De kracht van pedagogisch adviseren
Colofon Uitgever: Datum uitgave: Eindredactie: Bezoekadres:
JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding december 2010 Rieneke de Groot, Monique Albeda & Geeske Hoogenboezem JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding Nieuwe Gouwe Westzijde 1, 2802 AN Gouda Postbus 540, 2800 AM Gouda T 0182 547888 F 0182 547889 E
[email protected] www.jso.nl
Copyright © 2010 JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding Uit deze uitgave mag niets worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, retrieval systemen of op welke andere wijze dan ook zonder toestemming van JSO.
De kracht van pedagogisch adviseren JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding
2
De kracht van pedagogisch adviseren Visie op de rol van het opvoedbureau 1 binnen een CJG in Zuid-Holland Inleiding Het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) wordt dé plek voor ouders, jongeren en kinderen voor vragen over opvoeden en opgroeien. Deze ontwikkeling betekent een onderkenning van het belang van opvoedondersteuning en – meer specifiek- pedagogische advisering. We hanteren de volgende definities 2 : “Opvoedingsondersteuning omvat al die activiteiten, die tot doel hebben om de opvoedingssituatie te verbeteren, en ouders te helpen bij opvoeden” (Hermans, 1992 uit Blokland, 2010). “Pedagogisch adviseren is een toegankelijke en kortdurende vorm van individuele begeleiding van ouders en/of andere verzorgers bij (milde) problemen in de opvoeding en ontwikkeling van kinderen en afgestemd op de vragen en behoeften van ouders. Pedagogische advisering vindt plaats via spreekuurcontacten, huisbezoek, telefonische of online advisering en wordt op methodische wijze uitgevoerd door een pedagogisch geschoolde beroepskracht” (Blokland, 2010, pag. 22). Binnen het CJG houden meerdere partners zich bezig met opvoedingsondersteuning en pedagogisch adviseren. Het is voor ouders van belang dat zij met al hun vragen terecht kunnen op een gemakkelijk toegankelijke plek. In het CJG staat samenwerking tussen de verschillende deelnemende instanties centraal. Eén van de partners die deel uitmaakt van de keten in het CJG is het opvoedbureau. De afgelopen twintig jaar is in Zuid-Holland op de opvoedbureaus veel kennis en ervaring opgedaan met pedagogisch adviseren. In deze factsheet vindt u de uitgangspunten en visie van JSO op opvoedondersteuning, pedagogisch adviseren en opvoedbureaus in Zuid-Holland gezien in het kader van de CJG ontwikkeling.
Visie van JSO op opvoedingsondersteuning De visie van JSO op opvoedingsondersteuning gaat uit van de volgende uitgangspunten (Donders, 2009; Oomen, 2005; Dutman, 2001): Laagdrempelig: het aanbod opvoedondersteuning moet voor alle doelgroepen laagdrempelig zijn: gemakkelijk bereikbaar, anoniem, niet-stigmatiserend en cultuursensitief. Vraaggericht: het aanbod opvoedondersteuning moet tegemoetkomen aan de vragen en behoeften van alle ouders. Ondersteuning op maat: het aanbod opvoedondersteuning is zo licht als mogelijk en zo zwaar als noodzakelijk is. Gericht op empowerment: het aanbod opvoedondersteuning moet aansluiten bij de deskundigheid van ouders zelf en activerend zijn om zelf oplossingen te zoeken. Er is aandacht voor de verhouding tussen draagkracht en draaglast.
1
Naast de naam Opvoedbureau gebruikt men in Zuid-Holland ook: Opvoedsteunpunt, Pedagogisch Spreekuur, Opvoedspreekuur en
het Opvoed Advies Punt. Daar waar in deze notitie Opvoedbureau staat geschreven kunt u ook de andere varianten lezen. 2
Blokland, G. (2010). Over opvoeden gesproken, Methodiekboek pedagogisch adviseren. Amsterdam: Nederlands Jeugd Instituut.
De kracht van pedagogisch adviseren JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding
3
Versterking van sociaal netwerk: opvoedondersteuning die bijdraagt aan een sterker netwerk rondom het gezin heeft meer effect.
Opvoedondersteuning in het CJG In het CJG kunnen ouders, jongeren en professionals terecht met alle vragen over opvoeden en opgroeien. De kern- en ketenpartners die samenwerken in het CJG hebben daarmee een gezamenlijke taak: het beantwoorden van vragen van ouders en jongeren en samen met hen werken aan het oplossen van problemen. Om deze taak goed uit te voeren, dienen kern- en ketenpartners op de hoogte te zijn van elkaars specialisaties en elkaars meerwaarde te erkennen. Zo kunnen zij gezamenlijk bepalen wie welke hulpvraag gaat beantwoorden.
De werkwijze van het opvoedbureau Binnen het Opvoedbureau ligt de nadruk op de vragen en problemen die de ouders ervaren en er wordt aangesloten bij de opvoedingstijl van het gezin. Ouders worden in maximaal vijf of zes gesprekken weer op weg geholpen bij opvoedproblemen. Het accent ligt op het versterken van de opvoedingsvaardigheden, de kracht van de ouders en niet op hun zwakke punten. Als achter een pedagogische vraag een complex probleem verborgen ligt dat niet bij het Opvoedbureau thuishoort, verwijst de pedagogisch adviseur door naar een relevante kernpartner binnen of buiten het CJG en zorgt voor een snelle, warme overdracht. Het opvoedbureau werkt met verschillende methodieken zoals Pedagogisch Adviseren, Triple P en Gordon. JSO biedt de landelijk ontwikkelde training ‘Pedagogisch Adviseren’ aan om de professional te scholen in de methodiek. De basis van de methodiek wordt beschreven in ‘Over opvoeden gesproken’ (Blokland, 2010).
Opvoedbureaus en gemeentelijke functies Sinds de Wet op de maatschappelijke ontwikkeling (Wmo) van kracht is geworden op 1 januari 2007 wordt van gemeenten verwacht dat zij vijf functies vervullen in de opvoed- en gezinsondersteuning. Het Opvoedbureau speelt een belangrijke rol bij het vervullen van de gemeentelijke functies op het gebied van opvoedingsondersteuning: 1. Het Opvoedbureau geeft informatie bij opvoedingsvragen en advies bij opvoedingspanning. Ouders kunnen rechtstreeks contact opnemen met het Opvoedbureau, er wordt geen dossier gevormd en er is geen wachtlijst. 2. Op het Opvoedbureau vindt signalering plaats en onderkenning van bijvoorbeeld een ontwikkelingsachterstand of (beginnende) jeugdcriminaliteit. 3. Pedagogische hulp. Bij het bepalen van de zwaarte van opvoedingsproblemen hanteert de pedagogisch adviseur de indeling van Kousemaker. Het opvoedbureau richt zich vooral op opvoedingspanning en opvoedingscrisis. (zie oa Blokland, 2010). 4. Als blijkt dat vijf gesprekken op het Opvoedbureau niet voldoende zijn of als direct al duidelijk is dat er zwaardere problemen spelen, zal de pedagogisch adviseur toeleiden naar de hulpverlening. Ook verwijst zij naar basisvoorzieningen zoals speelzaal of JGZ.
De kracht van pedagogisch adviseren JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding
4
5. Het Opvoedbureau kan betrokken worden bij de meeste vormen van coördinatie van zorg, namelijk: op de hoogte zijn, informeren, afstemmen, samenwerken en uitvoeren van ‘één gezin één plan’. Hierbij wordt veelal het Drents Ketenmodel gebruikt 3. Daartoe nemen pedagogisch adviseurs deel aan casusoverleggen binnen het CJG.
Samenwerking in het CJG met pedagogisch adviseurs Alle ketenpartners hebben hetzelfde doel, namelijk het zo goed mogelijk helpen van ouders en kinderen. Hiervoor is het nodig dat de kernpartners in het CJG elkaars meerwaarde en specifieke professionaliteit erkennen. Alle partners in het CJG hebben een rol in het geven van opvoedondersteuning, en hebben individuele prestatie afspraken. Afbakening, samenwerkings- en verantwoordingsafspraken zijn nodig om elkaars inzet te versterken en om niet te belanden in een concurrentiestrijd. De taak van een opvoedbureau is het geven van licht pedagogische hulp. In goede samenwerking met CJG partners vindt daar waar nodig warme overdracht plaats van opvoedbureau naar de tweede lijn. Ook werkt het opvoedbureau samen met andere partners die te maken hebben met het gezin, zoals kinderopvang en onderwijs. Deelname aan een structureel casuïstiek overleg is noodzakelijk voor het opvoedbureau om goede samenwerking rondom een gezin te bieden. Op opvoedbureaus wordt geen blijvend dossier aangelegd i.v.m. laagdrempeligheid en vanwege het preventieve karakter van het opvoedbureau. Wel houdt elke pedagogisch adviseur werkaantekeningen bij. Werkaantekeningen kunnen omgezet worden in verslaglegging als dit voor de kwaliteit van de dienstverlening aan de ouder nodig is in de samenwerking met CJG partners. Transparantie staat hierin centraal: er wordt overleg gepleegd met ouders over het delen van werkaantekeningen en/of gegevens. Werkaantekeningen worden vernietigd als het contact wordt afgesloten.
Kwaliteit van opvoedingsondersteuning De kwaliteit van opvoedondersteuning in brede zin op lokaal niveau zal toenemen naarmate meer van onderstaande aspecten gerealiseerd worden. de regie is in één hand (gemeente) er is een samenhangend en doorlopend ondersteuningsaanbod opgesteld op basis van een geëxpliciteerde en gedeelde visie op opvoeding en opvoedingsondersteuning de taken en verantwoordelijkheden zijn helder vastgelegd er bestaat een eenduidige en heldere financiering en er zijn voldoende financiën beschikbaar ouders zijn op de hoogte van het aanbod het aanbod en de uitvoering van de interventies worden geregistreerd het palet aan interventies is ingebed in het lokaal jeugd- en gezondheidsbeleid. De kwaliteit van het aanbod wordt niet alleen bepaald door de interventie, maar vooral ook door de kwaliteiten van de professionals die het aanbod uitvoeren. Voor pedagogisch adviseren geldt dat de interventie moet worden uitgevoerd door daarvoor opgeleide of getrainde professionals die rugdekking
3
Kijk voor meer informatie over Drents Ketenmodel op:
www.stamm.nl/media/documents/SEO10031605BrochureJeugdengezin.pdf
De kracht van pedagogisch adviseren JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding
5
hebben vanuit hun organisatie met een goede managementstructuur, flexibele logistiek en adequate begeleiding en supervisie/intervisie (kwaliteitssysteem JSO e.a.). Het functiepakket van pedagogisch adviseur vraagt om specialistische kennis en vaardigheden. HBO-pedagogen beschikken over deze kennis en vaardigheden. Opvoedbureaus werken daarom met HBO (pedagogiek) geschoolde medewerkers.
JSO en de opvoedbureaus in Zuid-Holland Er zijn ruim 90 opvoedbureaus in Zuid-Holland (www.opvoedbureau.nl). JSO Expertisecentrum voor Jeugd, Samenleving en Opvoeding biedt de pedagogisch adviseurs een pakket aan ondersteuningsmogelijkheden om hun werk optimaal uit te voeren. De ondersteuning die JSO kan bieden bij de kwaliteitzorg aan de opvoedbureaus in Zuid-Holland omvat de training Pedagogisch Adviseren, werkbegeleiding en intervisie aan de pedagogisch adviseurs, organiseren van platformbijeenkomsten en trainingen, beleidsmatige of managementondersteuning, ondersteuning bij jaarverslag en ROTS registratie en het uitvoeren van onderzoek.
De kracht van pedagogisch adviseren JSO expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding
6
