Verzuimende werknemers Een effectiviteitsanalyse van de verzuimbegeleiding door Top-Care
Onderzoek naar de effectiviteit van de verzuimspecifieke aanpak van Top-Care Esther Hilbers1
In deze rapportage staat een aantal resultaten van het onderzoek naar de verzuimspecifieke aanpak van Top-Care Reïntegratie. In de eerste paragrafen wordt de aanpak van Top-Care beschreven. In de daaropvolgende paragrafen wordt een overzicht gegeven van de resultaten die behaald zijn in het jaar 2002.
Verzuimspecifieke aanpak Uit onderzoek die gedaan zijn naar verzuim en werkhervatting blijkt dat onder andere de volgende factoren een belangrijke rol te spelen bij ziekte en reïntegratie: ♦ ♦ ♦
persoongebonden factoren als leeftijd, geslacht, nationaliteit, opleidingsniveau en motivatie arbeidsgebonden factoren als bedrijfsomvang, arbeidsconflict, parttime of fulltime baan en beroep verzuimgebonden factoren als soort klacht, ernst klacht, duur klacht, duur verzuim en eerder verzuim
Verder is gebleken dat alleen het wegnemen van de oorzaken van het verzuim vaak niet voldoende voor het realiseren van werkhervatting bij mensen die langdurig of recidiverend verzuimen. Hieraan kunnen vele oorzaken ten grondslag liggen (zie Veerman2, 1990). Om mensen die verzuimen weer aan het werk te krijgen is het uitvoeren van onderzoek naar de oorsprong van het verzuim en het aanpakken van die bron minstens zo belangrijk als het behandelen van de gezondheidsklachten. Kernactiviteit van Top-Care Reïntegratie BV is het geven van training en begeleiding aan cliënten die door psychische en/of fysieke klachten langere tijd of frequent verzuimen. Top-Care heeft om dat te kunnen bereiken een verzuimspecifiek programma ontwikkeld dat begint met de uitvoering van een uitgebreid onderzoek naar de oorzaak van het verzuimgedrag.
Intake Het traject van een werknemer die wegens verzuim bij Top-Care wordt aangemeld begint met een intake. Iedere intake duurt ongeveer 5 uur en bestaat uit een fysiek onderzoek, een belastbaarheidtest, een mentaal onderzoek, een aantal vragenlijsten en een eindgesprek. Alle testen en onderzoeken vinden plaats in een 1 op 1 situatie waarbij er alle ruimte is voor vragen en opmerkingen. De medewerkers van Top-Care zijn deskundigen op het gebied van fysiotherapie, psychologie, inspanningsfysiologie en gezondheid. Zij zijn erop getraind verder te kijken dan de klachten waarmee een cliënt binnenkomt en doen uitgebreid onderzoek naar mogelijk onderliggende oorzaken voor het verzuim.
1
2
Studente Arbeid & Gezondheid, Faculteit der Gezondheidswetenschappen, Universiteit Maastricht
In: Smulders, P.W.G. & Veerman, T.J. (Red.) Handboek Ziekteverzuim. Gids voor de bedrijfspraktijk; hoofdstuk 4. ’s-Gravenhage: Delwel
Interventietraject In de eerste fase van de begeleiding begint de cliënt met algemene fysieke en mentale trainingen om de belastbaarheid te vergroten. Ook deze trainingen vinden plaatst in een 1 op 1 situatie, waardoor er maximale aandacht is voor de cliënt. Naast deze fysieke en mentale begeleiding bestaan er de mogelijkheid tot het uitvoeren van een werkplekbezoek of het mediëren in conflicten. De tweede fase van het interventietraject sluit direct aan op de eerste fase en richt zich specifiek op de oorzaken van het verzuim. Niet alleen het opbouwen van de belastbaarheid en het verminderen van de klachten, maar ook het aanleren van vaardigheden en leefregels te voorkoming van terugval staan hierbij centraal. Tijdens deze tweede fase wordt begonnen met het opbouwen van de werkhervatting zodat in de trainingen kan worden teruggekomen op lastige of moeilijke situaties.
Onderzoeksgroep Alle werknemers die tussen mei en december 2002 bij Top-Care Reïntegratie BV werden aangemeld voor een intake deden mee aan het onderzoek. Van de personen uit die steekproef voldeden er bijna 330 aan alle gestelde criteria, waarvan de belangrijkste was dat de doelstelling “werkhervatting” moest zijn. Personen die aangemeld werden met een andere doelstelling, of personen die op een ander moment werden aangemeld worden in dit onderzoek niet meegenomen, alhoewel ook voor deze personen passende interventietrajecten zijn opgezet binnen Top-Care Reïntegratie. Van de cliënten uit de steekproef die de intake doorliepen, begonnen er 93 niet aan het interventietraject. Redenen die daarvoor werden opgegeven door waren onder andere dat de offerte door werkgever was afgekeurd (61.4%), dat de cliënt het niet eens was met doelstelling van de werkgever (14.9%) en dat de cliënt de aanpak TopCare niet zag zitten (8,4%). Voor deze laatste twee groepen is in overleg met de werkgever meestal gezocht naar alternatieve mogelijkheden als mediation, outplacement of doorverwijzing naar het reguliere circuit. Het onderzoek werd uitgevoerd onder de overige 234 cliënten uit de steekproef. Onderzoeksgroep 350 300
Aantal
250 200 150 100 50 0 totaal
offerte afgekeurd
niet eens met niet eens met doel wg doel tc
overig
interventie gestart
Figuur 1. Onderzoeksgroep bestaande uit cliënten Top-Care met als doel “werkhervatting” in 2002
Resultaten determinantenonderzoek Persoonsgebonden factoren Uit de literatuur over verzuim en werkhervatting valt op te maken dat een hoger opgeleide jongeman met de Nederlandse nationaliteit en een uitstekende motivatie de grootste kans heeft het werk snel weer te hervatten. Uit het onderzoek is gebleken dat 70% van de deelnemers man en 30% vrouw is. De gemiddelde leeftijd van de mannen is 42.4 jaar. De vrouwen zijn met een gemiddelde leeftijd van 41.6 jaar een fractie jonger. Het gemiddelde opleidingsniveau ligt voor de vrouwen hoger dan voor de mannen (zie figuur 2) en motivatie van de meeste cliënten is voldoende of goed (figuur 3). Naar de nationaliteit moet nog nader onderzoek worden gedaan. 45,0%
60,0%
40,0% 50,0%
35,0% 30,0% 25,0%
Mannen
20,0%
Vrouwen
40,0% Mannen
30,0%
Vrouwen
15,0% 20,0%
10,0% 5,0%
10,0%
ig
ht ec sl
at
de
ed
en
go
m
er ze
ld o
go
U
ge r La
Figuur 2. Opleidingsniveau
vo
ed
bo /V w o ni ve rs ite it
0,0%
H
on de rw ijs Lb o/ M av o M bo /H av o
0,0%
Figuur 3. Motivatie
Arbeidsgebonden factoren Voor de arbeidsgebonden factoren geldt dat met name personen die fulltime werkzaam zijn in grotere bedrijven en een baan op management niveau hebben meer kans hebben op werkhervatting. De mannen en vrouwen uit de steekproef werken respectievelijk in grote en zeer grote bedrijven (zie figuur 4). De meeste mannen hebben een fulltime baan, terwijl de vrouwen vaker parttime werken (figuur 5). Over het voorkomen van arbeidsconflicten is nog te weinig informatie bekend om daar een uitspraak over te kunnen doen.
800,0
45,0
700,0
40,0 35,0
600,0
30,0
500,0 Gem. bedrijfsomvang
400,0 300,0
25,0 Contracturen
20,0 15,0
200,0
10,0
100,0
5,0
0,0
0,0
Mannen
Vrouwen
Figuur 4. Gem. aantal werknemers bedrijf
Mannen
Vrouwen
Figuur 5. Gem. aantal contracturen m/v
Verzuimgebonden factoren Voor wat betreft de verzuimgebonden factoren en de kans op werkhervatting blijkt dat met name eerder verzuim en de duur van het verzuim tot aan de interventie van invloed zijn. De ernst van de klacht is met name van belang als de klacht voor het eerst optreedt. Het merendeel van de cliënten uit de steekproef (69.8%) geeft aan fysieke klachten te hebben aan rug, knie of schouder. Daarnaast is er een groep cliënten (30,2%) met mentale klachten als depressie en burnout. De gemiddelde duur van het verzuim is 11.4 weken en de gemiddelde bestaansduur van de klachten is 13 maanden. Ruim 54% van de cliënten uit de steekproef heeft vanwege klachten eerder verzuimt van het werk. 40,0% 35,0% 30,0% 25,0%
Mannen Vrouwen
20,0% 15,0% 10,0% 5,0%
ri g
jn
ve O
H
oo
fd
pi
en
h
nn
ve
rs
pa
hi
pl
as
id he W
O
V
er
m
D
oe
id
uw
t
Ro
rn
ou
ie ss
Bu
SI
ep
re
R
p eu H
g
ni e K
Ru
ek N
de ou
ch S
Ar
m
en
r
0,0%
Figuur 6. Percentage klachten m/v
14,0 12,0 10,0 8,0
Gem. duur klacht
6,0
Gem. duur verzuim
4,0 2,0 0,0 Mannen
Vrouwen
Figuur 7. Gemiddelde duur van de klachten en het verzuim vóór aanmelding bij Top-Care in maanden
Resultaten werkhervattingonderzoek Uitval en werkhervatting In totaal vielen 10 van de 234 cliënten uit de steekproef uit tijdens het interventietraject. Dit is een uitvalspercentage van minder dan 4.3 procent. Twee cliënten werden doorverwezen naar een specialist vanwege de ernst van de onderliggende problematiek. Daarnaast braken twee cliënten het interventietraject tussentijds af vanwege een conflict met de werkgever en stopten 6 cliënten met het interventietraject omdat ze ontevreden of ongemotiveerd waren. De overige 224 cliënten uit de steekproef hebben het werk hervat. Negentien cliënten (8.1%) konden eerder stoppen met het traject dan was aangegeven in de offerte vanwege volledige werkhervatting. Aan het einde van het interventietraject hadden 205 van de 234 cliënten uit de steekproef (87.6%) het werk weer hervat. Het totale werkhervattingspercentage komt uit op 95.7 procent.
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1 Uitgevallen
Figuur 8. Uitval en werkhervatting
Eerder werk hervat
Werk hervat
Tevredenheid en afname klachten Aan alle 234 cliënten werd aan het einde van het interventietraject gevraagd een cijfer te geven voor de begeleiding. Het gemiddelde cijfer dat gegeven werd was 8,9 op een schaal van 1 (zeer ontevreden) tot 10 (zeer tevreden). De cliënten gaven tijdens de eindevaluatie aan een gemiddelde verbetering van 81% te ervaren in vergelijking met het begin van de interventie. De met de Ästrand-fietstest gemeten conditie verliep gemiddeld van een “lage conditie” bij de intake tot een “gemiddelde conditie” bij de eindtest. Het aantal met de SCL-90 (klachtenschaal) gemeten klachten verliep voor de gemiddelde deelnemer van “hoge/bovengemiddelde score” af naar een “gemiddelde score”.
60
35
50
30 25
40 M annen, vo o r met ing
30
M annen, namet ing
20 V rouwen, voo rmet ing 15 V rouwen, Namet ing
20
10
10
5
0
0
Figuur 10. Weergave gemiddelden Ästrand-test vrouwen
60
30
50
25
10
la a er
en
ge
Ze B
en
ed
ov B
ge en ed
G
La
la a er Ze B
en
g
0
m id em d el d en i ge dde ld m id de ld Z Ho e e og r ho og
0
g
5
ag
10
Figuur 11. Weergave gemiddelde scores SCL-90 mannen
Vrouwen, nameting
m id em d el d en i ge dde ld m id de ld Z Ho e e og r ho og
20
15
G
Mannen, nameting
Vrouwen, voormeting
ov
30
20
B
Mannen, voormeting
ag
40
La
Figuur 9. Weergave gemiddelden Ästrand-test mannen
Figuur 12. Weergave gemiddelde scores SCL-90 vrouwen
