2
maandblad | jaargang 4 | februari 2010
zuiderlucht in dit nummer:
Nedinsco, Venlo’s blinde vlek | Tour d’Euregio van Lena Lapschina |
De opera, live in de bioscoop | Frans Pollux schreef een boek | Bijbel en Boeddha in strips | Niemand huppelt mooier dan Anne Teresa De Keersmaeker
1
www.zuiderlucht.eu
februari 2010
EP_Zuiderlucht_HalfPage.qxd:Bonn
9/10/09
08:44
Page 1
Live Forever: Elizabeth Peyton 18.10.20 0 9–21.03.2010 B O N N E FANTE N M U S E U M www.b onnefanten.nl
HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG
OVERAL TE VINDEN!
STICHTING POPMUZIEK LIMBURG PRESENTEERT WWW.SPL.NL WWW.HKLIMBURG.NL/SPL
DE FINALE VAN NU OF NOOIT 2010 MUZIEKCENTRUM DE BOSUIL, WEERT 21 FEBRUARI 2010 AANVANG 15.00 UUR (DEUR OPEN 14.00 UUR) TOEGANG € 7.50
2
www.zuiderlucht.eu
februari 2010
— Pu
ur In
terieu
LE
rarc
A– Z G E N IN LEZZ A– T G E N IN AREZIG L ES N CTURE
Venlo (v/h werkstad)
De inhoud
LDEESIG ECTUR HIT
kt toeg lmar atis Zuive uur / gr a Hasselt g C vi 33 ART IGN alE — .00 line egan razaR om 20 onarkt gratis to ebTU DES H velm nd / ITZEC aa uits 33C — dagavo raluw uur via —plZ .0.b ZR 0e A dins za raee e20n ts online g ebrv om elke : reZse in z plaa euw— da-z lend gavo ni33 Z e uw r ns .a .b ee di en elwkeww: reserv zing w nieu .a-zle
(B) E ART IGN R N E U CT D E S H I T E CT ITE H C RAR ) ARC IEU (B
lt Hasse g kt 33 is toegan lmar at E D Zuive uur / gr a Hasselt g CHIT vi 33 ART IGN alE — .00 line egan razaR om 20 onarkt gratis to eb CTU DES H velm / aa uits —ITZE gavond r Z pl C 33 uu a R — Z da eeraluw 0e vi A dins 20n.0.b line raza omge ebrv elke : reZse zin plaats on euw— da-z lend gavo ni33 Z e uw r ns .a .b ee di en elwkeww: reserv zing w nieu .a-zle
w ww
RA OPD DE — P E N huiten N LO c Sc
CH
IJ / PR TEN
ZEN
BL / PU
—B
runo
ar Mun
i—
T IE IC A
Ludo
vic B
“H
7 Frans Pollux schreef een roman 8 Live opera in de bios 11 Ton Slits: tegen de vluchtigheid 14 Lena Lapschina’s Tour d’Euregio 16 Spread: Nachtleven te Vilnius 19 Mode in musea: niet aanraken a.u.b. 21 Rosas danst een maand in Hasselt 22 Nedinsco, Venlo’s blinde vlek 25 Inkijk: Lebenswelt in NAK Aken 26 Pam Emmerik over Genesis en Boeddha 28 Nieuwjaarsconcert 2010 in foto’s 29 De neo-romantiek van Absynthe Minded 30 Agenda
De rubrieken 9 Siciliaanse Herinneringen 13 Time Out of Mind 13 Perron Poëzie met Quirien van Haelen 20 Ondertussen in… 25 Enkeltje Utopia: de e-reader 31 Ram
De cover Preparations (2009) van Roy Villevoye. foto Zuiderlucht zie pagina 20
3
—
ER (IT) t assel ÉE I INT 33 H R M t R k r A UU L O M ( B ) a l — Zu i ve l m a M U N 1.0 9 P AS 1 0 .1 M E33N— Zebraza R U N O O T I H 9 T B U Z 1.0 1 7.1 S C HE N E LL I / ) C U I N G E ST ( CA 1.0 9 L A 2 4 .1 R L EEZB A R A ) ) (NL 2 .0 9 B E R R R I (UK T F 0 1.1 R (B) I K ALU I G I G NF T E U RSE IJ N W 9 E 0 2. 0 8 .1 ERSI S L EI T ENCKTO U (CH) H I T E CT D H 9 HN VA L A NRDA R C et begrijpen van je eigen tijd is het moeilijkste wat 1 5 .1 2 .0 C C O R N AA (B) er is”, zegt directeur Arnold van Hoof van Woningstichting BEARLI E U (UK) (B) 1.1 0 M C ( 0 I . E T 6 E V 2 K N N É O I C E RI DU R M Venlo-Blerick in deze Zuiderlucht. De verzuchting staat N A W U M A 0 L O N U 2 .1 B LO K (BB)L U 1.0 9 P 0 20.0 OMNA S N C in het artikel Venlo’s blinde vlek van Annemarie Staaks, OM 1 .1 N M N B) ( I E U O 0 O SH DU I T I J L/ B R (NL) 2 .1 NH over Nedinsco, het bouwvallige Bauhaus-complex aan de 1.0 9 T 0 97.0 EC RS 1 .1 E EEBLL I IAS) S E I 0 DU C M T 2 .1 U boorden van de Maas, dat op het nippertje wordt gered 9 0 L(C . L S 0 . A 3 E 2 4 .1 1 A (UK) 2 IBLAL R E O RAN R U 0 G van de ondergang. We zijn er blij mee, we hebben er op ) C .1 ) 0 32 .0 9 B E (NL EFLE R R I R SI (UK 0 21..1 P 0 P I K R A deze plaats jarenlang voor gepleit. Van Hoof heeft in A J G E F 0 I I H T 0 32.1 .0 9 LU 0 98..1 CSULSE(FHR) KO U S W CH) Venlo zijn nek uitgestoken voor de redding van Nedinsco, R 0 I A ( ) 0 MH R 0 32.1 + VA N S (BN D .0 9 C C 1 65..1 maar een exclusieve cultuurfunctie voor het gebouw acht I N N R 1 E LA JI NO (B) 3 .1.100 N B A L (UK) hij niet haalbaar. “Voor wie? Venlo blijft toch vooral een M A M EI CS K 1 2 36.0 0 . E V 2 N K N C 0 AN werkstad.” UDO BOWE 0 3 .1 0 LAN 3 02..0 2 .1 L B N 0 e K Een werkstad, is dat niet vooral een 20 eeuws begrip? (B) IMO ONC ) D 2 .1 0 S 0 . (NL N 9 JL 0 I Laat het Ruhrgebied juist dit jaar met Ruhr 2010 niet zien E B R E E E I M SS 2 .1 0 D dat de werksteden van vroeger de cultuursteden van de ELI 2 3 .0 L AU N L I R ) U (UK CO toekomst kunnen zijn? 3 .1 0 G L E 0 2 .0 S A P P S FA I R Het begrijpen van je eigen tijd is inderdaad razend 3 .1 0 H 0 . 9 0 R C U (HR) moeilijk, maar daarom hoef je nog niet met de rug naar A 0 M (B) .1 3 + C 1 6 .0 S I de toekomst te gaan staan. Zoals de in hetzelfde artikel EN JIR 3 .1 0 N ESK geciteerde oud-Nedinsco-directeur Schreiber in 1933 deed 2 3 .0 M NN toen hij zijn Venlose personeel kwalificeerde als “goede 3 .1 0 A
A– Z
5 Genk onthaalt Tenores di Bitti
alland
— ijzer, tuurw C A N O C hitec , Arc V EimMbuErg rg. burg Too E — Lu u IEl L b w E im — w C L IT im k w lt swij /U LLogEesch chool L tfor m OH Kou Hasse g END Van oges n Pla M /ieCke kt 33 is toegan LO V n.be anon lmar Desig STe EKEathol nciale H at —M LBE inge van Zuive uur / gr a Hasselt g KEN CHIT SYn d vi tief E RiePva Provi VEE zlez 33 ART IGN alE — .00 line egan DEN razaR om 20 EN n de initia N TcaW onarkt gratis to eb CTU w.a– dem AN DES H velm NG een N O aa re va uits —ITZE gavond A r/ O RV Z pl is tu J C n : ww 33 uu a R n ec — / Z da eeraluw 0e vi A PDEesig A N IE dins 20n.0.b online rchit e via zinge / O E LS raza omge M TEN A n le & G ebrv elke : reZse C li E ts & Z N N in E H z plaa E edia IT A– E Se IG rts euw— da-z lend ts on gavo ni33 IS C Z HET D, d M RCH ent A eer uw en.be plaa dins.a GAN elwkeww: reserv U R A ée — G IN B AZL33 departem r uw zing / OR w Z IN G LO E R IE et mm nieu .a-zle rvee IE S S/ / L E A– Z IN T homas Lo en h w C IT / rese GEN URE ENT ww / LE —T uur EZIN U CT RE 0 R IM TA B L R U E E .0 T T Z P G 0 C X lt E NS A– T G E N IT E EE Hasse g om 2 ’/V IN OPE AREZIG RCH kt 33 is toegan ARD ond LDES GNEELCSTURE R/ A L IS lmar at &A N TG agav N IT RPE i — ERS Zuive uur / gr a Hasselt g R TS A VA W E is Lefter E TAERTCH N vi 33 dinsd alE — .00 line U N IV –A egan N/ IG eb O N T— Chr razaR om 20 IN H onarkt gratis to MO elke ZECTU PHL ERE DES H velm nd / uits ‘H O r/ IN G plZaa C —IT dagavo uw Z IN D S 33 uu E a R — L Z E e K 0 S Z33 vi A L dins zaral IJ D raee e20n.0G.bE line N/ OOR ebrv elke : reZse TomgEplNaats on ENT zin OV E E S IG euw— da-z le Hnd gavo ni33 Z e LAB / E IG LD ns.aINrveer uw .b F A T di n w G B C w : rese O E elZ wkeIN AT IE A–Z inge H IT — EN / GL — CRE / L E nieuw .a-zlez ING GE tecten Ferrara ARC EN RI / w LEZZ rarchi igi HAN ww ESS IE / UNA terieu aries / Lu A– T GEN S IV E C asselt EM ROC OM ur In nd IN SE 33 H toegang AREZIG NP CA D — Pu ut Bou RUN LDES N/ EMCA arkt TUR NE NA itho EB E velm r / gratis selt S w IG L IT N ui e S H Z IE as C E uu g R IA — Z IO stitut vi 33a H toeg .00 line D A RARTSIGN TU TE &D zaRalE Aan — In O C IA onarkt grat IS ebra nd om 20 ts lm OUN D IA DE H Eis M ITZEC aa uive uurA/ M ASS TB KEN ME 33C — dagavo raluw —plZ .0.b ZR 0 eZ via A / ETE HOU dins za IM – 20nU R line IE raee NB ebrv elke : reZse W IT KHL /omgDeplUaats on nd zin EE DEM TE vo euw— da-z leN ni33 Z e ACA ARD SgaIG r uw nsE T IT U .a .b A ee di N S n w D rv W e IN AkeLw : rese E S IG A–Z GEN IE / zing Nelw euw EUR LS &D TAT IN AT IO ni w.a-zle E CT N G E L IC AT IE D IA PRE LEZZ P IR D IR n ww ME B ET E TER IN S l Cor A– T G E N 3 / asselt IN H N / P U R IN OR IM – appe IN 33 H toegang AREZIG ZR3E —H IN G / HE LS F KHL ZE LDES N ECTU arkt EN R IA velm r / gratis selt L E Z / P R IJ IT T E ui / H E LS C Z T as C uu A c — 33a H toegan CA L H T E N ART IGN BJE .00 line dovi ENG / gM E zaRalE kt vi O 20 Lu T / ra ar R TU S is E E on eb — N H DE H velm r /IG grat NE nd om plZaa CH ITZEC R AC uits 33C — dagavo raluw uu E S IG G IN N O — ZR 0e E S via Y P IS A OPD LD dins za Z IN H IT DE raee e20n.0.bD line ebrv elke : reZse C CA / LE O R IA Gomg/plaats on ARC zin PEN R ME euw— da-z le Und gavo ni33 R/ Z E D IT E N LO VE A F IE .a Brveer uw en.be diLnsIM E ST E O G R L E CT IE se AND g k— elkeww ERP swij / F OT / U IT L CH O RwniMeuw: re -zlezin A– Z G E N W ou O R D F K T A C T IN E EN Van IO N ON w.a M/ PLA LEZZ R E S B E LO V anon VAT EEL ww TEE IG N lt — M IN O L H IC A– T G E N JUW KEN SYS Hasse g DES IN VEE RAP AREZIG / AND WERP DEN kt 33 toegan LDES N ECTURE POG NG EN lmar / gratis AN URE IG N NT selt uive / TY RV E CT JO CHIT l— DES PEN O g a Has — Z .00 uur vi N IE ART IGN e Bij H IT NER TEN / RY LS ne zaRalE kt 33 is toegan 20 C O li O um ra ar IG MA R T TU S / on eb A A uilla DE H NGE velm r / grat nd om plZaa ITZEC D E S H IT E C uits IG N CHE IC IP —G S& S 33C — dagavo raluw uu IC T T a IS ET E — ZR E e C 0 vi A R H R D P dins za AR 20n.0.b online GAN IN H –A raee / PA O B A L ebrv omge elke : reZse G R A R IE U R ts IN G zin / OR U LT T IJ D PHL ANT plaa euw— da-z lend gavo ni33 / GL TE Z e IJ N T / L E Z R R A C IT IE S E / U LT ns.a rveer uw S Z E .b R IN S di E n w P U N N e O elwkew : rese CT EN VA / UE LE C— TUR zing w IT E RE EN TA B cten IN IQ ORS RUC nieu .a-zle E R IM RCH CT U OM / VEGE rchite E N S T w N EAR DEC E EXP A–ZL E NGEN & A C H IT E / D ww ’ S/ E SBlaIGnckeR / O P R EZIN E LS R TS ARD T IE PA K E RLIA B Dck A L IS Z G EN – A TS & A L L A VA N T G WreEndon R P E eri — –N M AT AE A A N IV E R S STA PHL A SE EN / — Die N T W Ehris Left ING N AR / IN N U H E TALRETZ – E IE RE N E C IE S O IGN O — PHL O N S ‘H O M ERE DES HITECTU DEM 3 / L IJ K E N T Z IN G IN N D A E R T C O C E IN A N K SE Z3 ART IGN alE — REF / LE R U IM V O O R IG N N/ IJ D razaR om / N N T S E ebTU E T E N S DES H C E ITZECgavo ET— E IG E S IG BO &D Hnd VÉE IT E 33C — da A K D E IG R Z uw U H L E IA A / L IN ns O C E D F di zaral E raee AR OBA E CT T IE ebrv elkeIN G: reZse ST R S TR –M zi / E LS / GL G/ REA L E ZZni33 euw— da-z lend IO N C H IT IMa — gavo u GE D IN S IT ENG SEN / I/C ZER / AR N KiHFeLrrar U O diwns.a serveer T R IJ A P O E A ke ig w S H W elw H M N : re / Lu IN H R O C E A–ZW E RGKEN S IV E C U U R D E M IE euw leGz / CO NO MU aries G T ni N -z C nd P R IN E IN E T AS Bou AA DLEEZ en — E.a EN RU ACA LEZ H IT Hw hout ww Bow TEN EB K E N –ZS / M IN IG N R /lt LEN EN e wit Simon ARC Hasse anE UU U N S IA Z IO N g R IA Z O E D A RAAIE IN G stitut RETZINNG DES T33 — K R Z In E C E eg T & R E kt E to C A N — LDESIG ECTU L / is M O IS lmar / grat HveIT D IA OND T BOU G/ RE ASS M Ea Hasselt g KEN ME EN CHIT A—RZCui .00Ruu S IN CT U ZrAne vi / an ART IGN ETE IJ E HOU EzaN RalE IM – IT E 20 li kt 33atis toeg HOU IE ra U Utsvelm S IGZEN onar NB eb CTU / V R T E W IT DEE KHL RCH ADEM nd /omDplZaa / gr ui AND RDE E EN U D 33CSH—IT gavoN uur via &A C — uw 0e O RY E CT AA ee IE F AZelRkeL diDnsEdaSseebIG zaral ST IT 20n.0.b online R TS S IG N A T H E IE / W omge VAT C H IT U R IN ts A euw—: reZ rvravo –A in N O nd R E z aa N L A N T D pl ga le uw & PH E LS eCT IO CT E E TA / / IN AT IO Zni33 diwns.ada-z eer D IA ENG IR E eTnR.bU E R P R ER elwkew : reserv EEN S P IR ME T IJEZN 3 / D zOinNgS w HET A–ZR WG D E Z F O R IN nieu .aO-z R IN IM – FleC UZIN G IN Z3 N/ UE / HE LS KHL wOwR Z IN IC O N IA S E CT LA–Z w E / E N R S L lt IT E / H RS CT asse g AT E G EHR OFE ING G33 an M ARETZIG BJE E V E / ECA L ARC / PR LDES N ECTURE BlmLarOkt gratNisEtoReg /lt EO MG N /IG R E B P IS C H / Zuive S VO R IN H asse g CHIT E S IG E r ne EN via H Z AG an ART IGN Z 3alE3— .00 uu IN G LD IT Y li kt 33 toeg razaR om/20 Dlm ar FEN ebTU AND LEZ R IA RCH DES H ve on r / gratis ITZEC vo uits R G—plZaa O S O E D ITO IE / RAZ ER / A Und 33C — daga uu a IL G B ZR e uw 0 vi A F r / al ns .0 .b RAF D T za 20n online raee ke diL IM ebrv omge elM E CT SEN CH AN TO G RPS ts in S : reZse O R IT nd E z aa w — U F O vo H pl W eu T / ga le uw T F Zni33 RC da-z EAR EK ONT eer IO N dins.a n.bAe PLA RES SPR elwkeww: reserv EEL VAT ing/e IG N w A– Z G E N / G E A P H IC IN O JUW ZzE R nieu .a-z DES IJle IN R ELA AND LEZZ wUwR W U R E / MS POG IG N CTwU A– T G E N CT / TY PRE asselt — DES ijl— IT E INN IT E ER E/ Bns Y 33 H toegang AREZIG H E e H F N R R C kt C O LDES um ke IG R TO AR lmar atis OS ECTU uillaMes IPA &A DES F IL Zuive uur / gr a Hasselt g ——GAnn CHIT T IC vi R TS 33 ART IGN alE — .00 line / P H IC egan PA R –A razaR om 20 onarkt gratis to ebTU GRA T/ URG LT DES H velm I nd / ITZEC aa uits PHL / TA N NT IM B 33C — dagavo raluw uur via R AU L —plZ .0.b ZR L e 0 R E A U ns Z IJ E R di za 20n online P U RM raee AN ONS ebrv omge elke : reZse UE ts C— E CT TFO zin SV plaa euw— da-z lend EN gavo H IT cten IN IQ ni33 PLA Z COR eer uw en.be OM rchite dins.a ARC N EAR IG N / DE elwkeww: reserv / D D E S A R TS & E SBlaIGncke zing w IE S AK Dck T P B nieu .a-zle A N on E L – — W nd AA w TA L Diere PHL jiric+ SE ww IN S S IE / — —N SEN KE T IE DEM NON E L IJ REN ACA IM T EFE / NO IG N / RU NR EN DES ES IG E E CT É E & V IT K H OU D IA REE ARC ME S TR / ST / IO N IM – IN G E ZER KHL O S IT OUD W IJ HET MP RKH UUR / CO G IN WE E CT — s— Z IN iren AAR DE IT Fa N N H ow s E E B / LE cu aron ST A– Z G E N ARC Mm UR OEK U Z — IN T — Si KUN R Z EC LE / NDE H IT lt NO URE ARC Hasse g EE E CT ART IGN E NE kt 33 is toegan HOU V R IJ H IT S IGENCTUR lmar at DEE SHIT N/ AND ARC Zuive uur / gr a RY CT E F DARC S& al — .00 line vi IT E T IE raza om 20 HEO ART H A on T eb V C Z ts – N O nd aa — vo AR PHL IN N Z33 nsdaga r uw pl .bUeCT IO / / ee di n R N eT elke : reserv EE ZER zOinNgS w W IJ DEZ nieu .aO-z FleC N/ UUR w IC O E C T A– Z wSwO R R/ EN H IT RS FES ING GGE EVE ARC PRO LEZ B LO MG B/ E lt R se / VO R Has g EN Z AG ART IGN ZR3E3 kt 33 is toegan EN AND lmar at DES HITECTU SOF AZ Zuive uur / gr a O R C R IL — G 0 A F .0 ne vi zaal CT / EN ebra nd om 20 ts onli IT E aa —Z USS vo KT Z33 nsdaga r uw pl .bA RCH ee di n e PRE elke : reserv ing/e GES w le ZzE R nieu .a-z A/ wR W IJ SEL w U M w U Z E EN A– E CT / PR ING H IT FE LEZ esken ARC OSO lt nn M F IL Hasse g —A ART IGN RE kt 33 is toegan G/ lmar at DES HITECTU BUR Zuive uur / gr a C IM R — L 0 A .0 ne vi zaal RM O ebra nd om 20 ts onli Z F T aa — vo PLA Z33 nsdaga r uw pl .be ee di IG N en elke : reserv DES zing w nieu .a-zle — w jiric+ ww
A– Z G E N IN LEZZ A– T G E N IN AREZIG LDES N ECTURE
boeren met veel verstand van smokkelen en carnaval vieren, maar ongeschikt voor de fijnindustrie”. Zijn grote ongelijk bleek amper een kwart eeuw later, toen Océ (Van der Grinten) aan zijn opmars begon als wereldwijd opererend technologieconcern. En reken maar dat het Noord-Limburgse handjes waren die al die fijnzinnige copiers en printers in elkaar zetten. Océ investeerde in de toekomst, en geloofde in de mensen die daaraan gestalte moesten geven. Dat is wat nu opnieuw gevraagd wordt bij de voorgenomen investeringen in cultuur in Venlo. Een fundamentele versterking van het culturele klimaat kan Venlo van een bijeengeschoven herindelingsstad eindelijk een echte stad maken. Als Van Hoofs stelling klopt dat cultuur in Venlo weinig handen op elkaar brengt, wil dat nog niet zeggen dat dit in de toekomst zo moet blijven. Waarom zou Venlo geen sympathie kunnen opvatten voor het plan dat Cyrille Offermans in deze editie van Zuiderlucht ontvouwt om van het gerestaureerde Nedinsco een lieu de mémoire te maken, een plek der herinnering. Van diverse herinneringen zelfs: aan de eertijdse oorlogsfunctie van het gebouw (een direct gevolg van de Vrede van Versailles), aan het Nieuwe Bouwen (waar Bauhaus indertijd een representant van was) en aan de geallieerde bombardementen van 1944 die grote delen van Venlo plat legden en waarbij Nedinsco wonderwel gespaard bleef. Globaal en lokaal, de wereld ontmoet de wijk in een historisch gebouw in Venlo-Zuid: zo’n studiecentrum annex archief met een museale functie, zou directeur Jos Schatorjé van het Limburgs Museum daar geen oren naar hebben? Als toetje op het nog te verrijzen Museumforum aan de Keulsepoort. Daarmee zou Venlo, met bijna 100.000 inwoners inmiddels veel meer dan een werkstad, zich eindelijk eens níet te kort doen.
30.
—N
—M
arcu
s Fa
irs —
Mode met stip Stokstraat 28-32 6211 GD Maastricht T. 043.3216432 www.kikiniesten.nl
Prada, Prada Red Line, Miu Miu, Jil Sander, Marni, Dolce & Gabbana, Balenciaga, Etro, Orson + Bodil, Lanvin, Alaïa, Chloé, Viktor&Rolf, Burberry Prorsum, Dries van Noten, Bottega Veneta, Hogan, Sergio Rossi, Brunello Cucinelli, Tods
WIDO SMEETS hoofdredacteur
www.zuiderlucht.eu
0
februari 2010
THIS GUN’S FOR HIRE PASCALLE MANSVELDERS (NL) 27 november 2009 t/m 28 februari 2010
21 feb om 15:00 uur Theater Heerlen (Première)
28 feb, 5 april, 30 mei om 14:30 uur Het Laaglandtheater, Sittard 28 maart om 14:00 en 16:00 uur Ainsi, Maastricht 17 april om 19:30 uur Munttheater, Weert
ODAPARK centrum voor hedendaagse kunst venray | www.odapark.nl www.hetlaagland.nl
ALEXANDER VOGELS
het oudste frankrijk
ALEXANDER VOGELS DE UITDAGING I, OLIE OP DOEK, 2009, 150 X 300 CM
GALERIE POST + GARCíA TENTOONSTELLING T/M 7 MAART 2010
LA FORTEZZA AVENUE CÉRAMIQUE 17 NL 6221 KV MAASTRICHT T +31 (0)43 356 19 00
[email protected] WWW.POSTGARCIA.COM OPENINGSTIJDEN DONDERDAG T/M ZATERDAG 12-18 U ZONDAG 13-17 U CARNAVALSWEEK GESLOTEN
4
www.zuiderlucht.eu
februari 2010
Zangers die klinken als een doedelzak
Bim bam bo
De typische boventoonzang van de Tenores di Bitti uit Sardinië is wereldwijd een zeldzaam verschijnsel. foto CC Genk
De Sardische gemeenschap van Genk kon haar oren niet geloven toen bleek dat de Tenores di Bitti hun stad aandoen. In hun geboorteland hebben de zangers de status van supersterren. “Wat me boeit aan deze volkse traditie is hun spontaniteit. Die is bijzonder omdat het gaat over een eilandcultuur die afgesloten bleef van het grote vocale verhaal in Europa.” door Jozefien Van Beek
T
oen Eddie Guldolf, programmator van het Cultureel Centrum Genk, Tenores di Bitti voor de eerste keer hoorde, was hij een tikkeltje in de war. “Ze klonken als Aboriginals of als Mongoolse keelzangers”, zegt Guldolf. “De klanken lijken sterk op een didgeridoo. Als je niet weet dat ze Italiaans zijn, hoor je niet vanwaar ze komen, zo vreemd klinkt het. Maar hun muziek heeft een warmte die ik zelden tegenkom.” Op de website van Tenores di Bitti staat een YouTube-filmpje waarop te zien is hoe deze bijzondere klank ontstaat. Een voor een stellen de vier zangers zichzelf voor en zingen ze een stukje. De solist zingt de melodie, de rest ondersteunt die met nonsensicale klanken als ‘bim bam bo’ of ‘bimballam bimballam bo’. Nadat iedere zanger afzonderlijk gezongen heeft, komen alle stemmen
5
samen in een bijzondere polyfonie. Het filmpje toont de Tenores in een groene omgeving wanneer plots een oudere vrouw met witte schort rechts achteraan in beeld komt gelopen. Ze zet haar handen in haar zij, danst een maat mee en verdwijnt weer uit beeld. De opmerkelijke manier van zingen van de Tenores, alle vier afkomstig uit het kleine dorpje Bitti op Sardinië, steunt op een eeuwenoude Sardische zangtraditie die de zangers in ere willen houden. De a capella polyfonie wordt altijd in vier stemmen gezongen in de streektaal. Al twintig jaar lang zetten de Tenores dat gebruik voort, door te zingen en op te treden, maar ook door jonge zangers op te leiden die hen te zijner tijd kunnen opvolgen. “Onze toekomst”, noemen ze deze Sardijnse jongeren op hun website. La tradizione continua.... Omwille van die traditie vindt
musicoloog en zanger Dirk Snellings het interessant om de muziek van Tenores di Bitti te vergelijken met oude polyfonie uit de Lage Landen. Snellings verdiept zich met Capilla Flamenca, het ensemble waarvan hij medestichter en artistiek leider is, namelijk in de muziek van de Vlaamse polyfonisten. Snellings: “Als we de 15e en 16e eeuwse polyfonie uit de Lage Landen vergelijken met de zuidelijke, volkse meerstemmigheid van Tenores di Bitti dan is de eenvoud van de Italianen opvallend. Deze zangers beperken zich tot twee akkoorden in de begeleidende stemmen, terwijl een tenor het liedje zingt.” In West-Europa stelt de polyfonie veel grotere eisen aan de stemmen, zegt Snellings. “Bij ons is de omvang zowat twee octaven, waardoor het gebruik van borst en kopstem bijna noodzakelijk is. Bovendien zijn in onze polyfonie alle stemmen evenwaardig en
www.zuiderlucht.eu
zingen ze allemaal melodisch materiaal. Onze oude muziek is dus rijker en complexer. Maar wat me boeit aan de volkse traditie is hun spontaniteit. Die is bijzonder omdat het gaat over een eilandcultuur die afgesloten bleef van het grote vocale verhaal in Europa.” Opvallend vindt Snellings de typische scherpe, nasale klanken die ontstaan omdat de Tenores door hun neus zingen. “Zulke zangculturen zijn heel volks, ruraal en beperkt in expressiemogelijkheden, maar het is wel heel leuk om te horen hoe de stemmen met elkaar versmelten en zo de klanken van een doedelzak lijken te imiteren.” Zulke boventoonzang is wereldwijd een tamelijk zeldzaam verschijnsel. Behalve bij nomadenvolkeren uit CentraalAzië komt zulke boventoonzang eigenlijk alleen voor in het oostelijk deel van Zuid-Afrika. Én op Sardinië in de tenore-stijl dus, waarbij vier zangers gezamenlijk een vijfde stem produceren. Ook Eddie Guldolf vindt die manier van zingen erg bijzonder en programmeerde daarom de Sardische zanggroep in Genk. “Maar dat is niet de enige reden”, zegt hij. “Ook de context van Genk speelde mee. In de stad wonen namelijk meer dan 10.000 Italianen.” Lachend: “Men noemt Genk daarom de meest Noordelijke stad van Italië. De Italiaanse traditie is ondertussen een stuk van de cultuur van Genk geworden. Daarmee houd ik dus rekening bij de programmatie.” Dat de Tenores di Bitti supersterren zijn in eigen land speelde natuurlijk ook mee. Guldolf: “Ze zijn wat uit de actualiteit verdwenen, maar een tijd geleden speelden ze in de meest prestigieuze zalen. Op mijn vraag doen ze nu een kleine tournee in Vlaanderen. De Sarden in Genk konden hun oren niet geloven toen ik zei dat Tenores di Bitti naar hier zouden komen. Ze geloven het nog altijd niet eigenlijk. Ze denken dat ik me vergis en dat ik een groep geprogrammeerd heb zoàls Tenores di Bitti.” Hij lacht opnieuw: “Zo legendarisch is die groep dus in Italië.” Tenores di Bitti in Zaal Paro Winterslag op 3/2 2010. www.genk.be en www.tenoresdibitti.com
februari 2010
Tanja Ritterbex, ontwerp affiche 2010
GEWICHTIGE ZAKEN – Vastelaovend in Limburg 21 januari t/m 19 februari 2010 Gouvernement aan de Maas, Entreehal Limburglaan 10, 6229 GA Maastricht Openingstijden Werkdagen, 9.00 - 17.30 uur
Met Jan Mulder Tine Embrechts Lucas Van den Eynde BL!NDMAN Jan Caeyers Ensor Strijkkwartet Wies Hermans Kurt D’Haeseleer Jeroen Olyslaegers Sven Speybrouck Annelies Verbeke Dimitri Verhulst
CHAGRIN D’AMOUR BEHOUD DE BEGEERTE Saint-Amour wordt voor één keer Chagrin d’amour, een liefdesparcours met hindernissen maar vooral ook met literatuur en muziek die u de bittere pil die de liefde ook kan zijn doet vergulden. Vrijdag 19 februari 2010 om 20.15 uur Casino Modern Genk (B) € 15 - € 13 (-26/+55) € 12 (keuzeabonnement)
DesignweDstrijD
Info en tickets: UiT in Genk • Europalaan 34 • 3600 Genk (B)
[email protected] • +32(0)89 65 44 80
Designwedstrijd in samenwerking met Flos. Het gerenommeerde interieur- en modehuis Berden Heerlen geeft het startschot voor alweer de tweede Berden Designwedstrijd. Dit jaar gaat Berden de samenwerking aan met FLOS (lampen-design). Designers worden uitgedaagd om een lamp te ontwerpen voor FLOS. Het winnende ontwerp zal beloond worden met een tegoedbon voor een lamp uit de FLOS collectie t.w.v. € 1250,-.
Voor meer info en spelregels zie: www.berden.nl/_berden_designwedstrijd
6
2009/2010
netty van osch
femke habets
van 17 januari t/m 14 februari 2010 is er in huub hannen Galerie in maastricht een duotentoonstelling met netty van osch (beelden en installaties) en femke habets (gemengde technieken). boschstraat 50 maastricht . t +31 (0)43 - 325 55 52 . www.huubhannen.nl
[email protected] . open vr-zo van 13 tot 17 uur en op afspraak
www.zuiderlucht.eu
februari 2010
Frans Pollux schreef een boek
Debuutroman
Beeld omslag: Rogier Alleblas.
“Schriéver,” antwoordde Fransje Pollux vroeger als mensen vroegen wat hij wilde worden. Maar eerst werd hij zanger van Neet oét Lottum, radiomaker bij L1 en Stadsdichter te Venlo. Hij schreef voor de Venlose Revue en richtte theater ’t Venein op. Het schrijverschap is nu ook gelukt. Op 25 februari verschijnt zijn debuutroman Het gelijk van Heisenberg. Een voorpublicatie. door Frans Pollux
I
k slenterde naar de openstaande voordeur om die te sluiten, maar merkte meteen dat de achtergrondruis veranderd was. Geen sirenes meer, geen stemmen van boven, zelfs de wind werd weggedrukt achter een allesoverheersend gerommel. De ruis werd luider. Het was een rollend, bulderend geluid,
7
algauw doordringend genoeg om mij het denken onmogelijk te maken. De vloer begon te trillen. De metalen kast van Firthe met een verzameling foto’s uit het einde van het vorige millennium kieperde om. Ik voelde de ruis zelfs in mijn maag. Staande in de deuropening zag ik de zendmast van de op de hei gelegen troepenmacht die ons
moest beschermen tegen terroristische aanslagen, omkwakken. Niet wankelen, aarzelen en dan nog steeds twijfelend omvallen, nee: omkwakken. Alsof een reus ertegenaan schopte. Zonder soundeffects – want alleen de nog steeds zwellende zee van ruis vulde mijn oren. Regen kletterde in mijn zatte gezicht. Ik proefde zout. Duidelijk zout. De bulder werd ondraaglijk. In de straat was geen licht, geen enkele mediabox straalde door de ramen van de huizen, de straatleds werkten niet en er was een opmerkelijk gebrek aan passerende voertuigen. Nu pas zag ik her en der mensen uit hun huis komen lopen en paniekerig heen en weer bewegen. Ik stapte naar buiten. Ik was meteen drijfnat. De felle wind schuurde mijn wangen. Was Firthe nu dood? Het huis van Firthe en dat van de buren stond hoger dan de huizen aan het begin van de straat. De wijk was geheel volgens de regels en aanbevelingen van het wereldmilieuverdrag van Dallas op een oude stortplaats gebouwd. De gewezen vuilnisbelt was een natuurlijke verhoging geworden. Een vesting. Door de duisternis zag ik niet precies wat er beneden in het lagergelegen deel van de straat gebeurde. Wat ik wel zag was dat het er in één klap nóg donkerder werd. Vage silhouetten van gebouwen werden opgeslokt in dat zwart en ik meende boven het nu belachelijke volume van de bulderende ruis uit kraken, breken en geschreeuw te horen. Tegenover me begon iemand te rennen met een kind in zijn armen. De andere kant op, weg van de duisternis die van beneden naar boven kwam. Ik vroeg me af of ik ook moest rennen, maar het waterdichte wolkendek maakte alles nu zo donker dat ik, zeker ook door de Don Hilario, mijn nek zou breken eer ik aan het eind van de blank staande oprit kwam. Ik keek omhoog. Geen maan. Geen sterren. Ik keek naar de grond. Mijn sokken stonden in het water, mijn schoenen had ik bij de straalverwarming in de woonkamer gezet maar die dreven me juist op dat moment voorbij. Er stond zeker tien centimeter water in Firthes kamer. Groepen mensen renden nu weg van de dichterbij komende duisternis. Het was
www.zuiderlucht.eu
secondewerk en mijn besluiteloosheid, mijn dronkenschap, mijn aangeboren apathie, mijn acceptatie van al die vreselijke dingen die ik ook wel inzag maar toch niet kon veranderen, mijn volledige overgave aan een soort van marktmechanisme van het leven, deden me mijn ogen sluiten. Donkerder kon het niet worden. Godverdomme, schoot er wel nog dwars door mijn altijd al aanwezige maar recentelijk tot leefregel verheven desinteresse heen, ook Firthe was dood. ‘Syris!’ gilde een knallende stem boven me. ‘Kom naar binnen!’ Ik opende mijn ogen en zag het hoofd van Viantha. Ze leunde door het gebroken badkamerraam waar eerder de iepentak een weg naar binnen had gezocht. Ik zag haar amper en voelde mijn voeten niet meer. ‘Ik voel mijn voeten niet meer,’ riep ik, maar niet eens uit volle borst omdat ik wist dat ze me toch niet kon horen. De onmenselijke bulder maakte mijn stembanden nutteloos. Ik kreeg een klap tegen mijn borst. Mijn benen werden weggeslagen, ik ook, en voor ik wist wat me geraakt had sloeg ik met mijn rug tegen de muur tussen de kamer en de keuken. Ik was door de openstaande deur naar binnen geblazen met een kracht die de keukenmuur had kunnen verpulveren – dacht ik ten onrechte, want de muur bleef staan. Ik moet even verdoofd zijn geweest. Het voelde korter dan dat ik nu beschrijf terwijl ik elke seconde, elke nanoseconde, intens beleefde. Behalve dan tijdens dat verdoofd zijn. Toen ik wilde schreeuwen om te horen of ik nog leefde, schoot er vloeistof in mijn keel. Ik kneep mijn ogen nog harder dicht, spuugde het uit met als gevolg dat ik nog meer vloeistof binnenkreeg. Ik greep naar mijn mond, voelde een steek in m’n elleboog, wist dat ik daarmee de muur geraakt had, en toen mijn hand door de lucht bewoog realiseerde ik me dat die lucht geen lucht was. Ik was omringd door water. IJskoud water. Frans Pollux, Het gelijk van Heisenberg. Uitgeverij Atlas, 19,90 euro. De roman wordt op 25/2 gepresenteerd in boekhandel Koops, Venlo. In 2011 verschijnt de duitse vertaling bij de Berlijnse uitgever Aufbau Verlag. www.franspollux.nl
februari 2010
Op de huid van
Opera in de bios
Bioscopen trekken volle zalen met via de satelliet doorgestraalde live opera’s vanuit The Metropolitan Opera in New York. “Twee jaar geleden zaten maar acht bezoekers in de zaal, de laatste drie opera’s waren uitverkocht.” door Emile Hollman
Karita Matilla in Tosca, live vanuit The Metropolitan in New York. foto The Metropolitan Opera
D
e camera glijdt door de orkestbak op zoek naar dirigent Edo de Waart die in 1999 voor het laatst op de bok stond in The Metropolitan Opera in New York. Er wordt gestemd en gebabbeld, een violiste schaart schielijk haar vingers ten teken van victorie. Dan blikt de camera over de rand van de bak de zaal in. De bezoekers van een van de meest vermaarde operahuizen ter wereld maken zich op voor Der Rosenkavalier van Richard Strauss. Tegelijkertijd maken vele tienduizenden operaliefhebbers elders ter wereld zich op voor dezelfde opera. De matineevoorstellingen in New York worden namelijk live en in high definition per satelliet doorgestraald naar meer dan duizend bioscopen in bijna veertig landen over de hele wereld. Van Uruguay tot Zuid-Korea tot in Sittard/Geleen, Roermond, Luik en Hasselt. Als de zaallichten in Foroxity Sittard gedoofd zijn
8
en ruim honderd liefhebbers in stille en hoopvolle verwachting zijn van de grote stemmen van Renée Fleming en Susan Graham, is het in New York nog buitengewoon rumoerig. Dan verschijnt niemand minder dan Placido Domingo op het scherm. Hij zal deze avond wereldwijd als gastheer fungeren. De camera vindt Edo de Waart die de eerste klanken uit Der Rosenkavalier ontlokt aan het orkest en gaat dan op zoek naar Feldmarschallin Maria Theresa (Renée Fleming) en haar jonge lover Octavian (Susan Graham), reeds minnend en zingend in en rond de buitenechtelijke sponde. Hun spel is fysiek en de camera’s registreren genadeloos of er gefaket wordt of niet. Live in New York lacht men hoorbaar als Fleming een pets op haar kont krijgt; in Sittard/Geleen ziet de bioscoopbezoeker dat zij fluks en kuis haar kleed iets omlaag trekt tijdens het liefkozen, alsof ze voelt dat het publiek
www.zuiderlucht.eu
dicht op haar huid zit. Het publiek dat ziet dat er echt een traan uit haar oog rolt en dat haar lippen daadwerkelijk beroerd worden door die van haar tegenspeelster. Als het Amerikaanse applaus na de eerste acte is verstomd, volgt de camera Renée Fleming achter de coulissen. Ze krijgt een microfoon aangereikt en wordt live bevraagd door Domingo. Die verwoordt zijn egards in bravo en bravissimo maar Fleming vertelt wel dat juist haar jarenlange vriendschap met Graham, in de eerste acte verkleed als man, haar geloofwaardigheid in deze fysieke scene ten goede is gekomen. Het is fascinerend om een persoonlijkheid als Renée Fleming zichzelf zo kort na haar optreden te horen recenseren. En dan moeten er nog twee delen van anderhalf uur volgen. De vraag ligt voor de hand: haalt opera in de
februari 2010
de diva
siciliaanse herinneringen
John Bröcheler: ‘De kleinste stemmen krijgen de beste versterking. Eigenlijk word je bedonderd.’ bioscoop het bij opera in het theater? Placido Domingo roept alle kijkers in elk geval op om vooral ook eens een concertzaal te bezoeken. De Limburgse bariton in ruste John Bröcheler kan dat niet meer opbrengen. Sinds hij is gestopt met optreden, zegt hij volkomen nerveus te worden alleen al bij de gedachte om naar de opera te gaan. Hij wil de spanning die zijn collega’s doorstaan niet meer plaatsvervangend ondervinden. Thuis in Eperheide bij Vaals heeft hij een minibioscoop ingericht. “Via een decoder heb ik de concerten voor het uitzoeken.” Het fenomeen van de bioscoopopera’s is hem niet onbekend. Zelf is ie ook al eens live uitgezonden toen hij in Amsterdam in Wagners Ring des Nibelungen stond. Toch plaatst hij kanttekeningen bij zulke live-registraties. “Met kerst heb ik thuis een matinee in Amsterdam beluisterd. Het geluid kwam heel gemakkelijk mijn huiskamer binnen, maar daags erna las ik in een recensie in de Volkskrant dat de mezzosopraan in de zaal helemaal niet over het orkest heen kon komen. Dat is de pest met microfoons. Normaal wordt in de opera zonder microfoons gezongen, behalve als er wordt uitgezonden. Dat betekent dat de kleinste stemmen de meeste versterking krijgen en beter overkomen. Eigenlijk word je gewoon bedonderd. Wat denk je dat er gebeurt met die zangers in het tv-programma Una Voce Particolare? Zodra ze voor het eerst de sprong maken van televisie naar concertzaal vallen ze in een diep gat. We worden zo overspoeld met uitvergrotingen en digitale effecten dat je de kans loopt dat Der Rosenkavelier live wel eens tegen zou kunnen vallen vergeleken met de versie in de bioscoop. Als je Rieu al zijn effecten en zijn Noordpooldecor afneemt en je alleen nog maar de muziek hoort, vertrekt negentig procent van het publiek.” Bariton Roger Smeets, coach regie/drama van de opera- opleiding van het Maastrichtse Conservatorium, zag twintig jaar geleden voor het eerst en voor het laatst een opera in de bioscoop: La Traviata in het Amsterdamse Tuschinski. Een filmopname op locatie met in de hoofdrol…. Placido Domingo. Hoewel de bioscoop voor hem een geheel eigen magie heeft, geeft hij de voorkeur aan een voorstelling van vlees en bloed. Toch snapt Smeets de kick van de bioscoop wel. Hij vermoedt zelfs dat er in de klassieke muziek een nieuw publiek is, gevonden door André Rieu en zijn bekende melodieën. Daarnaast zullen de wereldsterren uit de opera een grote aantrekkingskracht uitoefenen. “Dat je live aanwezig bent bij een première ver weg, moet nog een extra dimensie geven.” Laurens van Bergen, directeur van Limburgs mooiste filmtheater Royal in Heerlen, beaamt dat. Hij heeft wel eens een opgenomen opera geprogrammeerd maar daar kwam slechts
9
Tranen
anderhalve man en een paardenkop op af. “Het moet live”, heeft hij geleerd. Ook al is dat evenmin een garantie voor succes. Hij kreeg smalende reacties toen hij een concert van André Rieu live vanuit Australië in zijn theater presenteerde voor vijftig bezoekers. “Het hoort er allemaal bij,” zegt Van Bergen. “De investering doen - rond de zeventig mille - is één ding, maar je moet wel nog even een doelgroep bereiken. En die is mij onbekend. Ik heb de keuze tussen opera vanuit de Scala in Milaan, vanuit Londen of Berlijn. Maar opera is niet mijn core business, dus de weg zal wat langer zijn.”
I
n Limburg biedt Foroxity in Roermond en Sittard/Geleen opera vanuit de New York Metropolitan aan, net als de meeste Pathébioscopen in Nederland. Woordvoerder Leon Koop zegt dat de Minerva-bioscopen in 2010 gedigitaliseerd zullen worden zodat straks ook in Maastricht opera aangeboden zal worden. Foroxity loopt voorop: daar biedt men sinds kort ook belangrijke stukken uit het National Theatre uit Londen volgens de formule van de Metropolitan. “Alles heeft zijn tijd nodig”, zegt Marie-Rosé Vandenbergh van Foroxity. “Ook bij ons zaten twee jaar geleden bij de eerste operavoorstelling maar acht bezoekers in de zaal, de laatste drie opera’s waren uitverkocht.” Kinepolis in Hasselt is een van de modernste bioscopen in de Euregio en als een van de weinige technisch in staat om de 3D concertfilm van U2 in 2008 aan te bieden. Na het eclatante succes van de film Avatar weet elke bioscoopeigenaar dat investeringen in digitale projectors lonen. In Hasselt liepen de zalen eerder ook al vol voor liveconcerten van Robbie Williams en Elton John en een Europacupwedstrijd tussen Club Brugge en Valencia. In Sittard/Geleen luidt Placido Domingo met een interview de tweede acte van Der Rosenkavalier uit. “And now: popcorn”, grijnst hij. Maar de bezoekers worden getrakteerd op wat anders: drankjes naar keuze, zuurkool met worst en goulashsoep. Onder hen ontwerper - en operaliefhebber - Maurice Mentjens. Een week eerder zag hij in Berlijn zijn favoriete opera Die Zauberflöte in de Staatsopera en nu geniet hij van Der Rosenkavalier, al vindt hij deze “iets té hip” maar niettemin “supertof”. Bioscoop of concertzaal? “De bioscoop,” zegt hij in de pauze. “Toch de concertzaal”, meent hij na afloop. Alhoewel. “Hier kun je een première bijwonen van Placido Domingo, een van mijn grote helden. Dat zou ik niet willen missen. Niet gek hè, voor een stadje als Sittard.” www.foroxity.nl www.kinepolis.be www.royaltheaters.nl
www.zuiderlucht.eu
H
et zal een jaar of drie geleden zijn geweest. We hebben er onze eerste Siciliaanse winter opzitten. Februari, de amandelen en de mimosa staan volop in bloei. Er komt een e-mail binnen uit Nederland: een Maastrichtse kennis is van plan om in het voorjaar met een gezelschap een tocht van een week over Sicilië te maken. Of ik niet een rondleiding door ons stadje Noto kan verzorgen. Geen probleem. Maar wie zijn die mensen? “O, allemaal aardige mannen met hun vrouwen. Ex-gedeputeerden, burgemeesters, wethouders, gepensioneerde directeuren van grote bedrijven. We maken elk jaar een uitstapje van een week en dan combineren we cultuur met lekker eten en drinken.” De dag van bezoek breekt aan. Het gezelschap komt met een luxe touringcar uit Palermo. Ik heb via de e-mail een duidelijke routebeschrijving naar ons huis even buiten Noto gestuurd. Mijn vrouw en ik zitten buiten te wachten. We hebben een stevige voorraad heerlijke Siciliaanse wijnen op tafel gezet. Dan gaat de telefoon: de organisator van de reis. Hij klinkt paniekerig. Ze staan met de bus op een plaats waar ze niet meer verder mogen en de chauffeur begrijpt niet wat ze willen. Hij spreekt geen woord Engels en van het gezelschap spreekt niemand een woord Italiaans. De chauffeur komt aan de telefoon. Hij staat bij de brandweerkazerne. Aan de verkeerde kant van de stad. “Blijf daar maar staan”, zeg ik, “over een minuut of tien ben ik bij de bus.” Ik wenk de chauffeur en geef aan dat hij achter mij aan moet rijden. Twintig minuten later stopt de touringcar voor ons huis. De chauffeur stapt als eerste uit, kijkt verbaasd om zich heen en vraagt wat die mensen hier in vredesnaam komen zoeken. Behalve de overweldigende natuur en het fantastische uitzicht is hier toch niets te beleven? Ik vertel hem dat ze voor mijn vrouw en voor mij komen, eindelijk begrijpt hij waarom hij die vreemde bergweg op heeft moeten rijden. Door al dat gedoe is het inmiddels bijna 12 uur. Er worden vlug een paar glazen wijn naar binnen gegoten, dan een korte rondwandeling door Noto en tenslotte naar het restaurant. Na een wat tegenvallende lunch is het alweer tijd om afscheid te nemen. Mijn vrouw en ik krijgen het gevoel dat er meewarig naar ons wordt gekeken. Zo van: wat zielig dat die twee mensen hier op dit armoedige eiland moeten wonen. We staan op het plein bij het stadhuis en de kathedraal. Een van de gasten blijft even achter, een wethouder. Hij kijkt naar ons, spreidt zijn armen en roept, daar op dat lege plein, met overslaande stem: “Maar ik kan jullie hier toch niet zomaar achterlaten? Kom toch terug naar Maastricht!” De tranen staan in zijn ogen. Op dat moment denk ik: ik ga nooit meer terug naar Nederland. PIETER BEEK
februari 2010
osterholt & uitentuis model citizens – continuum
daniel van hauten egotrip.tv
30 01–14 03 2010 10
www.zuiderlucht.eu
februari 2010
Tegen de vluchtigheid
Pac-man
De schilderijen en installaties van Ton Slits geven zich niet meteen gewonnen. Maar de moeite loont: Slits’ strakke, ogenschijnlijk formele structuren verbergen allerlei symbolen en dubbele betekenissen. “Ik vraag minuten van de toeschouwer, geen seconden.” door Duncan Liefferink
“E
Zonder titel (2009). 200 x 160. foto’s Etiënne van Sloun
en kruis kan een christelijk symbool zijn. Of een windroos: noord, zuid, oost, west. Of gewoon een assenkruis, een kruising van twee lijnen.” Dubbelzinnigheid is troef in het werk van Ton Slits (Valkenburg, 1955). Een cirkel kan een hemellichaam voorstellen. Het kan als markering van een knooppunt of een eindpunt fungeren. Of als blaadje aan een boom. Soms is de cirkel open en biedt zicht op diepere lagen, als een opgelichte putdeksel of een gat in de wolken. Net als het kruis is de cirkel een oervorm, een universeel teken. Juist in dat universele karakter zit hem de dubbelzinnigheid. Het werk van Ton Slits oogt op het
11
eerste gezicht weinig spectaculair. In zijn schilderijen, reliëfs en installaties overheersen grijze, gedempte kleuren en regelmatige vormen. Vaak wordt de basis gevormd door een netwerk van vertakkende of elkaar kruisende lijnen. Je moet denken aan een plattegrond of het schema van een printplaat. “Als kind woonde ik vlakbij de grotten in Valkenburg”, vertelt Slits. “In de oorlog is daar gewerkt aan een fabriek voor de V2raketten. Dat fascineerde me mateloos, niet zozeer het oorlogsverleden, maar het beeld van die verborgen kamertjes waarin van alles kan gebeuren.” In zijn werk zie je dat terug. Pas als je beter kijkt, ontdek je de symbolen, de betekenissen
en de associaties die zich binnen de ogenschijnlijk formele structuur schuil houden. Op Slits’ tentoonstelling in Museum Van Bommel Van Dam Venlo – als duopresentatie met de Duitse kunstenaar Horst Keining later dit jaar ook te zien in IKOB Eupen – ligt de nadruk op recent werk. Tijdens ons gesprek, ongeveer een maand voor de opening, overweegt hij of hij ook één of twee oudere stukken zal laten zien. Hij haalt een paar doekjes en foto’s van groot werk op papier uit het begin van de jaren negentig te voorschijn, de tijd dat hij afscheid nam van de figuratie. Wat is overgebleven zijn de universele tekens en de ruimtelijke gelaagdheid die nog steeds kenmerkend zijn voor zijn werk. Om structuren en symbolen letterlijk over elkaar heen te leggen, maakt Slits gebruik van halftransparante lagen, brengt gaten aan in het doek of het papier, of hangt er uitgeknipte of uitgesneden vormen voor. Wishful thinking nr. II, te zien in Venlo, zweeft als een reusachtig stuk Brussels kant in de ruimte. Lang voor Berend Strik of Michael Raedecker begon hij al te tekenen met zwarte of grijze borduursteken. Terwijl zijn stijl van schilderen in de loop van de jaren steeds strakker is geworden, helpt dit soort ingrepen het beeld tot leven te wekken. Hoe meer ik van Slits’ werk te zien krijg, hoe meer ik tot de overtuiging kom dat het in essentie over vrijheid gaat: vrijheid, energie en beweging en de vele manieren waarop die kunnen worden ingeperkt. Dat kan zijn door onderdrukking en geweld, maar misschien nog wel meer door de allesoverheersende invloed van technologie, digitalisering en compromisloos systeemdenken. De installatie Homo fabricatus uit 1998, helaas niet te zien op de tentoonstelling, bestaat uit een aantal rekken met in papier uitgestanste, volstrekt gelijkvormige delen van mensen. Er zijn dozen om de onderdelen mee te nemen en, zo stel
www.zuiderlucht.eu
Zonder titel (2007). 200 x 160.
je je voor, elders in elkaar te zetten. In 2002 schilderde Slits op de zijmuur van een flat in de Bijlmer dunne horizontale strepen die de eenvormige structuur van de wijk voortzetten. Ze contrasteren met op de gevel gemonteerde, ronde glazen platen die naar gelang je standpunt, het jaargetijde en het weer in alle mogelijke kleuren het licht reflecteren. In Slits’ schilderwerk wemelt het van de gestileerde figuurtjes die met hun holle ogen zowel aan doodshoofden als aan Pac-man uit de populaire computerspelletjes doen denken. Vaak bevinden ze zich in tamelijk benarde situaties, opgesloten in hokjes of als trofeeën aan een stok gespiest. Slits’ kijk op de condition humaine lijkt niet al te vrolijk te zijn. “Toch zie ik mijn werk niet als een aanklacht”, reageert de kunstenaar. “Ik ben geen wereldverbeteraar. Ik probeer eerder te confronteren, vragen te stellen. Mijn werk is een tegenwicht tegen de vervlakking en de vluchtigheid van de hedendaagse cultuur. Midden jaren negentig begonnen allerlei kunstenaars filmpjes te maken om de aandacht te vangen. Ik heb heel bewust besloten dat niet te doen. Voor een enkel beeld vraag ik minuten van de toeschouwer, geen seconden.” Hij lacht even: “Nee, om de mensen zo ver te krijgen gebruik ik geen trucs. Het werk is er gewoon.” Entlang dem Rande des Mondes: Ton Slits en Horst Keining. Museum van Bommel van Dam, Venlo, 7 februari t/m 23 mei. IKOB – Museum für Zeitgenössische Kunst, Eupen (B), 13 juni t/m 22 augustus. Zie www.vanbommelvandam.nl.
februari 2010
Podium
Zie ook Agenda en www.zuiderlucht.eu
Heerlen
Genk
DE SPIEGEL
CULTUURCENTRUM GENK Vr 5 en Za 6 feb | concert | Axelle Red – Coming Home (uitverkocht) | 20.15 | Casino Modern Za 6 feb | familie 6+ | Luxemburg speelt Stoppeltje | 15:00 | Auditorium Limburghal Vr 12 feb | dans | Cie Thor - To the ones i love | 20:15 | Auditorium Limburghal Zo 14 feb | valentijnsconcert | Tom Pintens / Ellen Schoenaerts (incl. eten) | 20:15 | Casino Modern Vr 19 feb | literatuur | Chagrin d’ Amour met Jan Mulder, Dimitri Verhulst, Tine Embrechts, Lucas vanden Eynde e.a. | 20:15 | Schouwburg Cultuurcentrum do 25 feb | concert | Bart Voet | 20:15 | Casino Modern Za 27 feb | familie 4+| Het Filaal speelt Wiplala | 15:00 | Auditorium Limburghal Volledig programma op www.cultuurcentrumgenk.be – tickets
[email protected] +32 89 65 44 80
Maastricht AINSI Wo 3 feb | dans | Legal errorist | Liquid loft | 20:30 (inleiding om 19:30) Vrij 5 feb | theater | Nachtschade | Firma Rieks Swarte | 20:30 Za 6 en zo 7 feb | dans | WO BIN ICH? #1 en #2 (première) | Elsa van der Heijden | 20:00 Vrij 19 feb | dans | Finding frequency | Gotra Ballet | 20:30 (inleiding om 19:30) Za 20 feb | creatieve industrie | PechaKucha Night #5 | 20:20 Zo 21 feb | dans | 72 Suggesties aan een lichaam | Leine & Roebana (inl. 19:30) | 20:30 do 25 en vrij 26 feb | muziektheater | A sado Country Opera | MaisonDahlBonnema | 20:30 AINSI - Lage Kanaaldijk 112 - 113, Maastricht / volledige agenda op www.ainsi.nl
CENTRE CÉRAMIQUE highlights februari 2010 Di 2 feb | lezing | ‘Vol in het leven met epilepsie’ Do 25 feb | concert | Noten bij de lunch Zo 28 feb | lezing | Leeskringendag met Elsbeth Etty en Koen Eykhout Zo 21 feb t/m Zo 18 apr | Fototentoonstelling | Limburgse schatjes door Jonathan Vos t/m Za 13 feb | Tentoonstelling | Maurice Mentjens Objects and Spaces
highlights Ma 1 feb | film | Unmade Beds | 20:00. Do 11 t/m Za 13 feb | | film | Julie & Julia | 20:00. Ma 22, di 23 en woe 24 feb | aangrijpende documentaire | Akkers van Margraten | 20:00 Do 25 t/m za 27 feb | film | Antichrist | 20:00 Zo 28 feb | film | Antichrist | 14:00 www.filmhuisdespiegel.nl
Sittard HET LAAGLAND jeugdtheater Om 8 uur bij de Ark (7+). Over 3 pinguïns en een duif die graag in een lied uitbarsten. Een komedie met diepgang! Zo 21 feb | première in Theater Heerlen | Aanvang 15:00 . Reserveren: 045 571 6607 of www.parkstadlimburgtheaters.nl Zo 28 feb | Het Laaglandtheater in Sittard | Aanvang 14:30 Reserveren: 046 400 7276 of www.hetlaagland.nl Jeugdtheater Het Laagland – Engelenkampstraat 25 – Sittard – www.hetlaagland.nl
Tongeren de VELINX Vr 12 feb | muziek | ’Op Drift!’ | de terugkeer van pianist Jan Hautekiet en zanger Rick de Leeuw naar het theater. Een work-out voor oog, oor, ziel en hart! | 20:30 Za 20 feb | theater | Vaak omschreven als existentieel horrortheater, zoekt Abattoir Fermé met ‘Galapagos’ naar menselijkheid achter gruwel, paranoia en taboes. Ontroerend, macaber theater | 21:00 (!) Vr 26 feb | jongerentheater | Theatergroep Max. maakt met ‘TONEEL’ | een bijzondere voorstelling op locatie in een gymzaal voor pubers vanaf 14 jaar over schoonheid en kunstmatigheid van kunst | Jongeren kunnen deze voorstelling bijwonen aan de speciale prijs van 3 euro | 20:30 dijk 111 bus 2, 3700 Tongeren België. Meer info: www.develinx.be
Meer info: www.centreceramique.nl
HEDAH
centrum voor hedendaagse kunst Maastricht Za 6 mrt | opening solotentoonstelling | Ine Schröder | 17:00 Zo 7 mrt t/m Zo 4 apr | tentoonstelling | Ine Schröder | Open Vr t/m Zo 13:00 – 17:00 (en op afspraak per mail:
[email protected]) | Locatie: Sint Nicolaasstraat 7 Meer informatie:www.hedah.nl
KUMULUS Wo 3 feb | workshop | Lamineren | 19:15 | Herbenusstraat 89 T/m Do 11 feb | foto expo | Dans & Theater | Herbenusstraat 89 Za 13 feb | cursus | Korte verhalen schrijven | 10:30 | Herbenusstraat 89 Zo 28 feb | expo | Kinderacademie 2010 | 11:30 | Herbenusstraat 89 www.kumulus.nl, www.bkmaastricht.nl
LUMIERE highlights Vanaf Do 4 feb | film | A Single Man | Regiedebuut van mode-icoon Tom Ford. Vanaf Do 4 feb | film | Un prophète | Meesterlijk gevangenisdrama, een van de films van het jaar. Vanaf Do 11 feb | film | The Limits of Control | De nieuwe Jim Jarmusch. Vanaf Do11 feb | film | An education | Romance in swinging sixties Londen Vanaf Do 25 feb | film | Katalin Varga | Debuut van Peter Strickland, de nieuwe hoop van de auteurscinema. Kijk voor het volledige programma op www.lumiere.nl
zuiderlucht
THEMBI Smull Music Lab Series Zo 7 feb | Jazz | Peter Tiehuis & Jeroen van Vliet 4-tet | 15:00 Zon 21 feb | Jazz | Dick de Graaf Quartet | Cry Baby | 15:00 u Zo 28 feb | Jazz | Wolfert Brederode & Harry Sokal | Stories | 15:00 SMULL : Stichting Muziek Lab Limburg | 043 – 361 362 1 | www.thembi .nl
12
Word abonnee à 55 euro per jaar, krijg maandelijks Zuiderlucht toegestuurd en laat u verrassen door ons welkomstgeschenk. Ga naar www.zuiderlucht.eu en klik op ‘abonnementen’
www.zuiderlucht.eu
februari 2010
perron poëzie
TIME OUT OF MIND 12 Leon Verdonschot en Wido Smeets wisselen van gedachten over ontwikkelingen in de popmuziek. Roermond heeft een optreden van blackmetalband Temnozor verboden. “Zelfs de duivel geniet vrijheid van meningsuiting, al dan niet vermomd als geblondeerde indo.”
Met de botte bijl
V
Leven na Zap
I
orige maand besloot de gemeente Roermond dat ze toch liever niet had dat de extreemrechtse Russische blackmetalband Temnozor zijn eerste Westerse optreden op haar grondgebied beleefde. Achttien jaar geleden gingen een paar honderd ‘antifascisten’ (lees: krakers) voor de Melkweg staan en kregen het voor elkaar dat het optreden van de gothmetalband Type O Negative niet doorging. Reden: zanger Peter Steele zou extreemrechts zijn. Al was ik toen net zo links als die krakers (maar dan veel meer onder de indruk van Trotski dan van Bakoenin), ik wist niet zo goed wat ik er van vond. Nu zou ik dat wel vinden: ik zou ook demonstreren, maar dan voor het recht van Peter Steele om op te treden. Ook als hij wel extreemrechts was, wat ik niet geloof, want dan is Morrissey het ook, en Michel Houellebecq, en nog veel meer grote geesten die het rollenspel van de publieke persoon met verve spelen. Opvallend vond ik dat enkele fans van Temnozor stelden dat ze van de band hielden, zonder hun opvattingen te delen. Kan dat? Kun je oprecht houden van een band, meegevoerd worden door hun muziek, als die staat voor en uitdrukt wat je veracht? Ik ken een paar mensen die platen van de naziband Skrewdriver hebben en daar in besloten gezelschap heel enthousiast over doen. Maar niet over hun teksten, die beschouwen ze als een soort zieke grap. Nu kun je alles als een zieke grap beschouwen, zelfs het leven zelf, maar met die draai zou ik mezelf toch niet kunnen verkopen mee te zingen met “They come here to this country from the jungles and from trees”. Nu scheelt het vast dat die Russen niet zongen over hun politieke opvattingen. En als ze dat al deden, dan in gebrul dat toch niet te verstaan was. Tegelijk kan muziekliefde tot inhoudelijke lenigheid dwingen. Toen ik revolutionair-socialist was, bleef ik fan van Rush, al klaagde die band in The Trees het doorgeschoten egalitarisme van links aan. Ik was het er verre van mee eens, en toch zong ik mee, ook met het sarcastische einde, waarin alle bomen in het bezongen bos de geëiste gelijkwaardigheid is opgelegd, “by hatchet, axe and saw.”
k vind het wel lachen hoor, een metalband die extreemrechtse sympathieën zou uitdragen. Eigenlijk vind ik elke metalband wel lachen, of ze nu van gothic-, black- of andere gezindten zijn. Het is zoals Elvis Costello ooit zei over de ellenlange gitaarsolo’s van Neil Young: altijd gedacht dat ze ironisch bedoeld zijn, maar het is bloody serious. Maar goed, het gaat erom of je muziek (of een boek, of een schilderij) kunt – of mag, als we er een politiekcorrecte saus overheen gieten - waarderen als je weet dat de maker ervan een nazi, een kinderverkrachter, een moordenaar of erger is. Ik denk van wel. En als er minder aan de hand is, inclusief het aanhangen van extreemrechtse ideeën, natuurlijk ook. Ook als een plaat achterstevoren gedraaid moet worden om de door de duivel himself erin vervatte boodschappen te kunnen begrijpen. Zelfs de duivel geniet vrijheid van meningsuiting, al dan niet vermomd als geblondeerde indo. De inzichten van Michel Houellebecq over onze samenleving zijn misschien niet de mijne, maar daarom niet minder interessant om kennis van te nemen. Louis-Ferdinand Céline schreef prachtige boeken, maar was tevens een antisemiet met fascistische sympathieën. Dood op krediet wordt er wat mij betreft geen letter minder om. En laten we niet vergeten wat Gerard Reve in 1972, toen de onafhankelijkheid van Suriname naderbij kwam, aan Simon Carmiggelt schreef: “Ik ben er erg voor, dat die prachtvolken zo gauw mogelijk geheel onafhankelijk worden, en ons niks meer kosten, zodat we ze allemaal met een zak vol spiegeltjes en kralen op de tjoeki tjoeki stoomboot kunnen zetten, enkele reis Takki Takki Oerwoud, meneer!” Historisch én krankzinnig, alleen al bij de herinnering aan de dictie van oom Gerard barst ik steeds weer in een onbedaarlijke lachbui uit. Terug naar de muziek. De laatste weken draai ik met enige regelmaat End Times, het jongste meesterwerk van Mark E. Everett (Eels), en de platen die eraan voorafgingen. Everett lijkt me weird genoeg om een of andere maffe ideologie aan te hangen, maar zolang hij niet met explosieve poeders in zijn onderbroek in vliegtuigen stapt: I don’t give a damn.
LEON VERDONSCHOT
WIDO SMEETS
13
www.zuiderlucht.eu
Ik mis nu jij er bent de vaste grond Jij gaf een tijd lang richting aan mijn streven Jij was het die me jouw ideeën zond Door jou wist ik weer even waar ik stond Jij hebt me stilte in mijn storm gegeven Ik heb je duizend nachten lang geschreven Het was voor jou dat ik de woorden vond Drie jaar was je de leidraad in mijn leven Werd ik door wat jij zeggen zou gedreven Maar nu heb ik je onlangs afgerond Nu bonkt en gonst er niets meer in mijn kop En komt er nog geen klinker uit mijn mond Zit mijn partij er weer voor eeuwig op? Of wordt ook dit een korte tussenstop QUIRIEN VAN HAELEN Quirien van Haelen (Haelen, 1981), pseudoniem van Frits Criens jr. debuteerde in 2001 in De tweede ronde. Sindsdien publiceerde hij met zijn vader, Frits Criens, Vader & Zoon (Liverse, 2003), zijn solodebuut Testosteron (Liverse, 2005) en Losjes Gebonden (De contrabas 2009) onder het pseudoniem Quinty Leeuwenvacht. Begin 2010 verschijnt bij De contrabas zijn bundel Zap.
Perron Poëzie wordt mede mogelijk gemaakt door
Defauwes en
Amacura Sittard-Geleen
februari 2010
Een verwarrende en
Tour d’Euregio
De Siberische kunstenares Lena Lapschina werkte als artist in residence bij kunstplatform KuS in Heerlen, resulterend in de expositie My favourite late-night television watching pencil’s diary. Op verzoek van Zuiderlucht schreef ze een reportage over de Euregio. “Het gevoel dat je in Heerlen niets kunt missen, zal verloren gaan.” door Lena Lapschina
Opening carnaval (11e van de 11e) in Maastricht met pis-performance aan de Maas. tekeningen Lena Lapschina
“I
am a winner. I always win. Every day. Every morning I win a day.” Naar de strekking van deze woorden zou mijn verblijf in Limburg en omstreken vorm krijgen. Al realiseerde ik me dat pas tijdens die feestelijke avond, een van de laatste voordat ik naar huis terugkeerde. Tijdens die feestelijke avond bij The Great Indoors, waarop de tweejaarlijkse prijs voor interieurontwerpers wordt uitgereikt, ontmoette ik architect Wiel Arets die me bovenstaande mooie uitspraak toespeelde. “Ik ben een winnaar. Ik win altijd. Elke dag. Elke morgen win ik een dag.” The Great Indoors Award is een prachtige uitvinding van Guus Beumer, de man achter Marres, het invloedrijkste podium voor eigentijdse cultuur in Maastricht. Het levert veel op wanneer men van tijd tot tijd bij Marres binnenloopt. Goed gemaakte exposities in een prachtig pand, diepgaande debatten over zin en onzin van de depressieve levensopvatting in kunstenaarskringen, aardige mensen (echte Maastrianen) en aanbevelingen voor aankomende must sees.
14
Zo belandde ik op een villaparty ten huize van Jeu en Netty van Sint Fiet, aan de rand van de stad, waar binnen en buiten sculpturen staan. De grote namen ontbreken niet in deze privé-collectie. De sculptuur van Joep van Lieshout op de rotonde is geen voltreffer, maar de rest van de collectie Van Sint Fiet is oké, inclusief de inrichting van diens huisartspraktijk die Van Lieshout voor zijn rekening heeft genomen. Een zweem Miami Beach, van de befaamde privécollectie van Don en Mera Rubell en hun kinderen, hier in een buitenwijk van Maastricht. Met een ander kunstminnend publiek, natuurlijk. Zoals Kiki Niesten, die net met haar tweelingdochters een secondhand glamour *) webwinkel heeft geopend. Van haar heb ik het meest idiote cadeau van mijn leven gekregen: pudding met fabrieksslagroom, in alle ernst het enige dessert in deze aangename regio. Of de Duitse curator Lene ter Haar, werkzaam in Schunck Glaspaleis in Heerlen. Via Lene kom je niet alleen op het spoor van de door haar geleide B32 Art Spice expositieruimte in de Maastrichtse Bourgognestraat, maar leer je ook alle Nederlandse krakertradities kennen - voor net aangekomen buitenlanders een wereld vol totaal geromantiseerde raadsels.
www.zuiderlucht.eu
Ontwerper Maurice Mentjens neemt me vanuit de villa Van Sint Fiet mee naar de jubileumparty van het Bonnefantenmuseum waarvan de feestelijk belichte toren naar de Maas wuift. Gastheer Alexander van Grevenstein feest mee met de pas geopende, royaal bemeten expositie van de kleine schilderijtjes van Elizabeth Peyton, en belooft me een betere artistieke benutting van de pregnante Rossi-toren. Maastricht is een studentenstad met ontelbare mogelijkheden een kunstenstudie op te pakken (Academie Beeldende Kunsten Maastricht, Jan van Eyck Academie), waarvan de helft van de studenten uit het buitenland komt. Once upon a time een kerkenstad, heeft Maastricht nu tal van godshuizen die met een andere functie proberen voort te bestaan, bijvoorbeeld als boekwinkel of designhotel. Het belangrijkste stadsplein heeft een veelbelovende naam – Vrijthof (begraafplaats) – en is bereid elk stadsfeest onderdak te bieden. Het kan het zuipfeest zijn van de carnavalsopening op 11 november met de daaropvolgende massale pisperformance aan de Maas, een openluchtconcert van de grote stadszoon André Rieu of de mobiele digitale projectie van Dropstuff, een project van Marres. Met de ogenschijnlijk massaal voorhanden zijnde academietalenten stelt Hedah, nog zo’n ruimte voor hedendaagse kunst, zijn programma samen. Kortgeleden werd hiervoor een nieuwe ruimte met diverse verdiepingen betrokken. Er is een projectieruimte in de kelder, een soort bar in het trappenhuis (waar het mogelijk is op één avond alle protagonisten van de plaatselijke kunstenaarsscène te ontmoeten) en het perspectief van bovenregionale exposities. Het enige nog niet genoemde cruciale platform voor eigentijdse kunst ligt vlakbij Marres. Als voormalige stedelijke brandweerremise wordt ’t Brandweer, net als cultuurhuis AINSI aan de zuidkant van de stad, door de gemeente ondersteund als combinatie van kunstenaarsateliers en presentatieruimte: een perfecte plaats om grotere installaties te tonen. In de buurt ligt ook nog Kunstkwartier 6211. Op het eerste gezicht een vermijdbare plek. Bedoeld als ontmoetingsruimte voor kunstenaars en wijkbewoners is de ruimte ingericht als een slechte commerciële galerie. Maar het is de moeite waard om door deze ‘stijl’ heen te prikken en plotsklaps een geestige installatie van Han Rameckers te ontdekken. Zijn intellectuele tegenhanger in de persoon van de alles bevragende Jaap de Graaf brengt – los van een bijna klassieke kunstenaarsbeleving – iedereen weer terug naar de fundamentele vragen ‘waarom ben ik hier’ en ‘waarom maak ik dit eigenlijk’? Antwoorden zijn er natuurlijk niet, zoals altijd. Hetgeen Dave de Leeuw totaal niet schijnt te interesseren. Deze jonge kunstenaar neemt alles zoals het is en probeert daarbij zijn plaats te markeren, bijvoorbeeld met een ontregelende urbane animationon-found-footage installatie. Of met kleine stedelijke
februari 2010
betoverende regio ‘Siberian Girl’ (Lena Lapschina)
Euregionale spreekverwarring in Luik.
ingrepen, een mix van graffiti en collages, die hij over de Maastrichtse straten verdeelt. Minder dan een uur in een hobbelige bus kost het om bij Z33 te komen. De imposante tentoonstellingsruimte in het Belgische Hasselt wordt geleid door de geëngageerde Jan Boelen. Parallel aan design- en kunstprojecten in de openbare ruimte probeert hij in 2012 de nomadische biënnale Manifesta naar beide Limburgen te halen. Voormalige mijngebouwen aan beide zijden van de grens bieden zowel de ruimte als het decor voor zo’n internationale tentoonstelling van eigentijdse kunst. Wat in het nabijgelegen Luik nog grote problemen met zich meebrengt, is de eenkennigheid qua taal in die stad die sterk contrasteert met de overwegend meertalige samenleving aan de Nederlandse kant van de grens. Zelfs bij het informatiepunt in het pas aangelegde station van architect Santiago Calatrava spreekt men uitsluitend Frans. Dat geldt ook voor andere plaatsen in de stad zoals in Espace 252 en zijn baas Laurent Jacob, en in het Musée d’Art Moderne et d’Art Contemporain (MAMAC). Dit museum ligt in het park Boverie, op een eiland in de Maas. Het is gehuisvest in een voor de Wereldtentoonstelling 1905 gebouwd paviljoen. Een prachtige locatie, maar niet bereikbaar met openbaar vervoer. Dat is niet echt tragisch omdat al te grote inspanningen om er te komen tot niets leiden: de mogelijkheden van gebouw
15
en collectie zijn door de museumleiding slecht benut. Een radicaal nieuw concept zou wonderen kunnen doen. Vanuit Luik kan men wel weer met de Thalys naar Parijs, of met een filmrijpe 19e eeuwse Belgische trein de Duitstalige grensstreek rond Eupen verkennen. De regio ruikt naar de eertijdse steenkoolwinning en staalindustrie en worstelt tegenwoordig met de pijnlijke gevolgen van ontvolking, half leegstaande voorsteden en werkloosheid. De stad Aken is evenmin rijk, maar heeft wel de rijke geschiedenis van Karel de Grote, de Dom en de befaamde Aachener Printen. Verder heb je er het museum Ludwig Forum, waar ik een tentoonstelling zag met hyperrealistische tekeningen met een niet al te interessant Made in China sausje. Ook was er een verzameling ultragrote zakdoeken-reliëfs die evenmin beantwoordden aan de kwaliteit die je bij zo’n museum zou mogen verwachten en enkele werken van plaatselijke kunstenaarsgroepen, zoals het aanstekelijke Frauen-Power-Kollektiv. Vanuit Aken ben je in een kwartier terug in de meest zuidelijke stad van Nederland, Heerlen. Voormalig centrum van de nationale steenkoolindustrie, met veel geconserveerde arbeiderswijken (‘koloniën’) en Schunck Glaspaleis. What the fuck is Schunck?, vraagt zich niet alleen een T-shirt in het voormalige warenhuis van die naam
www.zuiderlucht.eu
zich af. Tot voor kort was het een archetypisch kleinstedelijk cultuurcentrum, met een beetje bibliotheek, een beetje bioscoop en een beetje kunst. Daar kwam een abrupt einde aan met de entree van Stijn Huijts. De nieuwe directeur die hiermee terugkeerde naar zijn geboortestad is een soort cultfiguur met hedendaagse kunstervaring én een muzikaal verleden in de Rick Nolov Band in zijn rugzak. Alles in de omgeving van deze cool guy moet hip worden. Schunck heeft maar één concurrent in Heerlen en dat is Kunstencentrum Signe, tegenwoordig onder de nieuwe naam kuS. Beide podia zijn vrij toegankelijk en proberen synergie te creëren, zoals in december De Salon in Schunck en de jaarlijkse Coming Home for Christmas in kuS. Hoewel in financieel en in dit voorbeeld ook in curatorisch opzicht (Tom Goossen, Cynthia Jordens en Lene ter Haar bij Schunck versus Toon Hezemans bij kuS) duidelijk de mindere, heeft kuS zich de laatste jaren behoorlijk opgewerkt. Corporate- en webdesign vallen onmiddellijk op. Samen met een denktank presenteert Toon Hezemans een poppy programma om de stad voor kunstenaars en gemeenschap aantrekkelijk te maken. En sommige kunstenaars blijven er ook daadwerkelijk hangen. Zoals de Fransman JeanMichel Crapanzano, die zijn atelier heeft in een leegstaande winkel aan de Akerstraat, en Wouter Huis die uit Groningen kwam om in Hoensbroek het zogeheten Greylight Project, inclusief gaststudio’s, op te richten. Als het zo door gaat, kan men zich over een tijdje de gangbare vraag ‘Wat doe je in ’s hemelsnaam in Heerlen?’ besparen, daar is Toon Hezemans van overtuigd. Sommigen, zegt hij, zijn bang voor dat moment. Het zekere gevoel dat je in Heerlen niets kunt missen, zal namelijk verloren gaan.
B
oven alles verwart en betovert deze regio, met haar afstanden en haar afstandloosheid. Het is inderdaad mogelijk van hieruit een maand lang elke dag een andere plek te bezoeken. Parijs of Brussel, Amsterdam of Rotterdam, Bonn of Keulen, Hasselt en Genk, Sittard en Roermond, Herzogenrath en Düsseldorf, Aken of Heerlen, Eindhoven of Utrecht, Luik of Antwerpen. Ooit moet ik hier terugkeren. *) Secondhand Glamour is een merk van Lena Lapschina. (Vertaling: Wido Smeets) Lena Lapschina (Kurgan, West-Siberië,1965) studeerde in Moskou en Wenen, waar ze in 1996 promoveerde op de hedendaagse architectuur in die stad. Ze bleef er wonen en werkt er nu als kunstenaar en curator.
februari 2010
16
www.zuiderlucht.eu
februari 2010
Nachtleven in Vilnius O
ut of Control is het thema van de Fotobiënnale Luik 2010, die dit jaar ook uitwaaiert naar Sittard (Museum Het Domein) en Heerlen (Schunck* Glaspaleis). In Heerlen heeft de presentatie de titel Fluorescent Adolescent meegekregen. Beide titels zijn van toepassing op de serie Gravitation van de Litouwse kunstenaar Ugnius Gelguda (1977) over het nachtleven van Vilnius, Litouwen. Op de 10 x 10 polaroids zijn de kleurrijke glitter en glamour van het uitgaansleven getransformeerd tot tinten in zwart en wit. Ook de spreekwoordelijke dynamiek is vervaagd bij deze poserende feestbeesten die hun fysieke schoonheid tonen terwijl ze als silhouetten lijken op te gaan in een onherkenbare omgeving. Ook bij de andere kunstenaars in Fluorescent Adolescent, zoals Atilkunst, Isoje Chou, Brody Condon, Ryan McGinley, K8 Hardy en Julia Nieburg draait het om de speelse, experimenterende houding van opgroeiende jongeren die niet alleen hun eigen grenzen, maar ook die van hun omgeving verleggen.
Ugnius Gelguda, uit de serie ‘Gravitation’ (2007), 10x10 cm framed polaroids. Uit Fluorescent Adolescent, Schunck Glaspaleis Heerlen, van 27/02 t/m 24/04. www.schunck.nl
17
www.zuiderlucht.eu
februari 2010
LM heeft een groot aantal werken in stock van o.a.
Arie Berkulin Pieter Defesche Theo Kuijpers Lei Molin Ger Lataster Toon Teeken
moderne kunst
Patrick Schols meubelobjecten als unica
Harald Schmitz-Schmelzer wandobjecten van gepigmenteerde kunststof
Wij hebben geen vaste openingstijden, maar na een telefonische afspraak bent u van harte welkom. Leon Mommers Savelsbosch 6228 SBKN Maastricht Bellefroidlunet40, 12F, 6221 Maastricht 043 361 01 38 Even voorkijken? Zie: www.lm-modernekunst.nl
opening: vrijdag 26 februari tussen 18.00 en 20.00 uur
tricht s a a M 2 6 t a a r t s t h Rec itleenl kunsstu tricht.n
de expositie duurt tot t/m 17 april 2010
maa
kunst voor thuis en op kantoor t 043 356 19 00 www.kunstuitleenmaastricht.nl open: donderdag, vrijdag, zaterdag 12 tot 5 uur
Galerie DIS | Tafelstraat 28 | 6211 JD Maastricht | Phone 043 325 91 17 | Open: Wed - Sat 12h - 17h and on appointment | www.galeriedis.nl
Mosagne Academie
Verrijk uw geest en verras uzelf! De Mosagne Academie biedt een exclusief cursusaanbod. Verdiep u in kunst en cultuur op academisch niveau met boeiende discussiebijeenkomsten en interessante excursies. Meer weten? Vraag onze brochure aan via
[email protected] of 043-3884774. Informeer ook naar de mogelijkheid voor een cursus op maat. www.mosagneacademie.nl
Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen
18
www.zuiderlucht.eu
februari 2010
Dress for succes
Mode in musea: niet aanraken a.u.b.
Mode is steeds vaker in het domein van kunst te vinden. Maar hoe vertalen musea zo’n dynamisch verschijnsel naar hun publiek? Alle middelen worden uit de kast getrokken, maar soms is alleen kijken niet genoeg. “De grootste uitdaging was juist om mode en kunst niet tegenover elkaar te plaatsen.” door Annemarie Staaks
E
Herfst/wintercollectie voor mannen van Bernhard Wilhelm & Jutta Kraus in het Groninger Museum. foto Marten de Leeuw
en paar jaar geleden werd me in een atelier van luxe herenkostuums getoond hoe een goed colbert in elkaar zit. In een proefmodel waren de verschillende laagjes te zien waaruit zo’n jasje is opgebouwd, en de trotse vakman wees liefdevol op de afgeronde schouderlijnen en de voering van paardenhaar die voor een natuurlijke en soepele valling moest zorgen. “Maar”, zo besloot hij zijn betoog, “ik kan het wel laten zien, maar eigenlijk moet je het ervaren.”
Die woorden komen bij me op als ik langs de opgestelde kostuums wandel in Modemuseum Hasselt, waar momenteel de tentoonstelling Collectie #01 te zien is met kledingstukken van 1750 tot nu. Het is ijzingwekkend stil tussen de keurig opgestelde, gezichtsloze poppen die ofwel achter glas, of achter een gespannen koordje twee eeuwen modegeschiedenis tonen. ‘Niet aanraken a.u.b’ staat op de bordjes. Het publiek mag kijken, maar niet voelen. Hoewel de stijlvol ingerichte tentoonstelling in vogelvlucht een aardig overzicht geeft van ons kleedgedrag van de afgelopen drie eeuwen, is de
19
presentatie levenloos. Hoe zou die blauwe tournurejurk uit 1870 er op zo’n bourgeoise madame hebben uitgezien, vraag ik me af. Of op welke muziek zwierde de met gelatinepailletten versierde cocktailjurk uit 1920 door de zaal? En, voelde die damessmoking van Dior uit de jaren tachtig ook echt aan als dress for succes? Alleen kijken naar mode is soms, net als bij het herencolbert, net niet genoeg. Mode in een museum, het blijft een paradoxaal gegeven. Want hoe vertaal je de dynamiek van zo’n persoonlijk, levendig en aaibaar fenomeen naar de statige en doorgaans kille omgeving van een museum? Nu heeft het historisch overzicht van de geconserveerde kostuums in Hasselt vooral een educatieve doelstelling, maar Kenneth Ramaekers, coördinator van het Modemuseum in Hasselt, herkent het probleem. “Een modemuseum staat voor de uitdaging om kleding tot leven te wekken, als het ware te laten bewegen te midden van een sfeer en een tijdsbeeld.” Dat deze expositie niet bepaald levendig is, klopt “maar met die oude delicate stoffen kun je natuurlijk
niet gaan experimenteren.” Voor geëxperimenteer met opstellingen, invalshoeken en cross-overs moeten we naar exposities die mode als kunst voor het voetlicht brengen, een verschijnsel dat halverwege de jaren negentig ontstond en de laatste jaren aan terrein heeft gewonnen. Zeker nu ontwerpers de catwalk verlaten en met performances, sculpturale ontwerpen en installaties de grenzen van hun discipline opzoeken, is mode steeds vaker in het domein van de kunst te vinden. As we speak is in het Groninger Museum, vaste gastheer van uitgesproken modetentoonstellingen, het werk van de Duitse ‘mode-narren’ Bernhard Wilhelm en Jutta Kraus te zien. De experimentele expositie stond eerder al in het Modemuseum (MoMu) in Antwerpen. De wilde, totaal bizarre verzameling anti-mode zoals die daar getoond werd, is baanbrekend volgens Ramaekers. “Het museum was omgetoverd tot de leefwereld van Wilhelm en Kraus, het was alsof je in hun hoofden zat. Dat kan alleen als je als museum alle tradities los durft te laten en heel ver mee gaat in de gedachtegang
www.zuiderlucht.eu
van de ontwerper.” Over de emancipatie van de mode als kunstvorm geen klagen, maar wat gebeurt er als ontwerpers veranderen in kunstenaars en kleren sculpturen worden? Deze vraag lag ongeveer een jaar geleden op tafel naar aanleiding van de tentoonstelling The House of Viktor & Rolf in Centraal Museum Utrecht. Modekenners en museumvertegenwoordigers debatteerden over de vraag of mode als kritische artistieke praktijk gezien kon worden. Met andere woorden: is mode kunst én hoort het wel thuis in het museum? Onder de streep was men het er over eens: een museum kan een ideaal modeplatform zijn, mits het zijn taak als kunstinstelling niet uit het oog verliest. Die andere vraag - wanneer wordt mode kunst - stond afgelopen najaar centraal in The Art of Fashion in Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. Deze ambitieuze expositie over het ontstane debat over de vervagende grenzen tussen mode en kunst had als doel dit spanningsveld in beeld te brengen. Volgens conservator José Teunissen is ‘spanning’ echter niet het juiste woord: “De grootste uitdaging was juist om mode en kunst niet tegenover elkaar te plaatsen, maar te zeggen: kijk, dit is mode en dit is kunst en het lijkt op elkaar. Mode was enkel het vertrekpunt en we wilden laten zien hoe kleding een sculptuur kan worden of een modeshow kan overgaan in een performance. Een vloeiend proces dus, waarbij de overgang tussen mode en kunst nauwelijks te leggen is.” De reacties op The Art of Fashion waren wisselend. Te geforceerd, te intellectueel, zo schreven de kranten: “Modeontwerpers zijn niet voor niets modeontwerpers.” Boven de recensie in de Volkskrant prijkte de veelzeggende kop “Mode in het museum, het blijft wringen”. En toch, als we Ramaekers geloven, kan kleding tot leven komen, ook in een museum. Op naar Groningen. Collectie #01 – t/m 7 maart in Modemuseum Hasselt. www.modemuseumhasselt.be Bernhard Wilhelm en Jutta Kraus – t/m 11 april in Groninger Museum www.groningermuseum.nl
februari 2010
ONDERTUSSEN IN...
ANTWERPEN …waar de Venlose kunstenaar Jos Deenen tot en met 15 mei onder de titel Een zin is ook een collage werk toont in het museum van de Verbeke Foundation. De stichting werd op 1 juni 2007 door kunstverzamelaars Geert en Carla Verbeke-Lens opgericht. Met 20.000m² aan overdekte ruimten (loodsen van het vroegere transportbedrijf van Verbeke) is het een van de grootste privé-initiatieven voor hedendaagse kunst in Europa. Jos Deenen legde door de jaren heen een archief aan van duizenden foto’s uit de meest uiteenlopende tijdschriften. Het zijn gecatalogiseerde motieven die hij naar eigen zeggen tevoorschijn tovert zoals een schilder de verf van zijn palet. Tot 7 maart exposeert Deenen ook in Cultuurwerf Vlissingen. www.josdeenen.nl
TRANS FORM A R C H I T E C T E N
WWW.TRANS-FORM.NL
MAASTRICHT
BOSCHSTRAAT 48 MAASTRICHT op afspraak 043 325 58 64 alleen voor mannen
BOSCHSTRAAT 46 zonder afspraak
Zuiderlucht | BV Limburg | Driezesnul | Schunck | Euregio Design Platform | Made in Europe Film Festival
… waar architect Mathieu Bruls een deel van zijn bureau aan de Alexander Battalaan heeft uitgeruimd voor een beeld van kunstenaar Roy Villevoye, die regelmatig in Papoea Nieuw Guinea, een eiland waar 823 talen worden gesproken, vertoeft. Hij neemt dan elementen uit de Westerse (beeld) cultuur mee en brengt de plaatselijke bevolking ermee in contact. De beelden, foto’s en films die hij daarvan maakt laat hij vervolgens weer in het Westen zien. Zoals bij BenC Gallery, zoals Bruls de straatkant van zijn kantoor heeft gedoopt. Daar is tot en met 23 maart het onlangs door de Lakenhal in Leiden aangekochte beeld Preparations (2009) van Villevoye te zien. Op 7 maart is er een gesprek met de kunstenaar, om 14.00 uur. www.brulsenco.nl
KERKRADE … waar in 2009 bijna 60.000 mensen het Discovery Center Continium, voorheen het Industrion, bezochten. Dat zijn 26.000 minder bezoekers dan in topjaar 2008. De daling is volgens de directie te wijten aan het feit dat het Kerkraadse museum in het voor-
buro walnoot www.burowalnoot.nl Communicatie Kunst Cultuur Design Europa
20
Papoea met houten kruis (Preparations van kunstenaar Roy Villevoye) ten kantore van Bruls en Co.
jaar van 2009 drie maanden dicht was vanwege verbouwing. De verblijfsduur van bezoekers sinds de heropening is bijna verdubbeld naar gemiddeld 4,5 uur, aldus de directie.
MARGRATEN … waar het Amerikaanse oorlogskerkhof het vertrekpunt was van de documentaire Akkers van Margraten van Eugenie Jansen en Albert Eling. In de film worden verhalen van ooggetuigen afgewisseld met archiefbeelden; de documentaire eindigt bij de opening van het kerkhof in 1960. De film, die twee maanden draaide in Lumière Maastricht en daarna in de Limburgse filmhuizen, verschijnt half februari op dvd, die nog 70 minuten extra biedt aan verhalen van ooggetuigen. Verkrijgbaar bij Lumière.
www.zuiderlucht.eu
NEW YORK … waar Maurer United Architects [MUA] uit Maastricht een installatie heeft bedacht voor de centrale vide van het 50-jaar jonge Guggenheim Museum. Maurer behoort tot een groep van tweehonderd kunstenaars, architecten en ontwerpers uit de hele wereld die zijn uitgenodigd om visies in de vorm van interventies tot uitdrukking te brengen. Hun installatie bestaat uit een glazen bol met een diameter van twaalf meter, gevuld met maanstof. Alle werken zijn gedoneerd aan het museum en worden op 4 maart geveild. Behalve door Maurer United Architects wordt Nederland vertegenwoordigd door onder andere UN Studio, Studio Job, MVRDV en West8.
februari 2010
Rondom Rosas
Vlug en scherp, als een mes
Als persoon is choreografe Anne Teresa De Keersmaeker gereserveerd, beheerst en precies. Maar op toneel weet ze als geen ander emotie te leggen in de gouden driehoek van dans-vorm-muziek. Zie haar dansen en je weet: niemand kan mooier huppelen dan zij. door Annette Embrechts
D
it jaar wordt Anne Teresa De Keersmaeker vijftig, in 1960 werd ze geboren als de dochter van Maurice van Frans van Keske. Zo ging dat in het dorp Wemmel bij Mechelen: iedereen noemde het landbouwersgezin met vier dochters en een zoon ‘de familie Keske’. Op kostschool vond ze zichzelf een maniakaal meiske, dwangmatig bezig de syntax van Latijn en Grieks te ontrafelen. Maar nog voor ze 25 was, wist heel Vlaanderen dat België weer iemand had om trots op te zijn: Anne Teresa De Keersmaeker, inmiddels barones. Haar eerste dansstukken waren direct muzikale hoogstandjes, subliem in structuur: Fase, four movements to the music of Steve Reich (1982) en Rosas danst Rosas (1983). Ze danste zelf mee: vlug en scherp, als een mes. De werken brachten haar internationale roem. De Amerikaanse componist Steve Reich zei over Fase dat De Keersmaeker de eerste was die precies wist waar zijn muziek over ging. De choreografe beantwoordde strijkkwartetten met duizelingwekkende contrapunten en vatte de innerlijke gemoedstoestand van een muziekstuk in lichte en lyrische bewegingen. Ze werd een metgezel van Beethoven en een debater van Bartók. Ze richtte haar eigen gezelschap op, Rosas. Later, vanaf Just Before (1997), werden haar voorstellingen emotioneler. Niet toevallig kreeg de choreografe in die tijd twee kinderen. Met haar zus startte ze projecten om dans en toneel te integreren, tekstuele voorstellingen (in Nederland minder goed ontvangen). In het nieuwe millennium sijpelde haar sociaal engagement sterker door in haar werk. Zo danste ze in Once (2003) een solo op protestsongs van Joan Baez, sociaal betrokken miniverhaaltjes over oorlog, rassenhaat en medemenselijkheid. Maar vooral bleef De Keersmaeker de choreografe die emotie wist te leggen in de gouden driehoek van dans-vorm-
21
Anne Teresa De Keersmaeker, inmiddels barones. foto Herman Sorgeloos
muziek. Zelf is ze wars van expliciete emoties. Je zult haar niet snel iets horen roepen of schreeuwen, ook niet horen schaterlachen. Ze is gedreven, op het maniakale af, maar gereserveerd. Die angst voor het directe vormt tevens de kracht van haar werk: De Keersmaeker zoekt altijd rijkere omwegen om haar gevoelens uit te drukken. In gewone taal heeft ze het idee dat ze niet duidelijk of volledig genoeg kan zijn. In dans heeft ze dat niet. Als ze op het toneel een sprongetje maakt, voel je de extase en weet je, niemand kan mooier huppelen
dan Anne Teresa de Keersmaeker. Hoewel ze al jaren macrobiotisch eet, zich ernstige zorgen maakt om het milieu (“We globaliseren vooral de slechte dingen: terrorisme, kapitalisme, ziekten. Goede zaken als onderwijs en respect voor de natuur helaas niet.”) en streng is in haar taoïstische levensvisie, zul je haar niet snel op de barricaden vinden. “Mijn taal is dans. Misschien klinkt het romantisch maar de mooiste dingen worden toch gezegd door het lichaam. Als er geen beweging is, vallen de dingen stil.” En dus verstopt ze haar commentaar
www.zuiderlucht.eu
in dansvoorstellingen. Zoals in The Song, haar nieuwe groepsstuk voor negen mannen en één vrouw, met als muziek een paar songs van The White Album van The Beatles. The Song gaat over rust, vorm en orde zoeken in een wereld die zich steeds sneller voorbijloopt. Waarin de versnelling zodanig toeneemt, dat het lichaam een ankerpunt van stilstand wordt, een rots in de branding, een midden in het oog van de storm. Er ontstaat een natuurlijke harmonie uit een ogenschijnlijk ordeloos en wild gebeuren. De Keersmaeker in een toelichting: “We leven in zo’n complexe wereld met zo’n ongelooflijke snelheid van communiceren. Ik vind het moeilijk daar een natuurlijke adem in te vinden.’ Naast haar nu bijna dertig jaar bestaande dansgroep Rosas tekent De Keersmaeker ook voor de in 1995 opgerichte dansopleiding (P.A.R.T.S.) en een nieuwe lichting choreografen. Cultuurcentrum Hasselt zoemt twee weken in op Rosas en dat wat zich afspeelt rondom dit beroemde Brusselse gezelschap. Daarin is ook werk van de P.A.R.T.S.afgestudeerden te zien, in dialoog met andere kunstdisciplines als muziek en theater. Vijf afgestudeerden van de lichting 2008 dansen in Hasselt, samen met collectief Busy Rocks, Dominos & Butterflies, een energieke catastrofe van kettingreacties. Een week later is van Vincent Dunoyer zijn eerste choreografie voor de grote zaal te zien, Encore. In 2007 danste Dunoyer een duet met De Keersmaeker, getiteld Sister. Nu geeft hij door aan vijf jonge dansers, wat zijn lichaam zich daarvan herinnert. Van choreograaf Wim Vandekeybus is in Hasselt ook een nieuwe (kleine) dans te zien, om gezamenlijk met kinderen in te studeren tijdens het Kids Bal Moderne. Een groots kinderdansfeest onder het motto ‘jong geleerd is oud gedaan’. Want ook de dochter van Maurice van Frans van Keske begon al vroeg met dansen, op haar zesde. Ze doet het nog steeds, zelfs nu ze in juni vijftig wordt. ‘Rondom Rosas’ Cultuurcentrum Hasselt, focus op het gezelschap van Anne Teresa de Keersmaeker met o.m. The Song van Rosas (4/2), Dominos & Butterflies van Busy Rocks (12/2), Kids Bal Moderne (18/2) en Encore van Vincent Dunoyer (19/2). www.ccha.be www.rosas.be
februari 2010
Plekken der Herinnering 7
Venlo’s blinde
Jarenlang worstelde Venlo met de beladen erfenis van Tarnfirma Nedinsco. Ooit was dit industriecomplex van Carl Zeiss een modernistisch symbool van vooruitgang en kracht. Nu schreeuwen de grauwe gevels van de verwaarloosde fabriek om renovatie. door Annemarie Staaks.
Nedinsco rond 1930.
Z
e zeggen wel eens dat een stad haar ware gezicht laat zien als je haar vanaf het spoor bekijkt. Wie Venlo vanuit het westen met de trein binnen rijdt, ziet meteen hoe deze grensstad aan de Maas ervoor staat. De bouwputten links en rechts van het spoor tonen haar ambities: hier verrijzen straks een winkelboulevard, luxe studio’s, kantoren en woningbouw. Te midden van dit glanzende toekomstperspectief blijft industrieel erfgoed Nedinsco – jarenlang het zorgenkindje van Venlo - nog maar net overeind. Ooit belichaamde deze Tarnfirma (camouflagebedrijf) van Carl Zeiss Venlo’s hoop op vooruitgang en kracht, maar nu ligt het fabriekscomplex uit 1921 er troosteloos en verwaarloosd bij. Enkele jaren geleden kwamen de gebouwen van Nedinsco leeg te staan en de vijf anti-kraakbewoners die de gigantische blokkendoos sindsdien tegen verloedering beschermden, moeten nu ook hun biezen pakken.
22
Eén van hen is beeldend kunstenaar Nina Thibo. Een jaar lang heeft ze de fabriek ‘bewaakt’, maar nu moet ze eruit. Op een paar dozen en een klein schemerlampje na is de ruimte op de eerste verdieping aan de Molensingel al leeg. We zijn in de Alte Fabrik, de voormalige chocoladefabriek die in 1920 als eerste door de firma Zeiss werd aangekocht en van waaruit Nedinsco zich blok voor blok uitbreidde. Verkleumd zit Nina in een hoekje bij een straalkacheltje te balen: “In Nedinsco wonen was voor mij de jackpot. Kijk nou hoe gaaf dit is. Een tripje naar de wc is een feest, op weg ernaar toe kijk ik zo die enorme fabriekshal in.” De brede gang biedt inderdaad uitzicht op de enorme loods die al in 1921 werd gebouwd en aansluit op Bau II, de uitbreiding uit 1922. Nina kent haar weg in deze fabriek en rent een trap op naar een grote, lichte ruimte met aan alle kanten uitzicht op de stad. Behalve een verloren archiefkast is het er kaal en leeg. Trots spreidt ze haar armen. “Dit was
www.zuiderlucht.eu
waarschijnlijk mijn mooiste atelier ooit... Hier heb ik aan Outletland gewerkt, een heel grote installatie. Ik zou niet weten hoe ik dat ergens anders had gedaan.” Ze loopt verder het gebouw in. Het is er ijs- en ijskoud, het gas is al lang afgesloten en veel ramen zijn kapot. Overal moet je uitkijken waar je loopt door de losgetrokken kabels, uitstekende vloerdelen, plafondstukken, omvergetrokken wandjes en glasscherven. Tussen de graffiti en de souvenirs van een paintballfeestje hangen nog wat personeelsmededelingen. Achtergebleven nadat Nedinsco en zusterbedrijf Centurion het complex in 2006 verlieten en de gemeente het monumentale gebouw aankocht. In de westvleugel zijn stukken muur afgebrokkeld en pilaren weggevreten door accuzuur. Het is een puinhoop, in elke volgende ruimte wordt de ravage groter. Ineens is Nina’s enthousiasme spoorloos. “Ik word hier zo treurig van. Nedinsco is Venlo’s grootste blinde vlek.” Dan wordt de route geblokkeerd. De toren, de eyecatcher uit 1929, is hermetisch afgesloten en de monumentale ijzeren lift niet meer in gebruik. Ze laat haar schouders hangen en zucht: “Waarom hebben ze hier al die tijd helemaal níks mee gedaan? Hoe heeft het ooit zo ver kunnen komen!?” Achter de vervallen muren van Nedinsco gaat een spannende geschiedenis schuil. De Nederlandsche Instrumenten Compagnie werd in 1920 in Venlo gevestigd als dochteronderneming van het wereldconcern van Carl Zeiss uit Jena. Als gevolg van de Vrede van Versailles in 1919 mocht deze Duitse fabrikant van optische instrumenten voor de wapenindustrie in eigen land niet meer produceren. In een poging deze maatregel te ontduiken, werd in het diepste geheim Tarnfirma Nedinsco opgericht. De inbedding van Nedinsco in het grensgeoriënteerde Venlo was strategisch gezien een goede zet en de Duitse bedrijfsleiding onderhield goede contacten met de stad en haar burgers. Moederbedrijf Carl Zeiss stond in eigen land bekend als een krachtige onderneming met moderne opvattingen over het welzijn van werknemers. Net als voor de architectuur van de fabriek gold voor de arbeidsomstandigheden dat de vorm de functie volgde. De kantoren en werkplaatsen werden zo ontworpen dat men optimaal kon functioneren: de ervaring van veel licht, lucht en openheid stond voorop, interieur en exterieur moesten een zakelijke en zelfbewuste uitstraling krijgen. Nedinsco was daarmee een directe exponent van Bauhaus, de groep modernistische beeldende kunstenaars, ambachtslieden en architecten uit de jaren 19191932. Het Venlose fabriekscomplex bereikte in 1929 tijdens de Hochhausfieber een letterlijk hoogtepunt met de voltooiing van een 36 meter hoge toren, noodzakelijk voor het uitrichten en afstellen van meters lange periscopen. De Nieuwe Venlosche Courant
februari 2010
vlek ‘Nedinsco een cultuurtrekker? Voor wie? Venlo blijft toch vooral een werkstad.’ repte dat jaar van een heuse wolkenkrabber en Venlo was trots: Nedinsco bepaalde vanaf nu de skyline van de stad als symbool van moderniteit en vooruitgang. Tachtig jaar later schreeuwt het inmiddels vervallen fabriekscomplex om renovatie en een nieuwe invulling. Jarenlang bekommerde niemand zich om Nedinsco, maar toen begin jaren negentig de ontwikkeling van de Maaswaard van start ging en de fabriek gesloopt dreigde te worden, laaide de discussie op. “Voortschrijdend inzicht”, zoals historicus Frans Hermans het in zijn uitvoerige naslagwerk over Nedinsco eufemistisch uitdrukt, leidde uiteindelijk tot behoud. Woningstichting Venlo-Blerick ‘adopteerde’ het tot rijksmonument benoemde complex. Na een lang en stroperig proces liggen er begin 2010 concrete plannen voor renovatie en invulling van het complex. Directeur Arnold van Hoof van Woningstichting VenloBlerick: “Pas halverwege de jaren negentig werd ingezien hoe belangwekkend dit gebouw was. Decennia te laat? Tja… Het begrijpen van je eigen tijd is het moeilijkste wat er is. Achteraf praten is makkelijk. Maar ik geef toe, Venlo is nooit erg trots geweest op haar monumenten. En zeker het besef van de waarde van industrieel erfgoed is hier pas laat gekomen. Het Nedinsco-boek van Frans Hermans heeft dat besef doen toenemen.” Een opknapbeurt loopt in de tientallen miljoenen, maar had de stad niet gewoon elk risico moeten nemen om van Nedinsco een cultuurtrekker te maken? Van Hoof: “Voor wie? Venlo blijft toch vooral een werkstad.”
In het boek van Frans Hermans wordt dit idee bevestigd door een uitspraak uit 1933, waarmee toenmalige Nedinsco-directeur Schreiber zijn Venlose personeel typeert: “Die Limburger sind gute Bauern, verstehen viel vom Schmuggel und Karnevalfeiern, sind geriebenen Grenzkaufleute, aber ungeeignet für die Feinindustrie.” Hoe moeilijk het proces ook verloopt, Nedinsco gaat Van Hoof naar eigen zeggen zeer aan het hart. “Je mag rustig weten, dat boek van Frans Hermans heeft jaren op mijn nachtkastje gelegen.”
N
a de bouw van de periscooptoren in 1929 groeit Nedinsco flink, maar de hoogtijdagen beleeft de Duitse wapenfabrikant uiteraard tijdens de Tweede Wereldoorlog. Werken bij Nedinsco tijdens de oorlogsjaren betekende voor veel Venlose jongemannen de redding van de Arbeitseinsatz. Voor Sjra Peetjens die in 1943 als 18-jarige jongen van de straat werd geplukt om te werken in Duitsland, bood Nedinsco een ontsnappingsroute. Na 65 jaar geneert hij zich nog voor dat dienstverband tijdens de bezetting. Beleefd probeert hij het onderwerp te vermijden: “Och, dat ben ik allemaal vergeten.” Maar al snel blijkt dat die dag in 1943 in zijn geheugen staat gegrift. Sjra: “Duitse officieren met lange leren jassen en gleufhoeden hielden me op de Lomstraat staande: ‘Nicht arbeiten? Mitkommen!’ Nu zul je het krijgen, dacht ik. Doodsbenauwd. Tot ik hoorde dat ik bij Nedinsco mocht gaan werken en in Venlo kon blijven. Ik sprong een gat in de lucht.”
Sjra Peetjens: “Toen ik van de Duitsers hoorde dat ik bij Nedinsco mocht werken, sprong ik een gat in de lucht.” foto Maarten Kuipers
23
www.zuiderlucht.eu
Beeldend kunstenaar Nina Thibo woonde tot voor kort anti-kraak in Nedinsco. foto Louk Voncken
Sjra kwam te werken op de controleafdeling meetapparatuur. Hij kijkt naar het gebouw en wijst. “Daar, op de tweede verdieping was het. We begonnen ’s ochtends stipt om half acht. Ja, daar waren die Pruuse heel precies in. Samen met Gijs Nass, de voetballer, moest ik kijken of er afwijkingen waren in die optische instrumenten, een heel precies werkje.” Het werken voor de bezetter lag gevoelig, uiteraard, en een licht besef van verraad was er ook. Verontschuldigend: “Wat moest ik anders? Met de jongens uit de stad spraken we nergens over, bang dat iemand verlinkt zou worden. Je kon niemand vertrouwen in die jaren... ” Venijnig voegt hij toe: “Na de oorlog kwam ik één van die Duitse bazen nog eens tegen. Ik kon ‘m wel schieten.” Peetjens hoefde maar één jaar te blijven, want als de oorlogskansen van Duitsland in de loop van 1944 kantelen, sluit de fabriek haar deuren. Nog geen jaar later is Venlo frontstad en lijdt het fiere Nedinscocomplex zware schade door bombardementen. Sjra wrijft door zijn ogen en zucht: “Van die jongens van toen leeft niemand meer. Allemaal dood. Kon ik nou toch maar…” Kon hij de herinneringen uit die tijd nog maar delen met zijn toenmalige collega’s. Want ondanks de oorlog was werken bij Nedinsco bijna a way of life. En Sjra was daar onderdeel van. “Zo ging dat, je deed gewoon mee.” Hij maakte deel uit het voetbalteam van het bedrijf en voerde in 1943 met zijn collega’s het toneelstuk Hänsel und Gretel op. Sjra, zanger en lid van de toneelvereniging, kan het zich nog goed voor de geest halen. Een voor een somt hij de rollen van zijn Venlose en Duitse medespelers op. En hijzelf? Trots: “Ik speelde Hans. De hoofdrol, uiteraard.”
Venlo’s blinde
Dit is het zevende artikel in een reeks van vijftien in het kader van de Culturele Biografie, een project van de BV Limburg.
februari 2010
Maak van Nedinsco een lieu de mémoire
Bauhaus
Het Nedinsco-complex in Venlo is een cultuurmonument van bovenlokale betekenis, misschien verklaart dat de onverschilligheid van de lokale bestuurders: zij keken weg, ook toen het gebouw in verval raakte. Nu de restauratie is ingezet, komt het erop aan het gebouw een culturele functie te geven. Als lieu de mémoire bijvoorbeeld. door Cyrille Offermans
Het Duitse luchtschip LZ 127 Graf Zeppelin vloog op 10 november 1930 over Venlo. Een vriendendienst: de gezagvoerder kende een van de directieleden van Nedinsco nog uit de Eerste Wereldoorlog. foto A. Bersch/ Gemeentearchief Venlo
D
e gemeente Venlo en de Woningstichting Venlo-Blerick hebben eindelijk besloten tot ‘duurzame restauratie en herbestemming’ van het Nedinsco-complex. Goed nieuws, zou je zeggen, temeer daar de aangezochte architecten – Diederen
24
en Dirrix – met de restauratie van de Eindhovense Witte Dame ruimschoots hebben bewezen dit soort werk aan te kunnen. Maar de opdracht die zij meekrijgen is teleurstellend. Er komt een uitbreiding met een parkeergarage van maar liefst vijf lagen en er komen woningen op de tweede en derde
etage, de rest is nog open. Ook als dat allemaal op acceptabele manier wordt gedaan valt te vrezen dat er van het oorspronkelijke complex niet veel overblijft. Voor een cultuurmonument van deze allure is er maar één adequate bestemming: een culturele. Het Nedinsco-complex behoort tot de zeer weinige uitgesproken exponenten van het Nieuwe Bouwen in Nederland. Hoewel niet zo fraai als de Rotterdamse Van Nellefabriek is er alle reden voor een zo authentiek mogelijke restauratie, inclusief trappenhuizen en andere nog aanwezige elementen van het interieur. Natuurlijk is het verval van Nedinsco niet te vergelijken met de ruïnering – vooral ten gevolge van bombardementen – van het Neues Museum in Berlijn, maar het door de Engelse architect David Chipperfield gevolgde restauratieprincipe zou ook dat van Nedinsco moeten zijn: maak de geschiedenis van het gebouw zichtbaar in het gebouw. Daarom dit voorstel: maak van Nedinsco een lieu de mémoire. Die term komt van de Franse historicus Pierre Nora, die tussen 1984 en 1992 onder deze titel een zevendelige ‘herinneringsgeschiedenis’ van Frankrijk uitgaf. Daarbij ging het om de beschrijving van plekken die de kwijnende collectieve herinnering konden stimuleren. Het ligt voor de hand dat de internationale belangstelling voor zijn project – ook in Nederland verschenen er vier delen Plaatsen van herinnering – niet kan worden losgezien van het reële verdwijnen van betekenisvolle, met historische verhaalstof geladen plekken. Maar die verhaalstof ligt nooit voor het oprapen, verhalen moeten worden verteld door mensen die in staat zijn de sporen ervan te lezen – getuigen, schrijvers, historici, archeologen, kunstenaars. In het geval van Nedinsco gaat het om twee soorten, gedeeltelijk met elkaar verweven verhalen: die van het gebouw als architectonisch monument en die van het gebouw als geheime werkplaats
www.zuiderlucht.eu
voor de Duitse oorlogsindustrie. Het architectonische verhaal zou de geschiedenis van het Nedinscogebouw moeten relateren aan de geschiedenis van het Bauhaus, de progressieve alliantie van architecten, ontwerpers en beeldende kunstenaars die in het interbellum een radicale modernisering van de industriële cultuur, ja van het hele leven nastreefde. Hitler verbood het Bauhaus in 1933, maar had er geen bezwaar tegen dat de clandestiene oorlogsindustrie in het door het Bauhaus geïnspireerde Nedinsco ook daarna op volle toeren bleef draaien. Tot deze, grotendeels onbekende, verhaallijn behoort de collaboratie van plaatselijke (en landelijke?) bestuurders waardoor Carl Zeiss in Venlo zijn bij het Verdrag van Versailles verboden gang kon gaan. En natuurlijk behoren daartoe de verhalen van de mannen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in het gebouw te werk werden gesteld. De eerste indruk die Annemarie Staaks daarvan geeft in het artikel op de pagina’s hiervoor, doet vermoeden dat hier voor beoefenaren van de oral history een goudmijn aan schrijnende verhalen op ontginning wacht. Daarvoor is haast geboren, de arbeiders van toen hebben niet het eeuwige leven. Nedinsco zou als lieu de mémoire een multifunctionele ruimte moeten worden. Museum, bibliotheek, studie- en documentatiecentrum zouden de lokale geschiedenis van Venlo in de twintigste eeuw op talloze manieren kunnen koppelen aan de internationale geschiedenis. En zeker zo belangrijk: een herinneringscentrum is geen mortuarium, het zou een vitale krachtbron kunnen zijn voor nieuwe, eigentijdse allianties van geëngageerde architecten, ontwerpers, docenten en beeldend kunstenaars die in Nedinsco onderdak zouden moeten krijgen. Schrijver en cultuurcriticus Cyrille Offermans (recente boeken: Ver van huis, Schipbreuk en Waarom ik moet liegen tegen mijn demente moeder) is vaste medewerker van Zuiderlucht.
februari 2010
INKIJK
enkeltje utopia
Boek zonder bladzijden
O
f 2009 een goed jaar voor zijn zaak was geweest, vroeg ik aan de boekverkoper. Het antwoord was wat vaag, maar de indruk dat hij zojuist een rampjaar had afgesloten, wekte hij niet. Zijn hoofd stond trouwens naar wat anders, zo bleek uit zijn wedervraag. Of ik al een e-reader had aangeschaft? Bij de noviteit van het digitale lezen heb ik nooit zo stilgestaan. Papier en boek horen bij elkaar als stenen bij een huis, snaren bij een viool, verf bij een schilderij. Behalve het sentiment is er trouwens ook nog het verleden. Het gebladzijde boek is het fundament van onze cultuur, de harde schijf van de Westerse wetenschap, het kroonjuweel van de Verlichting. Het was de roman die ons Europeanen in eigen en andermans hoofd leerde kijken toen elders nog in holen en tenten werd gewoond. En de boekdrukkunst zorgde ervoor dat die nieuw verworven vrijheid van de geest wereldwijd verbreid werd. Maar zoals dat gaat wanneer je de verworvenheden opsomt van iets dat je dierbaar is: subiet maakt, in vol ornaat, de twijfel zijn entree. In zijn geestrijke Winter aan de Middellandse Zee (ik las ooit de papieren versie) constateerde Robert Kaplan al dat de boekdrukkunst als boegbeeld van de Westerse vooruitgang de verschillende culturen op deze wereld niet bijeen heeft gebracht, maar juist uit elkaar heeft gedreven. Ook Siep Stuurman zet in zijn recente studie De uitvinding van de mensheid de verworvenheden van de Verlichting in perspectief. Dat laatste boek had ik onder de arm toen ik vlak voor de jaarwisseling
bovenstaande mini-dialoog met mijn boekverkoper had. Het was vooral de monumentale omvang ervan - maatje handgevormde baksteen – die mijn interesse in de e-reader aanwakkerde; je hebt nog net geen steekwagen nodig om met deze literaire kluif in de trein te geraken. Hoe meer ik erover nadenk, hoe meer de e-reader me aanspreekt, terwijl ik nog nooit een BeBook, een Kindle DX of een HP Tablet in handen had. De kwestie is dat ik gemiddeld in vier, vijf boeken tegelijk lees - het aan vrouwen toegedichte multi tasken is voor deze metro-man geen enkel probleem. Nu is het fijne aan een e-reader dat je er tig boeken in kunt downloaden. Voor zo’n 300 euro heb ik dat stapeltje van vier, vijf boeken in één handzaam tablet. En daarna alles wat ik verder nog wil lezen. Moet ik dan mijn Billy’s, die in huize Smeets een muur van boeken overeind houden, van de hand doen? Net als de boeken zelf, wegens onherstelbaar ouderwets? Een lezer is een collectioneur, in zijn boekenkast completeert hij de puzzel van zijn persoonlijkheid. Zo ontstaat een leven. Past mijn leven in een e-reader? Ik loop langs mijn leesmuur, open her en der een boek, ruik eraan, lees de aantekeningen in de kantlijn. Van de digitale gadgetbeurs CES in Las Vegas begreep ik dat ik tot de doelgroep van de e-readers hoor: de meeste geïnteresseerden zouden boven de veertig zijn. Gebonden, paperback of touch screen, de jongere van nu wil geen boek, die blogt en twittert liever. Ik geloof er allemaal geen barst van, als ik de hoeveelheid koptelefoon dragende jongeren op NS-stations zie multitasken met boek of krant op schoot. Als deze bladeraar desondanks een anachronisme wordt, dan maar een anachronisme. Ik verheug me. WIDO SMEETS
25
“Innerlijke schoonheid is het belangrijkste.” Still uit de film Forever van Julika Rudelius.
Het echte leven door Duncan Liefferink
H
et is altijd een dilemma of je helemaal naar het museum moet afreizen om voor een paar televisies te gaan zitten. Dat kun je thuis ook, denk je dan. Maar daar is natuurlijk niet hetzelfde op te zien. Onder de titel Das ist die Lebenswelt toont de Neuer Aachener Kunstverein in Aken jonge video-kunst. Thema is de spanning tussen het leven zelf en de manier waarop we dat leven proberen te vangen in wetenschap en kunst: empirie tegenover concept, ervaring tegenover esthetiek. In de bijdrage van Knut Klaßen (Münster, 1967) wordt gepraat over relatieproblemen en vishengels, maar ook over handgranaten. Bij Julika Rudelius (Köln, 1968) komen vijf buitengewoon welgestelde dames op leeftijd aan het woord over schoonheid en geluk. In de video van Anna Witt (Wasserburg am Inn, 1981) gaat het over gijzelaars en in die van Rebecca Ann Tess (Annweiler am Trifels, 1980) over een oudere vrouw die welbewust met een homoseksuele man is getrouwd. Al met al ga je met een eigenaardig beeld van het gewone leven weer naar huis. Of zou dat nu juist de esthetiek zijn? De lange video van Klaßen, behalve fotograaf/videokunstenaar ook theatermaker, is opgezet als een filosofisch essay, compleet met genummerde paragraaftitels die verwijzen naar de geconditioneerdheid
www.zuiderlucht.eu
februari 2010
van ons bestaan, de voorgeprogrammeerde rollen waarin we steeds weer gedwongen worden. Door deze thematiek, gecombineerd met de sterke close-ups en de veelbetekenende stiltes, moest ik soms denken aan de films van Ingmar Bergman. Het zijn mooie beelden. Toch blijft het geheel enigszins in de lucht hangen - en daar houdt de vergelijking met Bergman dan ook weer op. De werken van Witt en Tess zijn interessant, maar blijven een beetje steken in een enkel goed idee. Het hoogtepunt is wat mij betreft Forever van Julika Rudelius. “Innerlijke schoonheid is het belangrijkste”, zegt één van de zorgvuldig gerestaureerde en dichtgeplamuurde dames aan de rand van haar privé-zwembad. “Alles is mogelijk”, stelt een andere met ernstige blik vast. Als kijker zwalk je voortdurend tussen voyeurisme, verbijstering, plaatsvervangende schaamte en een meedogenloos moreel oordeel over deze holle levens. Bij een vergezicht over het landgoed van één van de dames betrap ik mezelf warempel op een gevoel van jaloezie: waarom zij? En dan: is dit eigenlijk wel echt, of is het allemaal geënsceneerd? Je blijft achter in verwarring – het lijkt het echte leven wel! Rest de vraag of je voor deze tentoonstelling naar Aken moet rijden. Voor Rudelius zou ik het doen. Video-tentoonstelling ‘Das ist die Lebenswelt’. Neuer Aachener Kunstverein, Aken, t/m 7 maart. Zie: www.neueraachenerkunstverein.de.
Boeddhaatje wil dat
Graphic novel
Op verzoek van Zuiderlucht houdt beeldend kunstenaar en schrijfster Pam Emmerik (1964) twee recent verschenen graphic novels tegen het licht: Robert Crumbs Genesis en Boeddha, de getekende biografie van Osamu Tezuka. “Strips worden meestal gezien als een leuk kindercadeautje, nimmer als topkunst. En dat is het soms mooi wél.” door Pam Emmerik
Adam en Eva worden uit het paradijs geknikkerd in het boek Genesis van Robert Crumb.
S
chitterend, mega-schitterend, kun je eigenlijk alleen maar zacht mompelend uitbrengen bij het lezen van de getekende biografie van Boeddha door Osamu Tezuka, de Japanner die ook wel de God van de mangastrip wordt genoemd. Even bewonderend mompel je bij het beeldverhaal dat Robert Crumb, de meester van de underground strips, heeft gemaakt van Genesis, het Bijbelverhaal over Adam en Eva, de ark van Noach en de kinderrijke familiegeschiedenissen van Abraham, Isaac en Jakob. Het
26
zijn bijbelverhalen die zovele beeldend kunstenaars door de tijden heen tot inspiratie zijn geweest. Noem Rembrandt en vergeet de rest dan even… De eerste twee delen van Tezuka’s achtdelige reeks gaan over de geboorte van Boeddha en zijn jeugd aan het hof van zijn vader, de koning. Hij keert zich af van het in zijn ogen lege hofvermaak. De jonge Boeddha droomt ervan een vogeltje te zijn. Hij geniet van het nachtelijke rondvliegen. Volgens Boeddha staat de mens niet
boven, maar temidden van de dieren en dat vind ik zelf ook absoluut. Voor mij was de ontdekking van deze Boeddhastrip een groot en gelukkig toeval. Nadat ik zelf een graphic novel had geschreven, wilde ik de meesterwerken in het genre leren kennen, en toen vloog er zomaar eentje mijn huis binnen, hup op mijn dankbare schoot. Boeddha´s vader, de koning, wil de geest van zijn zoon breken en sluit hem op in zijn kamer. Maar zoonlief ontsnapt met de paria Tatta. Als kind al wil
www.zuiderlucht.eu
Boeddhaatje dat de kasten en de slavernij van de aardbodem verdwijnen. Hij vindt kasten een door mensen bedacht onrecht, dat andere mensen doet lijden, en dat uiteindelijk alleen weer door mensen verworpen kan worden. Zelf gaat hij prinslekker op reis met Tatta, de verdoemde paria, die overigens het hele boek door bij Boeddha terugkomt, en hem dan op zijn eigen wijze onderwijst. Zo zegt Tatta tegen Boeddha dat hij, als prins, net zolang kan luieren als hij wil, maar dat hij als elk gewoon mens niet aan de dood kan ontsnappen.
februari 2010
de slavernij verdwijnt
Fragment uit Kapilavastu, het eerste deel over het leven van Boeddha door Osamu Tezuka.
Boeddhaatje zucht bij die woorden om eenieders sterfelijkheid. Later in de serie tonen Tatta en zijn blindgemaakte vrouw Michaila aan Boeddha de trieste hardheid van het leven van paria´s en slaven. Tatta heeft een wonderlijke kracht die hij in Tezuka’s serie ook vaak benut: hij kan bezit nemen van de ziel van een dier. Dan wordt hij een tijger en dan opeens weer een slang, net wat hij kan gebruiken om Boeddha te hulp te schieten. Er komt ook nog een heilige brahmaan in het verhaal voor, Meester Asita, die water in cola kan veranderen. Boeddha maakt, jong als hij is, een lange reis langs allerlei leermeesters, om de dood te leren beheersen. Ze sturen hem weg, zeggen hem niks meer te kunnen leren. Naast leermeesters ontmoet Boeddha veel metgezellen, Chapra, Dhepa, Assaji en nog meer aparte figuren komen langs op zijn levensreis. Het verhaal van Boeddha is een verhaal voorbij alle Goden. Het legt het wezen vast van wie wij allen zijn als mens. Boeddha zelf is namelijk ook een mens, en geen God. Tezuka’s serie is prachtig getekend en doet je denken aan de werken uit de beroemde Japanse prentkunsthistorie. Het verhaal wordt gekenmerkt door interessante zijsporen die weer mooi in het hoofdverhaal uitkomen. Je vindt verhalen terug over hebzucht, verlangen, woede, moord, liefde, vrolijkheid, afgunst, ruimhartigheid, soms loopt de vertelling
27
over van weemoed en sarcasme. De verhalen zijn allemaal strak op de huid van onze eigentijdse samenleving geschreven, en reiken ook passende metaforen aan voor de problemen die ieders leven kenmerken. Manga betekent in het Japans letterlijk ‘onfatsoenlijke tekening’. In menige manga komen avonturenroman, horror, detective, cartoon, science fiction, romantiek, humor en historie allemaal tegelijk voor. Tezuka verschijnt zelf in persoon in de Boeddhareeks, in deel zeven noemt hij zichzelf een rotte pompoen. Per jaar worden in Japan 1,2 miljard mangastrips verkocht. Je zou er een tempel van kunnen bouwen. Een manga-tekenaar verklaarde ooit dat “zelfs als een steen in stilstaand water wordt getekend, het drama van de steen zichtbaar moet zijn voor de lezer.” Osamu Tezuka (1928-1989), de Walt Disney van Japan, stond bekend om zijn werkijver. Hij heeft 400 mangastrips getekend en zestig tekenfilms gemaakt. Zelfs op zijn sterfbed tekende hij lustig door. De nu in Nederland verschenen Boeddhaserie heeft hem tien jaar van zijn leven gekost. Robert Crumb (Philadelphia, 1943) deed vijf jaar over zijn getekende weergave van Genesis. God is bij hem een nukkige joodse patriarch, die de mensheid maar een hoopje slechteriken vindt. Hij fantaseert er zelfs herhaaldelijk over om haar compleet uit te roeien. Naar eigen zeggen gaf Crumb de Godsfiguur de trekken van zijn vader. Ik kan dan
alleen maar hopen dat zijn eigen vader de mensheid nooit wilde uitroeien, maar dat hij bijvoorbeeld gezegend was met Gods fraaie baard. God baalt ervan dat Adam en Eva van de boom der kennis snoepen, en straft ze daarom streng. Hij wil niet dat ze teveel kennis hebben, die wil hij lekker voor zichzelf houden. Hij is een tot in de wortels van zijn bestaan heerszuchtige God. Een ware boeman, een superieure God der wrake… Crumb zegt de tekst van de bijbel bizar en merkwaardig te vinden en tegelijkertijd ook zo geworteld in onze cultuur, dat hij om zich een beetje te troosten Marx citeert: religie is opium van het volk. De in Zuid-Frankrijk wonende Amerikaanse tekenaar volgt de tekst van het Bijbelverhaal zeer letterlijk. Het verhaal komt absoluut niet vreugdevol op je over, zit overvol verdriet, hier en daar en overal. Het bezit geen enkel sprankje humor en het heeft ook geen Schwung. Wat een levensdrama is het. De Amerikaans-joodse schrijver Philip Roth laat in zijn laatste roman Verontwaardiging zijn hoofdpersoon zelfs zeggen: “Onze Flater die in de Hemel zijt ! De onwaardigheid van religie, het onvolwassene, achterlijke, beschamende van dat alles! (..) Maniakale verering van niets!” Daartegenover staan de milde woorden van Joke van Leeuwen, een van de weinige vrouwelijke Nederlandse dubbeltalenten, die in het decembernummer van Zuiderlucht zegt: “Religie hoeft niet onderdrukkend te zijn, maar kan perspectief bieden of dingen die belangrijk zijn een naam geven.” Mooi.
O
ver humor of Schwung gesproken, of belangrijke dingen hun naam geven, Boeddha´s getekende biografie heeft dat juist te over. Tezuka schroomt er niet voor om mensen in 400 voor Christus in een taxi rond te laten scheuren. Ook kijkt er iemand kalmpjes op zijn horloge, en maakt zelfs Steven Spielbergs fantasiemonstertje E.T. er vrolijk zijn opwachting. Een belangrijk ding is de intense betrokkenheid die de hele serie door continu wordt uitgestraald. Zo zegt Boeddha “dat elkaar helpen de wet van het leven is” en ook dat “alle levende
www.zuiderlucht.eu
wezens, mens of dier, aan elkaar verwant zijn.” 1000 x ja. Ook de bijbel komt voor in Tezuka’s verhaal over Boeddha. In deel acht zegt een brute moordenaar tegen Boeddha “oog om oog”, grijnslacht dan dommig en zegt: “O, nee, wacht, dat is uit de bijbel…verkeerde godsdienst, dus. Foutje…” Daarop bijt Boeddha hem in zijn arm en blijkt hij opeens Tatta´s paard te zijn. De man is slechts een geestverschijning van Boeddha. Het leven zit vol wonderen. Over God himself is de serie ook duidelijk. In deel acht staat letterlijk dat “God alleen bestaat in de harten van mensen.” Dat vind ik een ware uitspraak. Meer dan een stripboek lezen, is de Boeddhareeks lezen een onvergetelijke levenservaring. Ikzelf ken niet veel onvergetelijke ervaringen in mijn leven, maar dit was er wel één. Het toont breeduit het indrukwekkende van het bestaan, het ronduit majestueuze, dat zich dagelijks verstopt houdt en maar zelden zichtbaar is. Als historieverhaal is Genesis in de bekwame handen van Crumb schitterend. Zo is zijn weergave van de ark van Noach, die driekwart pagina in beslag neemt, zo mooi dat je hem wel wilt uitscheuren en vervolgens sjiek wil laten inlijsten. De Boeddhareeks is voor mij, als aanbidster van T.S. Eliot, Federico Garcia Lorca, Haruki Murakami, Charlotte Mutsaers en Jeanette Winterson, van hetzelfde hoge kwaliteitsniveau. Natuurlijk een peu anders, maar ergens toch gelijk. In een goede graphic novel vervolmaken de tekeningen de tekst van het verhaal. Je moet ze nooit van elkaar scheiden. Dat is dom gedrag, meesterwerken onwaardig. Jammer genoeg hebben niet veel mensen dit door. Strips worden meestal louter gezien als een leuk kindercadeautje, nimmer als topkunst. En dat is het soms mooi wél. Heus, eerlijk waar. Ik zet er mijn hele hart met gemak op in. En mijn verstand ook nog. Osama Tezuka, Boeddha (zeven delen) Uitgeverij L, e 16,95 per deel. Robert Crumb, Genesis (vertaling Nicolaas Matsier) Atheneum/De Harmonie e 22,50. De graphic novel Jummie! Het leven van een ware adoptieprinses van Pam Emmerik verschijnt in juni bij Nijgh & Van Ditmar.
februari 2010
2010
Nieuwjaarsconcert Enkele impressies van het mede door Zuiderlucht georganiseerde Nieuwjaarsconcert 2010 A Brand New Start, op 3 januari in cultuurhuis AINSI in Maastricht. foto’s Jasper Groen
Pianist Constant Notten.
Camelo Corrado Caruso (l, bariton) en Luca Canonici (r, tenor)
Barbara Carré (sopraan)
Claudia Nicole Bandera (mezzosporaan)
28
Aansluitend nieuwjaarsparty in de AINSI
Het a capella slotakkoord.
www.zuiderlucht.eu
februari 2010
Een romantische inborst
Envoi
My Heroics, Part One van Absynthe Minded uit 2004 werd bij Studio Brussel uitverkoren tot de beste song van het afgelopen decennium. De hit Envoi werd uitgeroepen tot song van het jaar 2009. Intussen is zanger/gitarist Bert Ostyn alweer enkele songs verder. “Ik stel mezelf weinig vragen bij het maken van platen.” door Paul Verstappen
Absynthe Minded (met links Bert Ostyn en Renaud Ghilbert) schreef de beste Belgische popsong van 2009. foto Absynthe Minded
“I
k houd van veel verschillende soorten muziek”, zegt zanger/gitarist Bert Ostyn, terwijl hij een plaat van een Libanese zanger op de draaitafel legt. Als hij zijn plek weer inneemt aan de keukentafel van zijn huis in Gentbrugge horen we hoe een orkest zich door een sentimenteel intro worstelt. “Vanochtend luisterde ik nog naar Black Sabbath. Verder veel hiphop, JJ Cale, Mark Lanegan en Nick Drake.” Hij kent zijn klassiekers, want ook jazzhelden als Miles Davis en Django Reinhardt (de Belgische zigeunergitarist) passeren hier regelmatig de revue. Al die invloeden vinden ergens een plekje in de jazzy indierock van Absynthe Minded. Neem bijvoorbeeld Heaven Knows, de lichtvoetige
29
eerste single van het vierde titelloze album. Is hier een romanticus aan het werk? “Onze vorige plaat There’s Nothing ging over sociale druk. Dit is een reactie daarop. Hoe kun je daaraan ontsnappen? Free spirit! Heaven Knows is inderdaad een heel romantisch nummer: zij en ik zijn voorbestemd voor elkaar en iedereen mag het weten. Over zulke romantische dingen durf ik nu ook zonder gene te schrijven, maar ik probeer er wel voor te zorgen dat luisteraars zich erin kunnen herkennen.” Sommige vondsten voor nieuwe songs komen erg toevallig tot stand. Een voorbeeld is Envoi, dat in 2009 in Vlaanderen een grote hit werd. Ostyn gebruikte dit gedicht van Hugo Claus
als inspiratiebron voor Poetracks, een productie waarbij gedichten van grote Nederlandstalige schrijvers worden bewerkt tot popsongs. Het is een ode aan de muze van een dichter, en eigenlijk aan alle vrouwen. Claus opent met de woorden: “Mijn verzen staan nog wat te gapen. Ik word dit nooit gewoon. Zij hebben hier lang genoeg gewoond. Genoeg.” Ostyn zingt: “My verses stand gawping a bit. I never get used to this. They lived here long enough. Enough!” Ostyn: “Ik ken zijn werk niet heel goed, maar het was wél altijd zeer dichtbij. Het Verdriet van België heb ik bijvoorbeeld niet helemaal uitgelezen, omdat ik na een tijdje dacht: dat heb ik zelf allemaal al meegemaakt. Envoi is een grappig, herkenbaar verhaal. Ik heb het ritme van de tekst veranderd,
www.zuiderlucht.eu
want ik moet het wél kunnen zingen. De oorspronkelijke tekst is zo inspirerend, hier kun je alleen maar een goed nummer van maken.” Violist Renaud Ghilbert komt binnenvallen. Hij woont om de hoek. Het is de bedoeling dat ze straks samen de kelder induiken om aan een nieuw nummer te werken. “Spannend”, vindt Ghilbert die nog steeds niet gewend is aan de spontane aanpak om de kelder in te duiken en zien wat er van komt. “Ik heb het conservatorium afgerond en was gewend om veel te repeteren. Nu oefen ik bijna nooit meer. We laten het er op aankomen en dat is wreed interessant. Daardoor wordt mijn spel meer volwassen. Ook door veel te luisteren naar muziek, door te spelen in verschillende zalen en door het reizen. Ik haat het gevoel dat ik stilsta.” Overigens treedt zijn viool niet al te zeer op de voorgrond, zijn inbreng is vooral sferisch. Wat meehelpt is dat de nieuwe songs worden gebouwd op stevige fundamenten. Renaud: “Onze ritmesectie is perfect op elkaar ingespeeld. De drummer en bassist spelen al vijftien jaar samen. Ze kwamen als pubers al bij elkaar over de vloer. Dat is een geweldige luxe voor elke band en het geeft mij de ruimte om te kunnen soleren.”
O
styn: “Eigenlijk stel ik mezelf weinig vragen bij het maken van platen. Ze zeggen wel eens dat Neil Young eigenlijk maar drie nummers heeft geschreven, die hij telkens blijft herhalen. Of wij dat ook doen? Die vraag zou ik niet zelf kunnen beantwoorden, maar ik geloof dat ik weer enkele nieuwe invalshoeken heb gevonden.” Na enig aandringen wil hij hooguit onthullen dat de werktitel van de nieuwe song On a Global Scale is. Daar moeten we het mee doen. “We hebben geen geheimen, maar we willen met z’n tweeën aan de slag. Daar moet niemand ons bij storen.” Absynthe Minded speelt op 6/2 in Hasselt (uitverkocht) en 22/02 in leuven. www.absyntheminded.be
februari 2010
Agenda
Grafiek bij Wanda Reiff in Bemelen.
Let op, nieuw emailadres! Items voor de agenda digitaal opsturen vóór de 15e van de maand naar
[email protected]
Architectuur, mode en vormgeving > Hasselt - Ludovic Balland. Op 2/2. Simon Bowen. Op 9/2. Dierendonck Blancke Architecten. Op 23/2. Guillaume Bijl. Op 2/3. Happel Cornelisse. Op 9/3. Marcus Fairs. Op 16/3. Njiric+. Op 23/3. Ann Meskens. Op 30/3. Alle lezingen starten om 20.00 uur in de Zebrazaal van Z33. Design by Performance. Van 14/3 t/m 30/5. Z33. www.z33.be > Hasselt – Collectie #01 - Historisch Overzicht 1750-2000. Van 28/11 t/m 7/3. Modemuseum Hasselt. www.modemuseumhasselt.be > Maastricht - We Were Exuberant and Still Had Hope. Van 12/12 t/m 13/2. Marres, centrum voor contemporaine cultuur. www.marres.org
Beeldende kunst > Aijen (gem Bergen) – Yvon van Wordragen. Van 27/2 t/m 3/4. Galerie Pictura. www.galeriepictura.nl > Bemelen - Grafiek van diverse kunstenaars 6/2 en 7/2. Wanda Reiff. www.wandareiff.nl > Bergen – Schilderijen en beelden van Yvon van Wordragen. Weekeinde 27 februari. www.galeriepictura.nl > Brussel - Felix Gonzalez-Torres : Specific Objects without Specific Form. Van 16/1 t/m 25/4. Melvin Moti, from Dust to Dust. Van 19/2 t/m 25/4. Wiels. www.wiels.org > Eindhoven – Lissitzky. T/m 5/9. Play Van
Abbe. Van 28/11/09 t/m 1/6/11. Herhaling: Zomeropenstelling 1983. Van 28/11 t/m 28/2. Vreemd en Vertrouwd. Van 28/11 t/m 21/3. Rien ne va plus. Van 28/11 t/m 28/2. Van Abbemusuem. www.vanabbemuseum.nl > Genk – Theo Wouters. t/m 30/6. Genk/bibliotheek. www.twouters.exto.nl > Gent – Johan de Wilde. Van 31/1 t/m 21/3. Galerie Tatjana Pieters. www.onewtenty.be > Hasselt – (un)Balanced, Frederic Geurts. Van 8/11 t/m 7/2. Z33 Hasselt. www.designplatform.be > Hasselt/Wimmertingen –Sonja Zeltner-Mueller & Karel Reckers. Galerie De Oude Barrier. T/m 24/2. www.deoudebarrier.be > Heerlen – De Aankopen #2. Van 17/1 t/m 7/3. Galerij tussenverdieping Atrium MC Heerlen. > Heerlen - Stanley Donwood. Red Maze. Van 30/1 t/m 14/3. Osterholt & Uitentuis. Model Citizens-Continuum. Van 30/1 t/m 14/3. Daniel van Hauten - EGOTRIP.TV. Van 30/1 t/m 14/3. Schunck. www.schunck.nl > Heerlen - Ingrid Heussen en Will der Kinderen. Van 10/1 t/m 10/2. Victor4art. www.victor.nl > Horst – Wat is nieuw op deze wereld? Van 21/3 t/m 25/4. Galerie Judy Straten. www.galeriejudystraten.nl > Houthem – KiV, Kunst in Valkenburg. Van 13/3 t/m 28/3 en van 3/4 t/m 5/4. in de kloostergang van Château St. Gerlach en de schatkamer van de Sint Gerlachuskerk. www.kunstinvalkenburg.nl > Jabeek – Stockexpositie met Loek Hambeukers en Jos Ramakers. In beeldentuin ook werk van Hub Mintjens, Lo van der Linden, Maria Stams. T/m 3 april. www.galerierem.nl > Limbricht-Sittard - Overzichtstentoonstelling van de Duitse kunstenaar ZANGS. Een presentatie van “Faltungen in verschiedene Ausführungen, Objektcollagen, Rechenstüc-
Donderdag 4 februari | Maastricht | Sint Janskerk | 20.15 uur Tickets: www.theateraanhetvrijthof.nl Vrijdag 5 februari | Utrecht | Pieterskerk | 20.15 uur Tickets: www.pieterskerkconcerten.nl
1
0
0
J
A
A
R
THOMASCANTOREN
KOOR, SOLISTEN EN ORKEST BAROKENSEMBLE COLLEGIUM AD MOSAM DIRIGENT: HUUB EHLEN
NIET ALLEEN BACH WWW.ADMOSAM.NL
Zijfers-de Jong Fonds
Mede mogelijk gemaakt door
30
ken, Scheibenwischerarbeiten, Schwarze Materialbilder, Drippings und Objektverweissungen” over de periode van 1957 tot 2003. Van 10/1 t/m 7/2. Galerie Prinsenhoek. www.galerieprinsenhoek.nl > Maastricht – Palazzo: vroeg-Italiaanse kunst in Nederland (1900-1940). T/m 31/12/12. Bonnefantenmuseum. www.bonnefanten.nl > Maastricht – schilderijen van Hooymeijer, beelden van Mark Dedrie, Unica van Marcel Taton, beelden van Jo Ramakers, beelden van Riky van Lint, beelden van Odile Kinart, schilderijen van Roger van Belleghem. Van 28/11 t/m 28/2. OL Vrouwe Galerie. www.olvrouwegalerie.nl > Maastricht – 0Marc Silverentand. Van 5/2 t/m 18/3. Galerie Flow. www.marcsilverentand.nl > Maastricht – Tr nsp r nt, Jef Bogman. Van 21/1 t/m 20/2. Galerie Stevens. www.galeriestevens.nl > Maastricht – Roy Villevoye. Van 5/2 t/m 23/3. bv Bruls en Co. www.brulsenco.nl > Maastricht – De drang naar onderscheid, Netty van Osch en Femke Habets. Van 17/1 t/m 14/2. Huub Hannen Galerie. www.huubhannen.nl > Middelburg - Published by: Roma Publications. Van 17/1 t/m 14/2. De Kabinetten van de Vleeshal. www.vleeshal.nl > Maastricht – Hans Lemmen, recente sculpturen en tekeningen. Van 14/3 t/m 18/4. Wintersalon t/m 12/2. Galerie Wansink. www.galeriewansink.nl > Molenhoek – Kunst ontmoet Design. Van 29/11 t/m 22/3. Tarcise. www.tarcise.nl > Nijmegen - The Valkhof Experience. Van 13/2 t/m 22/8. BarbaraPolderman.Van 23/1 t/m 9/5. De firma Arens. Een passie voor edelsmeedkunst. Van 10/4 t/m 6/6. Museum het Valkhof.
> Weert – Getekend Weert. Van 13/12 t/m 21/3. Tiendschuur. www.galeries.nl
Fotografie en film > Hasselt – Smile. Hasselt als canvas voor het werk van talentvolle fotografen. Grote foto’s door de hele stad. Routes verkrijgbaar bij Toerisme Hasselt. www.smilehasselt.be > Hasselt – Up/Close project Atelier Fotografie studenten en oud-studenten. Stedelijke Academie voor Schone Kunsten. Van 22/1 t/m 7/3.
[email protected] > Heerlen – Fluorescent Adolescent groepstentoonstelling in kader Biënnale Luik. Van 27/2 t/m 24/4. Schunck* Glaspaleis. > Luik - 7de Internationale Biënnale van Fotografie en Visuele Kunsten. Van 27/2 t/m 24/4. Centre culturel de Liège. www.bip-liege.org > Rotterdam – Weekend van het fotoboek 2010. Van 6/2 t/m 7/2. Nederlands Fotomuseum Rotterdam.
Muziek > Bergen – Saxofoonkwartet Ripieno. Op 7/3, 12.30 uur. Galerie Pictura. www.galeriepictura.nl > Hasselt - Nordic Night#4 Ijsland. Op 9/2. Cultuurcentrum Hasselt. www.ccha.be > Heerlen – Rowen Héze. Op 6/2. Vive La Fete. Op 27/2. Wouter Hamel. Op 6/3. Guus Meeuwis. Op 10/3 en op 11/3. Belle Perez. Op 12/3. Leine. Op 13/3. Southern Blues Night. Op 19/3. Nina June. Op 20/3. Bart Oostindie Band/ Arno Adams. Op 27/3. Stevie Ann. Op 3/4. Parkstad Limburg Theater. www.parkstadlimburgtheaters.nl
Werk van Felix Gonzales-Torres in Wiels Brussel.
www.museumhetvalkhof.nl > Onderbanken – Spiegelroute. Veertien kunstenaars openen hun deuren voor publiek. Zondag 7/2. www.spiegelroute.nl > Sittard – Alleen maar vrolijkheid. Van 16/1 t/m 14/2. Karel Thijssens, Lei Hannen. Van 19/2 t/m 17/3. Norbert Dabekaussen Kunst. www.art.dabekaussen.nl > Sittard – Pocket Cinema, Sarah Vanagt. Van 23/1 t/m 11/4. Guest room #10, HISK Gent. Van 23/1 t/m 11/4. Museum Het Domein. www.hetdomein.nl > Utrecht – Lawrence Weiner: Dicht Bij. Van 24/1 t/m 28/3. BAK. www.bak-utrecht.nl > Valkenburg – Jan Laeven en het Zuid-Limburgse landschap. Van 4/10 t/m 20/3. Jubileumexpositie Kunstkring Henri Jonas 60 jaar. Van 17/1 t/m 7/3. Charles Eyck. T/m 20/3. Museum Land van Valkenburg. www.museumlandvanvalkenburg.nl > Venlo - Op weg naar de Gouden Eeuw, Hendrick Goltzius & Jacques de Gheyn II. Van 28/11 t/m 28/2. Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl > Venlo - Entlang dem Rande des Mondes, Horst Keining (D) en Ton Slits (NL). Van 7/2 t/m 23/5. Uit de verzameling, collectieverhalen. Van 7/2 t/m 5/9. Museum van Bommel van Dam. www.vanbommelvandam.nl > Venray – This Gun’s For Hire – Van 27/11 t/m 28/2. Odapark. www.odapark.nl
www.zuiderlucht.eu
> Heerlen - Diverse concerten Limburgs Symfonie orkest. Theater Heerlen. www.lso.nl > Heerlen - Lunchpauzeconcert Trio Edith van Dijk. Op 4/2 om 12.30 uur. Jazz on the Roof . Op 9/2 om 21.00 uur. Muziek op Zondag > Strijkkwartetten. Op 21/2 om 11.30 uur. | Nightwatchers. Op 25/2 om 19.00 uur. Schunk. www.schunck.nl > Heerlen – Trio Mediaeval. Folk Songs. Theater Heerlen. 21/2. www.parkstadlimburgtheaters.nl > Kerkrade – Sonou Percussion. Op 5/3. Margriet Eshuijs Band. Op 25/3. Pollux. Op 3/4. Moya Brennan. Op 17/4. Motownhead. Op 24/4. Kerkrade theater. www.parkstadlimburgtheaters.nl > Kerkrade - Diverse concerten Limburgs Symfonie orkest. Theater Kerkrade. www.lso.nl > Maastricht - Jeroen “Gatecrash” van Vliet & guests. Op 7/2 om 15.00 uur. Thembi. Op 21/2 Dick de Graaf Quartet 15 uur, op 28/2 Wolfert Brederode & Harry Sokal, 15 uur. www.thembi.nl > Maastricht – Diverse concerten Limburgs Symfonie orkest. Theater aan het Vrijthof. www.lso.nl > Maastricht – The Mad Trist. Op 6/3. Moke. Op 12/3. Muziekgieterij. www.muziekgieterij.nl > Maastricht – Opera & Muziek Theater Festival. De duivel beduveld op 27/2. Alone in the woods (25, 26, 27/2). www.introinsitu.nl> > Maastricht - Barokensemble Collegium AD MOSAM. Op 4/2 om 20.15 uur. St. Janskerk.
februari 2010
Colofon
www.theateraanhetvrijthof.nl > Maastricht - Première Evangelium Veritatis, Basilicakoor Maastricht, Kamerkoor Transparence en Madrigalchor Aachen olv Hans Leenders. Op 7/2. Onze Lieve Vrouwe Basiliek Maastricht. www.transparence.nl > Roermond – Diverse Cuypers Kamerconcerten. Statenzaal van het stadhuis. www.museum.roermond.nl > Roermond – Diverse concerten Limburgs Symfonie orkest. St. Christoffelkathedraal. www.theaterhotelroermond.nl > Sittard - Diverse concerten Limburgs Symfonie orkest. Stadsschouwburg. www.lso.nl > Utrecht - Barokensemble Collegium AD MOSAM. Op 5/2 om 20.15 uur. Pieterskerk. www.pieterskerkconcerten.nl > Venlo - Diverse concerten Limburgs Symfonie orkest. Theater de Maaspoort. www.lso.nl
Zuiderlucht is een onafhankelijk maandblad (oplage 15.000) dat gratis wordt verspreid via 220 distributiepunten in Nederlands en Belgisch Limburg.
Het Trio Mediaeval, op 21/2 in Theater Heerlen.
Theater > Heerlen - Gotra ballet, Finding Frequency. Op 2/3 om 20.30 uur. Limburgs theaters. www.parkstadtheaters.nl > Heerlen - 100 jaar Muziekschool in Heerlen: Show- en Filmdansvoorstelling 1920-1930. Van 27/2 t/m 28/2. Schunck. www.schunk.nl > Maastricht - Toneelgroep Maastricht. Geloof, Liefde, Hoop. t/m 7/02 Derlontheater. www.toneelgroepmaastricht.nl > Maastricht - Legal Errorist-Liquid loft. Op 3/2. Nachtschade – Firma Rieks Swarte. Op 5/2. Wo bin ich? #1 en #2 – Elsa van der Heijden. Van 6/2 t/m 7/2. Unfolding/ Ketuk Tilu – Mosterd. Op 9/2. PechaKucha Maastricht #5. Op 20/2. Gotra ballet, Finding Frequency. Op 19/2. Ainsi. www.ainsi.nl > Roermond – Toneelgroep Maastricht. Geloof, Liefde, Hoop. 27/02 CK Theater Roermond. www.toneelgroepmaastricht.nl > Weert - Toneelgroep Maastricht. Geloof, Liefde, Hoop. 23/02 Munttheater Weert. www.toneelgroepmaastricht.nl
Diversen > Hasselt – Krokusfestival 2010. Van 10/2 t/m 18/2. Cultuurcentrum Hasselt. www.ccha.be > Heerlen – Cultuurbrouwerij. Elke eerste maan-
dag vd maand. www.cultuurbrouwerij.nl > Heerlen - 100 jaar Muziekschool in Heerlen: Van Toren naar Paleis. T/m 26/3. Schunk. www.schunck.nl > Maastricht - De Wereld van René Glaser. Vanaf 17/5. Museum de Historische Drukkerij. www.drukmuseum.nl > Meerssen – Verhaalcafé, elke eerste donderdagmiddag van de maand vanaf 13.30 uur. Café L ´Ambiance. > Sittard – Filosofiecafé. Op 26/2, 12/3 en 9/4. BiblioNova. www.biblionova.nl > Tongeren – Ambiorix: Koning van de Eburonen. Van 5/12 t/m 13/6. Gallo-Romeins museum. www.galloromeinsmuseum.be > Venlo – Jubileumexpositie Suske en Wiske. T/m 19/9. Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl
[ DUITSLAND ] > Aken – Bijeenkomst van schrijvers, elke eerste woensdag van de maand. Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben 22. www.literaturbuero-emr.de > Aken - das ist die Lebenswelt, NAK VideoAusstellung met werken van Knut Klaßen, Julika Rudelius, Anna Witt en Rebecca Ann Tess. Van 10/1 t/m 7/3. Neuer Aachener Kunstverein.
Uitgelicht • Alexander Vogels, het oudste Frankrijk.
• Netty van Osch en Femke Habets,
Tentoonstelling t/m 07/03/10 in Galerie Post + Garcia in Maastricht, www.postgarcia.com
duotentoonstelling. T/m 14/02/10 in Huub Hannen Galerie in Maastricht, www.huubhannen.nl
• Chagrin d’amour, Behoud de Begeerte, een liefdesparcours met hindernissen maar vooral ook met muziek en literatuur. 19/02/10, 20.15u in Casino Modern Genk, www.uitingenk.nl • Daniel van Hauten: EGOTRIP.TV, Stanley Donwood: Red Maze, Osterholt & Uitentuis:
• Om 8 uur bij de ark, jeugdtheater Het Laagland. Première 21/02/10, 15.00u in Theater Heerlen. 28/ 02/10, 05/04/10 en 30/05/10, 14.30u in Het Laaglandtheater Sittard, 28/03/10, 14.00u en 16.00u in Ainsi Maastricht, 17/04/10, 19.30u in Munttheater Weert, www.hetlaagland.nl
Model Citizens-Continuum. T/m 14/03/10 in Schunck en op meerdere locaties in Heerlen, www.schunck.nl
• Sara Vanagt, Pocket Cinema, GuestRoom#10, expositie van zes kunste-
• Designwedstrijd, Berden/ Flos, kijk voor
naarsparen die aan HISK Gent studeerden. T/m 11/04/10 in Museum Het Domein in Sittard, www.hetdomein.nl
info en spelregels op www.berden.nl/_berden_designwedstrijd
• Finale Nu of Nooit 2010. 21/02/10, 15.00u in Muziekcentrum de Bosuil in Weert, www.spl.nl, www.hklimburg.nl/spl
• Gewichtige zaken, vastelaovend in Limburg. T/m 21/02/10, werkdagen van 9.00u tot 17.30u Entreehal Gouvernement aan de Maas in Maastricht.
• Live Forever: Elizabeth Peyton. T/m 21/03/10 in Bonnefantenmuseum Maastricht, www.bonnefanten.nl
www.neueraachenerkunstverein.de > Aken – West/Ost, Ludwigs Grafik 2. Van 6/2 t/m 25/4. Andreas Fogarasi – 1998. Van 28/2 t/m 25/4. Familiensonntag im Museum. Op 7/2. Ludwig Forum für Internationale Kunst. www.ludwigforum.de > Aken – Roger Melis-fotografien 1965-1989. T/m 7/2. Solo Sunny DDR 1978-1980. Op 3/2. Wolkenbilder, Die Entdeckung des Himmels. Op 24/2. Hans von Aachen. Van 11/3 t/m 13/6. Suermondt-Ludwig-Museum. www.suermondt-ludwig-museum.de > Berlijn-Kreuzberg – Tian Tian Wang. Van 9/01 t/m 27/02. Knut Eckstein. Van 6/3 t/m 24/4. Benedikt Partenheimer, Borders. Van 1/5 t/m 19/6. Hannah Dougherty. Van 11/9 t/m 30/10. Temporäre Kunsthalle Berlin > Berlijn - Artists Beyond. Van 11/6 t/m 8/8. KW Institute for Contemporary Art. www.kw-berlin.de > Düsseldorf – Eat Art. Van 28/11 t/m 28/2. Kunsthalle Düsseldorf. www.kunsthalle-duesseldorf.de > Düsseldorf – Glaspekte. Van 7/11 t/m 7/3. Museum Kunstpalat. www.museum-kunst-palast.de > Goch – Shifting Positions. Prinz Gholam en Franz Erhard Walther. Van 29/11 t/m 7/2. Museum Goch. www.museum-goch.de > Kalkriese - Tentoonstelling Colossal met oa Hans Lemmen, Yves Maes, Wim Delvoye, Rui Chafes, Pedro Vabrita Reis en Yue Minjun. T/m 31/12/11. Museum & park Kalkriese bij Osnabruck. > Kleve – Alex Katz – An American Way of Seeing. Overzicht met 40 werken uit 1957–2008. Van 11/10 t/m 21/2. Ewald Mataré, een particuliere collectie uit het Rijnland. Van 14/3 t/m 24/5. Museum Kurhaus. www.musuemkurhaus.de > Mönchengladbach – Robert Morris. Van 1/11 t/m 01/03. Museum Abteiberg. www.museum-abteiberg.de
• This Gun’s for Hire, Pascalle Mansvelders. T/m 28/02/10 in Odapark Venray, www.odapark.nl
• Wat mensen willen, Stichting Ateliers Maastricht. Paul van Vroenhoven, Niels Savelkouls, Roel Pansters en Etienne van Berlo: vier jonge afgestudeerde kunstenaars in ‘t Brandweer in Maastricht. 05/02/10 t/m 07/02/10 van 12.00u tot 18.00u, www.sam-ateliers.nl
Uitgelicht is een extra service aan de adverteerders in Zuiderlucht. Meer info via info@zuiderlucht. eu of 043 3500591.
31
www.zuiderlucht.eu
februari 2010
Uitgever: (in opdracht van de Stichting Zuiderlucht): Bodosz, Stationsplein 27, 6221 BT Maastricht. Telefoon: 0031 43 3510029 Fax: 0031 43 3500636 Email:
[email protected] Hoofdredactie: Wido Smeets Telefoon: 0031 43 3500591 Mobiel: 0031 653 338905 Email:
[email protected] Eindredactie: Emile Hollman Telefoon: 0031 43 3500592 Mobiel: 0031 646 052505 Email:
[email protected] Commercie en relatiebeheer: Loes Franck 0031 648 188 400
[email protected] Medewerkers: Danielle Arets, Pieter Beek, Jozefien Van Beek, Jurriaan Benschop (Berlijn), Paul Depondt (Brussel), Tuur Devens, Annette Embrechts, Fons Geraets, Meyke Houben, Jeroen Junte, Koen Kleijn, Saskia van der Kroef (Amsterdam), Duncan Liefferink, Stijn Meuris, Cyrille Offermans, Annemarie Staaks, Paul van der Steen, Leon Verdonschot, Paul Verstappen, Marieke Wiegel (Parijs), Joost Zwagerman. Tekstcorrectie: Anna Peeters Vormgeving: Obidesign Fotografie: Romy Finke, Franco Gori, Jasper Groen, Mark Kuipers, Chris Keulen, Jacques Peeters, Perry Schrijvers, Stephan Vanfleteren. Administratie: Agnes Doughty
[email protected] Bankrekening: (IBAN NL55SNSB0) 93 67 79 675 Druk: Concentra, Hasselt (B.) Distributie: HabetsXpress ISSN: 1875-7146
Sarah Vanagt Pocket Cinema 23.01.10•11.04.10
GuestRoom#10 hisk, Hoger Instituut voor Schone Kunsten, Gent 23.01.10•11.04.10 Iedere 1e zondag v/d maand gratis entree!
32
Kapittelstraat 6 Postbus 230 nl-6130 ae Sittard t +31 46 4513460 f +31 46 4529111
[email protected] www.hetdomein.nl Open: Tue – Sun 11.00-17.00 hrs
www.zuiderlucht.eu
februari 2010
