De ontwikkeling van een
Visie op het verpleegkundig beroep (Bachelor of Nursing) Dr. Hilde de Vocht, september 2014
saxion.nl/agz
De ontwikkeling van een Visie op het verpleegkundig beroep
Inhoudsopgave Context en aanleiding
4
Werkwijze
5
Saxion-accenten binnen de visie
8
Tot slot: waar is de visie voor bedoeld?
12
Bijlage 1: Visie op het verpleegkundig beroep (Bachelor of Nursing)
13
De kerngroep ‘Visie op verplegen’ bestond uit (van links naar rechts op de foto op de voorkant): Peter Goossens (lid tot 1juni 2014), Saskia Sleijster, Marjan Keune, Hilde de Vocht (voortrekker), Petra Smeenk, Madeleen Uitdehaag, Judith van der Sande, Liesbeth Hazelhorst, Rob Scheurink
2
3
Context en aanleiding
Werkwijze
In de periode maart - september 2014 is binnen de verpleegkundeopleiding van Saxion een geactualiseerde visie
Op de studiedag verpleegkunde van 4 maart 2014
volgende ‘randvoorwaarden’ gedestilleerd:
op het verpleegkundig beroep ontwikkeld. De directe aanleiding was het gegeven dat vanaf september 2014 een
is aangekondigd dat er een kerngroep ‘Visie op ver
• de visie moet zo kort en krachtig mogelijk worden
nieuw curriculum voor de verpleegkundeopleiding wordt ontwikkeld, aansluitend bij het beroepsprofiel Bachelor
plegen’ wordt ingesteld. Op deze dag is door de
of Nursing 2020 zoals gepresenteerd door beroepsvereniging V&VN. Dit beroepsprofiel vindt op zijn beurt zijn
voortrekker van de kerngroep onder alle aanwezige
• de visie moet voor iedereen zo begrijpelijk mogelijk
oorsprong in de (toekomstige) demografische, maatschappelijke en politieke ontwikkelingen (zoals bijvoorbeeld
collega’s informatie verzameld als input voor de
zijn, dus bijvoorbeeld ook voor studenten op de 1e
geschetst in de documenten van V&VN) die resulteren in andere eisen die (zullen) worden gesteld aan de verpleeg-
nieuwe visie. Dit gebeurde aan de hand van vragen
opleidingsdag. ‘Containerbegrippen’ moeten zoveel
kundige beroepsuitoefening.
over wat er wel en wat er niet in de nieuwe visie
mogelijk worden vermeden.
beschreven
zou moeten staan en wat het grootste verschil met
1
De visie is bedoeld voor de Bachelor of Nursing inclusief de studieroute Gezondheid en Technologie (G&T). De G&T verpleegkundige richt zich hierbij nadrukkelijk(er) op het raakvlak van zorg en technologie om daar actief te zijn met technologische innovaties voor zorgvragers.
de h uidige visie zou zijn. Vervolgens is een maxi-
Alle input vanuit de studiedag is vervolgens in tweetallen
maal gevarieerde kerngroep van verpleegkundige
op inductieve wijze geanalyseerd. De kerngroepleden
collega’s samengesteld (variatie wat betreft onder-
hadden hierbij de pet van (kwalitatief) onderzoeker op.
wijsteam, locatie, verpleegkundige achtergrond en
Vervolgens hebben ze met de pet van ‘informant’ op de
geslacht). De door deze groep op te leveren visie
output van deze analyse bediscussieerd en aangevuld.
gaat als onderlegger dienen voor het nieuw te ont-
Tot slot heeft ieder voor zich drie kernelementen be-
wikkelen curriculum.
noemd die in ieder geval in de visie moeten komen te staan. Op basis van dit alles is door de voortrekker een
Dit zal in de uitwerking van het curriculum tot uitdrukking komen. 2
Op 14 april was de startbijeenkomst van de kern-
eerste versie van de visie geschreven, die vervolgens
Ook voor de Verpleegkundig Specialist (Master Advanced Nursing Practitioner (ANP)) is een beroepsprofiel 2020 ontwikkeld door V&VN. De
groep. Uitgangspuntpunt voor de bijeenkomst was de
digitaal ter becommentariëring aan interne en externe
visie zoals ontwikkeld voor de Bachelor of Nursing zal als startpunt genomen voor een op de Master ANP toegesneden variant, zodat deze
input zoals aangeleverd door de deelnemers aan de
stakeholders is voorgelegd (n = 120; alle onderwijzend
visies zoveel mogelijk in lijn zijn met elkaar.
studiedag verpleegkunde. Hieruit werden allereerst de
personeel, de opleidingscommissie en de beroepen-
4
5
veldcommissie van de opleiding verpleegkunde plus
heden’ nog onder de norm zaten, en ook bij de andere
een aantal speciaal aangezochte externe stakeholders).
onderdelen werden goede inhoudelijke opmerkingen
Hierop kwamen 51 volledig ingevulde reacties retour.
aangeleverd waarmee de mate van consensus mogelijk
• kern
84 % ja
16 % nee
vergroot kon worden.
• verpleegkundig proces
79 % ja
21 % nee
• zelfregie
71 % ja
29 % nee
bereidingsopdracht gebogen over de output van de
• kwaliteit
79 % ja
21 % nee
eerste consultatieronde en op 27 juni is tijdens een
• samenwerking
87 % ja
13 % nee
• maatschappelijke context
84 % ja
16 % nee
• onderdelen gemist
21 % ja
79 % nee
Overzicht van de resultaten per item: De kerngroep heeft zich aan de hand van een voor Kunt u zich vinden in de beschrijving van dit onderdeel:
Kunt u zich vinden in de beschrijving van dit onderdeel:
• zorgrelatie
47 % ja
53 % nee
• klinisch redeneren
70 % ja
30 % nee
zet gegeven voor een tweede versie van de visie, die ver-
• vaardigheden
43 % ja
57 % nee
volgens door de voortrekker nader is uitgewerkt. Hierbij
• kwaliteitsborging
73 % ja
27 % nee
• professionele samenwerking
55 % ja
45 % nee
de lading beter dekt. Ook is de ordening van de diverse
Ondanks het ruim behalen van de basisnorm voor con
27 % nee
aspecten gewijzigd en daarmee de bijbehorende kopjes.
sensus op alle onderdelen is alle inhoudelijke output van
Op veler verzoek is de visie sekseneutraal geformuleerd
de tweede consultatieronde door de kerngroep bekeken
en komt het bachelorniveau meer tot uitdrukking. Ver-
en is een aantal (kleine) punten dat door de meeste leden
volgens is aan iedereen die in de eerste ronde heeft
van de kerngroep als waardevolle aanvulling werd gezien
gereageerd (n = 51) digitaal de tweede versie van de
in de visie verwerkt, resulterend in de definitieve versie
visie op het verpleegkundig beroep voorgelegd. Hierop
van de visie zoals opgenomen in bijlage 1.
• maatschappelijke context
73 % ja
• focus op de kern
71 % ja
29 % nee
• mist u nog onderdelen?
35 % ja
65 % nee
bijeenkomst van de kerngroep op basis hiervan de aan-
is de naam gewijzigd in ‘Visie op het verpleegkundig beroep’ omdat dat naar mening van de respondenten
De allerlaagste norm die in de literatuur voor consensus
zijn 38 reacties gekomen op basis waarvan kon worden
wordt aangereikt is 51%. Omdat binnen de hier beschre-
vastgesteld dat alle aspecten nu (ruim) voldoen aan de
ven werkwijze alleen ja / nee als antwoordcategorie is
basisnorm van 51% consensus.
gebruikt, is het te verantwoorden dat deze norm wordt aanhouden. Dat betekent dat ‘zorgrelatie’ en ‘vaardig-
6
7
Saxion-accenten binnen de visie
dat dat over het algemeen goed is) maar vooral door
thuiszorg heeft het ziekenhuisbed snel geregeld en op
extra zaken zoals ruimte krijgen voor eigen inbreng,
zodanige wijze dat binnen een halve dag er een zieken-
door hulpverleners die echt met aandacht luisteren,
huisbed de woonkamer ingereden werd en alles ingericht
door hulpverleners die ook specifiek aandacht hebben
werd om mevrouw beneden te verzorgen, ook voor de
voor de mantelzorger en voor het kunnen onderhouden
nacht. Thuiszorg, de verzorgenden, de wijkverpleeg
Een punt dat meerdere malen naar voren kwam
bijdragen dat we naar een andere samenleving (kun-
van relaties, door gericht zijn op zinvolheid van het be-
kundigen, waren allen blij dat dit zo snel geregeld is en
bij de vraag ‘heeft u nog onderdelen gemist’ of bij
nen) gaan met andere verhoudingen onderling en
staan etc.
kwamen dit ook vol trots in het thuiszorgkantoor aan de
‘aanvullende opmerkingen’ is de roep om het geven
waarbij er aandacht is voor elkaar, respect voor elkaar
van een ‘eigen kleuring’ aan de visie. Waarin wil de
met ook een onbevooroordeeld benaderen en luisteren
Misschien ter illustratie een casus uit één van die inter-
hij daar wel begrip voor had, maar dat het voor hem wel
Bachelor of Nursing opleiding van Saxion zich onder
naar de medemens. Hierbij wordt ook vooral geke-
views, in dit geval met de mantelzorger (gesprek met
betekent dat hij na 45 jaar nu ineens niet meer het bed
scheiden van andere opleidingen? Wat ontbreekt er
ken naar wat mensen, ook al zijn ze patiënt, nog wel
een heer, ongeveer 60 jaar, tot voor kort mantelzorger
deelde met zijn vrouw, en dat vond hij nogal wat. Voor die
nog en waar willen we, verdiepend op deze gene-
kunnen. Dit zijn competenties die verpleegkundigen
van zijn vrouw die een jaar geleden overleden is in de
kant van de zaak had hij geen aandacht gemerkt…
rieke visie, een aantal accenten leggen?
naar de toekomst zouden moeten verwerven maar het
thuissituatie):
manager melden. Echter, mijnheer zei in het interview dat
geldt evenzeer voor andere hulpverleners en anderen
8
Het gaat dus om zaken die in de competentiesfeer liggen,
Ter illustratie de reactie van Henk Snijders (arts en
die medemensen bijstaan. In ons gesprek hebben we het
Mijnheer heeft zijn vrouw, met wie hij 45 jaar getrouwd
zoals goed kunnen communiceren, goed kunnen luiste-
strateeg/innovator binnen Carint Reggeland):
er ook over gehad en ik wordt gesterkt in mijn mening
was, jarenlang in toenemende mate zorg gegeven met
ren, invoelend vermogen, aandacht etc. die ook nu al
dat de hulpverlener extra sociale competenties nodig
ondersteuning van de thuiszorg. De situatie bij zijn
belangrijk zijn, zeker gezien de toenemende aandacht
Als ik zo de conceptvisie lees met de verschillende on-
heeft, ook door de resultaten van het experiment met
vrouw ging langzamerhand achteruit en op een gegeven
voor de kwaliteit van leven. Maar het gaat niet alleen
derdelen (van het verpleegkundig proces tot en met
de luisteraar (chief listening officer) die we van extern
moment was het niet meer te doen, zoals hij zelf ook
om aan te leren competenties, maar deels zit het ook
maatschappelijke context ) dan is mijn eerste reactie
ingehuurd hebben om naar een aantal cliënten, mantel-
wel inzag, dat mevrouw nog elke avond de trap opging
in de persoon van de mensen zelf. Uiteraard kun je dat
dat het correct, goed en begrijpelijk verwoord is en
zorgers en medewerkers te luisteren in het kader van de
naar de slaapkamer boven en ’s morgens in omgekeerde
laatste niet veranderen. Toch denk ik dat er een opgave
wel degelijk richting geeft aan de opleiding van een
te starten proeftuin. Als je kijkt naar de resultaten van-
richting. De thuiszorg gaf ook aan dat dit niet meer ging,
ligt voor de opleidingen om ook die extra sociale com-
verpleegkundige op hbo-niveau.
uit die gesprekken dan zie je alom dat de kwaliteit niet
dat zij het niet meer veilig vonden en dat er een zieken-
petenties tot uiting te laten komen in gedrag (en niet
Maar, toch mis ik wat… En dat zit in die competenties
alleen en niet zozeer bepaald wordt door de kwaliteit
huisbed in de woonkamer geplaatst zou moeten worden.
alleen in kennis en vaardigheden). Vooral die elementen
(maar deels ook in die persoonskenmerken), die ertoe
van het professionele handelen (men gaat er vanuit
Objectief gezien kon hij daar ook wel in meegaan. De
mis ik nog in de visie.
9
Op basis van keuzes gemaakt op Saxionbreed strategisch
sueel wezen is in de brede zin van het woord. Binnen
niveau, op lectoraatsniveau en op basis van de input van
de (potentiele) gevolgen van lichamelijke en psychische
in- en externe stakeholders als onderdeel van deze visie-
aandoeningen en de betekenis hiervan voor zorgvra-
ontwikkeling zijn de volgende accenten geïdentificeerd:
gers en naasten wordt expliciet aandacht besteed aan de impact op de beleving van seksualiteit en intimiteit;
• Living Technology: voor alle Bachelor of Nursing- studenten binnen Saxion geldt dat binnen ieder on-
• betekenisgeving door zorgvragers en naasten: aan-
derdeel van de opleiding er nadrukkelijk aandacht
dacht voor de subjectieve beleving van deze mensen
voor Living Technology zal zijn;
en hoe hier goed op aan te sluiten; dit impliceert dat naast kwantitatief onderzoek ook kwalitatieve onder-
• onderzoekende houding en praktijkgericht onder-
zoeksparadigma’s worden omarmd;
zoek: alle studenten participeren in praktijkgericht onderzoek op basis van vragen uit de beroepspraktijk
• aandacht voor de verpleegkundige als mens (Bildung):
met als doel een onderzoekende, op (beroeps)inno
wat betekent het uitoefenen van het verpleegkundig
vatie gerichte houding te ontwikkelen;
beroep voor de verpleegkundige als mens met eigen gevoelens, normen en waarden? Hoe om te gaan
• palliatieve zorg: nadrukkelijk aandacht voor het
met de confrontatie met aftakeling, lijden, verlies
gegeven dat, ondanks uitstekende zorg, ieder mens
en dood zonder zelf hieraan onderdoor te gaan of
uiteindelijk zal komen te overlijden en recht heeft op
te verharden? Hoe te komen tot (ethisch) te verant-
goede palliatieve zorg, ongeacht de plaats van over-
woorden keuzes in geval van morele dilemma’s? Hoe
lijden en ongeacht de aard van het (ziekte)proces dat
maatschappelijke verantwoording te nemen (door
naar de dood toe leidt;
bijvoorbeeld burgerinitiatieven gericht op participatie te ondersteunen, zich aan te sluiten bij een beroeps-
• seksualiteit en intimiteit: erkenning van het gegeven dat ieder mens ongeacht zijn of haar leeftijd een sek-
10
vereniging en indien nodig op te staan en deel te nemen aan de politieke discussie)?
11
Tot slot: waar is de visie voor bedoeld?
Bijlage 1: Visie op het verpleegkundig beroep (Bachelor of Nursing) Kern: de verpleegkundige heeft de expertise om binnen een continu veranderende context de (potentiële) gevolgen van lichamelijke en psychische aandoeningen en de betekenis hiervan voor zorgvragers en naasten centraal te stellen met zelfregie als leidend principe. Doel is het zoveel en zo lang mogelijk behouden of verbeteren
De generieke visie plus de daarbij beschreven ac
van het huidige en toekomstige functioneren van zorgvragers en naasten in relatie tot gedrag, gezondheid, ziekte
centen zijn niet bedoeld als keurslijf, maar als
en kwaliteit van leven.
onderlegger voor het te ontwikkelen curriculum en als vertrekpunt voor dialoog en discussie met onze interne en externe collega’s en onze studenten, zodat
12
Verpleegkundig proces
beoordeling van deze aspecten, gekoppeld aan ethisch
wij met elkaar bespreken, doordenken en weten
Verpleegkundig handelen is gebaseerd op een continu
besef, leidt tot gefundeerde verpleegkundige diagnoses
waar we voor staan en waar we voor willen gaan.
proces van systematische gegevensverzameling en ana-
en interventies en/of tot onderbouwd afwijken van
lyse, gericht op vragen en problemen van zorgvragers
standaarden en richtlijnen.
Niets is voor eeuwig, en dat geldt ook voor deze
en hun naasten in relatie tot gedrag, ziekte, gezondheid
visie. Verdergaande ontwikkelingen in de maat-
en de eindigheid van het bestaan. Binnen dit proces zijn
schappij en de gezondheidszorg, voortschrijdend
vele aspecten van invloed zoals de wensen en behoeften
De verpleegkundige en de zorgvrager gaan een zorg
inzicht op basis van dialoog en ervaring zullen vroeg
van zorgvragers en naasten, actuele kennis op basis
relatie aan die is gericht op het mobiliseren van eigen
of laat weer om een actualisering van de visie vragen.
van onderzoek, verpleegkundige deskundigheid en er-
kracht en het stimuleren van zelfregie van de zorgvrager
De enige constante is immers de verandering…
varing en eigen normen en waarden. Een afgewogen
en naasten, als antwoord op de gevolgen van (of ter voor-
Zelfregie
13
koming van) lichamelijke en psychische aandoeningen.
zich bewust van wat de verpleegkundige beroepsgroep te
De verpleegkundige sluit hierbij aan bij de belevings
bieden heeft, claimt beslissingsbevoegdheid op specifiek
wereld en ervaringsdeskundigheid van betrokkenen.
verpleegkundige gebieden en draagt bij aan een positieve
Waar naast zelfzorg en zorg van naasten en vrijwilligers
beeldvorming van het verpleegkundig beroep.
naar inschatting van de verpleegkundige professionele (verpleegkundige) zorg is vereist, wordt deze geboden. De verpleegkundige past na een zorgvuldige afweging
Samenwerking De verpleegkundige is in staat om (in)formele netwer-
waar nodig en gewenst zorgtechnologie toe en onder-
ken rondom zorgvragers te bouwen en om binnen deze
steunt zorgvragers en naasten bij het gebruik hiervan.
netwerken zorg en ondersteuning te initiëren en een regiefunctie te vervullen. Daarbij is de verpleegkundige
Kwaliteit
gesprekspartner in contacten met zorgvragers, naasten,
De verpleegkundige erkent de noodzaak van levenslang
vrijwilligers en (zorg)professionals met uiteenlopende
leren, zowel via formele scholingstrajecten als op de werk-
disciplinaire achtergronden. De verpleegkundige stelt
vloer. De verpleegkundige zet zich binnen en buiten de
zich op als een teamspeler met specifieke kennis die
directe werkomgeving proactief in voor continue verbete-
vanuit een specifieke positie de belangen behartigt van
ring en innovatie van de verpleegkundige beroepsprak-
zorgvragers en naasten en die openstaat voor inbreng
tijk. De verpleegkundige is daarbij kritisch, overdenkt
van andere betrokkenen.
professionele keuzes en deelt overwegingen en gezichtspunten met collega’s. De verpleegkundige stimuleert
14
Maatschappelijke context
ook collega’s hiertoe. Deze onderzoekende en lerende
De verpleegkundige is zich ervan bewust dat de ver-
houding wordt versterkt door het vermogenom gericht
pleegkundige beroepsuitoefening zich afspeelt binnen
informatie te zoeken binnen bestaande kennis, deze toe
een maatschappelijke context van wetgeving, (inter)
te passen binnen de verpleegkundige beroepsuitoefening
nationaal en lokaal beleid, ethische opvattingen en
en hier kennis aan toe te voegen door middel van partici-
schaarse (financiële) middelen en maakt op basis hier-
patie in praktijkgericht onderzoek. De verpleegkundige is
van (ethisch) te verantwoorden keuzes.
15
Saxion Academie Gezondheidszorg (AGZ)
Voor inhoudelijke informatie kunt
Enschede
u contact opnemen met:
M.H. Tromplaan 28
Dr. H.M. (Hilde) de Vocht
7513 AB Enschede
lector domein Verpleegkunde
[email protected]
Deventer Handelskade 75
Drs. C.S.M. (Stephan) van der Voort
7417 DH Deventer
manager domein Verpleegkunde
Tel. 0570 - 603 525 (Frontoffice AGZ, Enschede/Deventer)
[email protected]
saxion.nl/agz
