De Hoofdzaak. RCO verhuisd Wat te doen rond kerst Een goed cliëntinitiatief: de cliëntenkaart. Cliëntenkrant. voor cliënten van de GGZ

De Hoofdzaak Cliëntenkrant voor cliënten van de GGZ december 2007

RCO verhuisd Wat te doen rond kerst Een goed cliëntinitiatief: de cliëntenkaart Foto: Jeroen Erkamp

INHOUDSOPGAVE

EVEN VOORSTELLEN

Pag 2 Even voorstellen: Miranda Kuin Pag 3 Een goed cliëntinitiatief wordt beloond, Henk Bruinning Pag 4 Beweging in Beeld, Melanie van Groningen Joggen, goed voor de geest! Pag 5 Ter overweging, Ko Majoor Verhuizen Pag 6 Geluk, liefde en vriendschap zijn niet te koop, Henk Bruinning Vriendschap in Beweging Pag 7 De Schrijfclub Een klein verhaal, Elbert Gonggrijp Pag 8 Wat te doen in de regio rond Kerst

Mijn naam is Miranda Kuin. De laatste elf jaar ben ik onder andere werkzaam geweest binnen de jeugdhulpverlening, de kinderpsychiatrie en de dienstverlening aan mensen met een verstandelijke beperking. Sinds 1 september ben ik in dienst gekomen van De Hoofdzaak als coach/ondersteuner van de Cliëntenraad Schagen. Een functie waarbinnen ik zowel mijn werkervaring als mijn drive om een bijdrage te leveren aan de kwaliteit van de hulpverlening hoop kwijt te kunnen. Een mooi voorbeeld van werken aan kwaliteit vind ik de werkconferentie Schizofrenie die de Cliëntenraad en de GGZ samen hebben georganiseerd. Juist omdat tijdens zo’n werkconferentie cliënten, familieleden en hulpverleners bij elkaar komen met als doel: ‘het streven naar de beste vorm van hulpverlening aan de cliënt’. In de afgelopen twee maanden heb ik als coach/ondersteuner gezien dat de verschillende cliëntenraden zeer gemotiveerd zijn. Het is ongelooflijk hoeveel werk er op vrijwillige basis wordt verzet. Ik hoop dan ook op een vruchtbare samenwerking waarbij ik een goede bijdrage hoop te leveren aan de samenwerking met alle partijen die betrokken zijn rondom de cliënt.

Pag 9 Mijn Kerstmis, Arjen Brink Lustrumfeest cliënten KBV Pag 10 Op de vlucht voor de psychiatrie, Edwin Schut Pag 11 Bejegening Pag 12 Herstellen doe je zelf Cliëntendag Zorgkantoor ‘Goed, beter, best’ Pag 13 Een opmerkelijk interview, Sandra Hogenhout Pag 14 Kerstpuzzel Pag 15 De agenda van een patiëntenvertrouwenspersoon, Tienke Vermeulen Cursus ‘Werken met eigen Ervaring’ Pag 16 Cliëntenmiddag Vijfde Wijkteam, Annette Furnemont Pag 17 Filmbespreking: Sicko, Elles Beers Pag 18 Kredietbank Noord-West ‘Kerstinkopen’, Maaike van Weering Pag 19 Prikbord & Oproepen Pag 20 Kunst en kunde, Jaantje Nevel Eend met whisky

2

REDACTIONEEL Kerstmis en Oud & Nieuw, voor veel mensen een tijd van omkijken. Weer een jaar voorbij. Henk kijkt nog verder terug en beschrijft op gevoelige wijze de onbedorven dagen van zijn langvervlogen jeugd, toen moeder gewoon geen tijd had om te knuffelen, maar wel elke dag een stevige hap op tafel wist te toveren. Eend zal het wel niet geweest zijn, maar op de laatste bladzij van dit blad word je getipt hoe whisky helpt dat beestje te verschalken. Tip voor na al het overvloedig eten: schrijf je in bij de joggers van Trias en ontdoe je van overtollig vet door te draven in de duinen. Surinamer Apu doet je voor hoe hard rennen helpt achtervolgers af te schudden, de vrijheid tegemoet. Volgend jaar is er een nieuwe krant, kopij kunt u tot eind januari inzenden. Veel leesplezier, prettige kerstdagen en de beste wensen voor 2008!

Cliëntenkrant Nr. 5 2007, een uitgave van RCO De Hoofdzaak

EEN GOED CLIËNTINITIATIEF WORDT BELOOND De cliëntenkaart van Grace van der Gulik, waarover hieronder meer, is een mooi voorbeeld van een cliëntinitiatief. Grace is in 2006 door omstandigheden in contact gekomen met de GGZ en met een zware depressie toen enige maanden opgenomen geweest. Haar voorlaatste contacten met de GGZ dateren van 10 jaar geleden. Wat haar is opgevallen zijn de toch wel grote veranderingen die er hebben plaatsgevonden binnen de GGZ, vooral met betrekking tot het zorgaanbod. Na haar opname kreeg Grace een casemanager toegewezen die haar hielp om de praktische zaken weer op te pakken. Op aanraden van een andere cliënt ging ze ook het DAC bezoeken. Na contacten met het vijfde wijkteam van ‘De Dijk’ kreeg zij een SVP’er toegewezen. Het opbouwen van een goede vertrouwensrelatie is dan wel een eerste vereiste. Dat kan soms tot meningsverschillen leiden en de cliënt tot wedervragen uitlokken. Dat was ook het geval bij Grace en haar SVP’er Henk-Willem Klaassen. Van deze vernam zij dat hij bijeenkomsten voor familiegroepen organiseerde en dat hij daarvoor een ‘familiekaart’ had ontworpen. Na het inzien van een dergelijke ‘familiekaart’, die als informatiebron dient voor familie van cliënten, was Grace erg enthousiast geworden en wilde zij een dergelijke kaart ook voor cliënten van ‘De Dijk’. Op die kaart, ter grootte van een A-viertje, zou dan voor elke cliënt van ‘De Dijk’ het beschikbare zorgen activiteitenaanbod overzichtelijk worden vermeld. Volgens Grace is er nog te weinig bekend over dat aanbod. Met die gegevens is zij aan het werk gegaan en haar eerste contact was met Hans de Groot, manager Dagbesteding en Rehabilitatie van De Dijk. Na de goedkeuring van Gea Dekkers (Hoofd GGZ - beleidszaken van De

Dijk) en enige aanpassingen is er uiteindelijk een definitief ontwerp naar de drukker gestuurd en zijn er inmiddels 1000 exemplaren van gedrukt. Vanaf 1 november is deze ‘cliëntenkaart’ beschikbaar, onder andere bij wijkteams en wooneenheden. Vanzelfsprekend zal de kaart ook bij RCO De Hoofdzaak in de folderbak een plaats krijgen. Naar verdere verspreidpunten wordt nog uitgekeken. Ook zou er op het intranet van de GGZ-NHN een vermelding kunnen komen. Of de woorden van Gea Dekkers, dat “cliënten toch wel onderschat worden” als compliment of juist als stigmatiserend moeten worden opgevat, is niet erg duidelijk. In ieder geval is dit weer een stapje in de goede richting naar een betere informatievoorziening en passend binnen het beleid van de GGZ. Grace legt er tenslotte de nadruk op dat een dergelijke kaart veel zou kunnen betekenen voor cliënten die het ‘tijdelijk’ moeilijk hebben. Want als je al weinig sociale contacten hebt is het al moeilijk genoeg om uit die impasse te komen. Vooral jongeren die na een depressie en een opname niet zoveel interesse meer hebben in het leven, zouden veel aan een dergelijke kaart kunnen hebben. Als deze bij een opname al aangeboden kan worden, zal het zeker tot steun zijn en bijdragen aan het herstel van een cliënt. Want op dit moment kan de informatievoorziening voor cliënten nog altijd beter. Henk Bruinning


ADRESSEN CLIËNTENRADEN Cliëntenraad GGZ KBV (kortdurende behandeling volwassenen) Oude Hoeverweg 10,1816 BT Alkmaar telefoon 072 – 5270447 e-mail: [email protected] voorzitter: Adrie Gevers ([email protected]) ondersteuner: Christianne Moussault ([email protected]) Clientenraad GGZ circuit langdurige zorg De Dijk Kennemerstraatweg 464, 1851 NG Heiloo telefoon: 072 – 5312635 e-mail: [email protected] voorzitter: Jos Wokke ([email protected]) ondersteuner: Marion Popken ([email protected]) Cliëntenraad GGZ Kop van NoordHolland locatie Den Helder Huisduinerweg 5, 1782 GZ Den Helder (Noordduyne) telefoon: 0223 – 685036 e-mail: [email protected] voorzitter: Jacqueline Harskamp ([email protected] en [email protected]) ondersteuner: Marion Popken ([email protected]) Cliëntenraad GGZ Kop van NoordHolland locatie Schagen Piet Ottstraat 2, 1741 NX Schagen (Geestercogge) telefoon: 0224 – 211311 e-mail: [email protected] voorzitter: Lies Bijwaard ([email protected]) ondersteuner: Miranda Kuin Cliëntenraad Van Foreestcentrum (ouderenpsychiatrie) Oude Hoeverweg 10, 1816 BT Alkmaar telefoon: 072 – 5270312 e-mail: [email protected] voorzitter: Gerrit Klaver ondersteuner: (tijdelijk) Theo van Ooi ([email protected]) Cliëntenraad GGZ-centrum Westfriesland Wilhelminalaan 2, 1623 MA Hoorn telefoon: 06 – 10202934 e-mail: clië[email protected] voorzitter: Corine Leek ondersteuner: Jodi van der Molen

3

BEWEGING IN BEELD Enige maanden geleden heeft u kunnen lezen over project ‘Beweging in Beeld’, een initiatief van Melanie van Groningen bij RCO De Hoofdzaak, locatie Hoorn. In het kader hiervan een interview met Magda, dat het belang onderstreept van bewegen bij psychische problematiek. In de tijd dat ik GGZ-cliënt was deed ik aan fitness, dat was op advies van een internist. Ik heb eetproblematiek gehad, was toen vaak depressief en had last van obsessieve gedachten. Wat ik nu doe is drie keer in de week hard fietsen; het luie zweet eruit proberen te krijgen, de lucht in mijn longen en de wind door mijn haren. Verder maak ik flinke wandelingen met mijn hond. Lichaamsbeweging is van belang voor mij, voor mijn geestelijk welbevinden. Het heeft lang geduurd voordat ik daar achter kwam, het lichamelijke en geestelijke niet zijn te scheiden. Ik heb elke dag een bepaalde hoeveelheid lichaamsbeweging nodig. Ik denk dat ik daar psychisch sterker van word en het helpt mij ook bij mijn emotionele stabiliteit. Door hard te fietsen moet ik veel met mijn benen werken en heb ik het

gevoel dat ik steviger op mijn benen kom te staan, ook innerlijk. Het eerste half uur voel ik me nog net zo rot, maar na een uur kom ik bekaf terug en dan voel ik mij een ander mens, dan gaat het beter met me. Ik voel me weerbaarder en steviger. Helaas ben ik met fitness gestopt. Ik kon het niet meer betalen en ik was depressief. Iemand van het fitnesscentrum gaf het advies om een Persoonsgebonden Budget aan te vragen voor activerende begeleiding. Die aanvraag is door het Centrum voor Indicatiestelling Zorg (CIZ) afgewezen, ze vonden mijn problematiek niet ernstig genoeg. Als ik in die tijd wel die activerende begeleiding had gekregen zou dat veel verschil gemaakt hebben. Als je depressief bent kun je jezelf niet meer activeren, dan heb je iemand nodig die je stimuleert. Er zijn kansen verloren gegaan doordat ik die begeleiding miste. Ik heb bij het fitness-centrum mensen ontmoet die wel een begeleider betaalden met hun PGB, dan ben je in de ‘normale maatschappij’ bezig en niet onder het etiket van GGZcliënt. In het kader van de vermaatschappelijking en voor cliënten die dat aankunnen, denk ik dat dit heel

belangrijk is. Wel kan ik mij voorstellen dat er mensen zijn die zich veiliger voelen in een GGZ-groep. Die mogelijkheden zouden er beide moeten zijn. Ik vind dat beleidsmakers van de GGZ en van gemeenten meer gebruik moeten maken van de kennis die er tegenwoordig is over de relatie tussen lichaamsbeweging en psychische gezondheid. In het kader van de WMO moeten gemeenten weten hoe belangrijk dit punt is en ook voor GGZ-cliënten de nodige voorzieningen treffen.

JOGGEN, GOED VOOR DE GEEST! Veel mensen die onder behandeling zijn geweest en die goede ervaring hebben opgedaan met joggen of running therapie, vinden het moeilijk na deze periode zichzelf te motiveren om dit te blijven doen. Dit is enorm jammer vanwege de opgebouwde conditie en het aangeschafte materiaal dat in de kast blijft liggen. Nu is een paar jaar geleden bij vereniging Trias in Heiloo een running groep opgericht door mensen die niet meer in behandeling zijn. Deze groep bestaat uit ongeveer acht mensen, zowel mannen als vrouwen. Deze joggen het hele jaar door, elke vrijdagochtend in de duinen van Egmond. Daarna is in de kantine, na een lekkere douche te hebben genomen, gelegenheid om even gezellig na te praten onder het genot van een kopje koffie of thee. Heb je belangstelling en wil je een paar keer vrijblijvend komen om de sfeer te proeven en te kijken of jij je op je gemak voelt in deze groep, bel dan voor informatie Chris Dinkla, tel. 06 49407438. Vind je het leuk en besluit je te komen dan word je lid van sportvereniging Trias. Omgerekend per keer zijn de kosten ongeveer €1,75.

4


TER OVERWEGING Wat ik zal proberen is een verband maken tussen psychiatrie en religie! Met religie bedoel ik niet een geloof in de zin van boeddhisme, hindoeïsme of christendom, neen, ik bedoel het op zoek gaan naar ons innerlijk leven. De psychiatrie leert ons onze ego’s te versterken, ons naar buiten toe sterker op te stellen. Onszelf het idee te geven ‘het gaat goed met mij!’ Maar aan de andere kant leert religie ons naar onszelf te kijken, naar een werkelijkheid te zoeken. Medicijnen zijn altijd goed voor een tijdje, maar lost het ook ons probleem daarmee op? Krijgen wij en scheppen wij daar meer ruimte mee voor onszelf? Uzelf kunt daar best een antwoord op vinden. Maar met religie bedoel ik, wat doe ik met mijn angst, onzekerheid, levensverwachtingen, teleurstellingen, wanhoop. Zou het niet belangrijk kunnen zijn om eens te kijken

wat het leven ons heeft opgeleverd. Ja, kunt u zeggen, ik heb dit, ik heb dat, een schat van een man of vrouw, we delen lief en leed, we zijn vaak op vakantie geweest. Dus zijn we heel gelukkig samen! Van harte gefeliciteerd! Maar hoe is het als we een keer alleen zijn, ons eenzaam voelen, verloren, leeg. En als we dan even de pijn voelen van het verleden, onze eigen pijn en verdriet. Helpen ons de mooiste herinneringen dan nog? Proberen we onszelf soms niet te overschreeuwen ‘We hebben het zo goed!’ Dus kunnen we vastlopen. We kunnen onze troost zoeken, in kerk of tempel. Maar als we dan eerlijk ten opzichte van onszelf durven zijn, helpt God ons dan? Is God niet de meest aangesproken persoon in de wereld en heeft u het gevoel daadwerkelijk gehoord en geholpen te worden? Zo ook de psychiater. Hij helpt ons,

staat ons bij en schrijft een pil voor. We kunnen een hoop met hem bespreken en hopen dat het wel goed zal komen. Maar wat doen wij nu zelf, willen wij wel geconfronteerd worden met onze problemen en onze tekortkomingen, onze vervlogen levensverwachtingen? Neen, want daar hebben we de Psychiater voor of God. Zou het niet makkelijker voor ons worden door toe te geven dat het leven soms best zwaar en heel moeilijk voor ons kan zijn, door niet te willen vluchten in wat voor kunstmatig geluk dan ook. Maar af en toe het werkelijke geluk te mogen voelen en ervaren. En dat echte geluk zit van binnen, maar we ervaren het zo weinig, omdat we altijd anderen nodig hebben die dat voor ons willen bevestigen. Daarom is religie zo belangrijk, door onszelf te ontdekken en te kunnen ervaren wie we werkelijk zijn. Ko Majoor

VERHUIZEN Inventaris inventariseren, offertes verhuisbedrijven aanvragen, communicatie afstemmen, bekabeling regelen, BHVplan aanpassen, server in- en uitschakelen, leveranciers benaderen, ruimte-indeling opstellen, legionella checken, draaiboeken maken, stickeren, slotenplan opstellen, verzekering aanpassen, aanvragen telefoonaansluitingen, opstellen ruimtenummerplan, uitdelen dozen, shamponeren, deurbordjes monteren, papierberg uitzoeken en weggooien, opzeggen contracten, tijdelijke voorzieningen regelen… U begrijpt het al, we hebben het over een verhuizing, die van RCO De Hoofdzaak locatie Alkmaar wel te verstaan. Hierboven een onchronologische greep uit de checklist van de verhuisclub die alles zo vloeiend mogelijk heeft laten verlopen. Na zo’n vijf jaar aan de Koorstraat te zijn gehuisvest, is RCO De Hoofdzaak van het centrum van Alkmaar verhuisd naar het Hoefplan, Alkmaar west. We verlaten ons stadspand aan de Koorstraat met pijn in het hart. Vanaf 2008 hadden we de huur zelf moeten opbrengen en het dure pand ligt ver boven ons budget. Voor cliënten die spontaan binnen kwamen lopen, liggen we nu wel uit de route maar we hebben er alle vertrouwen in dat we zoveel te bieden hebben dat ze ons blijven opzoeken. De parkeergelegenheid is hier in ieder geval wel gratis. Als u deze krant leest is alles al achter de rug, zijn we weer volop in bedrijf, zit iedereen op zijn nieuwe werkplek, zijn alle persoonlijke spulletjes weer neergezet en geniet men van het gezelschap van de collega waar men nu opeens tegenover zit. De computers en telefoons werken allemaal weer als vanouds, kortom, we kunnen weer beginnen. Het nieuwe adres is Rubenslaan 2a, 1816 MB Alkmaar. Ik nodig iedereen uit om op 17 januari vanaf 16.00 uur ons nieuwe pand in te wijden en iedereen een gelukkig Nieuwjaar te wensen! Astrid Nolet, directeur RCO De Hoofdzaak


5

GELUK, LIEFDE EN VRIENDSCHAP ZIJN NIET TE KOOP

Geluk in de zin van ‘je prettig voelen’ en ‘het hebben van een goede vriend’ is niet te koop. Iedereen, zelfs een dier heeft behoefte aan liefde en vriendschap. En liefde moet niet worden verward met seksuele gevoelens, maar als een onzichtbaar gevoel vanuit het hart voor elkaar. Genegenheid, maar ook (of juist) begrip voor elkaars tekortkomingen behoren daarbij. Als kind ben ik opgegroeid in de arbeiderswijk ‘Wittenburg’ – men noemde het een eiland – aan de oostkant van Amsterdam. In de aangrenzende wijken Oostenburg, Rapenburg en Kattenburg waren veel bedrijfjes gevestigd .Ook de nabijgelegen havens, de scheepswerf van Kromhout en de fabrieken van Stork Werkspoor zorgde ervoor dat er altijd wel voldoende werk was en te eten. Je kon er toen nog voetballen en rolschaatsen voor de deur en honkbal spelen door te rennen van putdeksel naar putdeksel. En iedereen kende iedereen. Er waren redelijk grote woningen. Maar ja, ook de gezinnen waren groot. Met z’n vijven op een slaapkamer gaf soms de nodige spanningen en onderlinge ruzies waren meer regel dan uitzondering. Mijn moeder was dan soms erg hard voor ons, maar zelf heeft ze nooit een goede jeugd gehad. En praatte daar ook nooit over! Haar liefde voor ons bestond uit het ervoor zorgen dat wij niets tekort kwamen. Tijd om ons te knuffelen had ze gewoonweg niet. Toen ik circa tien jaar was, had ik

6

mijn eerste echte (en enige echte) vriend gevonden. Hij woonde in het huis naast ons. Op de een of andere manier klikte dat gewoon. Zijn vader had samen met zijn opa een kolenhandel. Dat was hard werken, zakken van dertig kilo werden soms drie trappen opgedragen of met een touw en blok drie etages omhoog gehesen naar de zolder. Door dat harde werken kon zijn vader zich een oude Buick veroorloven, een van de eerste privé-auto’s in onze buurt. Zomers was het prachtig, dan gingen we – ik mocht vaak mee – altijd naar een vaste plek in de bossen bij Loenen en daar werd dan een tafeltje uitgeklapt, soep warm gemaakt en een broodje genuttigd. Bijna elke zondag ging ik met mijn vriend even zakgeld ophalen bij tantes en ooms en dan liepen we daarna gezellig samen kwebbelend naar de prachtige bioscoop ‘Tuschinski’; vooral leuke lachfilms van Jerry Lewis zijn mij bijgebleven. Zonder dat ik het toen besefte maakte ik ook kennis met het vreemde gedrag van een aantal wijkbewoners. Nu begrijp ik pas dat deze personen een psychische beperking hadden. Vooral in de avonduren kwam ‘lange Jaap’ in het zicht. Ik denk dat hij toen circa 25 jaar was. Hij werd door de jongelui, inclusief mijzelf, vaak gepest en als hij dan kwaad werd en achter ons aanrende, maakten we dat we weg kwamen. Ook was er ‘Malle Pietje’, die via het zingen van steeds hetzelfde liedje wat centjes probeerde te verdienen. En dat lukte meestal ook wel. Er was ook een man die bij ons bekend stond als ‘cowboy

Jimmie’ en die zich altijd in een cowboypak vertoonde, compleet met namaakpistolen. Door in de kroegen te zingen hoopte hij wat geld of een borreltje te krijgen. Nu weet ik beter en zou ik deze mensen graag met kerst bij mij thuis uitnodigen voor een goede kerstmaaltijd en ze willen helpen, maar ik weet, dat lukt nu nooit meer. Ik hoop dat er tijdens (maar ook na) de kerstdagen weer goed nagedacht wordt over wat geluk, liefde en vriendschap voor een mens betekent en er nieuwe vriendschappen zullen ontstaan. Het maatjesproject van de GGZ kan daar aan bijdragen. Vriendschap is niet te koop, maar je moet soms wel zelf die eerste stap ‘durven’ zetten. Dan komt het geluk soms vanzelf. Henk Bruinning

VRIENSCHAP IN BEWEGING ‘Vriendschap in beweging’ is een inspirerende cursus voor (ex-) cliënten van de GGZ om zelf (weer) een weg te banen naar vriendschap. De cursus (max. 10 wekelijkse bijeenkomsten van 3 uur) wordt geleid door twee medewerkers van RCO De Hoofdzaak. Interesse/meer info?: bel Mirjam Greevink, tel. 06-55963050 of RCO De Hoofdzaak, locatie Hoorn, tel. 0229-249040.


DE SCHRIJFCLUB In iedere uitgave van de Cliëntenkrant vindt u een bijdrage van een van de leden van de schrijfclub. Hieronder een gedicht van Elbert Gonggrijp.

Een klein verhaal Noem het een landschap, noem het een dorp, noem het een uitzicht. De honden waken, het regent, het ruist in de bomen, het moet iets wezenlijks zijn geweest, dit verhaal van mij. Het graast in het gras, het stroomt, maar haastig, als een beek, als een beek. Ik moet mij hier hebben verlaten, desolater dan enig ander. Sippenaeken, september 2007

Heeft u belangstelling om deel te nemen aan de schrijfclub, neem dan contact op met RCO De Hoofdzaak en vraag naar John Lemmens of Irma Plukker. Wanneer: een maal in de twee weken op vrijdagmiddag om 13.30 uur Waar: in het gebouw van Wijkteam Noord, Drechterwaard 102, Alkmaar-Noord Inlichtingen: tel. 072 5143380; e-mail: [email protected] of [email protected] Wilt u in het bezit komen van een van onze boekjes ‘Eigen Verhalen’ (Deel I en II: €7,50 per boekje exclusief verzendkosten) dan kunt u ons bellen (tel. 072 5143380) of middels onderstaande strook de boekjes bestellen. U kunt de strook opsturen naar RCO De Hoofdzaak, Postbus 3031, 1801 GA Alkmaar. Bij afname van één exemplaar kunt u ook direct het bedrag van € 9,30 storten op banknummer 61.72.11.485 ten name van RCO De Hoofdzaak te Alkmaar.

Graag bestel ik (aankruisen wat gewenst is) ‘Eigen Verhalen’ herstelverhalen van ervaringsdeskundigen (2005) Gewenste hoeveelheid: exemplaren ‘Eigen Verhalen’ Deel 2 (2007) Gewenste hoeveelheid: exemplaren Naam: Adres: Postcode en woonplaats: Telefoon: E-mail: Zodra wij de strook in ons bezit hebben nemen we contact met u op.


7

WAT TE DOEN IN DE REGIO ROND KERST?

Alkmaar

In Alkmaar wordt zoals elk jaar een gigantische kerstboom geplaatst op het Canadaplein. Er vind van 7 tot en met 16 december een grote Kerstmarkt plaats in de Grote Kerk, entree €4,Kerst in Andalucia is een feest voor de zintuigen. Het koor Coro del Campo voert de toeschouwer en luisteraar mee in een zinderende kerstvertelling. Van zigeuners en koningen, van Maria, José en el niño de Dios. Reserveren: 06 – 51626226 of [email protected]. Data: 9 en 15 december, aanvang 20.15 uur, kerk Fnidsen 33 – 37. Entree € 10,- inclusief een consumptie. DAC Alkmaar Noord Het kerstdiner, net als elk jaar aangeboden door The Lions, wordt dit jaar verspreid over drie dagen aangeboden aan de vaste bezoekers. Dit feestmaal vindt plaats op 17, 18 en 19 december, inschrijving van tevoren. Op het inschrijvingsformulier tref je ook het (wisselende) menu en het tijdstip aan. AC Alkmaar Zuid Ook het kerstdiner hier is afkomstig van The Lions, en vindt plaats, per inschrijving, op 20 december. De regelmatige bezoekers hebben voorrang, maar men staat open voor GGZ’ers van elders.

Heerhugowaard Hartje Winter in Heerhugowaard! Van 17 december tot en met 1 januari verandert het Heerhugowaardse winkelcentrum Middenwaard in Hartje Winter. Dit betekent ruim twee weken een ijsbaan, volop ijspret proeven voor jong en oud. In de verwarmde tent is een nostalgisch Grand Café gevestigd met gedurende

8

het evenement een cultureel programma voor iedereen. Deze vrolijke winterse attractie wordt van 20 tot en met 24 december aangevuld met een sfeervolle kerstmarkt, waarbij u kerstdecoraties en smaakvolle geschenken kunt vinden. Deze markt zal plaatsvinden tegenover het drukbezochte winkelcentrum. De kerstmarkt is zeer geschikt voor een uitstapje met de hele familie. Terwijl de ouders heerlijk rustig over de kerstmarkt lopen, kunnen de kinderen zich gratis uitleven op de 600 m2 grote ijsbaan. DAC Heerhugowaard De kerstlunch vindt dit jaar plaats op 19 en 20 december, en is ook dit jaar weer gesponsord door RODI Media. Vaste DAC-bezoekers hebben voorrang, en je moet jezelf van tevoren opgeven.

Schagen 26 december: Kerst in Café de Smidse. Kerstballen, een zak met lekkers onder de kerstboom, een grote piek, Kerst is geen Kerst als je

niet in de Smidse bent geweest. Op 26 december staat DJ Scott Martin op het podium van d'Olde Smidse, om ouwe en nieuwe kerstplaten te draaien, naast natuurlijk de laatste hits en de gouwe ouwe partyknallers. Voor meer info: www.deoldesmidse.nl 31 december: Oud & Nieuw in de Smidse. Als je niet genoeg hebt aan vuurwerk, dan kun je altijd nog knallen in Café d'Olde Smidse in Schagen. DJ Scott Martin staat weer voor je klaar om alle hits van het afgelopen jaar nog eens de revue te laten passeren in een exclusieve liveperformance van 'The MULTiMiX of 2007'. Aansluitend worden er tot in de vroege uurtjes van 2008 de nodige feestnummers gedraaid. Het nieuwe jaar begint in Schagen! Voor meer info: www.deoldesmidse.nl DAC Schagen: Hier wordt Kerst op woensdag 19 december gevierd. ’s Ochtends om elf uur is er onder leiding van


MIJN KERSTMIS Theodora een kerkdienst, waarbij ook warme chocolademelk wordt geserveerd. ’s Avonds tussen half zes en tien vindt het kerstdiner plaats. Vaste bezoekers hebben voorrang.

Den Helder Hier wordt veel georganiseerd deze winter: Kerstconcert: donderdag 13 december in de Vredeskerk, 20.00 uur; Kerstmarkt: zaterdag 15 december in buurthuis Elto, Crocusstraat 64a;

De maand december en dan vooral de tijd rond Kerstmis is voor veel mensen de drukste periode in het jaar. Ik vind Kerst echt iets om met familie te vieren. Ik vind het leuk om mensen te vragen de feestdagen bij mij te vieren. Als ik ze vraag, vragen ze mij weer terug. Zo heb ik een jaar geleden mijn hele familie met Sinterklaas uitgenodigd en hebben we gegourmet. Dit was een groot succes. Kerstmis kan een moeilijke periode zijn voor mensen die dat jaar iemand hebben verloren. Een paar weken geleden is een goede vriendin van mij overleden. Haar man blijft nu achter. Ik was al achttien jaar een huisvriend van hen. Eerste Kerstdag ga ik naar mijn broer met de hele familie. Tweede Kerstdag wil ik mijn moeder en de man van mijn overleden vriendin uitnodigen om bij mij Kerst te vieren. Ik kook dan. Ik zet een kunstboompje neer en draai een kerst cd’tje. Arjen

DAC Den Helder Kerstdiner op donderdag 20 december, verder bij het ter perse gaan van dit nummer niets bekend.

Hoorn Christelijke Oratorium Vereniging ‘Soli Deo Gloria’ organiseert in de Oosterkerk een sfeervolle mooie Kerstmarkt met servies, glaswerk, kandelaars, kaarsen en fraaie hebbedingen. Natuurlijk kan men ook genieten van een hapje en een drankje, en de opbrengst komt ten goede aan de organiserende vereniging. Deze Kerstmarkt zal plaatsvinden op zaterdag 8 december, tussen 10.30 en 15.00 uur.

En tot slot: wie zich wil onttrekken aan al deze feestelijkheden en deze dagen rustig tot zichzelf wil komen, die kan natuurlijk genieten van een heerlijke (gratis!) bos- of strandwandeling.

FEEST In het kader van het tweede lustrum van de GGZ Noord-Holland Noord is er geld beschikbaar voor festiviteiten voor cliënten. De directie van KBV heeft de Cliëntenraad KBV gevraagd om voor de cliënten KBV iets te organiseren met een feestelijk tintje. Onmiddellijk heeft de cliëntenraad KBV een feestcommissie ingesteld die is gaan brainstormen over leuke maar ook serieuze onderwerpen. Onder voorbehoud van wijzigingen heeft de commissie het volgende programma bedacht: De bijeenkomst zal zijn op zaterdag 26 januari 2008 in het AC Zuid te Alkmaar. 13.00 – 13.30 inloop en opening 13.30 – 14.30 mindfullness masterclass 13.30 – 14.30 M-power theater 13.30 – 14.30 iets creatiefs en leuks voor kinderen 14.30 – 15.30 muziek door een live band 15.30 – 16.00 afsluiting Alle cliënten van KBV zijn hierbij uitgenodigd. Er zullen nog meer bekendmakingen volgen. Wanneer je meer informatie wilt of als je je wilt aanmelden kun je contact opnemen met de cliëntenraad via e-mail: [email protected] of op maandag en donderdag telefonisch: 072 5270359


9

OP DE VLUCHT VOOR DE PSYCHIATRIE Dit is het verhaal van een Surinaamse jongen die graag naamloos wil blijven, hij heeft een zekere angst voor represailles; voor het gemak zullen we hem een naam geven: Apu. Apu is in 1959 geboren in Suriname en ging in zijn jeugd met zijn vader vaak naar het voetballen kijken. Ze kwamen dan altijd langs een inrichting, waar de mensen die daar rondliepen Apu angstig maakten. Ze bewogen raar, Apu vond ze eng. Daarom had Apu het er later zo moeilijk mee om een injectie te accepteren; hij was bang dat hij net zo zou worden als de psycho’s uit zijn jeugd. En in zekere zin wérd hij ook zo – daarover later meer. Zijn vader leerde hem veel, hij sprak onder andere Duits, en spoorde Apu aan om ook Spaans te leren. Apu wilde dokter worden, of zelfs chirurg, omdat hij op straat melaatse mensen zag lopen, die loten verkochten. Die mensen wilde hij graag genezen. Toch is het nooit zover gekomen, maar een andere passie van Apu stak de kop op: naast zijn school oefenden bandjes en dat zag de jongen wel zitten, maar van zijn vader – die overleed toen Apu vijftien was mocht hij niet meedoen. Vooral het drumstel trok hem erg aan, en eenmaal, toen de drummer ziek was, trok hij de stoute schoenen aan en vroeg stotterend of hij het mocht proberen. De muzikanten, die flink wat ouder waren dan Apu, lachten hem uit, maar een van hen zei dat hij wel even een poging mocht wagen. Apu had goed naar de echte drummer gekeken en toen bleek dat hij het uitstekend deed, kreeg hij een groot applaus van alle omstanders. Ook in zijn huidige volwassen leven speelt

10

muziek nog een grote rol; naast het drummen heeft hij ook het orgel- en fluitspelen goed onder de knie. Apu’s eerste contact met de psychiatrie was toen hij al een tijdje in Nederland woonde. Hij was vierentwintig toen hij machinebediende was in de yoghurtfabriek van het huidige Campina (toen Melkunie). Toen hij eens te laat kwam werd zijn werk tijdelijk even overgenomen door een Marokkaan. Apu was juist op tijd om de duim van deze man op de grond te zien liggen, afgerukt door de machine. Apu viel flauw. Terug naar de psychiatrie. Apu woonde in het huis van een vriendin, had wiet gerookt en stemmen vertelden hem dat zij deed aan afgoderij. Hij sloeg de muur naar de buurman kapot en zag daar een slangenbezweerdersmand, die hem sterkte in zijn overtuiging dat in dit huis duistere krachten vrij spel hadden. De buren belden de politie en Apu werd afgevoerd naar Santpoort. De diagnose van de psychiater was

schizofrenie en Apu kreeg een IBS, later omgezet in een RM. Na zijn tijd te hebben uitgezeten ging hij in 1985 beschermd wonen in Amsterdam, maar omdat hij zijn pillen niet slikte werd hij daar al gauw weggestuurd en vertrok naar Suriname, waar hij bij zijn moeder wilde wonen. Die stuurde hem echter direct door naar ’s Lands Psychiatrische Inrichting, waar een Hindoestaanse psychiater de scepter zwaaide. Apu voelde zich op dat moment vrij normaal, maar het intakegesprek eindigde toch met een spuit in zijn achterste: modecate. Dit leverde hem stijve spieren op, hij ging kwijlen, en hij voelde zich totaal niet op z’n gemak. Atane, tegen de bijwerkingen, kreeg hij niet. Apu vertelt over de keer dat hij met een agressieve patiënt in een vechtpartij belandde, en dat je je sowieso krachtig moet opstellen: de zwakkeren pakken ze hun geld en sigaretten af, er is totaal geen toezicht. Sterker nog: hij werd zelfs een keer door een broeder in elkaar geslagen, met als resultaat dat hij in een isoleercel van twee bij twee belandde, vol uitwerpselen, en niet van hemzelf. Tussen 1985 en 1996 werd Apu in Suriname ongeveer dertig keer opgenomen, steeds voor een periode van twee à drie weken. Dit als gevolg van een vicieuze cirkel: hij kreeg een recept mee naar huis, maar de apotheker (ook een Hindoestaan) kon niet genoeg pillen leveren, waardoor Apu weer ziek werd, en weer opgenomen. Er was wel een drogisterij met de juiste pillen, maar die kostten 500 gulden per stuk. Zoveel geld had Apu natuurlijk niet, ook omdat hij geen uitkering uit Nederland ontving. Eens, in een periode dat hij even vrij was, kreeg Apu te maken met de corrupte praktijken van de politie van


Suriname. Bij een cocaïnevangst was het de gewoonte dat de opbrengst onder elkaar werd verdeeld. Eén politieman kreeg niets, omdat hij problemen had met zijn collega’s, en moest het bos in vluchten omdat ze achter hem aan zaten. Daar kwam Apu per ongeluk op zijn pad. De politieman opende het vuur, Apu zag de oranje vuurmond, kon nog net op tijd wegduiken en wegrennen. Achteraf hoorde Apu dat deze politieman was doodgeschoten. Hij had een broer die AIDS had, die kwam vaak langs bij Apu’s moeder, die een groentetuintje had en lekker kon koken. Ook deze man overleed niet lang daarna. Vluchtpogingen Apu is geen jongen die bij de pakken neerzit als de situatie hem niet bevalt. Meermaals ondernam hij vluchtpogingen vanuit de inrichtingen waar hij was gedumpt. 1982, Santpoort Holland: Apu was voor het eerst opgenomen

op een gesloten afdeling en was bang om net zo te worden als de psychoten die hij kende uit zijn jeugd, ook vanwege de injecties die hij kreeg. In het toilet vond hij een raampje, met gaas in de ruit, die hij wist in te trappen en waar hij zich doorheen wist te wurmen. Hij werd echter verraden door een andere Surinaamse jongen, hoorde hij achteraf. Apu rende naar een bushalte, en op het moment dat de bus aankwam en hij net ingestapt was hoorde de chauffeur het lawaai van een meute verplegers. De chauffeur weigerde te gaan rijden, en Apu werd bij zijn lurven gegrepen door de overmacht aan personeel en in de isoleercel gegooid. Naar goede gewoonte probeerde Apu de laatste verpleger die de cel verliet te grijpen, maar tevergeefs. 1986, ’s Lands Psychiatrische Inrichting, Suriname: Apu moest soep uitdelen, en liep daarna met de lege mokken naar de keuken om gewoon door te lopen, naar buiten. De kokkin zette het op

een schreeuwen, groot alarm. Apu ging in het hoge gras liggen, en zag hoe een horde verplegers langs kwam rennen. Hij bleef liggen tot ze terugkwamen, en hoorde ze zeggen: “Die Apu is vlug jongen !” Daarna is hij rustig weggelopen, over het hek geklommen, de vrijheid tegemoet. Hij kwam zijn broertje tegen, die verbaasd zei: “Hé, ben je vrij ?” Apu dook een tijdje onder bij vrienden, tot hij na twee weken toch maar weer een prikje ging halen. Hij hoefde niet meer opgesloten te worden, concludeerde men. Tot zover het verhaal van Apu, een Surinaamse jongen. Elke gelijkenis met bestaande levende wezens is puur toeval, en er kan uit deze geschiedenis dan ook geen recht ontleend worden om deze of gene aan te spreken of verder uit te horen. Edwin

Bejegening AANDACHT Een gesprek tussen de cliënt en medewerker wordt nogal eens onderbroken door telefoon, pieper of tussenkomst van een derde zoals een verpleegkundige of een andere collega. Als de medewerker het gesprek met de cliënt hiervoor zonder pardon onderbreekt, voelt de cliënt zich genegeerd en minder belangrijk. De medewerker toont op dat moment te weinig respect voor de cliënt. Het gesprek met de cliënt wordt dan even ‘in de ijskast gezet’ voor dat andere, wat dan belangrijker is. Soms weet de medewerker na zo’n onderbreking niet eens meer waar het gesprek met die cliënt eigenlijk over ging. Er komt ineens een telefoontje terwijl ik met de verpleger een gesprek heb. De verpleger kletst tien minuten door de telefoon. Dat vind ik een slecht voorbeeld van met je cliënten omgaan. Zorg ervoor dat er zo weinig mogelijk storende factoren zijn tijdens een gesprek met cliënten. Dus: piepers en laptops aan de kant en de telefoonbeantwoorder aan. In noodgevallen is het altijd mogelijk met de cliënt te overleggen hoe het gesprek voortgezet wordt. Als ik een gesprek heb en er komt iemand binnen dan zegt mijn psychiater altijd tegen die ander dat hij niet gelegen komt. Dit geeft mij het gevoel dat het gesprek tussen ons iets vertrouwelijks en belangrijks is. Uit: ‘Bejegening in de G.G.Z.’, een uitgave van de Cliëntenraad Willem Arntsz Huis te Utrecht


11

HERSTELLEN DOE JE ZELF RCO De Hoofdzaak, locatie Westfriesland is op zoek naar (ex-)cliënten van de GGZ die de cursus ‘Herstellen doe je zelf’ willen volgen en mee willen doen aan een landelijk onderzoek. Doel van het onderzoek is om de effecten van de cursus op het herstel van de deelnemers aan te tonen. Wat bieden wij? We bieden je de gelegenheid om tijdens de cursus in kleine stapjes: • je kennis en begrip over herstel te vergroten • herstelervaringen met anderen te delen en herkenning, erkenning en steun te ervaren • meer grip te krijgen op je eigen situatie en toekomst door het opdoen van vaardigheden en het hervinden van je kracht • weerbaarder te worden • zicht te krijgen op medezeggenschap en wat je er zelf mee kunt Wat vragen wij? • dat je op een betrokken en zo actief mogelijke manier mee wilt doen aan de cursus • dat je bereid en beschikbaar bent om 3 keer vragenlijsten in te vullen; elke keer dat je een vragenlijst invult ontvang je een cadeaubon van €7.50 • dat je beschikbaar bent voor de cursus op 12 dinsdagmiddagen • voor deelname aan het onderzoek vragen we je om een formulier in te vullen waarin je bevestigt dat je mee wilt doen aan en beschikbaar bent voor het onderzoek. Je krijgt minstens enkele dagen de bedenktijd voordat je dit formulier invult. Er bestaat een mogelijkheid dat je in de wachtlijstgroep komt; je volgt in dat geval de cursus in de maand september van het nieuwe jaar en moet beschikbaar zijn om 5 keer de vragenlijsten in te vullen. Uiteraard worden je gegevens anoniem en vertrouwelijk behandeld. Praktische informatie: Bij voldoende deelnemers starten we half januari 2008. De cursussen worden gegeven aan de Wilhelminalaan 2 te Hoorn. Er zijn geen extra kosten verbonden aan de cursus. De begeleiding is in handen van twee ervaringsdeskundige cursusleiders. Als je belangstelling hebt om deel te nemen aan het onderzoek of als je meer informatie wilt over de cursus kun je contact opnemen met RCO De Hoofdzaak, locatie Westfriesland van maandag tot vrijdag van 9.00 uur tot 13.00 uur. Het nummer is: 0229-249040. Je kunt vragen naar Jodi van der Molen. Of Mirjam Greevink onder nummer: 06-55963050.

GOED, BETER, BEST Op dinsdag 25 september organiseerde het Zorgkantoor in samenwerking met RCO De Hoofdzaak haar traditionele Cliëntendag in de vertrouwde entourage van hotel-restaurant De Zandhorst te Heerhugowaard. Zoals het opschrift ‘Goed, beter, best al verraadt ging het om een themadag over kwaliteit van GGZ-zorg in NoordHolland Noord. ’s Middags kwamen in verschillende werkgroepen relevante onderwerpen aan de orde, een unieke gelegenheid voor cliënten om hun visie uit te dragen. Op de foto hiernaast een impressie van de voorstelling van M Power waarmee de geslaagde dag werd afgesloten.

12


EEN OPMERKELIJK INTERVIEW Mevrouw Matthaei volgt de cursus ‘Herstellen doe je zelf’ in Zaandam. Ze is 80 jaar en de oudste deelnemer van de cursus. Sandra Hogenhout (docent) had een interview met haar. Hoe bent u er bij gekomen om deze cursus te volgen? Via GGZ Dijk en Duin, mijn persoonlijk begeleider heeft me erop geattendeerd. Wat waren uw verwachtingen van de cursus? Ik wilde graag contact met mensen die hetzelfde ziektebeeld hebben als ik. Zijn die verwachtingen uitgekomen? Ja, al moet ik wel beseffen dat iedereen het weer anders doet, iedereen heeft in het herstel een eigen tempo en manier.

Wat vindt u van de cursus? In één woord FANTASTISCH, je leert elkaar kennen, je steunt elkaar en je steekt er iets van op. Je leest een onderwerp en daar ga je dan over praten, alle onderwerpen spreken me erg aan. Het leren kennen van de groep was wel even moeilijk, maar de cursisten steken er een hoop energie in, ze weten van aanpakken en zijn enthousiast en dat inspireert me dan weer. U bent 80 jaar, sluit de cursus nog op u aan? Ja zeker, ik begrijp alles, de onderwerpen sluiten aan. Het houdt me weer bezig, het is echt

een hobby van me geworden, een goed tijdverdrijf en het voorkomt dat ik in een isolement kom. Wilt u de lezers nog iets meegeven? Probeer een cursus te volgen, ze zijn allemaal fantastisch. Bedankt voor dit interview.

VACATURE medewerker Cliëntenkrant RCO De Hoofdzaak behartigt de belangen van GGZ-cliënten in de regio Noord-Kennemerland, de Kop van Noord-Holland en Hoorn en omtrek. Ten behoeve van de Cliëntenkrant worden nieuwe medewerkers gevraagd. Geboden wordt • interessant werk • een leuke werkplek • een vrijwilligersvergoeding van € 4,- per dagdeel Wat wij vragen is • dat u cliënt bent (geweest) van de GGZ • dat u bekend bent met het computerprogramma Word • dat u een redelijke beheersing hebt van het Nederlands Heeft u nog vragen over deze functie, bel dan 072-5143380 en vraag naar Irma Plukker of Kees Kwak. Uw brief kunt u binnen drie weken na het verschijnen van deze krant sturen naar RCO De Hoofdzaak, Rubenslaan 2a, 1816 MB Alkmaar t.a.v. redactie Cliëntenkrant; mailen kan ook: [email protected]


13

HORIZONTAAL

VERTICAAL

2. afhouden 3. boom 5. plaats in Drente 8. naaldvormige steen12. koning (Frans)13. meisjesnaam14. jongensnaam 15. zwarte delfstof 16. rivier in Noord-Brabant 18. verzoek 20. graaf (Engels) 22. lidwoord 23. traag 24. drogist 26. god (Islam) 28. naar buiten 30. voorzetsel 31. naam 32. identiteit 34. meelmengsel 36. bolgewas 38. lidwoord 39. hertachtigen 43. spil 45. Griekse godin 46. naam 47. belofte 49. kenmerk 50. honingdrank 52. golving in stof 54. soort struisvogels 56. regionale omroep 57. heelal 59. van steen 61. Griekse letter 63. vertraging (Engels) 64. extra-terrestrial 66. British Airways 67. grappenmaker 69. Zweedse popgroep 71. rekenkundig begrip 74. vruchtbare plaats in de woestijn 77. personage uit ‘Suske en Wiske’ 79. vlassen 81. tennisterm 83. geel (Duits) 84. misdaadverhaal 87. adem 88. loot 90. voederbak 92. weergalm 94. Germaans godengeslacht 96. bezorger 97. aanwijzend voornaamwoord 98. nietige 101. huisdier 102. kookgerei 105. telwoord 107. bevroren water 108. vlaktemaat 109. watering 111. jongensnaam 113. meisjesnaam 114. deel van een mast 115. enkele 117. daar 118. senior 120. plaveien 124. persoonlijk voornaamwoord 125. verlichting 126. bergruimte 127. bolgewas

1. klus 3. meisjesnaam 4. zoogdier 5. arbeidsomstandighedenwet 6. muzieknoot 7. Amerikaanse ruimtevaartorganisatie 8. geregelde toestand 9. kenmerkende hoedanigheid 10. belangstelling 11. kop 14. bijbelse figuur 17. supermarktketen 19. het telefoonnummer kiezen (Engels) 21. oude stad in Italië 22. mevrouw 25. meisjesnaam 27. mindere in rang 29. gebruikelijke 30. lofdicht 33. uniek celmateriaal 35. plechtige mis 37. plotseling 38. part 40. de narcotica betreffende 41. een beetje 42. lanceerinrichting 44. limousine 47. stimulerend middel 48. donkere kamer 50. meisjesnaam 51. boom 53. deel van het oog 55. serieus 56. zeehond 58. zeer groot 60. bekende Amerikaanse sheriff 62. elektronicaketen 63. min 65. rivier in Thailand 68. eer 69. oplettend 70. bescherming bevolking 72. houtsoort 73. Romeinse godin 75. meisjesnaam 76. slot 78. betoog 80. ontkenning 81. wintersportmateriaal 82. titanium 85. voedselbewerking 86. bescheiden 88. Evangelische Omroep 89. breekbaar 91. beeldende kunstenaarsregeling 93. kamertje 95. hormoon 96. omroeporganisatie 97. bovenbeen 99. Frans lidwoord 100. voorzetsel 103. nummer 104. en andere 106. achteraf 110. aanvankelijk 112. Romeinse godin 116. Europeaan 117. rivier in Friesland 119. muzieknoot 120. beryllium121. ten laatste 122. reeds 123. meteen

De volgende letters vormen een wens.

Deze wens kunt u voor 1 februari opsturen naar de Cliëntenkrant. Rubenslaan 2a, 1816 MB Alkmaar E-mailen kan ook: [email protected] Of faxen: 072-5143390 Onder de goede inzenders worden twee cadeaubonnen van €15,- verloot. Veel puzzelplezier!

14


“Ik moet u vandaag nog spreken.” Op mijn voicemail stond een dringende boodschap van mevrouw K. Toen ik haar nog voor het einde van de middag terugbelde was ze echter net in gesprek met haar psychiater. Daarop heb ik de verpleging verzocht aan mevrouw K door te geven dat ik gebeld had. Misschien zou ze me nog kunnen terugbellen zodra ze uit het gesprek kwam. Als dat niet lukte zou ik haar in ieder geval de volgende ochtend om 9.30 uur bellen. De volgende ochtend bleek mevrouw K alweer tweemaal op mijn voicemail ingesproken te hebben. Eenmaal de vorige avond om 21.00 uur en eenmaal om 24.00 uur. Toen ik mevrouw K dan ‘eindelijk’ om 9.30 uur aan de lijn had was ze erg boos op me. Een patiëntenvertrouwenspersoon behoort er te zijn als de cliënt haar nodig heeft, ook ’s avonds en ’s nachts, aldus mevrouw K. Ik heb mevrouw K uitgelegd dat ik tijdens mijn werktijden probeer er zoveel mogelijk te zijn voor de cliënten, maar dat ik ‘s avonds ,’s nachts en in het weekend toch echt vrij ben en dan dus niet bereikbaar ben voor cliënten. Met wat gemor leek mevrouw K in te

PATIËNTENVERTROUWENSPERSOON

TIENKE VERMEULEN

DE AGENDA VAN DE PATIËNTEN VERTROUWENSPERSOON stemmen met mijn uitleg. Daarop eiste ze wel dat ik nog diezelfde ochtend bij haar langs zou komen. Gelukkig was ik die dag op haar locatie aanwezig en kon ik een half uur later met haar afspreken. Dat is helaas niet altijd mogelijk. Patiëntenvertrouwenspersonen zijn vaak werkzaam op verschillende

locaties. Zo moet ik binnen GGZ Noord-Holland Noord mijn aandacht verdelen over de locaties in Heiloo, Alkmaar, Schagen en Den Helder. Daarnaast ben ik een dag in de week ook nog als patiëntenvertrouwenspersoon werkzaam in Amsterdam. Natuurlijk probeer ik zoveel mogelijk tegemoet te komen aan de wensen van de cliënten om mij snel te spreken. Maar, als ik in Amsterdam cliënten bezoek, kan ik onmogelijk een uur later bij een cliënt in Den Helder langs gaan. Gelukkig heb ik de beschikking over een mobiele telefoon. Daarmee kan ik direct van Amsterdam naar Den Helder bellen om zo in dringende gevallen cliënten telefonisch te informeren, te adviseren en te ondersteunen. Ook kan ik indien nodig telefonisch bemiddelen bij verpleging en psychiaters. Een persoonlijk gesprek is natuurlijk altijd het prettigst, maar gelukkig niet altijd nodig om een cliënt toch goed te kunnen ondersteunen. Tienke Vermeulen Patiëntenvertrouwenspersoon Tel.: 06-22 940 882 E-mail: [email protected]

SUCCESVOLLE CURSUS ‘WERKEN MET EIGEN ERVARING’ VOOR DE ZESDE KEER VAN START BIJ RCO DE HOOFDZAAK “Een wereld van verschil! Ik heb weer vertrouwen gekregen in mijn eigen kunnen en ik leer nog elke dag bij. Ik heb weer zin in het leven.” Aldus een deelnemer over zijn ervaringen met de cursus Werken met Eigen Ervaring bij het uitreiken van zijn certificaat.

Werken met Eigen Ervaring is bedoeld voor mensen die op enigerlei wijze hulp hebben gezocht bij de geestelijke gezondheidszorg. Cliënten van de GGZ, die nóg meer profijt van hun opgedane kennis willen hebben of die hun eigen herstelervaringen in willen zetten voor het


herstelproces van collega-cliënten. Wanneer je erkent psychische hulp nodig te hebben ga je vaak in eerste instantie door een proces van schaamte, pijn en rouw om wat niet (meer) mogelijk is. Dat is niet verkeerd, vaak zelfs noodzakelijk om

15

verder te komen. Een gevaar daarbij kan zijn dat we ons vereenzelvigen met de status van GGZ-patiënt. Dat we ons eenzijdig blijven focussen op wat niet (meer) kan. En daarmee over het hoofd zien dat er een wereld aan mogelijkheden bereikbaar is om een bevredigend en zinvol leven op te bouwen. Anders dan je misschien gedacht had, maar wel de moeite waard. Dat vraagt echter een omslag in ons denken. Om te beginnen. En een realistische kijk op onze persoonlijke kwetsbaarheden en onze persoonlijke kracht. De omslag die we moeten maken is die van “slachtoffer” van wat ons overkomen is naar uniek mens dat weer meer de regie over zijn eigen leven heeft genomen.

het woord gaan de cursussen van het RCO De Hoofdzaak.

Dat is een proces van herstel. Herstel van inzichten, herstel van mogelijkheden, herstel van vaardigheden. En over herstel in de breedste zin van

RCO De Hoofdzaak is een stichting die de belangen behartigt van cliënten binnen de geestelijke gezondheidszorg en biedt de cursus Werken

De cursus Werken met Eigen Ervaring is zo’n cursus en stimuleert cursisten zich te ontwikkelen op drie gebieden: allereerst leren zij zich bewust te worden van de schat aan ervaringskennis die zij zich al hebben eigen gemaakt gedurende hun eigen herstelproces. Daarnaast verdiepen zij hun kennis over begrippen als herstel, empowerment (zicht krijgen op en gebruik maken van eigen kracht) en ervaringsdeskundigheid. Tot slot onderzoeken zij of zij hun ervaringsdeskundigheid willen gebruiken in betaald of vrijwilligerswerk en trainen zij specifieke vaardigheden die daarvoor nodig zijn.

met Eigen Ervaring gratis aan. Er is geen bepaalde vooropleiding voor de cursus nodig. Wel is het van belang dat cursisten bereid en in staat zijn over zichzelf en hun eigen handelen na te denken. Voorafgaand aan de cursus zal een kennismakingsgesprek met de cursusleiders plaatsvinden. Bij voldoende deelname start de cursus in Hoorn in maart 2008. Voor informatie of aanmelding kunt u bellen naar Magda Frandsen (0229–212321) of Mirjam Greevink (06-55963050) In Alkmaar gaan de cursussen weer van start in het voorjaar van 2008. Voor informatie kunt u bellen met Agnes van Veen : 072-5143380. Informatie over de cursus in Den Helder kunt u inwinnen bij Cindy Schreurs. Zij is telefonisch te bereiken op: 0223-684696

CLIËNTENMIDDAG VIJFDE WIJKTEAM Het Vijfde Wijkteam van GGZ Noord-Holland Noord, langdurige zorg De Dijk, heeft, in navolging van een familieavond en een middag voor de externe partners, onlangs een cliëntenmiddag georganiseerd. De middag was ter ere van het eenjarig bestaan van het team. Het doel was om cliënten kennis te laten maken met het aanbod van de GGZ en met hen te discussiëren over de beleving van en de wensen ten aanzien van de zorg die door ons geleverd wordt. Aangezien wij als wijkteam herstelgericht willen werken, is de mening van onze cliënten over de door ons geleverde zorg erg belangrijk. In plaats van een aanbodgerichte hulpverlening, werken we liever op maat en horen we graag wat iemand werkelijk wil. Daar sluiten we, indien mogelijk, dan op aan. De middag begon met een algemeen praatje door Henk-Willem Klaassen, SPV van het Vijfde Wijkteam, waarna de mensen tot twee maal toe konden deelnemen aan een workshop. Tussen de twee workshops door en na het plenaire gedeelte was er gelegenheid voor een hapje en een sapje. Er waren vier workshops waaruit men kon kiezen. Zo lieten Berber van der Vleugel en Ans Admiraal de deelnemers kennis

16

maken met het huidige aanbod van aanvullende behandel- en trainingsmodules. In deze workshop werd er geroken aan de cognitieve gedragstherapie. Mensen kregen een idee en gevoel wat deze therapie met hen zou kunnen doen. Karin van Ophem, trajectbegeleidster vijfde wijkteam, Rina Nan, trajectbegeleidster van Wisselwerk, en Diana IJsveld van Wonen Plus lieten ons zien wat er hedentendage mogelijk is op het gebied van vrijwilli-

gers- en betaald werk, wat het je op kan leveren, hoe je er aan kan komen en hoe je er naar toe kan worden begeleid. Er vond een discussie plaats of werk ook een goed medicijn kan zijn en ervaringen van mensen op diverse werkplekken werden gedeeld. Bij de workshop herstel door Lesly van Loo en Annette Furnemont kreeg men een eerste kennismaking met het herstelbegrip en wat herstel voor jou kan betekenen. Aan de hand van


een herstelgrafiek werd duidelijk gemaakt hoe men aan herstel kan werken en hoe dat er in de praktijk uitzag. Vooral in de workshop ‘Van een blowtje of een biertje raak je niet verslaafd’, schijnt hartelijk gelachen te zijn. Deze werd gegeven door een cliënt van de DD-kliniek, in samenwerking met Ellen Struik, verslavingsdeskundige, met als doel het aanbod op dit gebied aan de orde te stellen. Er werd een ervaringsverhaal verteld en een quiz gedaan om de kennis van verdovende middelen te toetsen.

Het plenaire gedeelte van de bijeenkomst werd voorgezeten door Agnes van Veen en Chris Dinkla van RCO de Hoofdzaak. Zij daagden de aanwezige mensen uit om mee te denken over de kwaliteit van zorg die het vijfde wijkteam nu biedt. Stellingen als “Ik word meer als cliënt behandeld dan als een mens met kwaliteiten en een psychische beperking”, “de zorg die ik krijg ………”, “ik mis ……”, “nee, het is een paradijs wat jullie bieden” en “Ik heb voldoende inspraak met betrekking tot mijn behandeling” kwamen ter sprake.

Het was fijn om te merken dat men best tevreden was over de geboden zorg, ten opzichte van enkele jaren geleden. De mensen die de middag hadden bezocht zouden graag een jaarlijks vervolg zien en voelden zich serieus genomen in hun inspraak met betrekking tot de behandeling. Achteraf zien wij terug op een zeer geslaagde, gezellige en leerzame middag en hebben besloten de middag jaarlijks terug te doen komen. Annette Furnemont

FILMBESPREKING: SICKO Zondag 18 november zijn Jodi, Sandra, Elly en Elles naar de voorpremière van de indrukwekkende film Sicko van Michael Moore geweest. Hieronder een verslag van Elles Beers. We reisden al om 9 uur ’s morgens naar het Kriterion in Amsterdam. Een en ander werd georganiseerd door het Amsterdams Patiënten Consumenten Platform (APCP) en Zorgbelang Noord-Holland. Sicko laat de effecten zien van het Amerikaanse zorgstelsel. In Amerika heb je vrije keuze; daar zijn dus ongeveer 45 miljoen mensen onverzekerd. Het draait vooral om de vraag waarom talloze patiënten niet de zorg krijgen die ze moeten krijgen. Verzekeringsmaatschappijen blijken er alles aan te doen om onder de kosten uit te komen; 250 miljoen mensen zijn wél verzekerd, maar daar hebben ze vaak zeer weinig aan als het er op aan komt. Ook farmaceutische bedrijven gaan voor een zo hoog mogelijke winst. In deze documentaire probeert Moore zelf de levens van een aantal personen te redden. Moore reist naar Canada, Groot-Brittannië, Frankrijk en Cuba om te laten zien hoe het ook kan. In deze landen is gezondheidszorg gratis beschikbaar voor de hele bevolking. Dat wordt betaald van de belasting. Zelfs als je deze film met een kilo zout neemt, blijft overeind hoe barbaars het machtigste land ter wereld omgaat met armlastige inwoners die ziek worden of een ongeluk krijgen. Na afloop was er een forumdiscussie over het Nederlandse zorgstelsel, waarbij de vraag centraal stond of het Nederlandse zorgstelsel zich in dezelfde richting dreigt te ontwikkelen als het Amerikaanse, met alle problemen en wantoestanden van dien. Er werden heel veel vragen gesteld. In Nederland is iedereen verplicht verzekerd voor een basispakket met acceptatieplicht. Medisch noodzakelijke zorg wordt geleverd. Het gaat vooral om de kwaliteit van de zorg die je krijgt! De conclusie is dat volksgezondheid buiten de economie moet worden gehouden, want wij willen een goede prijs-/kwaliteitsverhouding: het solidariteitsbeginsel!


17

KREDIETBANK NOORD-WEST De decembermaand is aangebroken. Dit betekent over het algemeen een gezellige tijd maar ook een kostbare tijd. Sinterklaas, Kerst en Oud en Nieuw maar ook de eindafrekeningen staan voor de deur. Kerstinkopen Het is handig om in deze kostbare tijd een goed overzicht te maken van uw inkomen en uitgaven. Wanneer u in een schrift of een kasboekje uw inkomsten noteert en dagelijks uw uitgaven opschrijft, dan houdt u goed zicht op het geld dat u uitgeeft. Wanneer u cadeautjes gaat kopen voor Sinterklaas of Kerst of voor beide feestdagen, dan is het verstandig om een lijst te maken van cadeautjes die u wilt gaan aanschaffen. Neem een dag om deze cadeautjes te kopen en houdt u zich dan goed aan uw lijstje. Veel mensen vinden cadeautjes kopen voor anderen erg leuk, waardoor de verleiding erg groot is om extra dingen te kopen. Bij het gebruik van een lijstje maakt u de kans kleiner om meerdere cadeautjes te kopen. Laat de cadeautjes het liefst bij alle winkels inpakken, zodat u geen inpakpapier hoeft te kopen, dit scheelt weer geld. Daarnaast is het in deze dure periode verstandig om tijdens het winkelen drinken en brood bij u te hebben. Alle kosten die u kunt besparen zijn meegenomen. Denk bij het doen van de kerstboodschappen aan de goedkope winkels; Action, Leen Bakker, Kwantum, Blokker, Xenos, Hollands Handelshuis, tweedehands zaken, C&A, Hema, Bristol, Hans Textiel, de Wibra en Zeeman hebben vaak leuke spullen voor minder geld. Zelf aan de slag! Het is makkelijk om alle spullen zelf te kopen maar er is niets leuker dan

18

het zelf te maken! Naast het feit dat dit zeer veel kosten bespaart, is het ook een leuke vrijetijdsbesteding. Voor het maken van kerststukjes kunt u een al eerder gebruikte bloempot of een ander gezellig bakje gebruiken. Wanneer u dit voorziet van een plastic zakje of een stukje vuilniszak, dan is het waterdicht. Bij de bloemist of een tuincentra kunt u oase/steekschuim kopen, dit is over het algemeen erg goedkoop. De natuur biedt daarnaast voldoende mogelijkheden om er groen vandaan te halen. Een dagje bos kan mooi materiaal opleveren voor een kerststukje. Daarnaast heeft u meteen een gezellige dag en bent u lekker buiten. Benodigdheden voor een kerststukje: • Steekschuim/oase • Verschillende takjes en bladeren uit de tuin • Kaarsen • Versiersels zoals kerstballen of andere dingen die u mooi vindt. Bedenk dat u ook zelf dennenappels en takjes kunt beschilderen. Eten Deze maand draait ook om veel en lekker eten. Alle kosten die u hierin maakt kunnen beperkt worden door zoveel mogelijk producten die u nodig heeft, zelf te maken. Denk hierbij aan het zelf maken van slagroom, chocolademelk, pepernoten, borrelhapjes, oliebollen, kerstbrood en een kerstmenu. Kijk in alle supermarkten voor een gratis tijdschrift met recepten en ideeën. Door dit zelf goedkoper in te kopen en creatief met de recepten om te gaan kunt u ook weer geld besparen. Veel mensen gaan zeer uitgebreid aan de slag. Terwijl het aandacht besteden aan de gelegenheid hetgeen is waar het om gaat en niet direct wat je op tafel zet.

Wanneer u alleen bent… Niet voor iedereen is de decembermaand een vrolijke tijd. Wanneer u alleen bent en behoefte heeft aan ontmoetingen met andere mensen kunt u gebruik maken van ‘Van Harte Resto’s’. Stichting Van Harte is in Alkmaar een buurtrestaurant begonnen, waar iedereen welkom is en waar het altijd gezellig is. Voor mensen met een smalle beurst kost een volledig drie gangen menu slechts € 2,50. De overige gasten betalen € 5,-. Kinderen tot 12 jaar betalen € 1,-. Hier kunt u op een leuke manier in gesprek raken met mensen die alleen zijn of het financieel wat minder makkelijk hebben. Iedere woensdag en donderdag kunt u bij deze maaltijd aanwezig zijn. De aanvang van de maaltijd is 17.30 uur en het restaurant is open vanaf 17.00 uur. U kunt zich opgeven door op die dagen voor 12.00 uur te bellen met: 072-5647999. Lokatie: Mare Nostrum, Arubastraat 2, De Mare te Alkmaar. Ik wens u allen een gezellige, warme, leuke en spaarzame maand toe!! Fijne Kerstdagen en een voorspoedig Nieuwjaar! Maaike van Weering Projectleider schuldpreventie [email protected]


Prikbord

&

Oproepen

UITNODIGING INLOOPOCHTEND Voor iedereen die zin heeft om eens gezellig bij te praten, organiseert het Platform Herstel, Ervaringsdeskundigheid en Empowerment op donderdag 31 januari 2008 een inloopochtend. Vanaf 10.30 uur tot ongeveer 13.00 uur ben je van harte welkom bij RCO De Hoofdzaak, Rubenslaan 2a, 1816 MB te Alkmaar. Telefoonnummer 072 – 5143380. Wij zorgen voor koffie, thee en iets erbij. Je opgeven hoeft niet, iedereen is vrij om te komen. Ook de afgelopen inloopochtend werd goed bezocht.

De volgende data zijn: donderdagmiddag 15 mei 13.30 uur tot 15.30 uur; donderdagochtend 25 september van 10.30 uur tot 13.00 uur; donderdagmiddag 11 december van 13.30 uur tot 15.30 uur. Met vriendelijke groet, John Lemmens en Agnes van Veen

RCO De Hoofdzaak Alkmaar Rubenslaan 2a, 1816 MB Alkmaar: maandag t/m vrijdag 10.00-16.00 Telefoon, fax, e-mail en website: Tel.: 072-5143380; fax: 072-5143390; e-mail: [email protected]; website: www.rcodehoofdzaak.org afdeling Informatiecentrum Voorlichter Steunpunt Cliëntondersteuning Project Lokale Versterking (WMO) Cliëntenkrant Platform Ervaringsdeskundigheid

telefoon 072-5143032 072-5143033 072-5143380 072-5143380 072-5143387 072-5143034

e-mail [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

Den Helder Ruijghweg 55B, 1781 DB Den Helder: dinsdag 09.00-12.00 en 13.00-16.00; woensdag en donderdag 09.00-12.00; Telefoon, fax en e-mail: Tel.: 0223-684696; fax: 0223-684838; e-mail: [email protected]

Hoorn Wilhelminalaan 2, 1623 MA Hoorn maandag t/m donderdag 10.00 -12.00 telefoon: 0229-249040; fax: 0229-267722; e-mail: [email protected] website: www.rcodehoofdzaak.org


19

KUNST EN KUNDE Aangezien psychiatrie een steeds minder toegankelijk terrein aan het worden is – iedereen, waaronder leken of mensen die zichzelf geen leek vinden, schrijft maar raak over dit onderwerp – wordt het tijd om terug te keren naar de basis. Wie zou ons daarbij beter van dienst kunnen zijn dan de oude heer Van Dale die nog steeds in boekvorm tot ons spreekt. Volgens Van Dale is psychiatrie de geneeskunde van de psychische aandoeningen. Wat aandoeningen zijn is wel duidelijk; wie daar mee te kampen krijgt wordt ‘iets aangedaan’ en ervaart dit op zijn minst als minder prettig of in het ergste geval als ondragelijk. ‘Psychisch’ wordt in Van Dale uitgelegd als ‘betrekking hebbend op de psyche’; dat brengt ons niet verder, dus verder gekeken bij ‘psyche’. Dit blijkt dan ‘de zetel van de bewustzijnsverschijnselen’ te zijn, ook wel ‘de geest’ genoemd. Deze plechtige taal verraadt al dat de psychologie, laat staan de psychiatrie, een gebied is waarbij de problematiek rond een gebroken arm of bloedneus in het niet valt. Een woord als ‘bewustzijnsverschijnselen’ durf ik niet eens meer te analyseren; voor je er erg in hebt beland je bij Plato

Colofon Redactie: Edwin Schut, Kees Kwak, Eduard van Leeuwen, Kees Geljon Medewerkers: Arjen Brink, Ruud Scheffer, Marja de Koning, Ruud Dingerdis, Henk Bruinning, Jeroen Erkamp Vormgeving en Druk: Drukkerij Tijl Uilenspiegel Redactieadres: RCO De Hoofdzaak Rubenslaan 2a, 1816 MB Alkmaar Telefoon: 072-5143387 E-mail: [email protected] Website: www.rcodehoofdzaak.org

oplage: 1500 ex. De cliëntenkrant is een 2-maandelijkse uitgave

en de hele santenkraam en zijn we zo aan het zweven dat een terugkeer naar het gewone dagelijkse bestaan reeds zo goed als uitgesloten moet worden geacht. Goed, we blijven dus met beide benen op de grond staan maar willen nog wel graag weten wat Van Dale onder geneeskunde verstaat. Dit blijkt de wetenschap te zijn die zich richt op de aard en de oorzaken van ziekten en op de middelen om die te genezen. Een wetenschap dus. Tegelijkertijd worden we op die plek verwezen naar het begrip ‘geneeskunst’, dat net iets anders betekent, namelijk ‘de praktijk van de geneeskunde’. Hier wordt ‘wat men geleerd heeft’ dus toegepast. Het woord geneeskunst houdt ‘genezen’ in zowel als ‘kunst’. Dit zijn twee begrippen die een sterke indruk achterlaten op onze verbeelding. Bij het woord ‘genezen’ ziet men reeds als vanzelf een bos bloemen naast het bed staan, bomen met zingende vogels achter het opengeslagen raam en daarboven een blauwe lucht. De patiënt is niet alleen hersteld maar ook rijker geworden door de hele ervaring. Het begrip ‘kunst’ roept al niet minder verheven beelden op: we zien een dokter bezig met de bezieling van een Rembrandt of een Michelangelo. Kunst is veel meer dan het toepassen van kunde; je vaart op het kompas van je inspiratie en gooit daarbij al je menselijkheid in de strijd. Helaas, ik ben bang dat deze voorstelling van zaken een onjuist beeld geeft van de huidige stand der psychiatrie, hier te lande en elders. Wie een psychiatrische instelling binnenloopt, moet niet vreemd opkijken als hij patiënten tegenkomt die er erger aan toe zijn dan toen ze binnenkwamen, psychiaters die routinematig wat goochelen met doseringen en verpleegkundig personeel dat door het regime van de klok beroofd is van zijn idealen. Er komt geen genezing en geen kunst aan te pas. Ongetwijfeld zal men u van bevoegde zijde verzekeren dat alles wat daar wordt voorgeschreven en bedreven, helpt: ’t is allemaal evidence based. Voor mij is het echter evident dat de psychiatrie nog een zeer lange weg te gaan heeft. Ik baseer dat oordeel, heel eenvoudig, op wat ik zie. Gelukkig zijn er ook ontwikkelingen die erop wijzen dat het tij keert, zowel binnen als buiten de reguliere psychiatrie. Ik wens u goede kerstdagen en een hoopvol 2008. Jaantje Nevel

20

EEND

MET WHISKY BENODIGDHEDEN: EEND VAN ONGEVEER 1,5 À 2 KG TWEE GROTE FLESSEN SCHOTSE WHISKY, SPEKREEPJES, FLES OLIJFOLIE, ZOUT, PEPER De eend larderen en de binnenkant inwrijven met peper en zout. De oven 10 minuten voorverwarmen op 180 graden. Een longdrinkglas voor de helft vullen met whisky. De whisky opdrinken tijdens het voorverwarmen van de oven. De eend op een vuurvaste schotel leggen en een tweede glas whisky inschenken. Het tweede glas whisky opdrinken en de eend in de oven zetten. Na 20 minuten de oven op 200 graden zetten en 2 glaven vubben met whisky. De glaven opdlinken en de schelven van het eerste glav oplapen. Nog een halv glav insjenken en opdlinke. Na een halv uui de oven opedoen om de eend te sjekken. Blandwondesjalf in de badkamel ganaale en op de bovekant van de linkerand doen. Nog twee glaven whiskey insjenke De ove opedoen nadat et eerste glav leeg is en de sjotel vastpakke. De blandwondesalf op de binnekant van de regte hand doen. Deend oprape. Deend nog es oprape en met handdoek de bwandwondesalf van deend vege. De hand ontvette met visky en de dube zalv veer oprape. Ut kapotte glazz opvege en deend terug in de hove doen. De heend oprape en dove eers opedoen. De tweede fjes biski opedoen en ovejeindzette. Opstjaan van de floer en et vet spek ondre kas vege. Nogis opstjaan van de floer en tochma blijve zitte De vjes op de gjond zette Uide vjes djinke wande de glave sjijn ob of kabot Denove afsjette de oge sljuite en omvalle


De Hoofdzaak. RCO verhuisd Wat te doen rond kerst Een goed cliëntinitiatief: de cliëntenkaart. Cliëntenkrant. voor cliënten van de GGZ

Recommend Documents