De onzichtbare economie zichtbaar gemaakt in Rotterdam
Sergej Bulterman Seminar EVR 2013 Rotterdam, 21 mei 2013
1
Inleiding Digitalisering van de Rotterdamse economie Flexibilisering van de Rotterdamse economie Toekomstige rol van Rotterdam
2
Het begrip ‘onzichtbare’ onzichtbare’ economie Invalshoeken o Tastbaarheid (producten) o Zichtbaarheid (productieproces) o Meetbaarheid (informele economie)
Economisch-maatschappelijke context o Historisch perspectief: van productie- naar kenniseconomie o Ruimtelijke weerslag: internationalisering en flexibilisering o Digitalisering als facilitator (en drijvende kracht)
Transactiedenken en marktplaats als leidraad o Veranderingen in de transactie-economie o Ruimtelijke vertaling naar marktplaats
Rotterdam, een treffend voorbeeld o Centrale rol in de fysieke wereldhandel o Toenemende scheiding tussen stad en haven 3
Digitalisering van de Rotterdamse economie Gebruik van digitale media door Rotterdammers
4
Gebruik van internet en bibliotheek door Rotterdammers 90 80
% Rotterdammers
70 60 50 40 30 20 10
Rotterdammers met internetaansluiting thuis (%) Rotterdammers die bibliotheek bezoeken (%)
0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Bron: COS (diverse jaren), bewerking Bureon.
5
Digitalisering van de Rotterdamse economie Gebruik van digitale media door Rotterdammers Digitale economie in Rotterdam
6
Werkgelegenheid in internetgebonden detailhandel en videotheken 400
370
aantal fulltime banen
350 300 250 186
200
135
150
143
100 50
37
25
0 2000
2006
detailhandel via postorder of internet
Bron: BZH (2012), bewerking Bureon.
7
2012 videotheken
Digitalisering van de Rotterdamse economie Gebruik van digitale media door Rotterdammers Digitale economie in Rotterdam Detailhandel als marktplaats voor consumenten
8
Effect van internetwinkelen op de vraag naar winkelvastgoed in Rotterdam tot 2020
0 -2.000
overig in/om huis vrije tijd
m2 wvo
-4.000 mode & luxe -6.000 -8.000 -10.000 -12.000 Bron: Roots Beleidsadvies (2012)
9
dagelijks
Centrum R'dam Bergse Dorpsstraat Zuidplein Alexandrium Keizerswaard Oude Watering Peppelweg Spinozaweg Zuiderboulevard Burgem. Baumannlaan Noorderboulevard Oudedijk Lage Land Binnenhof Hesseplaats Ambachtsplein Eudokiaplein Mia van IJperenplein Vrij Entrepot Franselaan Lusthofstraat Crooswijkseweg Stadhoudersplein Vuurplaat Kleiweg Mathenesserweg Schiedamseweg
huurprijs per m2
10
1800 9
1600 8
1400 7
1200 6
1000 5
800 4
600 3
400 2
200 1
0 0
huurprijzen [l] compleetheid aanbod aanbod daghoreca
Bron: Bureon/Roots Beleidsadvies (2012), o.b.v. I&O Research en WPM.
sfeer en uitstraling
waardering publiek
Winkelhuren en kenmerken van winkelgebieden in Rotterdam
Flexibilisering van de Rotterdamse economie Opkomst van zzp’ers
11
Ontwikkeling aantal zzp’ers (o.b.v. cijfers BRZ) 18.000 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 2005
2006
2007
zzp'ers Bron: COS/BZH (2012).
12
2008
2009
2010
overige bedrijfsvestigingen
2011
2012
Flexibilisering van de Rotterdamse economie Opkomst van zzp’ers Thuiswerken en beleid van werkgevers
13
Thuiswerkers in de beroepsbevolking van de G4 en Nederland 20% 17,4%
18%
16,8%
% van alle werkzamen
16% 13,8%
14% 12% 10%
12,4%
12,3%
12,1% 10,8%
9,0%
8,2%
7,8%
8% 6% 4% 2% 0% Rotterdam
Amsterdam
Den Haag 2004
Bron: CBS (2005/2009), WoON.
14
2008
Utrecht
Nederland
Beleid van werkgevers t.a.v. thuiswerken ‘Ik heb voldoende mogelijkheden om werktijden naar wens in te vullen.’
70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% R'dam
A'dam Den Haag ovg. NL
werkende ingezetenen mee eens
Bron: OSA (2009), Arbeidsaanbodpanel.
15
R'dam
A'dam Den Haag ovg. NL werkenden in de stad
neutraal
mee oneens
Flexibilisering van de Rotterdamse economie Opkomst van zzp’ers Thuiswerken en beleid van werkgevers Ruimtelijke gevolgen
16
Invloed van HNW op de vraag naar kantoorruimte in de regio Rotterdam (2020) 5,0
4,5
4,6
4,5 3,9
m2 vvo (x 1 mln.)
4,0
3,4
3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 huidige voorraad
Bron: SRR (2012); Bureon.
17
vraag 2020 RKP
HNW variant 20 m2 HNW variant 17 m2
Toekomstige rol van Rotterdam Rotterdam als marktplaats voor consumenten en producenten Mengvormen van zakelijke en niet-zakelijke ontmoeting Van marktplaats naar ontmoetingsplek
18
40%
20%
30%
15%
20%
10%
10%
5%
0%
0%
-10%
-5%
-20%
-10%
ontw. 1993-2003 [l] bijdrage aan binnenstad 1993 [r] Bron: BZH (2012), bewerking Bureon.
19
ontw. 2003-2012 [l] bijdrage aan binnenstad 2012 [r]
% aandeel binnenstad
% ontwikkeling
Consumentgerichte functies in de binnenstad van Rotterdam, 1993-2012
20
Stellingen voor discussie De digitalisering heeft een drukkend effect op de economische
en banengroei en daarmee de ruimtebehoefte voor economische functies in de stad.
De functie van de (binnen)stad als fysieke marktplaats neemt verder af, die als fysieke ontmoetingsplaats blijft op peil.
21
