De hoofdstad van de Veenkoloniën, pionieren in de proeftuin
Actualisering Toekomstvisie Stadskanaal 2025
inhoud 1.
Inleiding Totstandkoming Opbouw van deze actualisering Leeswijzer
2.
Identiteit
3.
Dromen en wensbeelden: pionieren in de proeftuin Imago Pionieren in de proeftuin Het centrum De menselijke maat Duurzaamheid
4.
Ambities en doelen: de hoofdstad van de Veenkoloniën De excellente woongemeente De werk- en leergemeente De belevingsgemeente
5.
Werk in uitvoering: de strategie van Stadskanaal Zaken uit de TV 2000 die nog niet zijn gedaan Nieuwe projecten
6.
Uitvoeringsprogramma
hoofdstuk 1
inleiding Voor u ligt de actualisering van de Toekomstvisie 2000 ‘Vanuit eigen kracht’ (TV 2000). Er waren diverse aanleidingen voor deze actualisering:
> er is al veel uit de TV 2000 tot stand gekomen > er zijn trends en ontwikkelingen die wellicht nieuwe kansen bieden > er is een behoefte om stil te staan bij de doelen en ambities Onder de noemer ‘De hoofdstad van de Veenkoloniën, pionieren in de proeftuin’ kijken wij de toekomst in tot 2025, een periode van zo’n vijftien jaar. Deze termijn is enerzijds voldoende dichtbij om er zinvol over na te kunnen denken en biedt anderzijds voldoende ruimte en ontwikkeltijd voor ‘dromen’ en grote ambities. In de praktijk moeten wij de komende jaren concrete stappen zetten. Het is prettig en zinvol om daarbij een actuele koers te hebben uitgestippeld.
Totstandkoming In juni 2008 vond er in Theater Geert Teis een aftrapbijeenkomst plaats met vertegenwoordigers van gemeenteraad, college en de organisatie. Deze bijeenkomst leverde onder meer op dat de positionering van Stadskanaal als ‘excellente woongemeente’ niet ter discussie staat. Wel moeten we ons onderscheidend vermogen aanscherpen. Daarnaast wilden wij de TV 2000 laten evalueren door beleidsmedewerkers. Daarbij kwamen de volgende vragen aan de orde:
> Wat is er al tot stand gebracht? > Wat is nog niet voor elkaar? > Zijn er zaken die ontbreken, zo ja welke? Deze evaluatie leverde onder meer op dat er al flink wat is gebeurd, dat er nog best wat te wensen over is, dat er hier en daar iets ontbreekt en dat er in enkele gevallen vraagtekens gezet kunnen worden. Meest in het oog springend was het ontbreken van doelen op het gebied van duurzaamheid. In het najaar was er een sessie waar de beleidsmedewerkers een advies opstelden voor de toekomst. Samen met bestaand materiaal - met name de ‘Toekomstverkenning Stadskanaal’ van BügelHajema uit 2007 - stelden wij een beknopt en leesbaar stuk op en bespraken dat op 1 december 2008 opiniërend met de raad. De tips en suggesties uit deze bespreking zijn vervolgens verwerkt in een conceptactualisering. De uitkomsten van de bijeenkomsten en de evaluatie TV 2000 zijn beschreven in aparte documenten. Op 17 en 18 maart gaven vertegenwoordigers van externe partijen en burgers hun reacties. Die reacties zijn verwerkt in deze actualisering Toekomstvisie. In juni is de actualisering goedgekeurd door de gemeenteraad.
Opbouw van deze actualisering De basis van dit stuk is de identiteit van Stadskanaal, treffend weergegeven door het citaat van Willem Foorthuis waarmee ook de TV 2000 begon en die wederom een prominente plek heeft in deze actualisering. De visie op Stadskanaal - pionieren, lef, nieuwe dingen, met elkaar en ‘een yes-we-can-mentaliteit - past hierbij. Daarop voortbordurend bevat dit stuk wensbeelden, ambities en doelen, op basis van kansen die trends en ontwikkelingen bieden. Stadskanaal is als ‘dé metropool van de Veenkoloniën’ de onbetwiste centrumplaats van dit gebied met een compleet pakket aan voorzieningen. En ook dé proeftuin voor pioniers. Als strategie - de manier waarop de doelen werkelijkheid worden - kiest de gemeente voor een regierol waar initiatieven niet vanzelf tot stand komen. De gemeente wil een doe-mentaliteit, gericht op projecten en initiatieven met een meerwaarde voor allen. Zo worden combinaties gecreëerd van identiteit, sterke punten en mogelijkheden. Een voorbeeld is Stadskanaal als proeftuin, waar concrete kennistoepassingen (Pieken in de Delta) van onder meer ICT, sensortechnologie en Energy Valley als pilots in het veld worden getest en verder ontwikkeld om te komen tot ‘exportproducten’ voor het MKB en een duurzame samenleving. Denk hierbij aan innovaties in agribusiness en logistiek, levensechte belevenissen via simulaties bij attracties, vooruitstrevende toepassingen in wonen, welzijn en zorg en energiegevende woningen. Langer veilig thuis wonen en innovaties in de zorg kunnen bijdragen aan het oplossen van de stijgende vraag naar personeel.
Leeswijzer Hoofdstuk 2 bevat als basis de identiteit van Stadskanaal. De dromen en wensbeelden zijn te vinden in hoofdstuk 3 en hoofdstuk 4 beschrijft ambities en doelen. Vervolgens gaat het in hoofdstuk 5 over ‘Werk in uitvoering’: de strategie van Stadskanaal. Het concrete uitvoeringsprogramma staat beschreven in hoofdstuk 6.
hoofdstuk 2
identiteit Wat is er toch aan de hand met de Drents-Groningse Veenkoloniën? De regio kampt al zeer lang met het negatieve imago als zou het zich erg traag ontwikkelen. Dit beeld past niet bij een gebied dat een uitermate rijke historie en monumentale landschappelijke schoonheid kent en sinds mensenheugenis bijzonder productief is. Het doorbreken van de eenzijdigheid en het negatieve imago moet het vertrekpunt van de discussies zijn. Goede marketing is nodig om de regio optimaal te laten profiteren van huidige en toekomstige ontwikkelingen. Vertrekpunt voor de toekomst van Stadskanaal is de identiteit, zoals die heel goed is verwoord in de tekst van Willem Foorthuis op de voorkant van de TV 2000: ”In het midden van de 19e eeuw ontstond langs het Stadskanaal een ‘boomtown’. De ontwikkelingen aan de boorden van het Stadskanaal zijn te vergelijken met de 19e eeuwse nederzettingen in de Amerikaanse wild-west-prairie. Men leefde in een sfeer waar niet alleen alles mogelijk was, het werd ook daadwerkelijk uitgevoerd. Velen waren bevangen door de pioniersgeest. Met een ongekende durf en een enorme arbeidsinspanning werden in de Groninger Veenkoloniën steeds weer uiteenlopende bestaansbronnen aangeboord en ontwikkelde zich daar een, naar Nederlandse begrippen, indrukwekkende economische activiteit. De geschiedenis van Stadskanaal laat zien waartoe een ondernemende bevolking in staat is”. Stadskanaal kan zich spiegelen aan ‘Een ondernemend volkje; hoe Nederland zich wereldwijd op de kaart zette’ door Guido van Hengel. Hierin beschrijft hij hoe Nederlanders door durf en pionieren zaken tot stand brachten waarop we trots mogen zijn: de eerste Nederlandse industriële multinational Scholtens, Anthony Fokker, Leo van Munching (Heineken in Amerika), rozenkwekers in Kenia en baggeren in Dubai. De ontginning van het veen was pionieren. De kracht van samen maakt dat dromen uitkomen. Stadskanaal is een regio binnen een regio. Dat is een van de belangrijkste constateringen. Daardoor functioneert Stadskanaal deels volgens unieke patronen. Voor een deel is dat terug te voeren op de bijzondere fysieke ligging van Stadskanaal. Stadskanaal ligt op een rug in het landschap en ontwikkelde zich vroeg. Het lag ver genoeg weg van Stad waardoor het zijn onafhankelijkheid waarborgde. Daarnaast is het aangrenzende deel van Duitsland een overwegend dunbevolkt gebied zonder concurrerende steden. Voor een ander deel ligt het in de mentaliteit van de bevolking die volgens buitenstaanders afwijkt van het OostGroningse. Hier geen cynisme of zelfspot, maar een open, positieve houding, die zich aanpast aan veranderingen. Zo was het zeer opmerkelijk hoe Stadskanaal zich hervond na het vertrek van Philips. Mensen zoeken elkaar gemakkelijk op en versterken elkaar. Er bestaan allerlei inspirerende en innovatieve contacten tussen ziekenzorg en onderwijs, tussen industrie en onderwijs, tussen onderwijs en winkels en tussen wonen, welzijn en zorg.
Veel bestaande en nieuwe ontwikkelingen zoeken ‘het gewone’. Bij voorbeeld als het gaat om het cultuuraanbod. Stadskanaal maakte daarin niet de fout zich te laten leiden door de jacht op het Noord-Nederlandse publiek met een prestigieus theater, maar koos voor het opplussen van het bestaande theater en een programmering die past bij de mensen in Stadskanaal en directe omgeving. Opmerkelijk is bij voorbeeld ook het hoge aantal vrijwilligers dat is betrokken bij het ziekenhuis. Stadskanaalsters zijn gepast trots op de eigen stad en voorzieningen. Opvallend is ook het compliment dat burgemeester Stavast kreeg voor zijn inzet - namens het college - om partijen met elkaar te laten samenwerken en te faciliteren, die wat willen bereiken. Kort gezegd is Stadskanaal te complimenteren met de begrippen zelfredzaam en veerkrachtig. Of, zoals iemand opmerkte: ,,Zaken doen is goed, maar het moet ook leuk zijn”. (BügelHajema, Toekomstverkenning Stadskanaal 2007).
hoofdstuk 3
dromen en wensbeelden: pionieren in de proeftuin
Stadskanaal in 2025… Imago Stadskanaal heeft in heel Nederland in 2005 een positief imago als proeftuin voor pionieren. Wetenschappelijke kennis wordt elders ontwikkeld, maar in Stadskanaal wordt geëxperimenteerd met toepassing in de praktijk, om zo in te spelen op maatschappelijke uitdagingen op allerlei gebieden. In Stadskanaal, de hoofdstad van de Veenkoloniën, is het goed wonen, werken en leven, met alle voorzieningen voor onderwijs, sport, zorg en welzijn op loop- of fietsafstand. Wonen, bedrijvigheid en zorg zijn belangrijke onderwerpen. Stadskanaal is de ‘creatieve stad’ van de Veenkoloniën, met veel sport- en recreatie-activiteiten. Het (Stads)kanaal ‘leeft’ en sluit prima aan op het centrum, dat verder is doorontwikkeld. De samenwerking met omliggende gemeenten is uitstekend. Het centrum is verbonden met onder meer zorginstellingen, het Refajaziekenhuis, het STAR-station en andere knooppunten. Stadskanaal is de recreatieve achtertuin van de Randstad met cultuur, sport en recreatie, met name vaarrecreatie. Grootschalige toeristische attracties als Terra Mater - het belevingspark rond zoutkoepels in Onstwedde - zijn een succes. Terra Mater trekt permanent internationale belangstelling en nog steeds komen politici uit andere plaatsen op bezoek om zich te verwonderen over ‘Het wonder van Stadskanaal’. Stadskanaal maakte naam als inspirerend congrescentrum, met outdooractiviteiten, beleving en ontspanning. Het Pagecentrum ontwikkelde zich tot een congrescentrum van internationale allure, locatie voor menig Europese top en NAVO-top. In Stadskanaal worden dromen werkelijkheid doordat verschillende partijen de handen ineen slaan. Doordat zij zaken uitproberen. Verbindingen leggen, verknopen bleek de succesformule van Stadskanaal, passende verbindingen tussen onder meer wonen, werken, verplaatsen, zorg en welzijn. En ook tussen gemeente, bedrijfsleven en onderwijs, tussen initiatiefnemers en anderen.
Pionieren in de proeftuin Stadskanaal werpt zich - als pionier - op als proeftuin voor nieuwe producten en diensten voor in het dagelijks leven. Dit leidde tot nieuwe kleinschalige en innovatieve industrie en praktische opleidingen met perspectief voor de jongeren uit de regio. Er staat een HBO-opleiding voor praktijktoepassingen in de industrie (processen), detailhandel (beleving en gaming) en zorg en wonen (telemonitoring en slimme en energiegevende woningen).
Stadskanaal is voorbeeldgemeente op het gebied van wonen, werken, zorg en scholing. Jongeren noemen Stadskanaal verrassend veelzijdig dankzij durfsport, evenementen, gaming, leerwerkplaatsen en ondernemerschap. Dankzij sterk verbeterde weg-, spoor-, water- en vliegverbindingen is Stadskanaal niet meer ver weg, maar ver vooruit.
Het centrum In 2025 zitten we op de bank op het Stadsplein onder bomen. Het plein is sfeervol aangekleed. Het pand van de ABN Amro bank is in 2010 gesloopt. Daarvoor in de plaats kwam een speels gebouwd, de hele avond geopend themarestaurant in westernsfeer. Het is het enige restaurant in Nederland waar het normaal is dat je te paard komt. In het Centrumplan Plus uit 2009 stond de beleving van het kanaal centraal. Toeristen stappen uit bij het station van de STAR om een uurtje te gaan winkelen en daarna op een van de terrassen aan het water te genieten van een hapje of een drankje. Met de overdekte rolbanen in het centrum heeft Stadskanaal de eerste half-indoor shoppingmall van Nederland, een aantrekkelijke slechtweerattractie voor een grote (grensoverschrijdende) regio. De combinatie van cultureel erfgoed, uitdagende en praktische opleidingen en de bruisende atmosfeer rond het kanaal en in de koffiehuizen zorgt voor combinaties van creativiteit, kunst en cultuur en ondernemende initiatieven. Een bedrijf beginnen terwijl je nog naar school gaat, is in Stadskanaal heel normaal.
De menselijke maat De sociale binding in wijken en dorpen is goed, de menselijke maat is terug. Alle kinderen worden in hun ontwikkeling zorgvuldig begeleid naar een startkwalificatie. Stadskanaal investeert in nieuwe technieken op het gebied van sociale veiligheid, verkeersveiligheid en leefbaarheid. Armoede is alleen nog in de geschiedenisboeken te vinden. De inwoners zijn trots op hun woonplaats, de werkloosheid is te verwaarlozen en het verenigingsleven bloeit. In de dorpen komen combinaties van wonen en werken meer voor dan vroeger.
Duurzaamheid Stadskanaal innoveert op het gebied van duurzaamheid, zowel wat betreft materiaalkeuze als het gebruik van energie (onder meer zonne-energie). Stadskanaal is een duurzame gemeente die zowel bedrijven als particulieren veel alternatieve energiebronnen biedt. Recycling staat hoog op de agenda. Stadskanaal biedt hoogwaardige werkgelegenheid in de dienstverlenende en innovatieve sfeer. Goede verbindingen zijn niet gebaseerd op meer asfalt, maar op basis van slimme verkeersoplossingen. Er is in Stadskanaal een mix te vinden van alle leeftijdsgroepen. De tevreden inwoners zijn milieuneutraal zelfvoorzienend in hun energiebehoefte. Bezoekers komen met de elektrische auto, trein en zelfs vliegend. Het vliegveld ontwikkelde zich tot een logische schakel in zakelijk vervoer en is daarnaast een toeristische attractie. Stadskanaal werkt CO2-neutraal haar eigen stroom op. Het Veenkoloniale gebied speelt op landbouwgebied - met een mix van nieuwe, innovatieve en oude gewassen - een belangrijke rol in kwesties over het terugdringen van milieubelasting en voedselvraagstukken. Sommige dorpen experimenteren met een zelfvoorzienend, gesloten systeem.
hoofdstuk 4
ambities en doelen: de hoofdstad van de Veenkoloniën In de TV2000 werd de centrale ambitie van Stadskanaal als volgt omschreven: Stadskanaal wil zich ontwikkelen tot een excellente woongemeente met durf, • die haar inwoners goed onderwijs, alle zorg die zij nodig hebben, veiligheid en welzijnsmogelijkheden biedt • waarin middelgrote en kleine bedrijven floreren • die goed bereikbaar is en mede daardoor haar regiofunctie verbetert • waar toerisme en recreatie speerpunten zijn, met als mogelijk pareltje durfsport Uitgangspunt was dat een goed woon- en leefklimaat wordt bepaald door versterking van het drieluik sociaal, fysiekruimtelijk en economisch. Deze lijn houden we vast en zetten we versterkt door. De gemeente heeft een regierol in zaken op de agenda zetten, faciliteren en initiëren of mee-investeren waar deze niet vanzelf tot stand komen. Het gaat dan om stimuleren, creëren en aanpassen van passende voorzieningen en doorvertalen van pionieren waar nieuwe opgaven ontstaan en zich kansen voordoen. Grootschaligheid mag, maar het moet wel passen bij de aard van het gebied. De kleinschaligheid van Westerwolde is een groot goed, daar zijn rust en ruimte belangrijke kwaliteiten. Tegenhanger is het stedelijke gebied van Stadskanaal en in mindere mate Musselkanaal. We willen duurzaamheid versterken waar het kan. Ook de zorg voor kwetsbare groepen blijft van groot belang. Stadskanaal is en blijft een complete gemeente met alle (top)voorzieningen die horen bij een plaats met een sterke regiofunctie, die in drie ambities beschreven kan worden:
1. excellente woongemeente 2. werk- en leergemeente 3. belevingsgemeente Per ambitie wordt aan de hand van de in de TV2000 genoemde thema’s beschreven wat de doelen zijn. Elke ambitie wordt afgesloten met een alinea over pionieren, de rode draad in deze actualisering toekomstvisie.
1. excellente woongemeente De stad is een knooppunt van creativiteit, cultuur, kennis en werken. Stadskanaal is geen echt grote stad, maar heeft wel alle kenmerken van een regiocentrum. Stadskanaal wil zijn inwoners ook in de toekomst een volwaardig, omvangrijk, divers en kwalitatief hoogstaand voorzieningenpakket blijven bieden, met onder meer zorg, onderwijs, cultuur en sport. Wonen en leven in het groen, met alle voorzieningen dichtbij. Er zijn twee parkzones ontwikkeld als verbinding tussen Refaja, het centrum en Drentse Horn. Er is blijvende aandacht voor laagdrempeligheid, zowel geografisch - in wijken en dorpen - als qua toegankelijkheid - financieel en voor mensen met een beperking. De basis is dat we het welzijn voor burgers goed op orde hebben en houden. In Stadskanaal zorgen we altijd voor een ‘plus’. Dat is een traditie waarop we trots zijn. Voorzieningen in wijken zijn dan ook belangrijk. Er ligt een logische link met accommodatiebeleid, het uitbouwen van voorzieningen die inspelen op bestaande trends op het gebied van demografie, economie, de maatschappij en politiek. Het is de kunst om dat effectief en efficiënt te doen door vraagbundeling en verknoping van functies, soms ook fysiek. De gemeente kent verschillende multifunctionele accommodaties (MFA’s).
Zorg en welzijn In 2015 is ruim veertig procent van de inwoners van Stadskanaal ouder dan 55 jaar. In 2025 ligt dat percentage nog hoger. Een groot deel heeft aandacht nodig, gezien hun koopkracht en opleidingspeil. De gemeente richt zich op het stimuleren van de zelfredzaamheid van ouderen en heeft veel aandacht voor de zorgbehoevende en kwetsbare groep ouderen. Deze aandacht is vooral gericht op het voorkomen van een sociaal isolement en het scheppen van gunstige voorwaarden voor vrijwillige en aan zorg verwante dienstverlening. De gemeente steunt initiatieven die gericht zijn op het vroegtijdig signaleren van factoren die de woonsituatie ongunstig beïnvloeden. Kwetsbare doelgroepen, zoals inwoners met verstandelijke of lichamelijke beperkingen en met psychische stoornissen, nemen deel aan de samenleving. De gemeente schept voorwaarden voor goede ondersteuning voor deze groepen en steunt in samenwerking met betrokken organisaties, ketenpartners initiatieven die deelname aan de maatschappij bevorderen. Om te voorkomen dat jongeren afhaken, werken maatschappelijke organisaties als jeugdzorg, politie, verslavingszorg en scholen nauw samen. Een sluitende aanpak van jeugdproblematiek en een doorlopende leerlijn zijn twee kernbegrippen. Alle jongeren hebben maximale kansen om een startkwalificatie te halen. Doel is een goede jeugd voor alle jongeren. Samenwerking tussen formele en informele zorg voorkomt dat mantelzorgers of vrijwilligers de gewenste zorg onder meer om financiële redenen niet kunnen bieden en dat de sociale problematiek escaleert.
Onderwijs Sinds 2015 vormt de basisschool het fundament van de samenleving: de brede school. Deze school heeft oog voor leerprestaties en leeromstandigheden van het kind en vervult daarnaast een duidelijk maatschappelijke functie. Om de leefbaarheid van dorp of wijk te behouden en te bevorderen, onderzoekt de gemeente samen met bewoners en instanties per wijk of dorp welke mogelijkheden er zijn om de juiste voorzieningen te behouden of te creëren. Onder hetzelfde dak als scholen kunnen ook andere voorzieningen worden ondergebracht. Bij de bouw, verbouw of uitbreiding van scholen houdt de gemeente rekening met huisvesting van andere wenselijke voorzieningen. De gemeente brengt intensieve samenwerking met sportverenigingen en maatschappelijk werk tot stand om goed te kunnen inspringen op achterstandssituaties. De betekenis van de basisschool in de wijk is anno 2025 groot, want elk kind en elke ouder bezoekt deze school. Onderwijs op MBO-niveau sluit zo goed mogelijk aan op de vraag uit het bedrijfsleven. De gemeente streeft naar oprichting van een HBO-opleiding voor gezondheidszorg en toerisme, inclusief een zorghotel bij het Refajaziekenhuis.
Veiligheid Stadskanaal wil in 2025 hoog scoren als veilige gemeente. Er zijn veel veiligheidsthema’s, zoals veiligheid in de woonen leefomgeving. Denk hierbij aan verloedering, woninginbraak, huiselijk geweld en overlast door drugs en alcoholgebruik, veiligheid in de openbare ruimte - waaronder veilige winkelcentra, veiligheid rond uitgaan en grote evenementen - preventie en bestrijding van overlast, verkeersveiligheid en brandveiligheid. De gemeente heeft hierbij de regierol. Verkeersmaatregelen zijn gekoppeld aan het onderhoud van wegen. Stadskanaal stelt hoge eisen aan veiligheid voor kinderen op weg naar school. Verder is Stadskanaal vooruitstrevend met het automatiseren van openbare verlichting. Zonder concessies te doen ten aanzien van het sociale veiligheidsgevoel en verkeersveiligheid perkte Stadskanaal het energieverbruik en lichtvervuiling in.
Pionieren Stadskanaal durft het aan om te experimenteren met nieuw beleid en nieuwe concepten. Pionieren is nodig in de zorg, om voldoende handen aan het bed te houden en om te gaan met de steeds groter wordende groep dementerenden. Zijn robots een goede deeloplossing? Pionieren is nodig bij wonen om ervoor te zorgen dat mensen veilig langer thuis wonen en niet vereenzamen. Een belangrijke vraag is hoe flexibel en duurzaam te bouwen, gegeven de demografische ontwikkelingen. Pionieren is nodig in het onderwijs om de jeugd betrokken en gemotiveerd te houden. Pionieren is nodig bij het slim organiseren van voorzieningen om op het platteland en in wijken en dorpen de voorzieningen overeind en betaalbaar te houden. Stadskanaal zoekt uit van wie we kunnen leren en zoekt - daar waar nog geen voorbeelden zijn - partners voor proefprojecten.
2. werk- en leergemeente Stadskanaal stelt verschillende doelen qua ontwikkeling van economie, werken en leren: • • • • • • •
stimuleren van bereikbaarheid zorgen voor goede infrastructuur stimuleren van (startend) ondernemerschap in de hele gemeente betere aansluiting tussen bedrijfsleven, arbeidsmarkt en onderwijs scheppen van ruimte voor bedrijvigheid versterken van het stadscentrum versterken van de mogelijkheden op het gebied van cultuur, toerisme, recreatie en zorg
Bereikbaarheid Stadskanaal ligt middenin een ruit van snelwegen. Probleem rond 2010 was dat de ontsluiting naar het hoofdwegennet zeer matig was. De aansluiting op de N33 verbeterde door de totstandkoming van een 100-kilometervariant van de N366 met vier rijstroken tussen Stadskanaal en Veendam. Het spoortracé Veendam–Stadskanaal–Emmen is geschikt voor personen- en goederenvervoer. Hierdoor is een optimale spoorverbinding ontstaan met Groningen, Emmen, Zwolle en Twente. Doordat er nu ook een spoorverbinding Emmen–Meppen bestaat, is het Duitse spoorwegennet goed bereikbaar. Goederenvervoerders kunnen vanuit Stadskanaal rechtstreeks gebruik maken van de Railservicecentra van Coevorden en Veendam. Een servicebus zorgt voor goede bereikbaarheid van alle voorzieningen in Stadskanaal voor alle doelgroepen. Doordat Stadskanaal als busknooppunt fungeert met snelle verbindingen naar de omliggende plaatsen, zijn deze snel te bereiken. Het geluidssportcentrum onderging een belangrijke uitbreiding. Het vliegveld is niet alleen het grootste MLA (micro light aircraft)-veld van Nederland, maar heeft ook een GA-status (voor grotere vliegtuigen). Grotere vliegtuigen maken gebruik van de nieuwe, 800 meter lange grasbaan. Stadskanaal werd hiermee een belangrijke schakel in het vliegverkeer in het lichtere segment.
Landbouw De landbouwsector heeft in principe de ruimte voor innovaties, met onder meer nieuwe technieken, nieuwe teelten, waterhuishouding, energie. Ook kan de agrarische sector verbreden met onder meer activiteiten op het gebied van toerisme, zorg en landschapsbeheer. De gemeente biedt bestaande intensieve veehouderijen in bepaalde situaties uitbreidingsmogelijkheden, mits deze in redelijke verhouding staan tot andere bestaande bedrijvigheid en in de omgeving passen. Bestaande agrarische bedrijven mogen neventakken ontwikkelen om extra inkomsten te verwerven. Agrarische bedrijfsgebouwen mogen alternatieve functies krijgen vanwege de terugloop van het aantal agrarische bedrijven. Dit om de leefbaarheid van het platteland te behouden. Op Bedrijventerrein Zuid-Groningen zijn grootschalige, innovatieve agrilogistieke ontwikkelingen mogelijk zoals biovergisting en sluitende kringlopen.
Starters en MKB Nieuwe bedrijfsverzamelgebouwen zijn creatieve broeinesten waar met name starters zich kunnen ontplooien. Leren en werken zijn veel meer vervlochten dan nu: de student heeft een deeltijdbedrijf, managers leren nieuwe ICT-toepassingen van jongeren, docenten leren van het MKB en ambtenaren werken periodiek twee weken bij een overheid ergens in Europa om relevante kennis op te doen. De positieve relatie tussen (startende) bedrijvigheid en het glasvezelnetwerk wordt benut. Het uitstekende glasvezelnet biedt plaatselijke bedrijvigheid goede faciliteiten om concurrerend te blijven en trekt niet-plaatsgebonden bedrijven naar onze regio. Een bedrijf aan huis is in principe toegestaan, tenzij er gevaar of overlast is voor de omgeving. De gemeente bestrijdt leegstand in het verfraaide centrum van Stadskanaal en de wenselijkheid en haalbaarheid van regelarme zones wordt onderzocht, om het ondernemingsklimaat verder te verbeteren.
Toepassingskennis De doe-mentaliteit komt tot uiting in nauwe samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs. Verknopen is het sleutelwoord: waar kun je meerwaarde bereiken door beleidsvelden en verschillende werelden te koppelen? Stadskanaal heeft een HBO-opleiding voor technische toepassingskennis, onder meer gericht op excellent wonen. Daarbij fungeert Stadskanaal als nationale proeftuin, zowel voor algemene als specifieke vraagstukken. De toenemende uitstoot van CO2 is een voorbeeld van zo’n algemeen maatschappelijk vraagstuk. De gemeente wil, waar mogelijk, door middel van het toepassen van klimaatmaatregelen een bijdrage leveren aan CO2-reductie. Een voorbeeld van een specifiek vraagstuk is behoud en bevorderen van leefbaarheid binnen de sociale, fysieke en economische structuur van de gemeente, met inachtneming van de bevolkingsontwikkeling. Denken in kansen staat voorop en bevorderen van ondernemerschap is regulier beleid.
Pionieren Pionieren is nodig: • om toepassingen van kennis te stimuleren • op het vlak van techniek, om voldoende technische arbeidskrachten te houden • bij het leren, om voor jong en oud in elke situatie de beste leerstrategie te bepalen op het vlak van hoger onderwijs, om tegen de stroom van centralisatie in te roeien • op het vlak van arbeidsverhoudingen, om personeel ‘ondernemend’ (creatief, oplossingsgericht en achteraf getoetst) in plaats van ‘industrieel’ (volgzaam en vooraf gecontroleerd) te laten denken en werken • in de landbouw, om veel duurzamer te kunnen produceren en leidend in de wereld te blijven qua kennis en export • bij het thema klimaat en energie, om duurzamer te kunnen leven, wonen, werken en verplaatsen • in de ruimte, vanwege de veranderende vraag naar bedrijfshuisvesting en de benodigde veranderingen in ons aanbod van met name bedrijventerreinen
3. belevingsgemeente Zowel voor toeristen als voor de eigen inwoners zijn recreatieve voorzieningen belangrijk voor een goed leef- en belevingsklimaat. Stadskanaal wil met name verblijfstoerisme stimuleren en toeristen verleiden tot bezoeken aan de gemeente. De vraag wordt versterkt door middel van promotie en het aanbod door middel van voorzieningen. Het aantal bezoekers kan in tien jaar verdubbelen en de bestedingen misschien wel met een factor drie. Funshoppen, entertainment, durfsport, cultuur en pioniersbeleving dragen het belevingsklimaat in Stadskanaal. Elementen van de ‘creatieve stad’ dragen bij aan een tolerant (ondernemers-) klimaat. Grootschalige initiatieven als een vakantiepark voor paardenliefhebbers, Terra Mater en New Madurodam gaan hand in hand met de regionale economie, onder meer door software- en gamingbedrijven te betrekken bij het ontwikkelen van simulaties en belevingen.
Recreatie en toerisme Stadskanaal heeft in 2025 een stevige positie als uitvalsbasis, trekker en schakel voor de regio. Stadskanaal is de spin in het web. Toerist en recreant verblijven er en gaan overdag op pad naar onder meer de stad Groningen, Duitsland, Waddenzee, Emmen, Blauwestad en Hondsrug. De spoorlijn biedt verschillende toeristische routes met arrangementen. Door veel regionale samenwerking, hard werken en mee-investeren door derden is het gelukt om de toerist voor Stadskanaal te interesseren. De vele recreatieve voorzieningen zorgen voor een aantrekkelijk woon- en leefklimaat. Het kanaal wordt goed gebruikt, het is omgevormd tot een cultuurhistorische trekker van formaat. Een knap stukje stedenbouw vormt de integratie van het kanaal met het centrum: een wandelboulevard met daarlangs de ligplaatsen voor vaarrecreatie, kwalitatief hoogwaardige nieuwbouw langs het kanaal en de zichtlijnen naar het Stadsplein. Cultuurhistorische parels langs het kanaal zijn de watertoren, de historische dwarshelling met de Jatrie en het Streekhistorisch Centrum, het Semslinieproject met beeldende kunst en museumspoorlijn STAR met een aftakking naar Gasselte. Oude treintrajecten zijn nieuw leven ingeblazen en verzorgen de belangrijkste vervoersbehoefte van toeristen van en naar de Hondsrug. De havens van Onstwedde, Musselkanaal en Stadskanaal zijn samen met het Stadskanaal belangrijke schakels in de regionale vaarrecreatie. De ingezette koers van rond de eeuwwisseling om te kiezen voor durfsporten wierp zijn vruchten af vanaf 2015. Ook jongeren vinden Stadskanaal ‘verrassend interessant’. Het durfsportcentrum is uitgebreid. Zo kreeg het vliegveld heeft een tweede baan voor GA-vliegtuigen. Op de kartbaan worden nationale en internationale wedstrijden gehouden voor karts en minibikes
Landschap De vergroening van het landschap is in 2025 goed zichtbaar. De stappen die moeten leiden tot de verkiezing van Groene Stad 2050, zijn goed zichtbaar. De aangelegde bossen met recreatieve voorzieningen vormen een landschappelijke schakel tussen de Hondsrug en Westerwolde. Terra Mater is een forse trekker. Ook de bevaarbare kanalen geven het landschap een eigen karakter. Het imago van Stadskanaal kreeg door dit alles een positieve impuls.
Pionieren Pionieren is nodig voor aanpassing van toeristische voorzieningen, om de groeiende groep senioren te trekken die gesteld is op veel comfort. Stadskanaal zorgt er met behulp van ICT-middelen en in samenwerking met zorgaanbieders voor dat senioren met beperkingen - bijvoorbeeld hartmonitoring - zich veilig voelen op onder meer campings, bungalowparken en camperplekken, waar die veiligheid gegarandeerd kan worden. Pionieren zorgt voor adequate productontwikkeling van belevingen en belevenissen. Pionieren is nodig in de openbare ruimte om die permanent aantrekkelijk te houden en vervuiling en verloedering te voorkomen. Pionieren is nodig, want nieuwe combinaties van thema’s en groepen die elkaar versterken komen niet vanzelf tot stand. En juist daardoor ontstaat innovatie.
hoofdstuk 5
werk in uitvoering: de strategie van Stadskanaal
De strategie van Stadskanaal is zaken doen die bijdragen aan het voorzieningenniveau en de allure van een centrumplaats als Hoofdstad van de Veenkoloniën. Zaken die passen bij pionieren in de praktijk op alle functies. Dus niet pionieren om het pionieren, maar pionieren om zaken op te lossen, te verbeteren en om kansen te benutten. Werk in uitvoering gaat over de volgende zaken: • uitvoering van zaken uit de TV 2000 die nog niet zijn gedaan en die we nog steeds willen • opstellen van nieuwe projecten die bijdragen aan het wensbeeld Hoofdstad van de Veenkoloniën; pionieren in de proeftuin
Nog uit te voeren Er zijn nog diverse zaken uit TV2000 die nog niet zijn uitgevoerd. Per beleidsterrein zijn er grote verschillen. Zo is voor de landbouw de hele opgave nog actueel, terwijl het Masterplan Centrum grotendeels is uitgevoerd. Voor het bovenregionale Bedrijventerrein Zuid-Groningen is fase 2 aan de beurt. Qua bereikbaarheid zijn er onder meer de wensen voor wat betreft de spoorlijn Veendam-Stadskanaal-Emmen en een betere wegontsluiting van Stadskanaal naar de N33. Wonen is en blijft belangrijk en dan vooral het verbinden van twee parkzones met het Refajaziekenhuis en Drentse Horn en integratie van wonen, welzijn en zorg. Versterking van cultuurtoerisme op regionale schaal is een volgend punt. Een sluitende aanpak die ervoor zorgt dat alle jongeren een startkwalificatie en werk krijgen, blijft doel Het beleid van brede scholen en multifunctionele voorzieningen op het vlak van educatie, kinderopvang, opvoedingsondersteuning en activiteitenprogramma’s in wijken krijgt de komende jaren veel aandacht. Aandachtspunten zijn het accommodatie- en subsidiebeleid, voor cultuur, sport, welzijn en wijken. Voor sport geldt dat de samenwerking met het Huis voor de Sport uitgewerkt moet worden. Verder is de verdere uitbouw van het durfsportcentrum een issue. Bewoners worden voortdurend uitgenodigd mee te denken en te doen aan het opstellen en uitvoeren van wijkvisies en wijkontwikkeling. Aanleg van fijnmazige glasvezel- en breedbandnetwerken en verbindingen met en tussen (basis)scholen, het gemeentehuis en bedrijventerreinen gaan verder. Breedbanddiensten worden volop ingezet voor participatie en meedoen.
Nieuwe projecten Op basis van diverse brainstormsessies zijn projectideeën aangedragen. Deze ideeën zijn gebundeld: • Kanaalzone • citymarketing • de Proeftuin: een kenniscentrum praktijktoepassingen • landschapsontwikkeling • agribusiness Kanaalzone De Hoofdstraat en het Stadskanaal ondergingen een inspirerende kwaliteitsverbetering. Winkeleigenaren gaven hun panden in navolging hiervan een facelift. Ter versterking van de identiteit is aangesloten bij de kenmerken van de “Veenkoloniale Stijl” In de kanaalzone zijn de ‘rotte kiezen’ en hinderlijke bedrijvigheid verdwenen. De kwaliteit en recreatieve mogelijkheden van het kanaal zijn verbeterd, er wordt door de recreatievaart veel gebruik gemaakt van nieuwe verblijfsmogelijkheden. Citymarketing Onbekend maakt onbemind. Het imago van Stadskanaal is slechter is dan de feitelijke positie. Structurele citymarketing is daarom nodig. De leegte en de ruimte van de Kanaalstreek is uniek en weerspiegelt de vrijheid en openheid van de bewoners. Het landschap vormt een sterk decor voor festivals en evenementen. Samen met Westerwolde verleidt Stadskanaal de actieve en rustzoekende toerist, onder meer met beleving van het echte donker in de nacht. Te onbekend is nog het goede voorzieningenniveau, woon- en leefklimaat en de vrijheid voor pionierende ondernemers. Stadskanaal brengt haar positieve Stadskanaalster ondernemingsklimaat beter aan de man, evenals de mentaliteit van ‘geen woorden maar daden’, de open houding naar onconventionele oplossingen op basis van nuchterheid en het ontbreken van vooroordelen. Het feit dat Stadskanaal vier meter boven de zeespiegel ligt en dus veilig is voor langetermijninvesteringen wordt in de marketing gebruikt voor het trekken van bewoners en bedrijven. De plaatselijke bevolking en mensen van buiten de gemeente die binding hebben met Stadskanaal worden ingezet als ambassadeurs. Het cultuurtoeristisch project Echte Pioniers maakt onderdeel uit van de citymarketing. Gewoon doen, gewoon dóen is het motto. In Stadskanaal is pionieren vanuit een hoge ambitie heel normaal.
De Proeftuin: een kenniscentrum praktijktoepassingen Door te leren van het Wetsus-model - naar het centrum voor duurzame watertechnologie in Leeuwarden, dat zich in tien jaar vanuit het niets ontwikkelde tot een kenniscentrum van internationale allure - verkent Stadskanaal de mogelijkheden voor een kenniscentrum praktijktoepassingen, de Proeftuin. Onderdeel van deze verkenning is een HBOopleiding, gericht op de toepassing van kennis van de noordelijke Pieken in de Delta (gebiedsgerichte economische agenda van het ministerie van EZ) naar het MKB en in de Veenkoloniën. Een eerste voorbeeld hiervan is het agrokenniscentrum en voedselcluster op agrarisch businessterrein ZuidGroningen, in nauwe samenwerking met Lofar. Een tweede voorbeeld is het kenniscentrum voor zorg op afstand, een internationale MBO- en HBO-opleiding voor zorg in EDR-verband, een revalidatiecentrum met nieuwe technologieën voor hartpatiënten, met meer maatschappelijke stages door jongeren. Andere thema’s zijn onder meer veilig zelfstandig thuis wonen voor ouderen dankzij onder meer telemedicine en domotica, automatisering van arbeid in de zorg, zelfvoorzienendheid in energie, duurzame productie en productieprocessen, veilig verplaatsen, gaming en onderwijssimulaties voor de techniek, e-learning. Stadskanaal benadert TNO voor een strategisch partnerschap. Het Refajaziekenhuis krijgt een sciencepark, waar het hospitaal kennis commercieel inzet. Landschapsontwikkeling Het plan voor landschapsontwikkeling betreft de ontwikkeling van een landschapsverbindingszone tussen Westerwolde en de Hondsrug. Het initiatief van stichting Terra Mater om een grootschalig multifunctioneel landschapspark in de omgeving van Onstwedde te ontwikkelen past daarbinnen. Door de landschappelijke ontwikkeling ontstaat een schakel tussen de twee toeristische gebieden. Bij deze opgave gaat het om het ontwikkelen en herstellen van het landschap in de beekdalen van het Pagediep en de Mussel Aa. Dit vraagt om het ontwikkelen van nieuwe economische dragers, zoals hoogwaardig wonen met functies als waterberging, natuurbeheer, toerisme en grootschalige landbouw. Geologie, techniek en cultuurgeschiedenis komen op aantrekkelijke wijze samen. Samenwerking tussen de gemeente en bedrijfsleven, waaronder de agrarische sector, en vele andere private en publieke partijen leidt tot nieuwe kansen voor onder meer recreatie, toerisme, cultuur en onderwijs en stimuleert daarmee de werkgelegenheid.
Agribusiness Het bedrijvenpark Zuid-Groningen ontwikkelt zich verder door onder meer versterking van de cluster agribusiness. Betrokken partijen investeren in bioraffinage van hoogwaardige landbouwproducten. Er zijn mogelijkheden voor projecten van grootschalige agrarische bedrijven in samenwerking met agribusiness. Deze bedrijven betrekken zo nodig derde partijen voor onder meer het optimaal benutten van reststromen.
hoofdstuk 6
uitvoeringsprogramma Stadskanaal ontwikkelt een HBO-opleiding met de volgende richtingen: • • • •
praktijktoepassingen en processen in de industrie detailhandel, onder meer beleving en gaming zorg, wonen en techniek agrokennis en sensoren
Samen met het Noorderpoort en de Hanzehogeschool verkent de gemeente hoe de locatie van Noorderpoort in Stadskanaal en de ervaringen met de stichtingen AOT en Engineering gebruikt kunnen worden om in combinatie met HBO-opleidingen in Groningen, e-learning en leerwerkplaatsen vernieuwend technisch praktijkonderwijs op te richten met het MKB op HBO- en MBO+-niveau. De gemeente faciliteert deze verkenning, die plaatsvindt in het kader van het operationeel programma EFRO - prioriteit 1D: versterking arbeidsmarktinfrastructuur - van Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN). Uiteindelijk zetten de onderwijsinstellingen de opleidingen op.
Business en Science Park Refaja Met steun van de provincie Groningen, onder meer via het project Bevorderen Ondernemerschap, zoekt de gemeente een kwartiermaker voor het Business en Science Park Refaja. Doelen zijn: a. b. c. d.
inventarisatie van medisch-technologische spin-offs spotten van business cases in onder meer lifesciences, software, consultancy en instrumentenmakerijen laten uitvoeren van een haalbaarheidsstudie opstellen van een realisatieplan
De gemeente ontwikkelt dit in het kader van het operationeel programma EFRO - prioriteiten 1B en 1C, respectievelijk versterking kennisniveau MKB en stimulering van ondernemerschap - van SNN. De gemeente benadert de NOM voor advies en participatie in een financieringsinstrumentarium voor medisch-technisch gerelateerde bedrijven.
Pionieren als beweging De gemeente Stadskanaal stimuleert pionieren in brede zin. Jaarlijks vindt er in het centrum van Stadskanaal een pioniersfestival plaats. Er is een pionierspot van honderdduizend euro per jaar beschikbaar, een innovatiepot waarop mensen met een gedurfd idee, dat voor Stadskanaal van waarde is, een beroep kunnen doen tot een bedrag van tienduizend euro per project. Vanaf de basisschool is er aandacht voor ondernemerschap in het onderwijs. In groep 8 zijn de leerlingen gedurende tien weken bezig met denken in kansen en minibedrijven. De gemeente streeft als Hoofdstad van de Veenkoloniën naar organisatie van een tweejaarlijks congres Pionieren in de Praktijk. De gemeente ontwikkelt op onorthodoxe wijze, met inwoners en bezoekers, de promotiecampagne Pionieren, dat doe je gewoon in Stadskanaal.
Voor een leefbaar Stadskanaal • Wijkaanpak continueren en versterken. Leefbaarheidsvraagstukken die zich voor op wijk- en buurtniveau voordoen, worden herkend en samen met bewoners aangepakt. • Om de vier jaar worden objectieve en subjectieve leefbaarheidskenmerken van de dertien wijken in de gemeente in kaart gebracht in een sociale structuurschets. Na twee jaar vindt een tussenevaluatie plaats. • De sociale structuurschets vormt de basis voor de gemeentelijke beleidsagenda voor de daarop volgende jaren en voor het ontwikkelen van wijkvisies samen met wijkbewoners. • De gemeentelijke beleidsagenda bevat concrete voornemens voor onder meer wonen, werken, welzijn, zorg, gezondheid, veiligheid, milieu, onderwijs en voorzieningen. • De gemeente kan leefbaarheidsvraagstukken niet alleen oppakken en stemt keuzes daarom zorgvuldig af met samenwerkingspartners zoals woningbouwcorporaties, politie, onderwijs, instellingen voor zorg en gezondheid, welzijns-, vrijwilligers- en wijkorganisaties. • In geval van zaken die de gemeentegrens overschrijden, zoekt Stadskanaal samenwerking met buurgemeenten en regionale organisaties. Ook sluiten ontwikkelingen in Stadskanaal aan op provinciale ontwikkelingen.
www.stadskanaal.nl
