Antwerpen Noord
“De Kuifeend en de Grote Kreek” Nieuwsbrief 28 - oktober-november 2010 Beste lezer, Met volle energie Mijn deugddoende vakantie naar Namibië is voorbij. Vier weken dit land doortrekken en er genieten van bijna ongeschonden natuur! Van zonsop- tot zonsondergang een stralend blauwe hemel met aangename temperaturen. Landschappen in alle vormen…van uitgestrekte rode zandduinen tot onherbergzame bergen, van een blauwe oceaan met dolfijnen en walvissen tot een droge savanne met grazende olifanten, zebra’s of giraffen steeds op hun hoede voor hongerige leeuwen, schuwe luipaarden of een zwarte neushoorn die naar een drinkpoel wandelt in de avondzon. Sorry voor dit nostalgisch proza maar het is echt wennen. Niet alleen omwille van de temperaturen die momenteel 30 graden lager liggen maar vooral omwille van de cultuurén natuurshock.
Alert en oren gespitst © Katja Claus
Grote delen van Vlaanderen werden de voorbije decennia volgebouwd met woningen, wegen, bedrijven, industrieparken, windmolenparken, haveninstallaties, enz… gelardeerd met een mozaïek van gras- en akkerland voor allerlei land- en tuinbouw of voor veeteelt. De overgang is groot naar het koude en volgebouwde thuisland!
Nieuwsbrief ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ – nummer 28 – oktober 2010
1/7
Antwerpen Noord
Maar toch…tussen deze betonnen wereld bevinden er zich gelukkig nog vele stukjes natuur- en bosgebieden. De meeste ervan zijn klein tot middelgroot. Gelukkig zijn er ook de grote gebieden die voldoende kracht uitstralen om er mee het landschap te bepalen. Natuurpunt en de Vlaamse overheid bepalen de toon en stellen alles in het werk om deze gebieden te beheren, aan te kopen, nieuwe natuur aan te leggen of bestaande gebieden uit te breiden. Geen makkelijke opdracht in economisch moeilijke tijden. De meeste van deze gebieden zijn pareltjes en herbergen in vele gevallen schaarse of zeldzame soorten van allerlei slag. Laat ons niet teveel wegdromen naar die ongerepte natuur in andere continenten. Laten we ons ook niet meesleuren in goedkope slogans dat het hier toch al allemaal om zeep is. Ook onze natuurgebieden, hoe klein ook, zijn bijzonder waardevol en verdienen onze volle steun en bescherming. Met volle energie ga ik er dus weer tegen aan om samen met alle vrijwilligers en sympathisanten er weer wat moois en beters van te maken. Mag ik ook op jouw steun rekenen?
Ander voedsel… andere spelers Het was voorspeld in een voorgaande nieuwsbrief. Gedurende de nazomer verzamelden duizenden krakeenden, knobbelzwanen en meerkoeten op de plas van ‘De Kuifeend’ waar, naast voldoende rust, de massaal aanwezige waterplanten zorgden voor een maandenlang eetfestijn. Echter aan het einde van de maand september stopt de plantengroei en vermindert dit rijke aanbod snel. Maar ook de grote hoeveelheden neerslag deden de voorbije twee maanden de waterstand met 30 centimeter stijgen wat de bereikbaarheid van het al schaarsere voedsel nog versterkte. Het aantal krakeenden daalde op slechts enkele weken tijd van ongeveer 1.100 exemplaren tot 150 exemplaren. Ook het aantal knobbelzwanen zakte op een goede week tijd van circa 150 tot 100 exemplaren. Een zelfde lot verging het met de aantallen meerkoeten. Zij daalden in de zelfde tijdspanne met een 500-tal exemplaren. Krakeenden zijn grondeleenden die door hun korte nek juist onder het wateroppervlak foerageren. Dat doen ook knobbelzwanen, maar door hun langere nek vinden ze nog iets dieper en langer voedsel. Meerkoeten maken gebruik van hun lange, gelobte tenen. Tijdens korte duikperiodes, klampen ze zich vast aan planten en trekken zich dieper, waardoor ook zij langer aan de kost kunnen blijven. Momenteel wordt geleidelijk hun plaats ingenomen door grazers zoals smienten of wintertalingen die een voorkeur hebben voor zaden van ondermeer zuringsoorten of door kuifeenden die kleine dierlijke prooien eten. Ook onze voederplanken en –silo’s worden weer druk bezocht door allerlei kleine zangvogels. Zeker met de aangekondigde koudeprik vinden zij hier op zeer regelmatige basis het noodzakelijke, energierijke voedsel. M Mannetje sperwer © Wim Dekelver
En zoals het spreekwoord zegt: de een zijn dood is de andere zijn brood. Want ook enkele sperwers vonden een rijk belegde tafel in de omgeving van de voederplaatsen.
Nieuwsbrief ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ – nummer 28 – oktober 2010
2/7
Antwerpen Noord
Hoog bezoek Na het zeer gewaardeerde bezoek, eerder in mei, door Europees Commissaris Janez Potočnik belast met Leefmilieu, bezocht op 28 september, op voorstel van Birdlife en uitgenodigd door een aantal europarlementairen, een Griekse delegatie ‘De Kuifeend’. De delegatie, ongeveer 25 personen, bestond grotendeels uit afgevaardigden van een aantal NGO’s die een aantal projectmogelijkheden in onze regio zoals de succesvolle natuurinrichting van ons natuurgebied, wilden bekijken. Op 15 oktober bezocht een groep ambtenaren van de Stad Amsterdam, Nederland belast met Ruimtelijke ordening ons gebied. Hun interesse ging grotendeels uit naar de mogelijkheden om in verstedelijkt gebied of havengebieden nieuwe natuur te creëren of er inrichtingswerken uit te voeren. Hopelijk kan het succesvolle en natuurbeschermende werk dat in de Antwerpse haven de laatste jaren werd uitgevoerd, een voorbeeld worden voor vele nieuwe projecten in binnen- en buitenland!
Ruiming Stadsgracht In vorige nieuwsbrieven berichtte ik reeds over de moeilijkheden die de oncontroleerbare waterstanden , in het bijzonder voor op slijkplaten broedende vogels, aan ‘De Grote Kreek’ veroorzaakten. Op onze vraag, startte de provincie Antwerpen begin dit jaar samen met het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen, Infrabel, NMBS en de Stad Antwerpen een overleg om dit probleem met een goed getimede planning aan te pakken. In een eerste fase zou er in de ‘Stadsgracht’ of ‘Vuil Schijn’ in oktober-november 2010 een kruiden- en obstakelruiming gebeuren. Op regelmatige tijdstippen vond overleg plaats tussen de partners, een volledig bestek werd opgemaakt, een minutieuze kostenverdeling opgesteld. De Stad Antwerpen nam de coördinatie voor haar rekening. Alleen, midden november vernam ik dat er ondanks deze minutieuze planning én akkoord van alle partners geen offerteaanvraag werd uitgeschreven en dat dit ten vroegste begin 2011 zal gebeuren. Eens te meer zal de ruiming niet van start kunnen gaan voor het broedseizoen 2011, een wonder niet uitgesloten, en wordt de kans op succesvolle broedgevallen van de kluut, de kleine plevier, de scholekster, enz…weerom zo goed als onmogelijk. Natuurpunt dringt nadrukkelijk aan om de gemaakte afspraken terzake zo spoedig mogelijk na te komen!
Parking „De Grote Kreek‟ Regelmatige bezoekers hebben het inmiddels kunnen vaststellen. De parking nabij het wandelpad naar de hut van ‘De Grote Kreek’ is sinds begin november onbruikbaar. Een aannemer die in opdracht van Infrabel hier werken uitvoert, reed op korte tijd de parking en omgeving volledig kapot. De parkeerruimte voorzien van plastiek stabilisatieraten, de afwatering, een deel van de omheining en vermoedelijk ook de duiker die voor een groot deel van het rangeerstation afwatert, …overleefden dit geweld niet. Ook de kasseiweg die naar de parking leidt, is op sommige plaatsen sterk verzakt en het begin van het wandelpad moet worden heraangelegd. Samen met het havenbedrijf en Infrabel zoeken we naar de meest geschikte oplossing. Troosteloze aanblik © Ludo Benoy
Nieuwsbrief ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ – nummer 28 – oktober 2010
3/7
Antwerpen Noord
Geduld moeten we alleszins hebben, de herstellingswerken vangen niet aan voor midden december. Plaats zolang je auto aan de linkerkant naast de betonnen toegangsweg en aan de overzijde van de langs liggende spoorlijn en laat voldoende plaats voor vrachtwagens.
Vogels (bijzondere waarnemingen tot 27 november)
Opvallende aalscholvertrek vond plaats op 10 oktober met een totaal van 285 exemplaren die allen in zuidelijke richting ‘De Kuifeend’ overvlogen. Ook de slaapplaats op het eiland van ‘De Kuifeend’ herbergde heel wat aalscholvers. Op 13 november werden niet minder dan 257 exemplaren geteld. Cirkelend overvloog een Ooievaar ‘De Kuifeend’ op 10 oktober gevolgd door 2 exemplaren op 16 oktober. Die zelfde dag kwam hier een groepje van 12 Grote zilverreigers aangevlogen uit het oosten. Een eerste exemplaar Roerdomp voor dit najaar werd gezien aan ‘De Kuifeend’ op 30 oktober en 1 november. Later, op 28 november toonde een exemplaar zich op het ijs in het rangeerstation. De aantallen Krakeenden namen geleidelijk aan af. Op 13 november foerageerden er nog 476 exemplaren op de grote plas van ‘De Kuifeend’. Op 28 november nog slechts 165. 528 Kuifeenden werden op 28 november geteld vanuit de hut van ‘De Kuifeend’. Een bediscussieerbaar juveniel mannetje Krooneend pleisterde tussen 7 en 10 oktober aan ‘De Grote Kreek’. Een mannetje en vrouwtje Brilduiker verblijven sinds 13 november op ’De Kuifeend’. Ze zijn soms moeilijk te vinden omdat ze voortdurend achter voedsel duiken. Op 20 november vervoegde een vrouwtje kort beide exemplaren. Een vrouwtje Grote zaagbek vloog voorbij de hut van ‘De Kuifeend’ op 20 november. Jan Mertens kreeg dit exemplaar op het juiste moment in het vizier (zie foto). Tussen de Canadese ganzen verbleven op 7 oktober twee vrouwtjes Magelaengans aan ‘De Grote Kreek’. Deze exoot leeft normaal in Chili en Argentinië in Zuid Amerika en is hier uit een of andere collectie ontsnapt. Ook een Brandgans graasde hier tussen de Canada’s telkens op 20 en 28 november. Een Kleine zwaan rustte en foerageerde op 13 november op de plas van Vrouwtje Grote zaagbek © Jan Mertens ‘De Kuifeend’. Een eerstejaars Visarend pleisterde op 7 oktober kort boven de plas van ‘De Kuifeend’ en boven ‘De Binnenweilanden’. Patrijzen werden inmiddels zeldzaam in het rangeerstation. Maar ons geoefende oog spotte er 5 exemplaren op 20 november. Een topaantal Meerkoeten voor dit jaar werd geteld op 20 november met niet minder dan 1.634 exemplaren. Een schuwe Houtsnip vloog op 5 november op aan ‘De Kuifeend’. Eens te meer werden Baardmannetjes gehoord of gezien op 13, 14 en 21 november. Baardmannetje vanuit de hut ‘De Kuifeend’ © Jan Mertens
Nieuwsbrief ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ – nummer 28 – oktober 2010
4/7
Antwerpen Noord
Een kleine invasie in Vlaanderen van IJsgorzen zorgde er voor dat ook wij in de prijzen deelden. Op 7 oktober overvloog telkens een exemplaar, luid roepend, ‘De Kuifeend’ en enkele uren later ‘De Grote Kreek’.
Zoogdieren – Vos opnieuw „betrapt‟
Tijdens zijn laatste bezoek aan ‘De Grote Kreek’, kon Wim Dekelver vanuit de kijkhut een jagende vos betrappen in de hoge vegetatie langsheen de waterrand. Vossen bezoeken wellicht dagelijks het rangeerstation. Maar een ontmoeting met Reintje, gebeurt echter niet zo vaak. Alleszins kun je al mee genieten van deze actiefoto’s van dit mooie en intelligente zoogdier. De voorbije maanden werd geregeld gediscussieerd over het lot van de vos in Vlaanderen. Te snel wordt dit prachtige zoogdier als dé absolute boosdoener veroordeeld die oorzaak zou zijn van de achteruitgang van vele diersoorten. Aan deze onterechte aantijgingen is de jachtlobby zeker niet vreemd. Maar ook de zgn. ‘burger’ laat zich niet kennen. Kippenrennen nodigen al te vaak de vos uit voor een makkelijke prooi. Eigenaars knutselen al te vaak snel een kippenverblijf in elkaar met wat houtafval en wat lage draad die amper de grond raakt. Hierdoor raakt de vos niet onder de indruk. En ja, zijn instinct zegt dat hij alle aanwezige Alerte vos © Wim Dekelver exemplaren tijdens één bezoek meteen een kopje kleiner maakt. Mits wat beter materiaal en enkele aandachtpunten (hoge gesloten draad die dieper in de grond wordt ingewerkt; een reeks stenen rond de ren die het ondergraven van de draad bemoeilijkt en een goed afgesloten nachthok maakt een nachtelijke razzia door Reintje zo goed als onmogelijk. Sinds duizenden jaren verdient de vos zijn plaats in ons ecosysteem en doet zich daar uiteraard te goed aan allerlei dierlijke prooien. Maar dat is niet zijn enige voedsel. De vos eet behoorlijke hoeveelheden insecten, slakken, bessen, enz… We vinden toch ook niet dat de bijvoorbeeld de buizerd, de sperwer, de havik, de bruine kiekendief of de slechtvalk moet verdelgd worden?
Nieuwsbrief ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ – nummer 28 – oktober 2010
5/7
Antwerpen Noord
Jagende vos © Wim Dekelver
Vriendelijke groeten en veel leesgenot! Ludo Benoy Conservator ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ PS: ken je iemand die interesse heeft om deze nieuwsbrief te ontvangen of wens je deze nieuwsbrief niet langer te ontvangen, graag een mailtje aan
[email protected] Alle voorgaande nieuwsbrieven van de ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ kun je raadplegen via http://www.antwerpennoord.be/vogelwerkgroep/publicaties/inventarisaties.htm
Nieuwsbrief ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ – nummer 28 – oktober 2010
6/7
Nieuwsbrief ‘De Kuifeend en de Grote Kreek’ – nummer 28 – oktober 2010
7/7
