Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen Opleiding Natuurkunde Opleiding Sterrenkunde Contactpersoon: Aan:
Bert van der Hoorn Docenten Natuurkunde in de regio Leiden en omstreken
Datum: Telefoon: E-mail:
2 oktober 2013 071- 527 1715 (alleen op woensdag)
[email protected]
De opleidingen Natuur- en Sterrenkunde van de Universiteit Leiden versterken de band met het voortgezet onderwijs L.S. Gaarne nodig ik u uit voor de eerste docentenbijeenkomst van dit cursusjaar. Wij proberen het nuttige met het aangename te verenigen. Serieuze en interessante informatie over ontwikkelingen in het onderzoek en het onderwijs bij Natuur- en Sterrenkunde en een waaier aan korte items op het raakvlak van voortgezet onderwijs en universiteit gaan hand in hand met de netwerkfunctie van de bijeenkomsten. U gaat gelaafd, gevoed en gesterkt in uw vak om 20.30 naar huis. De lezing wordt op dinsdag 5 november verzorgd door Prof. Dr. Edgar Groenen die als onderwijsdirecteur aan de wieg stond van Contact.Vwo en ons later als vicedecaan van de faculteit op een stimulerende manier is blijven volgen. Zijn lezing heeft als titel: In resonantie met electron spins. In het programma na het diner twee grote items: een lezing door mevr. Drs. Elise Hendriks. Zij is coördinator voor het GLOBE Aerosolen Project en educatie/outreach medewerker voor de afdeling Klimaat Observaties bij het KNMI. Het tweede grote item wordt verzorgd door Prof. Dr. Marco Beijersbergen, directeur van Cosine, een bedrijf, waar een twintigtal natuurkundigen werken aan de ontwikkeling van meetsystemen met een focus op geavanceerde afbeeldingstechnieken. Ook twee kleinere items in het na-diner-programma: voorlichting over de TOA-opleiding van de Hogeschool van Utrecht door Wim Koppelaar. En verder vertellen drie collega’s in een sketch over het leerresultaat van de cursus Deeltjesfysica van de its academy in Amsterdam. Vanaf 16.30 staan koffie en thee klaar. Het programma begint om 17.00 u. en eindigt om 20.30 u. Het programma speelt zich geheel af in de de Sitterzaal. Een routebeschrijving vindt u op http://www.physics.leidenuniv.nl/travel-directions/by-car. De parkeerplaats van het Huygens Laboratorium is tegenwoordig afgesloten met slagbomen. Bij aankomst kunt u zich bij de portier melden via de intercom. Ik zal een lijst met namen van de deelnemers bij hem neerleggen. Hij zal de slagboom voor u openen. Omdat hij tijdens deze hele avondbijeenkomst aanwezig is, zal de draaideur bij de ingang van ons gebouw open zijn tot 21.30 u. Uw aanmelding voor deze bijeenkomst ontvangen wij graag via
[email protected]. Indien u wilt deelnemen aan de warme maaltijd moet uw aanmelding uiterlijk op vrijdag 1 november 9.30 u. bij ons binnen zijn. Geef daarbij aan of u een vegetarische maaltijd wenst. De warme maaltijd wordt u door de opleidingen aangeboden. Breng ons niet in verlegenheid door u wél aan te melden en uiteindelijk niet te komen en geef een bericht van verhindering zo spoedig mogelijk aan ons door.
Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen Opleiding Natuurkunde Opleiding Sterrenkunde Wij hopen velen van u te mogen begroeten. Als u al eerder geweest bent, stimuleer dan uw collega’s om ook eens deel te nemen aan een docentenbijeenkomst. Wij zien u graag opnieuw, maar zijn ook blij met ieder nieuw gezicht! Met vriendelijke groet, namens de opleidingen Natuur- en Sterrenkunde, mede namens mijn naaste collega-aansluitcoördinator VWO-WO, Henk Buisman, Bert van der Hoorn Bijlage: Programma
Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen Opleiding Natuurkunde Opleiding Sterrenkunde
Invulling programma dinsdag 5 november 2013 (de Sitterzaal): 16.30 – 17.00 Inloop. Koffie en thee staan klaar bij de ingang van het Oortgebouw. 17.00 – 18.00 Prof. Dr. Edgar Groenen verzorgt een voordracht met als titel: In resonantie met electron spins “Na een scheikundestudie en daarop volgende promotie in de theoretische organische chemie in Leiden, ging ik in 1977 werken op het onderzoekslaboratorium van Shell in Amsterdam. In 1985 kwam ik terug in Leiden, nu bij natuurkunde. Naast onderzoek en onderwijs, nam ik in 2003 de taak van opleidingsdirecteur natuurkunde op mij. Aansluitend werd ik in 2008 lid van het bestuur van de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen en vanaf april jongstleden concentreer ik mij weer op de primaire taken van een universitaire medewerker”. De electron spin zag het licht in Leiden in 1926 en korte tijd later werd “spin” herkend als een fundamentele eigenschap van ieder kwantumdeeltje. Spin bepaalt in hoge mate de electronische structuur van atomen en moleculen. Ter bestudering van de electronische structuur van moleculen maken wij gebruik van Electron Paramagnetische Resonantie spectroscopie. Daarbij meten wij de electromagnetische straling die een molecuul absorbeert of emitteert bij de overgang van de ene in de andere spintoestand. Na een korte historische inleiding zal ik laten zien hoezeer oplossend vermogen en gevoeligheid van deze onderzoekstechniek in de laatste jaren zijn verbeterd. Ter illustratie dienen voorbeelden uit de natuurkunde en de (bio)chemie. 18.00 – 19.00 Warme maaltijd met als deelnemers natuurkundedocenten, sprekers van de dag, coördinatoren aansluiting VWO-WO, diverse leden van de wetenschappelijke staf, PR-studenten. Een goede gelegenheid om met collega’s en medewerkers van de universiteit van gedachten te wisselen en contacten te leggen. 19.00 – 19.15 Wim Koppelaar over de TOA-opleiding van ROC Midden Nederland Wim Koppelaar coördineert de TOA-opleiding van ROC Midden Nederland en verzorgt de meeste lessen voor Natuurkunde en Biologie binnen de opleiding. “Hoe ziet de opleiding eruit? Je volgt de beroepsbegeleidende leerweg (bbl), een combinatie van werken en leren. Je werkt minimaal drie dagen per week als technisch onderwijsassistent op een school. In de dagelijkse beroepspraktijk leer je aan de hand van presentaties, opdrachten en werkstukken. Een dag per week volg je les bij ROC Midden Nederland. Het onderwijs bestaat uit twee belangrijke componenten: een vakinhoudelijk en een onderwijskundig onderdeel. Je volgt theorie- en praktijklessen natuurkunde, scheikunde en biologie. Daarnaast werk je aan je pedagogische en didactische
Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen Opleiding Natuurkunde Opleiding Sterrenkunde vaardigheden. Je kerntaken en competenties staan steeds centraal. Bovendien doe je examen Nederlands en Engels.” 19.15 – 19.40 Drs. Elise Hendriks (KNMI) over Het GLOBE Aerosolen project Elise Hendriks is werkzaam op het KNMI bij de afdeling Aardobservatie Klimaat, waar ze het GLOBE Aerosolen project (http://www.knmi.nl/globe/aerosolen.html) onder haar hoede heeft. In het GLOBE Aerosolen project maken leerlingen (bovenbouw VO) kennis met wetenschappelijk onderzoek naar luchtvervuiling en klimaatverandering. Het project sluit aan op het Nederlandse NLT programma (o.a. op de module Aerosolen en Vuile Lucht (http://betavak-nlt.nl/les/modules_h/gecertificeerd/00037/)) en is onderdeel van het wereldwijde GLOBE Program (http://www.globe.gov/) dat scholieren over de hele wereld laat deelnemen in klimaatwetenschappelijk onderzoek. In dit project doen leerlingen zelf metingen van luchtvervuiling met behulp van een handzame zonfotometer. Met dit instrument kan op basis van een meting van de intensiteit van het zonlicht de aerosol optische dikte worden bepaald. De aerosol optische dikte is een maat voor de hoeveelheid aerosolen ofwel fijnstof. Satellietwaarnemingen van aerosolen zijn op ditzelfde meetprincipe gebaseerd. Waarnemingen vanaf de grond, met bijvoorbeeld professionele zonfotometers, zijn onmisbaar voor een juiste interpretatie ofwel validatie van deze satellietwaarnemingen. Hoewel het educatieve aspect van het GLOBE Aerosolen project voorop staat, zijn de aerosolen metingen van de leerlingen ook van wetenschappelijke waarde en kunnen ze een aanvulling geven op validatie studies van satellietwaarnemingen van luchtvervuiling. Het GLOBE Aerosolen project is een samenwerking van KNMI, het Netherlands Space Office (NSO), NEMO Science Learning Center, GLOBE Nederland.
19.40 – 19.55 Vrolijk intermezzo door drie collega’s: Quarks voor leerlingen Ton Donkers (Segbroekcollege), Thijs de Jong (Sint Maartenscollege) en Ad van 't Westende (Sint Maartenscollege) sloten april 2013 de cursus deeltjesfysica bij het NIKHEF in Amsterdam af met een presentatie over quarks. Deeltjesfysica is een van de keuze-onderwerpen in het NiNa-eindexamenprogramma. In de "deeltjesdierentuin" kom je allerlei bijzondere deeltjes tegen, waaronder quarks. Quarks zijn voor natuurkunde-wetenschappers en voor natuurkundeleraren wel enigszins te snappen, maar hoe is dat voor leerlingen? Onderuitzakken bij de zoveelste theoretische powerpoint is niet zinvol. Wij hebben gezocht naar een speelse manier om iets over quarks te vertellen, waarbij leerlingen actief meedoen bij het denken over quarks.
Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen Opleiding Natuurkunde Opleiding Sterrenkunde 19.55 – 20.20 Prof. Dr. Marco Beijersbergen over Cosine (zie http://cosine.nl/) Marco Beijersbergen is oprichter en directeur van cosine. Hij promoveerde in 1996 aan de Universiteit Leiden in de laseroptica waarin hij het bestaan van impulsmoment van licht aantoonde. Toen hij als wetenschappelijk projectleider bij het ruimtevaartonderzoekscentrum ESTEC van de European Space Agency werkte, zag hij een behoefte aan een bedrijf dat natuurkunde inzet om nieuwe meettechnologie voor zijn klanten te ontwikkelen en bouwen. In 1998 richtte hij het bedrijf cosine measurement systems op. Hij zal aan de hand van een aantal voorbeelden laten zien hoe hij met zijn bedrijf geavanceerde natuurkundige technieken uit het laboratorium op heel praktische wijze toepast in de ruimte, vanuit de lucht, in het veld en in de fabriek. Voorbeelden variëren van de nachtfoto's van Andre Kuipers vanuit het Internationaal Space Station tot camera's waarmee je de versheid van vis kunt bepalen.
20.30 Einde van het programma.
