De invloed van de ruimte op beweging en zitgedrag bij kinderen

De invloed van de ruimte op beweging en zitgedrag bij kinderen

Sara D’Haese An De Meester Prof. Ilse De Bourdeaudhuij Prof. Greet Cardon

18 maart 2016 | Symposium: De ruimte als derde pedagoog

Overzicht • Wat is voldoende bewegen en niet te veel zitten? • Waarom zijn deze gedragingen belangrijk? • Hoe kunnen we beweging promoten en zitten beperken? • Ruimte op school • Ruimte buurt


Bewegen = • Sporten • Wandelen / fietsen tijdens de vrije tijd • Actieve verplaatsing naar school • Spelen op de speelplaats •…


Zitten = • Elk gedrag met een laag energieverbruik in een zittende positie • ≠ slapen • Vb. tv kijken, boek lezen, huiswerk maken, in de auto zitten, activiteiten op de computer, tablet,..

2000

2015


Wat is voldoende bewegen en te weinig zitten?


Voldoende bewegen ≠ weinig zitten • Beweging • Dagelijks 60 minuten aan een matige- tot zware intensiteit + 3x/week spierversterkende oefeningen jongeren • Dagelijks 30 minuten aan een matige- tot zware intensiteit: volwassenen


Matig tot zware intensiteit • Lichte intensiteit: vb. staand telefoneren, staand tekenen • Matige intensiteit: matige lichamelijke inspanning, iets sneller en dieper ademen dan normaal vb. fietsen, de trap nemen, badminton,..

• Zware intensiteit: zware lichamelijke inspanning: sneller en dieper ademend dan normaal vb. lopen, basketbal,… 18 maart 2016 | Symposium: De ruimte als derde pedagoog

Meten van fysieke activiteit


Richtlijnen zitgedrag • Zitten • Zittend gedrag beperken • Niet meer dan 2 uur/dag schermgerelateerd gedrag • Zittend gedrag zoveel mogelijk onderbreken

http://www.monkeymatt.com/bigstretch/ 18 maart 2016 | Symposium: De ruimte als derde pedagoog


Voldoende bewegen ≠ weinig zitten


Hoeveel beweeg en zit jij? http://www.dagvandewetenschap.be/massa_experiment


Veel zitten

Weinig activiteit

Veel beweging

Weinig zitten 18 maart 2016 | Symposium: De ruimte als derde pedagoog

Veel zitten

Weinig beweging

26,6%

8,0%

Veel beweging

18,8% 46,6% Weinig zitten 18 maart 2016 | Symposium: De ruimte als derde pedagoog

Waarom zijn deze gedragingen belangrijk?


Voordelen van voldoende beweging • Botdensiteit


Voordelen van voldoende beweging • Botdensiteit • BMI


ENERGY, Brug et al., 2012 10-12 jarigen

Noorwegen

14.2%

16.1%

Nederland België 24.9% 15.1%

Hongarije 27.1%

Slovenië

Spanje 24.6% Griekenland 41.9%


Voordelen van voldoende beweging • Botdensiteit • BMI • Diabetes type 2 • Cardiovasculaire ziektes • Motorische ontwikkeling • Cognitieve functies • Tracking


Nadelen van te veel zitten • Overgewicht en obesitas • Lager mentaal welbevinden • Lagere fitheid, hogere bloeddruk • Minder sterke spieren en gewrichten => Onafhankelijk van beweging!


Maar ondanks de talrijke voordelen van beweging en de nadelen van te veel zitten…


Minuten matige tot zware fysieke activiteit

Hoeveel beweging?

5% meisjes en 17% jongens halen richtlijn (Verloigne et al. 2012) 45min

35min

34min

37min

33min

9-12- jarigen Verloigne et al, 2012


Minuten sedentair gedrag

Hoeveel zitgedrag?

8u 34min

8u 10min

8u 11min

7u 36min

7u 59min

Verloigne et al, 2012


Hoeveel zitgedrag? • > 2 uur per dag schermtijd: • Kinderen: 2/10 weekdagen en 6/10 weekenddagen • Jongeren: 9/10 weekdagen en 10/10 weekenddagen


Interventies • Risicogroepen: • lage socio-economische status • overgang lagere naar middelbare school • meisjes

Nood aan promotie van beweging en het beperken van zitgedrag HOE?


Hoe kunnen we beweging promoten en zittend gedrag doen afnemen?


Individuele factoren • Begin jaren ‘90: individuele gedragsveranderingsmodellen • Attitude, eigen-effectiviteit, voordelen, nadelen,..

Maar: - Beperkte bereikbaarheid - Vooral effecten op intentie - Beperkte effecten op lange termijn


Ecologisch model


Inspelen op verschillende niveaus • Individueel • Sociale omgeving • Fysieke omgeving • Schoolomgeving • Buurtomgeving


Interventies op school


Interventies op school: • Kinderen spenderen veel tijd op school • Verschillende sociale klassen worden bereikt • Toename beweging • Actief transport • Speeltijd • Sport na school

• Onderbreken zitgedrag • Whole school appproach


% implementatie

Promotie FA op school

(241 lagere scholen)

LO

100%

Fysieke activiteit komt aan bod in andere lessen dan LO Sportveldjes en sportmateriaal aanwezig tijdens de speeltijd Georganiseerde sport tijdens de middagpauze Promotie van actief transport Georganiseerde naschoolse sport

86%

72%

57%

42% 18 maart 2016 | Symposium: De ruimte als derde pedagoog

31%

Interventies op school: actief transport


Actief transport • Ongeveer 60 % van de lagere schoolkinderen gaat actief naar school • 38 % met de fiets, 21% te voet • 1.5 km => haalbare wandelafstand • 3.0 km => haalbare fietsafstand • Toch: • 50 % van de kinderen die passief naar school gaan: <3 km van school!



Actief transport: stapspots • Locaties op haalbare afstand om te wandelen naar school • Ouders kunnen kind afzetten/ophalen • Wandelen van en naar school (onder supervisie van leerkracht of alleen) • Bedoeld voor kinderen die te ver van school wonen om te wandelen naar school


Actief transport: stapspots Omgeving stapspot: • 76% ouders: enkel kiss en ride zone nodig • 95% ouders: stapspot afgescheiden van de weg • 91% ouders: stapspot op weg naar werk

Supervisie van volwassene noodzakelijk • 76% ouders: supervisie op stapspot • 96% ouders: supervisie tijdens route naar school • 50%: enkel voor jongste kinderen


Actief transport: stapspots • Supervisie ouders belangrijk • Positieve effecten • +732 stappen voor en naschools • +2 wandeltrips per week

• Geen effecten op stappen op een totale dag • Afstand te kort? Compensatie gedrag?

• Directie en ouders waren enthousiast • Leerkrachten hadden twijfel: extra werklast => betrokkenheid ouders, grootouders en leerkrachten vergroten


Actief transport: stapspots • Per school bekijken: schoolspecifiek (vb. locatie) • Algemene zaken: • • • •

Begeleiding (enkel bij jongere kinderen) Afgescheiden van de weg (vb. speelpleintje, kerkplein) Bereikbaar voor ouders op de weg naar het werk Kiss and ride zone (geen parking)


Interventies op school: speeltijd


Speeltijd • Dagelijks • 25% actieve speeltijd




Densiteit speelplaats NORMAAL

VERMINDERDE DENSITEIT

10h00 – 10h15

9h45 – 10h00

1

10h00 – 10h15

2 3

5

4 6

2

5

3 1

4

6


Densiteit speeltijd 3 lagere scholen • • • •

1 week bewegingsmeter + dagboekje Helft van de speeltijden normaal, andere helft met verminderde densiteit 187 kinderen Vragenlijst directie


Densiteit speelplaats • Positieve effecten op fysieke activiteit • Daling zitgedrag


Matig tot zwaar intense fysieke activiteit (min)

6 5

5.59 ± 3.14 4.55 ± 3.10

4 3 2 1 0 normaal

verminderde densiteit


Minst actieven Matig tot zwaar intense fysieke activiteit (min)

4.5

3.85 ± 2.41

4 3.5 3 2.5

2.07 ± 0.91

2 1.5 1 0.5 0

normaal

verminderde densiteit 18 maart 2016 | Symposium: De ruimte als derde pedagoog

Densiteit speelplaats - 2 scholen: al genoeg plaats - 3e school: bij regenweer - Moeilijkheden: -

Meer toezichters nodig Onvolledige lesuren Geluidsoverlast Geen vriendjes uit andere klassen op speelplaats

Interventie tijdens middagspeeltijd Niet benutte ruimte gebruiken tijdens speeltijd 18 maart 2016 | Symposium: De ruimte als derde pedagoog


Densiteit speelplaats • Effectief in verhogen beweging en dalen zitgedrag • Kleine effecten maar grote bereikbaarheid • Mogelijks groter effect als onderdeel van een multidimensionele interventie


Interventies op school: naschoolse sport


Naschoolse sport


Naschoolse sport • Tijdens de middagpauze, op woensdagnamiddag of na de lessen tijdens weekdagen • Toegankelijker dan sportclub (op school of in de buurt van de school, minder competitief en met schoolvriendjes) • Voor iedereen (ook minder getalenteerden) • Hoe groter het sportaanbod op school, hoe meer fysiek actief leerlingen zijn • In samenwerking met svs, sportclub,..


Onderzoek De Meester et al.

Vragenlijst onderzoek • 30 lagere scholen (5e en 6e LJ) & 32 secundaire klassen • 1049 lln lager onderwijs & 1526 lln secundair onderwijs

Focusgroep gesprekken met leerlingen • Leerlingen die niet/zelden deelnemen aan schoolsport • Leerlingen die weinig/niet gemotiveerd zijn om te sporten

Interviews met begeleiders van de schoolsport • lesgevers • organisatoren


Deelnamecijfers schoolsport volgens onderwijsgraad 100% 80% 60% 40%

76.0%

20%

34.3%

26.1%

25.6%

0% 3e graad lager onderwijs (n=1049)

1e graad secundair 2e graad secundair 3e graad secundair onderwijs onderwijs onderwijs (n=510) (n=579) (n=437)

deelname De Meester et al.


Wekelijkse fysieke activiteit (min/week) Lager onderwijs

Secundair onderwijs

800

800

600

600 400

400

200

200

0 0 geen deelname aan schoolsport (n=252)

deelname aan schoolsport (n=797)

De Meester et al.

geen deelname aan schoolsport (n=1141)

deelname aan schoolsport (n=385)


Deelname cijfers schoolsport volgens geslachtLager onderwijs Secundair onderwijs 100%

100%

80%

80%

60%

60%

40%

82.8%

68.1%

20%

40% 20%

0%

35.8%

22.2%

0% jongens (n=563)

De Meester et al.

meisjes (n=486)

jongens (n=732)

meisjes (n=794)


Deelnamecijfers schoolsport volgens SES Lager onderwijs

Secundair onderwijs

100%

100%

80%

80%

60%

60%

40%

71.8%

81.1%

40%

20%

20%

0%

0% lage/gemiddelde SES (n=574)

De Meester et al.

hoge SES (n=475)

27.2%

30.1%

lage/gemiddelde SES (n=740)

hoge SES (n=728)


Deelnamecijfers volgens lidmaatschap sportclub Lager onderwijs

Secundair onderwijs

100%

100%

80%

80%

60%

60%

40%

80.1%

64.9%

20%

40% 20% 19.7%

0%

34.9%

0% geen lid van een sportclub (n=285)

lid van een sportclub (n=764)

De Meester et al.

geen lid van een sportclub (n=623)

lid van een sportclub (n=903)


De Meester et al.


• Te weinig inspraak in het aanbod Ze zouden fitness moeten organiseren over de middag. Hoeveel zijn er hier niet die gaan fitnessen? Als ze dat organiseren, de helft van de school zou daar staan.

De school kiest altijd zelf de sporten.

De Meester et al.

Het moeten wel leuke sporten zijn. Ik zou misschien wel meedoen als ze zo meer van die uitzonderlijke sporten zouden organiseren. Er is veel voetbal. Het is enkel maar dat en niets voor de meisjes.


• Te weinig inspraak in het aanbod • Te veel balsporten / te weinig alternatieve sporten • Aankondiging en promotie voor verbetering vatbaar Ze zouden dat moeten vertellen tijdens de lessen, voor de les aangeven wat er te doen is.

Op donderdag kan ik wel maar ik weet niet welke sporten je dan kan doen op school.

Ik had niet eens gehoord dat er veldloop was.

De Meester et al.


• Te weinig inspraak in het aanbod • Te veel balsporten / te weinig alternatieve sporten • Aankondiging en promotie voor verbetering vatbaar

• ‘te schools’ karakter • Gebrek aan competentie

De Meester et al.


Hoe leerlingen motiveren tot deelname Inspelen op faciliterende factoren • gratis/goedkoop • in het bijzijn van klas- en/of schoolvrienden • deelname van de begeleidende (LO-)leerkracht

• betrokkenheid leerlingen

De Meester et al.


Optimaliseren naschoolse sport Aanbod aanpassen aan interesses leerlingen • Meer alternatieve sporten/dans

• Leerlingen mee laten beslissen • Inspelen op (sport)actualiteit

De Meester et al.


Aanbod van sporten

De Meester et al.


Welke sporten willen leerlingen?

De Meester et al.



Optimaliseren naschoolse sport Aankondiging en promotie optimaliseren • Motiverende aankondigingen • Posters & flyers • Verwijzen naar schoolsport tijdens (LO)les • Schoolsportkalender • Leerlingen betrekken • Facebook-pagina


Mevrouw stimuleert ons wel om toch mee te doen na school omdat ze ziet dat we daar wel interesse in hebben.

De leerkracht LO en een andere leerkracht hebben mij eens overtuigd om mee te doen.


Ik deed vroeger soms mee om nieuwe mensen te leren kennen.

Alleen zou ik daar nooit aan meedoen.

Als er echt veel meedoen die ik ken, dan doe ik ook soms mee. Als vrienden zouden vragen om mee te doen, dan zou ik het wel doen. Ik doe dat graag in een groep, voor de sfeer.


Bron: http://winpubco.com/ 18 maart 2016 | Symposium: De ruimte als derde pedagoog

Bron: http://www.npdpseniors.com/blog/ 18 maart 2016 | Symposium: De ruimte als derde pedagoog



Bron: schoolsport.be




Optimaliseren naschoolse sport Motiverende extra’s: • • • •

Zelf meedoen als begeleidende leerkracht Muziek spelen tijdens het sporten Leerlingen een les laten geven Tornooi: winnende ploeg tegen leerkrachten laten spelen


Bewegingstussendoortjes • Korte actieve activiteiten tijdens de les • Onderbreken zitgedrag

http://bewegingstussendoortjes.skynetblogs.be/


Interventies op school: sedentair gedrag


Individuele factoren • Leerlingen bewust maken van hun zitten gedrag (vb. dagboekje bijhouden) • Kan nadien gebruikt worden in de les wiskunde bijvoorbeeld

• Leerlingen zelf een doel laten opstellen • Activiteiten poster voor op de speelplaats • Kleine effecten => ook omgeving aanpassen


Standing desks






Interventies in de buurtomgeving


Buurtomgeving Volwassenen meer beweging in “wandelbare buurt” residentiële dichtheid straten connectiviteit gemengd landgebruik




Buurtomgeving Kinderen wandelbaarheid: + wandelen tijdens vrije tijd - sporten tijdens vrije tijd => enkel in buurten met laag inkomen




Speelstraten • Straat die voorbehouden is voor spelende kinderen tijdens schoolvakantie • Wanneer? -

paas- of zomervakantie Maximaal 14 dagen/jaar van 14 uur tot 19 uur

• Samenwerking tussen stadsbestuur en inwoners van de straat


Speelstraten .Voorwaarden • Woonstraat • Maximale snelheid 50 km/uur • Geen belangrijk doorgaand verkeer • Omliggende straten blijven bereikbaar => aanvraag bij de jeugddienst

Lokale politie onderzoekt de straat 18 maart 2016 | Symposium: De ruimte als derde pedagoog

Speelstraten Akkoord van de buren - 2/3 moet akkoord gaan (=> verzamelen handtekeningen) - Aanstellen van meters en peters -

Speelstraatverantwoordelijken Dagelijks plaatsen en weghalen van de afsluithekken Toezicht houden en zorgen dat alles goed verloopt Contactpersonen van de speelstraat Evalueren de speelstraat 18 maart 2016 | Symposium: De ruimte als derde pedagoog

Speelstraten: wat doet Stad Gent? • Verzekering voor de meters en peters • Leveren van materiaal voor wegafbakening • Samenstellen van speelkoffer die kan uitgeleend worden • Ander spelmateriaal vb. volksspelen, een trampoline een springkasteel een circuskoffer,… 18 maart 2016 | Symposium: De ruimte als derde pedagoog

Speelstraten: effect op bewegen en zitten • METHODE • 19/79 speelstraten duurden minstens 1 week = interventiestraten • Controlestraten: gelijkaardige walkability en gemiddeld inkomen (gent.buurtmonitor.be) per gezin • Huisbezoeken bij 6-12 jarige kinderen • 82 kinderen speelstraten, 102 uit controlestraten


Speelstraten: effect op bewegen en zitten • METHODE: meetinstrumenten • 1 week accelerometer • dagboekje • Vragenlijst voor en na metingen

• METHODE: analyses • Effect van speelstraten op FA en SED tussen 14h en 19h


Speelstraten Fysieke activieti (min/day)

40 35 30 25 PRE

20

POST

15

10 5 0 Control street

Intervention street 18 maart 2016 | Symposium: De ruimte als derde pedagoog

Speelstraten 170 165 Zitgedrag (min/day)

160 155 150 145

PRE

140

POST

135 130 125 120 Control street

Intervention street 18 maart 2016 | Symposium: De ruimte als derde pedagoog

Eerder niet akkoord

Eerder akkoord

Volledig akkoord

(%) 6.1

(%) 18.2

(%) 69.7

Mijn kind had veel vriendjes in de speelstraat.

31

3.2

0.0

19.4

29.0

48.4

Het was veilig om te spelen in de speelstraat.

31

3.2

19.4

6.5

25.8

45.2

Dankzij de speelstraat interventie had ik meer sociaal contact met de buren.

31

9.7

0.0

29.0

25.8

35.5

Ik had de indruk dat mijn kind meer buitenspeelde dan gewoonlijk

31

16.1

6.5

16.1

19.4

41.9

n

Mijn kind was enthousiast over de speelstraat.

Neutraal

Helemaal niet akkoord

(%) 0.0

Aantal deelnemers 31

(%) 0.0

Vragenlijst speelstraat

105

Volledig akkoord

Eerder akkoord

Eerder niet akkoord

(%)

(%)

(%)

37

2.6

7.9

13.2

34.2

42.1

Als er in mijn buurt een speelstraat zou zijn, zouden de volwassenen meer sociaal contact hebben met elkaar.

38

0.0

13.2

23.7

42.1

21.1

In onze buurt is er onvoldoende speelruimte voor de kinderen.

38

26.3

26.3

23.7

10.5

13.2

n

Als er in mijn buurt een speelstraat zou zijn, zouden de kinderen meer sociaal contact hebben met elkaar.

Neutraal

Helemaal niet akkoord

(%)

Aantal deelnemers

(%)

Vragenlijst controlestraat

106

Speelstraten • Speelstraten kunnen bijdragen om de gezondheidsnorm voor beweging bij kinderen te halen • Wekelijks: 56 min meer matige tot zware intense activiteit • Populaire activiteiten tijdens de speelstraat: actieve spelletjes, balspelletjes, fietsen

• Speelstraten kunnen bijdragen om zitgedrag te doen dalen • Maar nog steeds vrij hoge levels van zittend gedrag


Speelstraten • Speelstraten hebben positieve effecten op de sociale interactie in de buurt *> 75% vond dat kind veel vriendjes had in de speelstraat *60% gaf aan dat ze meer contact hadden tijdens de speelstraat met de buren MAAR: verder onderzoek nodig





Hoe kinderen meer laten bewegen? • Ruimte aanpassen • Multidimensionele focus • Betrekken doelgroep in ontwikkeling: “participatory approach” • Gevoel van betrokkenheid en autonomie


Focus op individuele en sociale omgevingsfactoren


Focus op fysieke omgevingsfactoren


Bedankt voor jullie aandacht!


De invloed van de ruimte op beweging en zitgedrag bij kinderen

Recommend Documents