-, ""
l!
Langs enke e boeÍder
''De p aats ng van de qerestaureerde w ndvaan dáar bovenop hebben
hLrs dat
w I ze í gedaan vanLr t een kraanbak Dat was etter lk en í een van de hooglepunten \rooT ons"
ltjes e dt een onverharde !vÊg naar het stêt 9e rarurgadt achier een reeks oude bomen Maar niet aleen
achteÍbomen; er gtaan ook ste
ger!
De muren ziln opn eLtw
geltrr!kt
9!ur lk
en ook de venslers en dak rjslen hebben hun deí n t eve kleuren: oker anetdonkergroen'Datzln
Wlr/Êten dèi, omdat wl afgekrábd", veítet
P
deke!renvan honderdlaar geeden veÍ, laagle voor aagje. hebben
de oude
m als
wlvên h!n tldellke on.lerkomen n het
koetshu s naar de p aat5 van hande
ng open
Van de
voorkant
ok
Ook ceze 5taat er weer a s nteuw b l
k nkt
natLrur lk a s
het deê e sprookle: vên de stad naarle ergen
landh!rs ergens midden n de pracht ge nalLrur Rust en en bu ten. Dal kan het ook
s
5chou$/enburg een mposant, syrnmetr 5ch qebouw. Op ret dak een klern toíentle met k
Het
pr kt
zln
moet str ppen voordat le het rn oude
we van goede
hu ze komen
ÍL_rirÍtte, b
nnen
Maar a s Je dat andh! s eer5t he emaà
!
ster
k!nt herstellen, rnoet le
VoorJehetweet,veràndertjesprookle
n een horrorscenàrio. SchouwenbuÍg was sterk veÍvallen toen
Pm
en
Fenneken het voor het eeÍst bezochten. Toch zagen ze er wel wat in. En
vooÍalsnog ijken ze de'beproev ng'goed te doorstaan. Sterker nog;
ze genieten van elk stukje dat aangepakt wordt. Of daar nu leuke oí m
nder euke veríasstngen bil komen kjken. Fennekeni "Ook tegen-
s agen hebben
wl
nog uit de jaÍen dertig en hadden stoffen bekleding. Die omhulse verpu verden gewoon à
s
je ze aanraakte". Op
zió a
s
levensgevaarlijk,
maaÍ omdat de Íuimte tussen de houten vloeren teí isolatie was opgevu d rnet hooi, mag het een wondeÍ heten dat eÍ nooit brand
s
ontstaan. "Wij hebben hieÍ en daarwe broeiplekken aangetroÍfen'.
ingecalculeerd, al wisten wij in het beg n nog
niet we ke dat zouden z jn '. Maàr ze waren eí
we dege jk. Zo b eek
ihr
r
i!
en Fenneken z jn nu ruim een jaar bezig Ínet de Testauratie, en
de draagkracht van enke e vloerba ken van de eeÍste verdiep ng
Pm
onvoldoende te ziln. Ter veÍsteviging moesten vier nieuwe stalen
hoewel er nog veel Ínoet gebeuÍen, s het àvontuuÍ op weg naaÍ een
ba ken als lange satêprikkers oveÍ de gehe e breedte door het hu
s
goed einde. Het begon allemêal veel eerder, in 2003. Be den speelden
gestoken woÍden. 'Jij bent ook niet gauw n paniek te krijgen', zeiden
toen àl een tijdje met het plan om de stap'naaÍ buiten te maken.
de bouwlieden tegen rne. Tja, d t sooÍt dingen horen eí nu eenmaa
Ze hadden
bll". Fennekên
is ook
wel wat gewend. Ze
is namelijk
architect, zij het
En
tot op dat moment nog geen gesch kt object gevonden.
daarbil: het moest wel bere sbaar bljven. Zeeland en Oost-Gron ngen
van modêíne gebouwen zoals ziekenhuizen en laboratoria. "Toch had
waren bijvoorbee d een bÍu9 te ver.
ik ook b j dit huis ge jk een idee en na de eerste schetsen werd het
bevÍiend makelaar getipt oveÍ Schouwenburg, bjElbuí9.
U
teindelilk werden zj door een
al echt vên ons". UrteraaÍd hebben Pim en Fenneken een Íestauratiearch tect, Leo Wevers uit Utrecht, in de arm genomen. Pim op zijn beuÍt
a
! :
ook deze êÍvaring komt goed van
is elektrotechnicus van beÍoep en
pas. "Wijdurven het aan om moderíítechnieken toe te passen n
dt
oude hui5. Wjgeloven er vaak nog eeÍder in dan de instalatieadv seuí en de instalateuí. Die pakken het liever wat convent oneler aan".
'oJe
nlCIet
zCI't'r
pand juist weer :'
eeïï pa.*'t &eeenïïËa verd.er í:et"pen" Op het r jk5nronLrment tgtzo'n
de
ke der staan
l6
m2aan 20nnecollectoren en in
twee kachels, gestookt op geperst afvalhout
Deze hebben een rendement van
blna hondeÍd procent. "Wij hebben
daarmee een eí9 lage CO, emissie", veÍtelt Pim trots. "Waarom zouden wij dit niet zo doen? Wij hebben nu de gelegenheid om het goed aan te pakken'. En dat doen ze veTwaTmen een hoeveelhe d van
dls ook. De zonneco ectoíen 2.000 ter water, dat in een buffeÍvat
op de zoldeÍ staat, tot 70 gÍaden. Als de zonnecollectoren vermogen te
kort komen, vu len de houtkache
s dat aan. De
vooÍ warm kíaanwateÍ, de tÍadit one wandverwarming. Dat laatste
e
warmte wordt gebruikt
verwatmingsrad atoren en de
is een systeenr
dat net zo woÍdt verwerkt
Toevallg waren ze op dat momênt daar n de buuít op vakantie, dus
a
s vloeíveíwarmifg, maaÍ dan veÍticaà n de muren. Fenneken:
zouden zê et
"
Het duurt wel een maand voordat de massieve binnenwanden op
voor Íamilie en vrienden en nog vee meer. Dit alles op een ruim stuk
teÍnperàtuur zijn, maaí
als ze eenmaal
weeÍ een maand voordêt
ze
warm zijn, duurt ook het ook
zjn aÍgekoe d".
Een erg
effic ênt systeem
dus. Naast deze hoogstandjes was een stukle dege jke conventionele
we even langsf etsen Schot in de Íoos. Genoeg ru mtê
grond, met moeslu n.
E
genaaÍ van SchouwenbLrg was 5t chting
GeldeÍsch Landschêp en Ge dersche Kasteelen.
Z
j kocht het in de
laren zeventig van íÍeule Van Sytzama, wieÍ Íamile hreÍ meeÍ dan
techniekovergensook geen oveíbodige luxe. Pim: "Deelektra waseen
honderd jaaÍ had gewoond. De st chting veÍhuurde het tot 2002 aan
wiÍwar van bedÍàd ngen door het hele hu
een christe
s.
Vee van die draden waren
jke nstelling voor opvang van ex-veÍslaaíden.
Dàarfè volgden er d verse afdere huu derg en werd het and
aft krà.k bewoond Hei
periode
he1 qeboLrw' n
2008, toen
P rn
s dLrs n
et
en Fenneken
rfoe z.h
rLr s
eef
jk voor te ste en dal as
potênt
è e kopers
én als be[,oners rne dden, n een zeeT s ectte slant van onderhoL]d
lvàs "lvlen vr' de het
\,1,e
eerder rÊsiaLrreren, maarer\,vas g-êen qed
en geen n euwe bestemm ng", verdu de lkt Fenneken Er de bL]rtenkanl
kla:r
Lr
t 2002
F-êfneken
D
De
l.g voor
y"re een goedgeleurd re5iaurat ep ên met gubt d
è
i vormde een goede bis 9 voor
gê
Ê
verciere p dnnen
eente stond a:nvaÍike lk n et echi te spr n!ten
toenwil etofzepannen
afgsk\,!arnen Zedachien'\,veer emanci
.nÊt piannen rvaarvaÍi n ets
lerecrlkomt
goed a.n de
5
fulaêr ioen ze zàgen dat \\,
omgev nq, ovÊr
q
en!
Eef grond qe êanpak vere sl ook een so de i na|c er
"Oirdêt
vv
]
ag grfg-"f, \4/aren ze b I mel ons Net a s de rest vaf de
I on5 oude hLrs n
Def l-lnag nog
ng Ef
d e !\,as er.
n et verkocht hadden,
kreqen,,".rleen overbruqq nqskred el van het RÊnaLrldtr-"tondr"
Dankzl het
p an
voor restaurat e
u
t 2002 en dit overbruggingskred et,
veÍtrek links van de marmeren ha . Het
kondenwjsne begnnen " n november 20Os werd de koop gesloten en rn februari 2009 konden wij
a
heeft een rijkversieÍd
aan de slag Vooí de financieÍ ng
p
s bilna eên k e ne
balzaa en
afond urt 1779 en bÍede vensterbanken achter
hoge íamen met orig ne e b nnenluiken. Deze zaal is het oudste dee
van de restauÍat e ze f hebben wij ook nog een aagrentende lening
van het huis en vormt het hart van Schouwenburg. De bedoe rng s dat
gekÍegen v a het RestauÍatieÍonds". Het oLrde hu s in Den Haag w-êÍd onveÍwacht sne/ verkocht en dat betekende dat pim en Fenneken
h er het oude textielbÊhang
a
n dezornervan 2009verhusden
het koetshu
s
entijdellk hun intÍek namen
'Pracht g d cht op het bouwproces". D t koetshuis
weer tegen de muren komt, zodat het ge
heel weer oogt zoa s het vroegeÍ
was "W I willen
h er dan af en
toe
vooÍste lingen, concerten oí tentoonstellingen kunnen houden. Dat
n
deden w
ts
j
n Den Háag ook
a b j ons thuis,
maaÍ toen zaten wij met te
overigens ook zeer de moeite waard en heeÍt daarorn eveneens de
veel mensen in de huiskamer gepíopt Nier hebben
status van rijksmonument Zo zijn de oude bÍoodoven, de hardstenen
d t soori dingen". Er worden rechts van de hal zelfs aparte clarnes- en
voederbakken en de oÍ g nele tu gkast vooÍ dê aanspánn ngen nog
herento letten aangelegd "VerdeÍ gáan wij het n et echt exploiteren,
aanweziq.
llel
rnoÊ5t aleen wel even bewoonbaar gemêakt worden
voordat ze eírn konden. "De opkarner wa5 êen k ppenhok.
wj
de ruimte voor
hoor. Wij doen wat ons vooÍ de voeten komt". Tegen de achter5te muur van de 'ba
En veíder
zaê prlkt
een prêchtiqe grjze maTmeTen schouw
wê5 het totaa oveÍwoekerd. De t mmerman de installateur en d-"
"Deze
sch lder z jn h er eerst twee weken bezig geweest, vooÍdêt het eniqsz ns
twee oudere schouwen'. Fenneken wijst naar de d chtgemeise de
te bewonen wa!. Maar
weerszijden Deze z ln uit de zeventiende eeuw toen dit nog een enoÍm qrote open haaÍd was. Duidelijk aÍwlkend metse -
a s
le dan bezig bent met opruirnen, de boe
aanveegt en schoonmaakt, wordt het van
Regelmatiq woídt h er met de aích tect en de aannemer een bouw-
z ch hier
,ie je de sporen van no9 twee
"lk kan het glaasje wijn
h er
ouder€ s(houwen
ed ngeburgerd ziln. Toch voelen be den
a prima op hun plek "Als wij nu nog wel n
maar erachter en erboven z e le de sporen van nog
AchteÍ de maÍmeïen schouw
wat meer water dooÍ de lJssel rnoeten stromen vooÍclat
terug zijn, weten wij vaak
191 1,
werk uit de achttiende êêuw geeft de haard zijn
beetje aan het dia ect wennen", geeft Fenneken toe. Wat dat betreft. de 'wester ingen' ook op dit geb
van
kaêTsn ssen aan
jou Wl ziln n! th!is".
vergadering gehouden. "W I weÍkenGet een p aatse lk bedÍijf, Hanzebouw uit Zwo e PÍtma vakmensen. W j rnoeten alleen nog een
zal er nog wel
s
eens in de Randstad
et hoe snel w j weer terug
a proevên',
w
en".
zegt Fenneken jn het zonnetle
te m dden van de bouwmatenalen en werkzaêmheden. Het was haar idee om aan de zuidkênt van hun n euwe
hLr s
naast de keuken op te oífeaen en er, n de
stl
een gesioten Íuimte van het hu s, een
veÍanda van te maken Het ts ook n et moe jk voor te stellen hoe heer lk het er stÍaks toeven s. Het is prachtiq weeÍ en de veÍandê
!\.
\tu"'-\:
kijkt uit over een paÍkachtig andschap met vjveí en werlanden met schapen. Ja, hrer kun je wel een wrjntje dr nken De prachtig beweÍkte houten pu van de veranda past ook goed u
b
i
-.
l het negent ende eelwse
terllk van Schouwenburg. Boven n prijkt echteÍ het laartai
"Een graple', verklaart Fenneken. N,laar het aat
20'lO.
we jets zien van de
rnan er waarop P m en Fenneken hun monument tegernoet tredên.
"Wij w llen het niet exact restauÍeÍen zoa s het oo t was Dat nteressant Het
rs
veel beter a
s
is
\'-
niet
je op een verantwooÍde man er
het comfort kan vergroten. Je moet zo'n Jtand lu st weeT een paaÍ dêcenn a verder he pen, zodat hei de moe te waaÍd b
lft vooÍ een
nieuwe geneÍat e. Dat deden de bewoneÍs voor ons ook". Zo werd Schouwenburg
a
driel.naaleerder, in 1779, 1842 en I911, Ílink
aangepakt. "Er moet ju st ru mte vooí verander n9 zijn" Pim
irt-' I
a
en
Fenneken lopen door hun ka e monument, dat ooit een toonbeeld van pracht en praal
rs
geweest. De radio scha t dooÍ de gestr ple
vertrekken, overal bouwlieden, gebooÍ en qetimmêr. MaaÍ ze kunnên
we doorheen k lken en vo enthous asme geeÍt Fenneken een bouwh stor sche rondleiding. De eerste blikvangeÍ is het prachtige
er
I
{
hLr d
9e gÍootte
vee grote kamers opgedee d in k
e nere
kê.ners De gipswandles
werden dwars door de r lkvÊrsierde plafonds getrokken [,4et alle gevolgen van d en Ook werd er een w rwaÍ van elektra, verwarm ngsbuizen en rdd atoren aange
êgd
Deze z ln r/eer
verwijderd
Ze
worden
vervangen door oude gerestáureerde g etijzeren rad atoren. Prm en Fenneken hebben bes oten dat er beneden u te nde jk vier veÍtrekken en een keuken worden gerea leerd
hooídtíap gt
Twee trappen leiden naar de eerste verd ep ng. De
direct rechts van de ha. Ook deze
s aangepast aan de eisen van deze
t het he e hu s vo met veÍw lzingen naaÍ vroegere peÍ oden en ingrlpende veÍbouw ngen De!ren die ureer d chtqemetseld zlr,
tld
een aanbouw d e weeÍ afgebroken
ook een stuk k e ner natuur ijk". Vroeger was êr ook oo t een dak cht
En zo z
Opva ênd
is
5
en koz lnen die veÍgroot
z
ln.
eer tÍaptÍede n de muur van een van de kameÍs achteÍ
de eerste zaa . "Hier heeít in de zevent ende eelw oo t de trap naar boven gezeten. Net tÍapgat i5 n 1842 dichtgernaakt met een oude balk van een hoo berq d e hler op het teÍre n heeft gestaan"
A
de
En
metsucces "llet heeítnu aneergrandeur Hervoorkonle
a een fatsoen lk naar boven boven
êls le
le bukte. De mensen waÍen toen
detÍap Tjdensde nqrjpendÊveÍbo!wngvan dekap in
in het trappenhu
s
mel
So atubes. Een rnodern systeem met lenzen
en spiegels dat de zon weer
tot
n het haÍt van het hu s door aat
sporen maken het r.oge jk om te her eiden hoe het hu s er oorspronke
drlngen Boven de Íêp komt een
lilk heeft uitge2 en en hoe het nu zo authent ek mogêljk gerestauíeerd
HenÍ ètte Dingemêns en 5loerd BÍas"
kan
worden "Onze Íestaurat eaÍch tect kan
houten pÍoí
e
k
eurrijk raam naar ontwerp van
lvooÍbee d zrên aan de en van de pane en of het type de!rkruk, u t we ke t jd b
de deuren stammen En zo kunnen wij de veÍschr ende de en vên het hLr s
1911
werd deze dichtgemaakt. 'Wjbrenqen het dag chtnuweerterug
daleÍen. Ook
dan kz I de
ooÍspronke jke
k euÍen van de deurposten
en de ba ken kan de oude indeling weer herleid
worden"
Er
zijn
n
de loop der t ld behoorllk wat n e!we vertrekken aangebouwd.
nde lk z jn deze weer opgesplitst of doorgebroken Zo werden bijvooÍbee d n de laren zeventig, voor de opvang van ex-versláaÍden, U te
De eerste verd ep ng heeít zes karners en dr e badkamers. Genoeg
ruimte d!s voor veel vrienden en van de overloop, ir overigens
fam e
Eén karÍter, aan
we een heel
spec a
e
hel e nde
ogeerkameí.
"ÊÍeule Van Syizama, d e h er tot 1976 woonde, was een hofdame vankoningnlu ana DaaTom ogeerde de kon ngrn hier we eens",
weet Plm. De kameÍ ligt op het noorden en
k
lki
Lr
t over de opr I aan
l
t_
?
f
I
Ut
,:,;:,
|:..::
-
-..r1-
1
en de we lénden daàíachter. "Het grappige s dat toen wij de oude
telefoonbêdÍadin9 weghaa den, wij een apaíte d recte lijn naar deze ogeerkameÍ aantÍofíen en één naaí de loqeeÍkamer van .lu ana's ad, judant op zoldeÍ".
En zo
geeft het huis meeÍ van haar veÍhalen prijs.
"Boven het verlaagde p aford van de badkamer vonden wij een loze Íuimte. Daarin lag nog een ege fles. Het b eek een onderduikersÍuimte
te zijn geweest. De verha en gaan
ze fs
dat de ondeÍduikeís, toen
dooÍ baron Van spaen. "D b
e aten wijzichtbaar, als een schildeí1, j het hoofde nde van het bed", ste t Fenneken. Nog een trap bÍengt
ons op de zo deT. Een mposant gewe Í van gebinten en ba ken. Hier zijn n09 eens drie kameÍs en ook staat hier het enorme buffervat met
water dat voorverwarmd wordt door de zonnecoliectoren. WeeÍ een sma er Íappetje brengt ons tot op het dak Hieí ggen de collectoren ekkeÍ te zonnen. Het k e ne torentle met windvaan steekt trots af
tegen de
b
auwe lucht Beneden gaat het werk onverstoord door.
het hier ook gevaaíijk weÍd, verk eed als verpleegsteís weer van Schouwenburg weggesmokke d zijn,'. Het landhu s heeft veívo gens
nog dtenstqedaan als
DLI
ts hooídkwart er. l\laar dat was
n et zo n
succes. "Dit hu s is vanu t de lucht goed zichtbaar en daarom echt een andmark. Nog steeds oÍiènteren uchtbalonnen en kleine vliegtu gles
op dit gebouw. Dus was het tjdens de oorlog eveneens een prima doe wit voor de Engelse bommenwerpers. De Du tsers zijn dan ook niet lang geb even". uit een nog verder vêrleden kwam eÍ in een z ch
van de kamers een wandschidering met bloemenmotieí tevooÍschiln. Waarsch
lnlijk s deze êangebÍacht b I de grote vêrbouwing n
1779
"Het is een vooíTecht om d t te mogen doen", stelt p m tevreden. "Zekeí. ik vind het zelfs jammer als het van de zomeí klaar rs,. vult tenneken hem aan. Dit zegt zij ovêr gens wel met een stell ghe d d e geen enke e u/tloop du dt. Dle mogelijkhe d ls er ook n et, want in au9Lrstus
za
h er de eerste grote
gebeurtenis n hLrn eigen geschiedenis op SchouwenbuÍg plaatshebben. ,,Onze dochteÍ gaat h er tÍouwen, dus in luli moet eÍ al verhuisd kunnen woÍden". En n emand d e eÍ, met zLr ke enthousiaste en dooÍtastende e genaren, aan twijfelt oÍ
dat gered qaat woÍden.
