De Pleziereconomie van een moerasriviertje Stichting PlezierRivier De Rotte Carol Hol
Bijeenkomst "Onderneem mee langs PlezierRivier De Rotte" op 22 april 2013 Roeipaviljoen Willem-Alexander Baan
Plezierrivier De Rotte De pleziereconomie van een moerasriviertje Carol Hol, Stichting PlezierRivier, 22 april 2013
Vrijheid Ken je dat, dat je maandagochtend op je werk komt met ideeën in je hoofd? Dat je die ideeën vervolgens inbrengt in het werkoverleg en dat je collega's dan zeggen, overigens met een glimlach van plezier op het gezicht: "je hebt zeker weer langs De Rotte hardgelopen?" Dan moet ik lachen, want het is waar. Op zondag wil ik meestal wel mijn rondje Rotte rennen, gemiddeld 13 km lang. Ik dompel mijzelf kennelijk meestal zo onder tijdens het hardlopen dat de ideeën beginnen te komen, door je hoofd gaan stromen. De Rotte maakt mijn hoofd vrij, geef mij de mentale vrijheid om creatief tijdens het hardlopen te worden. Dit is het eerste plezier dat ik van De Rotte heb. De kracht van De Rotte De Rotte heeft mij ook geholpen op het moment dat je het kennelijk even moeilijk hebt. Op zo'n zondagochtend loop ik inderdaad weer langs de Rotte. Er staat een straffe wind, dus ik moet goede tempo blijven maken om geen koudje op te lopen. In de verte zie ik een krasse oude dame mij tegemoet wandelen. Zij houdt mij even later aan, wat ik eigenlijk niet wil, vanwege de wind. Ik minder vaart en sta vervolgens bij haar stil. Misschien heeft ze hulp nodig. Zij niet, maar ik blijkbaar wel! "Meneer, ik zag u aan komen lopen en ik hoorde u hardop praten", werpt de oude dame mij toe. Ik kijk haar compleet stomverbaasd aan en hap naar adem. "Ja", zegt ze, "dat is nog daar aan toe, maar ik hoorde u vloeken. U weet toch wel dat het zondag is?" "Mevrouw", stamel ik als een verlegen kwajongen, die stevig de oren wordt gewassen, "ik weet van niets, ik ben in gedachten verzonken". Zij kijkt mij vorsend aan en zegt: "jongen, doe dat dan in dit geval wat minder hard". Ik bied haar mijn excuses aan, zij knikt en ik mag kennelijk verder. Ik ren en ren, mij afvragend wat er nu eigenlijk gebeurd was. Twee kilometers verder kreeg ik daar een idee van. Ik had die dagen daarvoor een aanvaring met iemand gehad en het gesprek niet echt bevredigend kunnen afronden. Langs de Rotte kwam mij gestolde boosheid alsnog naar buiten, al geef ik met terugwerkende kracht toe dat dat niet op die manier geuit had moeten worden. Maar het luchtte mij kennelijk wel op, ik was het kwijt, met dank aan de therapeutische kracht van De Rotte. Ook dit is een pleziertje dat De Rotte mij kennelijk gunt. "Ce n'est pas possible" Verhaaltje drie. Mijn jongste zus woont hoog in de bergen van Zwitserland. Haar twee mooie dochters, mijn nichtjes Emilie en Claire, zijn daar geboren en opgegroeid. Bergen zegt hun veel, van polders weten ze niets. Daar, in de Jura, loopt het water van hoog naar laag en stroomt een rivier zoals het eigenlijk hoort: in een bedding omgeven door een vallei die veel hoger ligt dan het water van de rivier. Ik weet van mijn nichtjes dat ze Nederland een gek land vinden maar wat ze met De Rotte meemaakten, vonden zij gekker dan gek. Ik gaf ze allebei een fiets en daar bij de Rotte aangekomen vielen ze zowat van hun fiets van verbazing. Hier stroomt het water niet vanzelfsprekend van hoog naar laag en torent de rivier en haar bedding meters boven het landschap uit. "Ce n'est pas possible", riepen zij in koor, "quelle plaisir, quelle experience!" En een plezierige beleving was het voor hen. Zo leerde zij het ongekende Hollandse landschap kennen.
En ik vertelde hen als een enthousiaste onderwijzer hoe het zat, met dat water, met de polders, met de molens, met het ontgraven veen, met De Rotte. Ik vertelde hen ook waar de naam van de Rotte vandaan komt. Dat het een moerasriviertje was en eigenlijk nog steeds is, dat Rotte vermoedelijk van Rotta komt en dat dat verwijst naar de geur van veen (rotten) en water (A). "Quelle montagne?" Ik neem hen mee, de skiberg op, zo'n 100 keer kleiner dan een fatsoenlijke berg in hun eigen land. Zij vermaken zich uitstekend: "quelle montagne?" Maar het uitzicht vanaf de top van dit bergje is niet minder, wel anders dan dat van de bergen van de Jura. De schoonheid van het omringende landschap is overweldigend. Zij staan met open mond er naar te staren. De Rotte die door meren en plassen stroomt, traag bochten neemt en juist hier, op dit hoogste punt, het open landschap verlaat, de stad ingaat. "Kijk, daar grazen koeien en lopen schapen", roept Emilie opgetogen. "Ja, dat is de kinderboerderij in het Ommoordse Veld", licht ik toe. Verderop dartelen veulens in de wei. Ganzen die als witte sneeuw in V-formaat uit de lucht lijken te vallen. Dit gemaakte land heeft een onverslaanbare natuur dat hier het stedelijk weefsel binnendringt. Niet alleen Mijn nichtjes en ik staan op deze mooie dag hier op de berg niet alleen. Een groep jongeren zit zichtbaar te genieten. Twee mountainbikers komen er aan. De flanken van de berg worden door hardlopers genomen. Jongens snellen met hun snowboard de helling van de skibaan af. Beneden op een veldje wordt een barbeque aangestoken. Er wordt gezongen en gitaar gespeeld. Daar vermaakt men zich en zo te zien en te horen met veel plezier. Op de Rotte wordt geroeid en gekanoed. Plezierboten varen op hun gemak over de rivier. Daar, op die andere berg, de klimrots Monte Cervino, onderdeel van Outdoor Valley, hangen aan touwen alpine klauteraars. Ik draai mij om en zie beneden auto"s rijden, enkele vast onderweg naar Elysium, het welnessresort voor een ontspannen beleving, of naar de Retraitterie, waar je zoals mijn bedrijf enkele keren heeft gedaan, aan de oevers van de Rotte de toekomst kan bespreken. De betekenis van plezier "Leren", "vermaak", "schoonheid" en "onderdompeling". Dat zijn de trefwoorden die ik niet voor niets in deze verhaaltjes heb gebruikt. Dit zijn evenzovele betekenissen die aan Plezier kunnen worden toegekend. Het zijn vier soorten van belevingen die alles met plezier te maken hebben. Ik loop ze met u nog even langs. Esthetiek De esthetische kwaliteit, schoonheid noemde ik dat eerder, van De Rotte is manifest aanwezig, al verschilt die enorm. De bovenloop, vanaf de bron tot aan Terbregge, heeft nog de esthetiek van ruimte, veel groen, zelfs natuur, ook al is die aangelegd, maar dit laatste is welgedaan. De Midden-Rotte, tussen Terbregge en Crooswijk, heeft alles van een uitgestrekt lintdorp, aan beide oevers van de Rotte, dat zich bij de Bergse Plassen opent verderop naar dat echte dorp dat Hilligersberg is. Voorbij de A20 is dat afgelopen, hier versmalt de Rotte zich met links het laatste groene stuk, de begraafplaats, al wordt die door nogal wat woonboten aan het oog onttrokken. Dan komen we aan op een stuk dat helaas niet het mooiste van De Rotte is. Hier begint de benedenloop. Over de esthetiek ervan valt weinig te twisten. Maar gelukkig verder en zeker nabij het Noordplein, zijn weer mooie plaatjes te schieten en toont de Rotte hier even haar romantische gezicht. Dat is daarna weer helemaal afgelopen. De Rotte verdwijnt, in de stad, zelfs onder de grond. Daar wordt Benedenloop van de Rotte wel erg letterlijk genomen. Waar de Rotte de Nieuwe Maas inloopt, dat valt totaal niet te beleven, juist op de plek waar de stad is
begonnen en haar naam is ontstaan. De esthetiek van de Rotte is hier weggestopt, verminkt, afgesneden. De stad doet zich hier ernstig tekort. Niemand heeft hier plezier van de Rotte. Ik wens dat dat plezier in de toekomst weer gaat ontstaan. Dat dit ook kan, dat tonen het stadsinitiatief van het "Stadswaterpark" en dat van "De Groene Marathon van Rotterdam" (meer natuur in de stad) maar weer eens aan. Ook zijn er ideeën om de geschiedenis van de Binnenrotte in beeld te brengen. Esthetiek omvat meer dan schoonheid. Het heeft ook met cultuur en kunst te maken. De Rotte heeft menig kunstenaar geïnspireerd. Wist u dat Chabot aan de Rotte heeft gewoond? Hij heeft de Rotte geschilderd en als u daar van wil genieten, doe mij dan een plezier en ga naar het Chabotmuseum toe, een particulier museum in het Museumpark van Rotterdam. Gedichten en liederen zijn over de Rotte geschreven en gezongen. U krijgt daar vandaag ook wat van te horen, gezongen door onze muzikale gast, Frank-Jan Kat. Leren Over leren, het tweede plezierdomein, heb ik u al iets verteld. De Rotte heeft een hoge educatieve waarde, die ons veel leert over de geschiedenis van de streek waarin wij leven, waar we vandaan komen, waar we wonen, werken en recreëren. Zij leert ons over hoe het open landschap zich verhoudt tot de stad en omgekeerd, welk plezier de stad aan dat landschap kan beleven. Zij leert ons dat identiteit er toe doet, want ze was, ze is en ze zal er in de toekomst als contante factor ook zijn. Ze leert ons ook dat grenzen er zijn om te overschrijden, want zij trekt zich weinig aan van het bestuurlijk versnipperd landschap waardoor zij stroomt. Zij leert ons niet alleen ons eigen ding te doen. Wij staan nu veelal met ons gezicht van haar afgekeerd. Hoeveel ondernemers doen nu echt iets met de rivier? Wat weten zij van elkaar. Wat doen zij met elkaar? Wat we moeten doen is ons om te draaien, ons naar haar te openen. Wij moeten leren dat samenwerken langs haar oevers en op het water loont en plezier brengt. Zij leert ons bovenal haar te respecteren door van haar plezier te hebben. De les is dat dit laatste des te beter gaat lukken als we dat meer met elkaar gaan doen. Onderdompeling Het derde plezierdomein, dat van de onderdompeling, mag u letterlijk nemen, een duik in het water, zwemmen in de Rotte. Mijn kinderen hebben dat menigmaal gedaan, van het bruggetje af nabij de Lindenhoeve. Toch gebeurt dit nog veel te weinig en het wordt bepaald ook niet aangemoedigd. Niet omdat het water niet schoon zou zijn, maar vooral omdat er rotzooi ligt op de bodem hier en daar: glasscherven en dat soort dingen. Ik wens dat dat weer kan, ook in de Beneden-Rotte, misschien nu juist wel op dat plekje waar de stad zich niet op haar mooiste toont. Daar kan een strandje aanleggen wonderen doen. Zo moeilijk moet dat toch niet zijn? Onderdompelen moet ook figuurlijk worden opgevat, in de betekenis van ondergaan, intens beleven. Het is een intense vorm van plezier hebben. Dat ziet je vaak bij sport en recreatie gebeuren, zoals mij hardlopend langs de Rotte menigmaal overkomt. Er wordt veel op en aan de Rotte gesport en gerecreëerd, dus met dit plezierdomein is de Rotte rijk gezegend, al kan dit best nog wel beter. Amusement Dan het laatste plezierdomein, het vermaak, ook wel amusement genoemd. Dat plezier geeft de Rotte ons, maar het probleem is dat we daar nog veel te weinig van aannemen. Hier en daar is er vermaak, maar dit zijn nog steeds geïsoleerde plekjes die niet of nauwelijks met elkaar te maken hebben. De Rotte kent nog geen gezamenlijke arrangementen. Er is geen samenhangende belevingsroute van vermaak, die je van de ene naar de andere vermaakbeleving brengt.
Rondje Rotte bestaat slechts voor hardlopers, wielrenners en wandelaars, maar niet als een toeristisch arrangement voor bezoekers. Dit willen we wel. Arrangementen voor bezoekers die een leuk dagje uit willen hebben. Arrangementen voor bezoekers die wel een Rondje Rotte met alles er op en er aan willen beleven. Er is al veel, de Rotte heeft veel te bieden. Arrangementen voor bezoekers die juist daarom langer willen blijven, maar waar kunnen ze overnachten? Natuurlijk bij Landal De Koornmolen. Als het echter om bed and breakfast gaat heb ik er een gevonden aan de Linker Rottekade nabij Terbregge. Hier is een wereld te winnen. Pleziereconomie Op elk van deze plezierdomein, respectievelijk "Leren", "Esthetiek", "Onderdompeling", "Vermaak", is nog heel veel winst te halen. Dit - "winst" - noem ik in dit verband niet voor niets. Aan Plezier mogen we best wel wat verdienen waarbij we voortdurend een balans moeten zien te vinden tussen - wat Gert van der Steen zo treffend verwoordde - economie en ecologie. We verdienen nog te weinig aan de Rotte, maar dat ligt niet aan haar, maar aan onszelf. We laten het verdienpotentieel van de Rotte als Plezierrivier grotendeels onbenut. Dat de Rotte haar eigen Pleziereconomie kan hebben en creëert, staat in het geheel niet op ons netvlies. Sommige ondernemers hebben het door, doen hun best, maar de Pleziereconomie van de Rotte heeft meer nodig om tot volle bloei te komen. We weten niet hoeveel er in die Pleziereconomie omgaat. Is het 30 mio of 60 mio euro of nog meer? Het is de moeite waard daar toch een beeld van te krijgen, zodat we het economisch belang van De Rotte als Plezierrivier meer gaan waarderen. Dat helpt ons inzien hoe belangrijk het is het verdienpotentieel verder te gaan benutten en geeft draagvlak voor het doen van investeren in de Rotte. Bovendien kan een deel van het verdiende geld weer teruggeploegd worden in het behoud en het versterken van de natuurlijke en de recreatieve kwaliteit van het gehele stroomgebied van de Rotte. Zo snijdt het mes aan twee kanten. Platform Daar is een gezamenlijke inspanning voor nodig, te beginnen met het zelfbeeld dat de Rotte -anders dan de Nieuwe Maas, dat is immers een werkrivier waar je van de havenmeester niet op en in mag, zelfs niet met een bootje - echt een Plezierrivier is. Dat er rond die rivier een bloeiende pleziereconomie kan gaan ontstaan, hetgeen juist in deze tijd een blijde boodschap is. Dat daarvoor de Rotte op de kaart moet worden gezet. Dat daarvoor arrangementen nodig zijn, die de bezoekers aantrekt en laat terugkomen. Dat ondernemers/ondernemende partijen daarvoor aan zet zijn en de handen in elkaar moeten gaan slaan, op de bovenloop, op de Midden-Rotte en op de benedenloop. Dat de besturen van de gemeenten en schappen bruggen slaan, faciliteren en ruimte geven voor ondernemende initiatieven. Dat er een platform komt dat ervoor zorgt dat alle betrokken partijen elkaars belangen zien, delen en met elkaar meerwaarde weten te creëren. Verbinden Dit gaat allemaal niet vanzelf. We zullen het toch met elkaar moeten gaan organiseren. Verbinden in de meest brede betekenis is het sleutelwoord. Verbinden in ruimtelijke zin, verbinden van de rivier met de wijde omgeving, verbinden in de vorm van samenwerking, verbinden door met elkaar zaken te gaan doen, verbinden door arrangementen te gaan treffen, verbinden door de Rotte als een geheel en als Plezierrivier op de kaart te gaan zetten, verbinden door het verdienpotentieel van de Rotte met behoud van kwaliteit en duurzaamheid te benutten. Verbinden door met elkaar te investeren, want veel kleintjes maken groot. Verbinden door de vier domeinen -educatie, vermaak, onderdompeling en esthetiek - van de Pleziereconomie van de Rotte te versterken en op elkaar betrekken. Verbinden door de bezoekers het plezier van hun leven te bezorgen. Want daar doen we het voor.
Stichting Plezierrivier de Rotte Dit, het verbinden, is de reden waarom de stichting Plezierrivier de Rotte is opgericht. Niet als doel, maar als verbindend middel. De stichting heeft de rivier van bron tot dam als scope en kijkt daarbij verder dan haar neus lang is. Het pleziergebied van Rotte is groter dan de rivier alleen. De gehele omgeving telt mee, zoals de vele recreatiegebieden aan de Rotte laten zien. Dit geldt ook voor de plek waar wij nu vandaag zijn, de roeibaan, voor het Ommoordse Veld, voor de Bergse Plassen, voor de Algemene Begraafplaats in Crooswijk, voor het Zwaanhals en het Noordplein, voor het Stadswaterpark tot en met de dam, voor de Markthal in aanbouw en de Oude Haven vlakbij Het Witte Huis en de Kubuswoningen, om maar iets te noemen. We willen daarbij langs het gehele traject van de Rotte alle mogelijke vormen van plezier en daarop geënte vormen van mobiliteit in ogenschouw nemen. Snelle en langzame route Mijn collega in het bestuur van de stichting, Michel Kok, zegt het zo: ik wil een langzame en een snelle plezierroute langs en over de Rotte. De langzame is met de boot, die moet kunnen varen van bron tot dam. Dat kan nu niet, want zo tussen Crooswijk en het Oude Noorden houdt het wel. De brug is op dat punt vastgezet, kan niet meer bewegen met als resultaat dat je er alleen nog maar met kleine bootjes onderdoor kan. Verderop is het al niet beter en dat wordt in de toekomst ook niet beter, want de tunnel van de metro zorgt midden in het centrum van de stad voor laag water. Michel is echter niet voor één gat te vangen, laat staan voor ondiep water. Hij zegt: "zorg dan dat je op dat soort punten kunt overstappen van de ene in de andere boot en maak daar dan ook een plezierige overstap van". In de Delfsevaart kan dat al. Daar kan je spelevaren met Kidsmarina. De snelle route gaat over land, aan de oevers van de Rotte. Die moet ervoor zorgen dat je na het varen weer redelijk op tijd terug bent op de plek van vertrek of dat je halverwege de Rotte wordt afgehaald. Het arrangement is dat je kunt kiezen voor het traject van de gehele Rotte of voor delen daarvan. Daarvoor is het noodzakelijk dat er een netwerk van op-en afstapplaatsen komt. De snelle route moet ook een plezierroute zijn. We zullen hier vandaag zien hoe dat kan. Thema's Ik mag u ten slotte nog iets vertellen over de thema's. De tafel waaraan u zit heeft een eigen thema. Het zijn bij elkaar zes thema's. Wat hebben die met elkaar te maken en waarom hebben we die zo gekozen? Verbinding is nog steeds het sleutelwoord. Eén verhaal van bron tot dam Neem het thema Één verhaal van bron tot dam. Ik zeg maar zo: "Met een goed verhaal gaat iedereen aan de haal". Als er nu iets verbindend is, dan is het wel een verhaal dat iedereen aanspreekt. Dat verhaal is wat je deelt met de ander. En mensen houden van verhalen, zeker als het hen veel plezier geeft. Vertel daarom in woord en beeld het complete verhaal van De Rotte! Arrangementenmarkt Het tweede thema is de arrangementenmarkt. Arrangementen treffen is de kunst van het verbinden. Verbinden van bestaande initiatieven in een totaal plezierarrangement. Verbinden van eendaagse tripjes tot en met het arrangeren van een meerdaags verblijf. Verbinden van de diverse plezierdomeinen langs en op de Rotte.
Het verhaal verteld Dan het derde thema: het verhaal verteld. We hebben het verhaal, maar hoe wordt dat sterk vertelt en wie gaan dat doen? Hoe krijgen mensen door dat er zoveel bijzondere plekjes in de buurt en ook nog bij elkaar liggen? Hier gaat het om marketing en dat is een ander woord voor verbinden, namelijk de klant verbinden met de Rotte. van Bron naar Dam Het vierde thema gaat van A naar B, oftewel van Bron naar Dam. Hoe kan de Rotte een blauwe vervoeras van betekenis worden? Dit is geen makkelijke opgave, zoals eerder door mij gezegd. Maar als het lukt, nou dan mag je gerust zeggen dat de verbinding is gemaakt. De Rotte is van niemand Het vijfde thema begint niet echt plezierig: de Rotte is van niemand. Maar de Rotte laat zich dit niet zo zeggen, want wil voor iedereen er zijn. Dat vraagt nogal wat, in de eerst plaats vraagt dit om een gedeelde verantwoordelijkheid bijvoorbeeld voor het beheer. Hoe verbindend kan gedeelde verantwoordelijkheid zijn? Van wie is de Rotte? Het zesde thema vloeit uit de vorige voort en stelt de vraag van wie de Rotte is? Van iedereen, maar toch vooral voor haar gasten, de bezoekers en gebruikers, voor wie we het allemaal, zoals gezegd, doen. Welke verbinding kunnen we leggen tussen hun leefstijl en het plezier dat de Rotte hen geeft? Tegeltjeswijsheid Wij sluiten af met een tegeltjeswijsheid. U vindt een mooie prent van een tegeltje op uw tafel. Ik vraag u die in te vullen met uw eigen wijsheid. Denk er over na want u hebt daar de tijd voor. Marja komt na afloop de tegeltjeswijsheid ophalen. Ik zal u mijn eigen wijsheid op een tegeltje alvast meegeven
