Antwerpen Noord
“De Kuifeend en de Grote Kreek” Nieuwsbrief 29 - december 2010 Beste lezer, Bij de start van het nieuwe jaar… Vooreerst wil ik alle lezers een gezond, succesvol en gelukkig Nieuwjaar wensen. Dat al jullie goede voornemens en wensen een kans op slagen hebben! Geniet ook van de vele dagen die je in de natuur doorbrengt als vrijwilliger, bezoeker of als natuurfotograaf. Blijf geloven in al je inspanningen die je als vrijwilliger doet in onze prachtige natuurgebieden. Samen de handen in elkaar slagen om verder te bouwen aan de werking van Natuurpunt en in het bijzonder van onze afdeling is essentieel. Jou bijdrage, hoe klein ook, is belangrijk voor het verder uitbouwen van onze vereniging en onze natuurgebieden. We hebben je nodig! Ook de vriendschap die ik al vele jaren met velen onder jullie mag delen, is voor mij van zeer groot belang. Gemeende dank hiervoor! En, last but not least, kunnen we maar hopen dat we spoedig aan een nieuwe regering geraken met een coalitie die bereid is om opnieuw een tandje bij te steken op het vlak van het natuurbehoud en de natuurbescherming. Bereid zijn om lopende projecten te blijven financieren en nieuwe projecten op te starten. Ons natuurpatrimonium wordt maar al te vaak aanzien als een begrotingspost die als eerste geofferd moet worden om besparingsmaatregelen mogelijk te maken. Veel leesplezier!
Sneeuw, ijs en koude…ellende voor vele diersoorten Het gebeurt zelden dat de winter zich reeds vanaf midden november op grote schaal laat voelen. Helaas en voor het derde jaar op rij, sloeg de winter reeds hevig toe. De pakken sneeuw van de voorbije weken en de blijvende vorst zorgden vrijwel meteen voor grote verschuivingen onder de aanwezige vogels. Waar bij een telling op 28 november nog bijna 3.000 vogels in het ganse Rangeerstation aanwezig waren, daalde dit aantal begin december tot slechts enkele honderden vogels, meestal Zilvermeeuwen en Kokmeeuwen. De korte dooi rond 12 december deed hun aantal weer even stijgen om nadien opnieuw te dalen tot praktisch nul. Honderden vogels zochten betere voedselplaatsen ondermeer op het nog open water van de ‘Verlegde Schijns’, de ‘Ekerse Putten’ en de nabije Kanaaldokken. Hier vond je een allegaartje van Wilde eenden, Wintertalingen, Krakeenden,
Nieuwsbrief ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ – nummer 29 – december 2010
1/7
Antwerpen Noord
Smienten, Pijlstaarten, Slobeenden, Kuifeenden, Tafeleenden, Nonnetjes, Brilduikers, Bergeenden, Canadese ganzen, Grauwe ganzen, die hier in wisselende aantallen en dikwijls van heel nabij konden worden waargenomen. Ook onze voederplaatsen voor (zang)vogels werden, zoals in voorgaande jaren, druk bezocht. Tientallen vogels zoals de Grote bonte specht, Roodborsten, Heggenmus, Koolmezen, Pimpelmezen, Rietgorzen, Vinken, Putters, Kepen, enz… verslinden er het gevarieerde aanbod. Nu en dan waagt ook een Waterhoen en zelfs een Waterral zich nabij de voederplaatsen. En de restjes worden opgeruimd door Fazanten. Maar de winter eist helaas ook zijn slachtoffers. Vele diersoorten geraken tijdens strenge sneeuwwinters met bevroren moerassen, waterplassen en grachten, meer dan ooit sneller verzwakt waardoor ze hun levenswijze moeten aanpassen. Ze worden kwetsbaarder en geraken sneller verstoord in hun niet gebruikelijke omgeving. Dat overkwam ook deze Waterral die langsheen een kleine gracht aan ‘De Binnenweilanden’ in een pindraad verstrikt raakte en helaas een verschrikkelijke uitputtingsdood stierf. Doodse stilte © Herman Adriaenssens
Helikopter federale politie Laagvliegende helikopters blijven helaas regelmatig voor ernstige verstoring zorgen. Op 9 december vloog op lage hoogte een helikopter van de Federale Politie enkele keren over ‘De Binnenweilanden’ en het ‘Binnenmoeras’. De door de koude sterk kwetsbare vogels die hier pleisterden, werden verstoord en moesten elders hun heil zoeken. Hoewel ik niet kan oordelen over het belang van deze vlucht op lage hoogte, leek het me niet dat de bemanning op zoek was naar een of andere crimineel die zich hier schuil hield. De heli verdween trouwens na enkele rondes in noordoostelijke richting.
Ruiming Stadsgracht In de vorige nieuwsbrief gaf ik een stand van zaken over de geplande ruiming van de Stadsgracht. Door administratieve vertragingen werd de aanbesteding maar voorzien begin 2011 met het risico dat de ruiming zelf maar in de loop van het voorjaar zou plaatsvinden, bij het begin of midden in het broedseizoen. Natuurpunt en het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen hebben echter aangedrongen op een snellere actie. De ruimingswerken worden nu voorzien medio februari. Dergelijke ruimingen geven tijdens en kort na de uitvoering een troosteloze aanblik. Hou hier rekening mee. Maar gelukkig verandert dit beeld zeer snel. Na enkele weken verschijnt reeds de nieuwe vegetatie en wordt het gebied weer beter dan ooit.
Vogels (bijzondere waarnemingen tot 2 januari) Vele vogelsoorten verlieten ons gebied als gevolg van de koudegolf maar toch troffen we regelmatig minder voorkomende wintergasten aan of overtrekkende soorten op weg naar voedselrijkere oorden. Tijdens de korte dooiperiode rond 11 december verbleven opnieuw grotere aantallen vogels nabij de kleine ijswakken in de bevroren plas van ‘De Kuifeend’. Bij de terug invallende vorst verdwenen ze opnieuw. Maar toch… aandachtige waarnemers konden volgend lijstje bijeen sprokkelen.
Nieuwsbrief ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ – nummer 29 – december 2010
2/7
Antwerpen Noord
Een Kleine zilverreiger overvloog ‘De Kuifeend’ op 12 december in noordelijke richting. Die zelfde dag trok ook 1 Grote zilverreiger noordwaarts. Nog een Grote zilverreiger overvloog ‘De Kuifeend’ op 2 januari 2011. Een Roerdomp pleisterde op 28 november aan ‘Het Binnenmoeras’. Op 18 december pleisterende 1 exemplaar op het ijs van de plas van ‘De Kuifeend’. Op 19 en 25 december werd telkens 1 exemplaar op een afstand van amper drie meter waargenomen in de gracht naast het wandelpad naar de hut van ‘De Grote Kreek’. Op 31 december en op 2 januari 2011 pleisterde 1 exemplaar op het ijs aan ‘De Kuifeend’. Vermoedelijk gaat het telkens om eenzelfde exemplaar dat pendelt tussen beide deelgebieden. Een mooi winters groepje van 159 Wintertalingen zocht voedsel op 11 december in de onderwater Alerte Roerdomp © Werner Van Mele gelopen graslanden achterin het Rangeerstation. Een mannetje Pijlstaart werd op 1 januari gezien op het ijs aan ‘De Binnenweilanden’. Minstens 535 Kuifeenden foerageerden op 28 november op de plas van ‘De Kuifeend’. Een mannetje en een vrouwtje Brilduiker doken voortdurend op 27 november op de plas van ‘De Kuifeend’; daags nadien zat hier nog een vrouwtje. Nog een vrouwtje pleisterde op 11 december op de ‘Verlegde Schijns’. In een ijswak van de Kuifeendplas zat op 12 december 1 mannetje en 1 vrouwtje. Dat was ook het geval op 15 december met Mannetje Pijlstaart © Wim Dekelver 1 pleisterend vrouwtje op 18 en 19 december met 2 vrouwtjes.
Twee mannetjes Nonnetje op de voorgrond © Werner Van Mele Mannetje Brilduiker © Wim Dekelver
Nieuwsbrief ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ – nummer 29 – december 2010
3/7
Antwerpen Noord
In onze regio daalden de aantallen Nonnetjes aanzienlijk gedurende de twee voorbije decennia. Deze winter pleisterden enkel op 28 november 3 vrouwtjes op de ‘Verlegde Schijns’. Twee mannetjes en 3 vrouwtjes zochten ijverig voedsel op ‘De Kuifeend’ op 13 december. Twee mannetjes (zie foto) verbleven op 18 december in een klein ijswak op de plas van ‘De Kuifeend’. Op 19 december pleisterde hier nog 1 vrouwtje. Minstens 982 Kolganzen trokken op 2 januari 2011 op minder dan twee uren tijd in noordelijke richting over ‘De Kuifeend’. Ook 4 Rietganzen en minstens 170 niet gedetermineerde ‘grauwe’ ganzen vlogen dan in dezelfde richting. Vermoedelijk vlogen al deze ganzen na de dooi terug naar hun oorspronkelijke overwinteringsgebieden in Nederland. Een Brandgans graasde op de graslanden aan ‘De Grote Kreek’ op 27 en 28 november alsook op 11 december. Drie exemplaren foerageerden in een groep Canadese ganzen op 12 december op ‘De Binnenweilanden’. Een pleisterend exemplaar zat op 2 januari 2011 op ‘De Kuifeend’. Een Kleine zwaan pleisterende op 12 december kortstondig op het ijs en vloog later rakelings voorbij de hut van ‘De Kuifeend’ (zie foto). Op 29 december vielen 10 exemplaren in voor de hut van ‘De Kuifeend’. In dezelfde groep zaten ook 2 Wilde zwanen (zie foto) die samen op het ijs uitrustten in het gezelschap van…een Buizerd. Deze zwanen maakten wellicht deel uit van de grotere groep die voordien in ‘Opstalvallei’ pleisterde maar door jagers en boeren werd verjaagd. Drie andere Wilde zwanen rustten op 2 januari uit op het ijs van ‘De Kuifeend’.
Toiletterende Kleine zwaan © Wim Dekelver
Kleine zwaan © Ward Van Hoyweghen
Tot 6 Buizerds en maximaal 4 Torenvalken overwinteren momenteel in het Rangeerstation. Regelmatig worden ook Sperwers gezien in de omgeving van de voederplaatsen. De een zijn dood is helaas de andere zijn brood want we vonden in deze omgeving regelmatig dode zangvogels zoals Koperwiek, Pimpelmees, Groenling en Putter. Zangvogels maken het hoofdvoedsel uit van deze prooivogel. Wilde zwanen schaatsend op het ijs © Georges Van Reet
Nieuwsbrief ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ – nummer 29 – december 2010
4/7
Antwerpen Noord
Een vrouwtje Blauwe kiekendief werd 25 december jagend waargenomen aan ‘De Grote Kreek’. Een vrouwtje vloog laag over de rietkraag van ‘De Kuifeend’ op 29 december en op 2 januari 2011. Een Waterral dook op 28 november snel in het riet aan de ‘Stadsgracht’. Een ander exemplaar werd op 12 december gehoord aan ‘De Grote Kreek’. Diezelfde dag werd een dood exemplaar aangetroffen in een pindraad naast ‘De Binnenweilanden’ (zie hoger). Op 25 december en op 2 januari 2011 werd opnieuw 1 exemplaar Jagend vrouwtje Blauwe kiekendief © Wim Dekelver gehoord in het groot rietveld van ‘De Kuifeend’. Op 29 december werd 1 wegvluchtend exemplaar gezien in gracht naast het wandelpad van ‘De Grote Kreek’. Een hoog aantal van 1.054 en 1.325 Meerkoeten deden zich respectievelijk op 27 en 28 november te goed aan de waterplanten in de plas van ‘De Kuifeend’. Korte tijd later, op 5 december, waren dat er nog amper 98. De inmiddels volledig dichtgevroren waterplas was oorzaak dat ze enkele dagen later volledig uit het gebied waren verdwenen. Op 27 en 28 november pleisterden respectievelijk 115 en 63 Wulpen aan ‘De Binnenweilanden’. Een schaarse wintergast is het Witgatje waarvan 1 exemplaar op 11 december in het Rangeerstation werd geobserveerd. Twee Pontische meeuwen pleisterden tussen tientallen Kok- en Zilvermeeuwen op het ijs van ‘De Kuifeend’ op 19 december. Acht Waterpiepers foerageerden op 9 december in het Rangeerstation. Op 11 december zat hier nog 1 exemplaar en op 2 januari 2011 4 exemplaren. Twee Grote lijsters trokken over ‘De Kuifeend’ op 2 januari 2011. Een roepende Tjiftjaf verbleef op 28 november in struweel op ‘De Kuifeend’. Een mannetje en 1 vrouwtje Baardmannetje werden gezien op 5 december vanuit de hut van ‘De Kuifeend’. Deze plaats biedt nog steeds de meeste kans om deze schuwe rietvogel te ontdekken. Hier werden ook 2 exemplaren gehoord op 12 december en een exemplaar werd gezien en gehoord op 1 en 2 januari 2011. Twee mannetjes Huismus zochten voedsel langs de betonnen baan aan ‘De Grote Kreek’ op 1 januari 2011. Huismussen worden maar zelden in het Rangeerstation waargenomen. Vermoedelijk werden deze vogels de nacht voordien opgeschrikt door vuurwerk in de regio en trokken naar rustigere gebieden. Een zelfde verschijnsel deed zich blijkbaar voor in ‘De Bospolder’. Goed bezig!!
Nieuwsbrief ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ – nummer 29 – december 2010
5/7
Antwerpen Noord
Zoogdieren Genietend van de schaarse zonnestralen, lag een Vos op 26 december lang uitgestrekt op het ijs nabij het broedeiland op de plas van ‘De Kuifeend’. Na een kwartuur verdween hij in de dichte vegetatie van het eiland. Daags voordien werd vermoedelijk dit zelfde exemplaar waargenomen op de middendijk van de ‘Verlegde Schijns’. In tegenstelling tot de voorgaande jaren, werden er tijdens de voorbije winterperiode slechts zelden Hazen in het Rangeerstation gezien. Een teken aan de wand als gevolg van deze derde opeenvolgende strenge winter? En in hoeverre is de jachtdruk in de aangrenzende gebieden hiervoor mede verantwoordelijk? De nabije toekomst zal dit moeten uitwijzen. Vriendelijke groeten en veel leesgenot! Ludo Benoy Conservator ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ PS: ken je iemand die interesse heeft om deze nieuwsbrief te ontvangen of wens je deze nieuwsbrief niet langer te ontvangen, graag een mailtje aan
[email protected] Alle voorgaande nieuwsbrieven van de ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ kun je raadplegen via http://www.antwerpennoord.be/vogelwerkgroep/publicaties/inventarisaties.htm
Sfeervol winterbeeld uit het Rangeerstation © Ludo Benoy
Nieuwsbrief ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ – nummer 29 – december 2010
6/7
Nieuwsbrief ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ – nummer 29 – december 2010
7/7
