De man die onzichtbaar-Zetbaas 22-03-2007 10:24 Pagina 1
De zetbaas
Waarin een Zuid-Afrikaanse witteboordencrimineel Robert Doorn helpt bij het opzetten van een schimmig beursfonds, dat wegens het niet naleven van de regels van de Amsterdamse beurs moet verdwijnen. In juni 2000 houden een kleine achthonderd fbi-agenten en politiefunctionarissen op verschillende locaties in de Verenigde Staten ongeveer honderd verdachten aan in wat de grootste fraudezaak uit de Amerikaanse geschiedenis belooft te worden. Er is een bont gezelschap van investeringsadviseurs, aandelenmakelaars en bedrijfsdirecteuren bij betrokken, onder wie de penningmeester van het pensioenfonds van de Newyorkse politie. Zij zouden zich schuldig hebben gemaakt aan omkoperij, afpersing en bedreiging en gedupeerden zo’n 50 miljoen dollar hebben afgepakt. Een FBI-woordvoerder zegt dat het justitieel onderzoek ondubbelzinnig heeft aangetoond dat ‘de Cosa Nostra bezig is de effectenmarkt te infiltreren’. Beruchte maffiabendes zouden zijn geïnfiltreerd in effectenmakelaarskantoren en het internet gebruiken om de koers van nepaandelen op te pompen. De ware omvang van het criminele netwerk komt pas aan het licht als in 2003 enkele van de gearresteerden worden voorgeleid voor wat in de volksmond de Sopranos-zitting (naar de gelijknamige tv serie over het leven van maffiabaas Tony Soprano) wordt genoemd. Zo hebben de criminelen drugsgeld witgewassen via genummerde rekeningen bij de Citibank. Een woordvoerder van het New Jersey Bureau of Securities spreekt over recidivisten. ‘Ze zijn als een Energizer Bunny; ze blijven maar doorgaan.’ Een van de verdachten wordt niet opgepakt omdat hij in 1997 het land al is uitgezet: Leslie (Sydney) Greyling, een Zuid-Afrikaanse zakenman die door zakenrelaties wordt omschreven als ‘dik, kalend en met lang gekruld haar, zwetend uit een half losgeknoopt vestje.’
De man die onzichtbaar-Zetbaas 22-03-2007 10:24 Pagina 2
Greyling loopt dan al tegen een gevangenisstraf van 110 jaar aan te hikken vanwege zwendel met aandelen van de Members Service, een duister bedrijfje dat vooral in casino’s investeert. Adviseur is niemand minder dan de Saoedische wapenhandelaar Adnan Khashoggi, een bekende naam uit het Iran-Contraschandaal, waarbij de baten van wapenverkopen aan Iran werden gebruikt om Nicaraguaanse contrarebellen clandestien financieel te steunen. Greyling wordt in 1952 geboren in Vanderbijl Park bij Johannesburg. Vader zou operazanger zijn geweest; moeder was Nederlandse. Al op jonge leeftijd zou hij makelaar zijn geworden en zeker 400 man personeel in dienst hebben gehad. Maar van die activiteiten is geen spoor terug te vinden. Integendeel: in 1985 vertrekt Greyling met een tijdelijk visum naar de Verenigde Staten, waar hij tien jaar illegaal zou verblijven, overigens in luxe omstandigheden: in een peperduur huis met uitzicht op het strand. Onopgemerkt blijft hij echter niet. Als hij vlak voor sluitingstijd nog snel even juwelen ter waarde van 128.800 dollar meeneemt uit House of Kahn in Palm Beach (Florida) in ruil voor nooit geleverde aandelen Members Service en hij een villa van 6 miljoen dollar huurt met dezelfde waardeloze aandelen, wordt er aangifte tegen hem gedaan. Ook investeerders voelen zich bedrogen: Members Service kondigt de ene deal na de andere aan, alleen wordt geen enkele belofte ingelost. In 1996 wordt de directie formeel in staat van beschuldiging besteld. De voormalige directeur neemt de benen en wordt dood aangetroffen in een badkuip in Mexico City. Greyling huurt voor de zekerheid F. Lee Bailey in, de advocaat van O.J. Simpson, maar die kan niet voorkomen dat Greyling een jaar later schuld moet bekennen aan aandelenfraude waarvoor hij zes maanden gevangenisstraf krijgt. Uiteindelijk wordt hij het land uitgezet. Vervolgens neemt Greyling de wijk naar Engeland, waar het hele spel weer van voren af aan kan beginnen. Met rechterhand Richard Gladstone, die van de Amerikaanse autoriteiten al sinds 1992 geen aandelen meer mag verkopen, begint Greyling eind jaren negentig wederom zogenoemde pump & dump-activiteiten. Dit keer is de inzet E-Pawn, een beursgenoteerd bedrijfje dat op naam staat van Greylings vrouw Anne. De Greylings worden in 2003 bij verstek veroordeeld voor hun rol in deze affaire, maar uitgeleverd aan de VS worden ze niet. Handel met voorkennis blijkt geen onderdeel te zijn van het uitleveringsverdrag dat Engeland met de Verenigde
De man die onzichtbaar-Zetbaas 22-03-2007 10:24 Pagina 3
Staten heeft, zo ontdekken gedupeerde beleggers tot hun frustratie. Inmiddels is Greyling ook al opgedoken in kringen rond Robert Jan Doorn, die de Zuid-Afrikaan al “heel lang” zegt te kennen. Greyling helpt Doorn bijvoorbeeld aan een vennootschap voor de Amerikaanse beursgang van zeppelinbouwer Rigid Airship Design (zie hoofdstuk 26: ‘De Luchtsigaar’) en zou via de La Salle Group van zijn vrouw 10 miljoen dollar hebben geïnvesteerd in de tekenfilm Robin & The Dreamweavers (zie hoofdstuk 28: ‘Dreamweavers’). Maar ook raakt hij betrokken bij de verwikkelingen rond een schimmig beursfonds waar Doorn de hand op zou hebben weten te leggen. Oud-medewerkers herinneren zich nog goed hoe Doorn eind jaren negentig in Amsterdam driftig op zoek was naar kantoorruimte voor Satcom, een slapend beursgenoteerd import- en exportbedrijfje voor elektronische apparatuur. Daar gaat het midden jaren negentig al niet goed mee en nadat de Rabobank de kredietkraan heeft dichtgedraaid verbant de Amsterdamse beurs Satcom in 1994 naar het strafbankje. Eind 1998 komt er plotseling weer wat beweging in de handel in Satcom-aandelen als een Amerikaans advieskantoor op zoek gaat naar potentiële investeerders voor het incourante fonds, dan een lege huls zonder activiteiten. Niet lang daarna neemt Satcom de Arubaanse projectontwikkelaar Sun Development over en wordt voormalig arts Joost Taverne, die dan al geruime tijd hand- en spandiensten voor Doorn verricht, bestuursvoorzitter. Aan de bank Credit Lyonnais, die de administratie van de aandelen verzorgt, presenteert Taverne een zakenplan dat positief wordt ontvangen: Sun Development bouwt onder meer mee aan het exorbitante golfoord Tierra del Sol, een recreatieplek voor de allerrijksten op de Antillen. Op basis van de nieuwe projecten verwacht Satcom de komende tien jaar een winst te kunnen realiseren van meer dan 250 miljoen dollar. Om toekomstige projecten te financieren worden begin 1999 ondershands 10 miljoen aandelen Sun aangeboden voor een prijs van 5,50 dollar per stuk. Uiteindelijk moeten, aldus Taverne, 40 miljoen aandelen worden uitgegeven, bij voorkeur via een notering aan de Amsterdamse beurs. Bij de investeerders zijn de namen van Doorn en Greyling dan nog niet bekend. Die moeten ze later uit de krant vernemen. Toch blijkt uit documenten van de Amerikaanse beurswaakhond sec dat ze van meet af aan een belangrijke rol hebben gespeeld: Greyling betaalt een ‘vindersloon’ aan Doorn voor het aanbrengen van het
De man die onzichtbaar-Zetbaas 22-03-2007 10:24 Pagina 4
Tierra del Sol-project: zo’n 2,5 miljoen aandelen in diens bedrijf Sterling gaan naar het Panamese Astor Plaza Holdings waarover Doorn (via zijn vriendin) de controle heeft. Greyling is dan trouwens al diverse malen op de Antillen gesignaleerd. ‘Zo’n man die zijn nieuwe Mercedes komt betalen met een koffer contant geld,’ vertelt een eilandbewoner aan De Telegraaf. Het hele project vertoont vanaf dat moment Doorniaanse trekjes. Want wat beleggers niet of in elk geval onvoldoende weten is dat Tierra del Sol zwaar in de schulden zit en hard geld nodig heeft. Eerst wordt een zogenoemde ‘reverse buyout’ gepleegd: Satcom heeft op papier weliswaar een bedrijf (Sun Development) gekocht, maar blijkt zelf weer te zijn overgedaan aan de eigenaren van het andere bedrijf: de manier om een beursnotering in handen te krijgen als je er zelf niet aan kunt komen. Maar dan komt het: in een poging om de torenhoge schulden van de balans te halen en de waarde van het fonds op te krikken, verpandt Tierra del Sol zijn bezittingen aan het Nasdaq-fonds Sterling Worldwide van Greyling in ruil voor Sterling-aandelen. Ook Sun-dochter Tierra del Sol Management & Development Company neemt 40 miljoen Sterling-aandelen over. Maar Sterling Worldwide blijkt – het zal nauwelijks verbazen – geen haar gezonder dan Sun: het fonds genereert amper omzet en betaalt leveranciers – geheel in de geest van Greyling – met eigen aandelen. Ook blijkt niet de waarheid te zijn verteld over wat Satcom werkelijk voor Sun Development heeft betaald: niet de eerder gemelde 78 miljoen dollar, maar naar verluidt zo’n 1 miljoen, en vermoedelijk nog minder. Beleggers die zich in documenten van waakhond sec verdiepen, komen bovendien de dubieuze achtergronden van Greyling op het spoor. Joost Taverne doet de vele publiciteit rond Satcom echter af als een mengeling van ‘hele en halve waarheden’. Het aandeel van Greyling zou minder dan tien procent geweest en Greyling zou nooit topman bij Sterling zijn geweest en ook nooit een officiële functie bij dit bedrijf hebben bekleed. Dat is juist, gezien zijn eerdere veroordelingen had dat ook nooit gekund, vandaar dat zijn vrouw Anne er aan de touwtjes mocht trekken. Ook cijfermatig rommelt het: bij een prospectus van Sun Development N.V. voor de onderhandse plaatsing van 10 miljoen aandelen zijn financiële resultaten gevoegd met een accountantsverklaring van kpmg. Die verklaring blijkt bij nader inzien te gaan over cijfers van
De man die onzichtbaar-Zetbaas 22-03-2007 10:24 Pagina 5
een eerdere periode. Op last van kpmg moet het prospectus worden ingetrokken en opnieuw worden gedrukt. De daaropvolgende versie bevat helemaal geen accountantsverklaringen meer. De klap op de vuurpijl komt najaar 1999 als de aex Satcom van de beurs haalt wegens het niet tijdig voorleggen van statutenwijzigingen en het zonder een reglementaire prospectus en noteringsaanvraag uitgeven van nieuwe aandelen. Een unicum in de ruim 400-jarige geschiedenis van de Amsterdamse beurs: Nooit eerder werd een bedrijf de notering ontnomen wegens het niet-naleven van de regels, aldus beursvoorzitter George Möller. SatCom tekent nog wel beroep aan tegen het besluit, maar komt niet tijdig met een toelichting. De gedwongen veiling van Tierra del Sol, dat de enorme schuldenlast niet meer kan torsen, luidt het voortijdig einde in van SatCom alias Sun Development als beursfonds. Een herfinanciering lukt ook al niet – banken willen er hun vingers niet meer aan branden – en Joep van den Nieuwenhuyzen neemt het project over. Ten slotte is het Leslie Greyling die namens SunQuest (het oude Sterling) het gestrande beursfonds Sun Development overneemt, kennelijk in een poging om het toch nog eens te proberen met andere investeerders. Overigens tot grote opluchting van Credit Lyonnais, waar tot aan de raad van bestuur was gediscussieerd over het rampenfonds. ‘Men wilde er zo snel mogelijk uit vanwege imagoschade,’ zegt een betrokkene. Met de overname van Sun Development door SunQuest krijgt Doorn via Astor trouwens opnieuw een plukje aandelen toegestopt: 700.000 om precies te zijn. Joost Taverne treedt weer toe tot het bestuur, en een Amerikaan die de scepter zwaait over het Amerikaanse bedrijf van zeppelinbouwer Rigid Airship Design wordt als directeur aangetrokken. Maar een succesvolle beursnotering zit er niet meer in: op de inmiddels ingestorte aandelenmarkten blijkt geen kapitaal meer te zijn voor de volgende ronde.
