 1
Chi-square
df 6,762
Sig. 8
0,563
XXVII
DVERMOGENSPLANNING = ,00
Contingency Table for Hosmer and Lemeshow Test DVERMOGENSPLANNING = 1,00
Observed Step 1
Expected
Total
Observed
Expected
1
27
28,607
5
3,393
32
2
26
27,169
7
5,831
33
3
26
25,059
7
7,941
33
4
26
22,841
8
11,159
34
5
20
19,105
13
13,895
33
6
15
15,285
20
19,715
35
7
10
10,308
23
22,692
33
8
4
7,932
30
26,068
34
9
8
5,434
25
27,566
33
10
2
2,258
32
31,742
34
Classification Table Observed
Predicted DVERMOGENSPLANNING
Percentage Correct
,00 Step 1
DVERMOGENSPLANNING Overall Percentage
a. The cut value is ,500
XXVIII
1,00
,00
127
37
77,4
1,00
41
129
75,9 76,6
8. De kans van een gemiddelde respondent: Testament Variables in the Equation INPUT
B Step 1a
DMAN
Resulterende resultaten
INPUT 0 of 1
-0,078
0,5332
1
-0,078
D4LEEFTIJD
1,499
0,1209
0
0,000
HOGER
0,340
0,6043
1
0,340
ZELFSTANDIGE
0,513
0,3009
0
0,000
PENSIOEN
0,528
0,1872
0
0,000
D1GEZONDHEID
0,949
0,0213
0
0,000
SAMENWONEND
1,712
0,1066
0
0,000
ALLEENSTAAND
0,077
0,1280
0
0,000
GHW_SA
-0,863
0,8460
1
-0,863
DKINDEREN
-0,159
0,7915
1
-0,159
D3INKOMEN
0,958
0,3104
0
0,000
D4INKOMEN
-0,114
0,1659
0
0,000
DRIJKDOM_ALLES
0,029
0,3223
0
0,000
D3KENNIS
0,963
0,1706
0
0,000
DDESKUNDIGE
1,069
0,4455
0
0,000
DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING
0,397
0,7441
1
0,397
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN
-0,787
0,9573
1
-0,787
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN
0,014
0,7512
1
0,014
DKENNIS_TEST
0,516
0,4336
0
0,000
Constant SOM
-3,061
-3,061 -4,197
Exp (SOM) Kans dat een gemiddelde respondent een testament heeft opgesteld
0,015045715 1%
XXIX
9. De kans van een gemiddelde respondent: Schenking Variables in the Equation INPUT
B Step 1a
DMAN
Resulterende resultaten
-0,191
0,5344
1
-0,191
1,043
0,1211
0
0,000
-0,451
0,6057
1
-0,451
ZELFSTANDIGE
0,503
0,3017
0
0,000
PENSIOEN
1,648
0,1876
0
0,000
D1GEZONDHEID
0,906
0,0214
0
0,000
SAMENWONEND
0,039
0,1045
0
0,000
ALLEENSTAAND
-1,161
0,1283
0
0,000
GHW_SA
-0,884
0,8456
1
-0,884
DKINDEREN
1,481
0,7933
1
1,481
D3INKOMEN
-0,287
0,3112
0
0,000
D4INKOMEN
0,346
0,1663
0
0,000
DRIJKDOM_ALLES
1,031
0,3230
0
0,000
D3KENNIS
0,277
0,1710
0
0,000
D4LEEFTIJD HOGER
DDESKUNDIGE
0,708
0,4466
0
0,000
-0,152
0,7435
1
-0,152
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN
0,036
0,9572
1
0,036
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN
1,624
0,7506
1
1,624
DKENNIS_SCHENKING
0,395
0,1686
0
0,000
DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING
Constant SOM
-4,373
-4,373 -2,908
Exp (SOM) Kans dat een gemiddelde respondent een schenking heeft gedaan
XXX
INPUT 0 of 1
0,054581843 5%
10.
De kans van een gemiddelde respondent: Vermogensplanner
Variables in the Equation INPUT
B Step 1a
INPUT 0 of 1
Resulterende resultaten
DMAN
-0,08
0,5329
1,0000
-0,0828
D4LEEFTIJD
-0,02
0,1317
0,0000
0,0000
HOGER
-0,18
0,5719
1,0000
-0,1759
PENSIOEN
0,44
0,2066
0,0000
0,0000
D1GEZONDHEID
0,23
0,0269
0,0000
0,0000
SAMENWONEND
0,02
0,0719
0,0000
0,0000
DSTIEFKIND
0,62
0,0569
0,0000
0,0000
D3INKOMEN
0,64
0,3114
0,0000
0,0000
D4INKOMEN
0,84
0,1946
0,0000
0,0000
DRIJKDOM_ALLES
0,58
0,3623
0,0000
0,0000
D3KENNIS
1,59
0,1737
0,0000
0,0000
DDESKUNDIGE
1,67
0,4671
0,0000
0,0000
DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING
0,73
0,7395
1,0000
0,7280
-1,07
0,9521
1,0000
-1,0670
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN
0,86
0,7515
1,0000
0,8645
KENNIS
-0,28
0,4790
0,0000
0,0000
Constant
-1,56
SOM
-1,5649 -1,2980
Exp (SOM) Kans dat een gemiddelde respondent bewust bezig is met vermogensplanning
0,273066039 21%
XXXI
11.
Multicollineariteit: Testament
Coefficients (a) Collineariteit
Model Tolerance
VIF
1 (Constant) DMAN
0,876
1,141
D4LEEFTIJD
0,478
2,093
ZELFSTANDIGE
0,766
1,305
PENSIOEN
0,421
2,376
D1GEZONDHEID
0,945
1,058
SAMENWONEND
0,818
1,223
ALLEENSTAAND
0,165
6,056
GHW_SA
0,184
5,446
DKINDEREN
0,56
1,787
D3INKOMEN
0,768
1,302
D4INKOMEN
0,769
1,3
DRIJKDOM_ALLES
0,888
1,126
D3KENNIS
0,824
1,214
DDESKUNDIGE
0,887
1,127
DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING
0,885
1,13
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN
0,86
1,163
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN
0,846
1,181
DKENNIS_TEST
0,821
1,218
a Dependent Variable: D1TESTAMENT
12.
Multicollineariteit: Schenking
Coefficients(a) Collineariteit
Model Tolerance
VIF
1 (Constant) DMAN
0,874
1,145
D4LEEFTIJD
0,477
2,095
HOGER
0,846
1,182
ZELFSTANDIGE
0,738
1,356
PENSIOEN
0,416
2,403
D1GEZONDHEID
0,943
1,06
SAMENWONEND
0,818
1,223
ALLEENSTAAND
0,165
6,056
GHW_SA
0,184
5,449
DKINDEREN
0,556
1,799
D3INKOMEN
0,76
1,316
D4INKOMEN
0,76
1,316
DRIJKDOM_ALLES
0,888
1,126
D3KENNIS
0,816
1,226
DDESKUNDIGE
0,886
1,129
DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING
0,873
1,145
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN
0,859
1,165
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN
0,838
1,194
0,82
1,22
DKENNIS_TEST a Dependent Variable: D1TESTAMENT
XXXII
13.
Multicollineariteit: Vermogensplanner
Coefficients (a) Collineariteit
Model Tolerance
VIF
1 (Constant) DMAN
0,921
1,086
D4LEEFTIJD
0,484
2,068
HOGER
0,862
1,16
0,46
2,176
D1GEZONDHEID
0,906
1,103
SAMENWONEND
0,904
1,106
DSTIEFKIND
0,869
1,151
D3INKOMEN
0,78
1,282
D4INKOMEN
0,761
1,314
DRIJKDOM_ALLES
0,882
1,134
D3KENNIS
0,806
1,241
0,88
1,136
DWETGEVINGERFBELASTING_WIJZIGING
0,873
1,146
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMOGEN
0,854
1,17
DWETGEVINGERFBELASTING_VERMIJDEN
0,828
1,208
0,8
1,249
PENSIOEN
DDESKUNDIGE
KENNIS a Dependent Variable: DVERMOGENSPLANNING
XXXIII
