De Geefwet nader beschouwd

De Geefwet nader beschouwd Wat is de invloed van de per 1 januari 2012 ingevoerde Geefwet op het gedrag van culturele instellingen?

Naam: Administratienummer: Afstudeerrichting: Afstudeerdatum: Examencommissie:

A.S.T. Kamphorst 710281 Fiscaal Recht 17 mei 2013 prof. mr. I.J.F.A. van Vijfeijken en mr. S.A.M. de Wijkerslooth

Inhoudsopgave Inhoudsopgave ........................................................................................................................................ 2 1

2

Inleiding ........................................................................................................................................... 6 1.1

Inleiding en probleemstelling .................................................................................................. 6

1.2

Probleemstelling...................................................................................................................... 7

1.3

Verantwoording van opzet ...................................................................................................... 7

De algemeen nut beogende instelling............................................................................................. 9 2.1

Inleiding ................................................................................................................................... 9

2.2

Het ANBI-begrip voor invoering van de Geefwet .................................................................... 9

2.3

Het nieuwe ANBI-begrip ........................................................................................................ 10

2.4

Veranderingen na invoering van de Geefwet ....................................................................... 11

2.4.1

Inleiding ......................................................................................................................... 11

2.4.2

Opname ANBI-begrip in de AWR ................................................................................... 12

2.4.3

Eisen aan de rechtsvorm van instellingen ..................................................................... 12

2.4.4

De limitatieve opsomming van algemeen nuttige doelen ............................................ 14

2.4.5

Commerciële activiteiten .............................................................................................. 16

2.4.6

Liquidatiesaldo .............................................................................................................. 18

2.5 3

De Culturele instelling ................................................................................................................... 21 3.1

Inleiding ................................................................................................................................. 21

3.2

Het begrip ‘culturele instelling’ in artikel 5b lid 4 AWR. ....................................................... 21

3.3

Het begrip ‘cultuur’ ............................................................................................................... 22

3.4

Kwalificatie als CI volgens staatssecretaris............................................................................ 24

3.5

Problemen bij het onderscheid tussen ANBI’s en CI’s .......................................................... 25

3.5.1

Mogelijke uitvoeringsproblemen .................................................................................. 25

3.5.2

Mogelijk sprake van misbruik CI-status ......................................................................... 26

3.5.3

Mogelijk in strijd met het gelijkheidsbeginsel ............................................................... 26

3.5.4

Mogelijk in strijd met EU recht ...................................................................................... 28

3.5.5

Gemeentelijke instellingen ............................................................................................ 29

3.6 4

Tussenconclusie: het ANBI-begrip ......................................................................................... 19

Tussenconclusie: het CI-begrip .............................................................................................. 30

Faciliteiten Wet Inkomstenbelasting 2001.................................................................................... 31 4.1

Inleiding ................................................................................................................................. 31

4.2

De giftenaftrek, multiplier en de negatieve giftenaftrek ...................................................... 31

4.2.1

Inleiding ......................................................................................................................... 31 2

4.2.2

Het begrip ‘gift’.............................................................................................................. 32

4.2.2.1

Inleiding ......................................................................................................................... 32

4.2.2.2

Verarming en verrijking ................................................................................................. 32

4.2.2.3

Vrijgevigheidscriterium ................................................................................................. 33

4.2.2.4

Verplichte bijdragen ...................................................................................................... 34

4.2.2.5

Geen directe tegenprestatie ......................................................................................... 34

4.2.2.6

‘Andere giften’ ............................................................................................................... 35

4.2.2.7

Periodieke gift ............................................................................................................... 35

4.2.2.7.1

Inleiding ..................................................................................................................... 35

4.2.2.7.2

Vijfjaarstermijn .......................................................................................................... 36

4.2.2.7.3

Gift moet eindigen bij overlijden ............................................................................... 37

4.2.2.7.4

Notariële akte ............................................................................................................ 37

4.2.2.8 Overige giften: giften in natura, giften bij testament en het betalen van te hoge vergoedingen. ................................................................................................................................ 38 4.2.3

Giftenaftrek ................................................................................................................... 39

4.2.3.1

De regeling van de giftenaftrek ..................................................................................... 39

4.2.3.2

De giftenaftrek onder vuur ............................................................................................ 40

4.2.4

Multiplier ....................................................................................................................... 41

4.2.5

De negatieve giftenaftrek .............................................................................................. 42

4.3

4.3.1

Inleiding ......................................................................................................................... 43

4.3.2

De aftrek van de vrijwilligersvergoeding voor invoering van de geefwet ..................... 44

4.3.3

Voorwaarden voor giftenaftrek voor vrijwilligersvergoeding ....................................... 44

4.3.4

Afzien van vergoeding voor gemaakte kosten .............................................................. 46

4.4 5

Codificatie vrijwilligersvergoeding ........................................................................................ 43

Tussenconclusie: faciliteiten Wet IB 2001............................................................................. 46

Faciliteiten Wet Vennootschapsbelasting 1969 ............................................................................ 47 5.1

Inleiding ................................................................................................................................. 47

5.2

Giftenaftrek en multiplier...................................................................................................... 47

5.2.1

Giftenaftrek in de Wet Vpb 1969 .................................................................................. 47

5.2.2

Multiplier ....................................................................................................................... 49

5.3

Winstvrijstelling ..................................................................................................................... 50

5.3.1

Inleiding ......................................................................................................................... 50

5.3.2

De winstvrijstelling voor invoering van de Geefwet ..................................................... 50

5.3.3

De winstvrijstelling na invoering van de Geefwet ......................................................... 50

3

5.4

5.4.1

Inleiding ......................................................................................................................... 51

5.4.2

Voorwaarden voor integrale belastingplicht................................................................. 52

5.4.3

Kritiek op de integrale belastingplicht........................................................................... 52

5.5

De herbestedingsreserve voor invoering van de Geefwet ............................................ 53

5.5.2

De bestedingsreserve na invoering van de Geefwet..................................................... 54

Inleiding ......................................................................................................................... 55

5.6.2

Het nieuwe artikel voor de fictieve aftrek loonkosten van vrijwilligers........................ 56

5.6.3

De voorwaarden voor de aftrek fictieve loonkosten vrijwilligers ................................. 57

Aftrek voor Fondswervende activiteiten............................................................................... 58

5.7.1

Inleiding ......................................................................................................................... 58

5.7.2

De aftrek voor fondswervende activiteiten na invoering van de Geefwet ................... 59

5.7.3

De voorwaarden voor de aftrek van fondswervende activiteiten ................................ 59

5.8

8

Aftrek fictieve loonkosten van vrijwilligers ........................................................................... 55

5.6.1

5.7

7

Bestedingsreserve ................................................................................................................. 53

5.5.1

5.6

6

Integrale belastingplicht ........................................................................................................ 51

Tussenconclusie: faciliteiten Wet Vpb 1969 ......................................................................... 60

Faciliteiten in de Successiewet 1969 ............................................................................................. 62 6.1

Inleiding ................................................................................................................................. 62

6.2

Vrijstellingen van schenk- en erfbelastingen voor invoering van de Geefwet...................... 62

6.3

Wijzigingen in de vrijstellingen door invoering van de Geefwet........................................... 63

6.4

Tussenconclusie: faciliteiten Successiewet 1956 .................................................................. 63

Bevindingen van de websites ........................................................................................................ 64 7.1

Inleiding ................................................................................................................................. 64

7.2

Nederlandse museumvereniging .......................................................................................... 65

7.3

Vereniging van Schouwburg- en concertgebouwdirecties.................................................... 65

7.4

Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten....................................................................... 66

7.4.1

Inleiding ......................................................................................................................... 66

7.4.2

Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten............................................................... 67

7.4.3

Vereniging Nederlandse Muziek Ensembles ................................................................. 67

7.5

Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals ................................................................... 68

7.6

Conclusie ............................................................................................................................... 68

Resultaten enquête ....................................................................................................................... 70 8.1

Inleiding ................................................................................................................................. 70

8.2

Verantwoording..................................................................................................................... 70 4

8.3

9

Onderzoeksresultaten ........................................................................................................... 70

8.3.1

Inleiding ......................................................................................................................... 70

8.3.2

ANBI-status .................................................................................................................... 71

8.3.3

Vriendenprogramma ..................................................................................................... 72

8.3.3.1

Inleiding ......................................................................................................................... 72

8.3.3.2

Resultaten...................................................................................................................... 73

8.3.4

Giftenprogramma .......................................................................................................... 74

8.3.4.1

Inleiding ......................................................................................................................... 74

8.3.4.2

Resultaten...................................................................................................................... 75

8.3.5

Faciliteiten ..................................................................................................................... 77

8.3.5.1

Inleiding ......................................................................................................................... 77

8.3.5.2

Resultaten...................................................................................................................... 77

8.3.6

De Geefwet .................................................................................................................... 79

8.3.7

Conclusie ....................................................................................................................... 80

Conclusie en aanbevelingen .......................................................................................................... 81 9.1

Inleiding ................................................................................................................................. 81

9.2

Conclusies .............................................................................................................................. 81

9.3

Aanbevelingen ....................................................................................................................... 82

10

Literatuurlijst ............................................................................................................................. 84

11

Bijlage I Analyse websites.......................................................................................................... 89

11.1

Nederlandse Museumvereniging .......................................................................................... 89

11.2

Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties ................................................... 90

11.3

Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten....................................................................... 94

11.4

Vereniging Nederlandse Muziek Ensembles ......................................................................... 96

11.5

Vereniging Nederlandse Poppodia en festivals ..................................................................... 97

12

Bijlage II Resultaten enquête..................................................................................................... 99

5

1 Inleiding 1.1 Inleiding en probleemstelling Op 21 juni 2011 hebben de staatsecretarissen van Veiligheid en Justitie, van Financiën en van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap per brief de Geefwet aangekondigd.1 In deze brief geven de staatssecretarissen aan dat het kabinet staat voor een toekomstgericht cultuurbeleid.2 De maatregelen die het kabinet wil treffen zijn gericht op het bevorderen van een sterke ondernemende cultuursector, die innovatief en minder afhankelijk van de overheid is.3 Het kabinet onderstreept in deze brief dat in het kader van de beoogde terugtredende overheid, waarbij goede doelen steeds meer gestimuleerd worden om in eigen middelen te voorzien, het belangrijk is dat er een fiscaal regime komt dat het geven aan goede doelen stimuleert. Op deze manier kunnen de bezuinigingen in de culturele sector worden ondervangen.4 Naar aanleiding van deze brief zijn er op Prinsjesdag naast de Miljoenennota ook belangrijke wetsvoorstellen aan de Tweede Kamer aangeboden. Deze maatregelen betreffen onder andere de Geefwet5, het Belastingplan 20126 en de Overige maatregelen 2012.7 Nederland kent een rijke traditie van particuliere vrijgevigheid aan de filantropische sector.8 In Nederland wordt veel geschonken aan goede doelen.9 Met invoering van de Geefwet heeft de overheid particuliere vrijgevigheid verder willen stimuleren en eventuele belemmeringen willen wegnemen.10 Door middel van ruimere fiscale faciliteiten wordt getracht de bezuinigingen in de culturele sector te compenseren.11 Uit het onderzoek ‘Geven in Nederland’ van de Vrije Universiteit blijkt dat vooral de cultuur sector hard getroffen wordt door bezuinigingen en de economische crisis.12 In de memorie van toelichting is naar voren gekomen dat het uitgangspunt van de Geefwet niet zozeer ligt in grootscheepse verschuivingen in het beleid aangaande goede doelen, maar dat het veeleer gaat om het optimaliseren van het beleid en het creëren van maatregelen die erop gericht zijn eventuele oneffenheden in beleid en wetgeving weg te nemen.13 De Geefwet vormt ‘een samenstel van overheidsmaatregelen, erop gericht om geefgedrag nog meer te stimuleren en de eventuele onnodige belemmeringen te elimineren’.14 De maatregelen uit de Geefwet gelden voornamelijk voor ‘Algemeen Nut Beogende Instellingen’ (hierna: ANBI’s) en voor de ‘Culturele 1

Kamerstukken II 2010/11, 32 740, nr. 6. Kamerstukken II 2010/11, 32 740, nr. 6, p. 2. 3 Kamerstukken II 2010/11, 32 740, nr. 6, p. 3. 4 Regeerakkoord VVD-CDA, ‘Vrijheid en verantwoordelijkheid’, 30 september 2010, p. 33. 5 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3. 6 Kamerstukken II 2011/12, 33 003, nr. 3. 7 Kamerstukken II 2011/12, 33 004, nr. 3. 8 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 1. 9 Th.N.M. Schuyt, B.M Gouwenberg & R.H.F.P. Bekkers (red.), Geven in Nederland 2011: Giften, nalatenschappen, sponsoring en Vrijwilligerswerk, Amsterdam: Reed business, p.5. 10 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 2. 11 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 2. 12 Cultuurredactie, ‘Daling giften treft vooral cultuursector’, NRC Handelsblad, 25 april 2013, p. 1. 13 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 4. 14 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 2. 2

6

Instellingen’ (hierna: CI’s). Het CI-begrip is een nieuw begrip sinds de invoering van de Geefwet per 1 januari 2012. Met name voor CI’s gelden er nieuwe faciliteiten en zijn bestaande faciliteiten verruimd. Voornaamste reden hiervoor is dat er volgens de staatssecretaris relatief weinig particuliere giften aan CI’s worden gedaan.15 Daarom is er gekozen voor een tijdelijke extra ondersteuning van CI’s, zodat ook zij een groter giftenaandeel genereren en beter kunnen zorgen voor eigen financiering. Het is de vraag of CI’s ook gebruik maken van deze extra faciliteiten. Zijn de CI’s op de hoogte van de faciliteiten en benutten zij de mogelijkheden van de Geefwet wel voldoende? Stellen instellingen het publiek op de hoogte van de fiscale voordelen die het doen van een gift aan een CI met zich meebrengt? Gebruiken de instellingen de CI-status in hun wervingscampagne of valt hier nog winst te behalen? En wordt er gebruik gemaakt van de faciliteiten die gelden voor de instellingen zelf? In dit onderzoek wil ik deze vragen beantwoorden.

1.2 Probleemstelling In lijn met bovenstaande inleiding zal mijn onderzoeksvraag als volgt luiden: Wat is de invloed van de per 1 januari 2012 ingevoerde Geefwet op het gedrag van culturele instellingen?

1.3 Verantwoording van opzet Dit onderzoek valt uiteen in twee delen. Allereerst is er een theoretisch deel. In dit deel wordt stilgestaan bij het doel van de Geefwet: het stimuleren van het geefgedrag aan CI’s. Daarbij wordt onderzocht hoe de wetgever dit doel heeft trachten te bereiken. Voor de beantwoording van deze vraag is het noodzakelijk om een beschrijving te geven van het CI-begrip. Hierbij zal ook het nieuwe ANBI-begrip aan bod moeten komen. Een instelling kan immers alleen een CI-status verkrijgen indien de instelling een ANBI is. Daarom wordt in hoofdstuk 2 stilgestaan bij de wijzigingen die de Geefwet meebrengt voor het ANBI-begrip. Daarna volgt de introductie van het CI-begrip in hoofdstuk 3. Vervolgens zullen alle faciliteiten uit de Geefwet worden behandeld. De faciliteiten worden uitgesplitst per wet waarop de faciliteiten betrekking hebben. De verschillende faciliteiten worden in hoofdstuk 4 tot en met 6 besproken. Elk onderdeel zal worden afgesloten met een tussenconclusie waarin beoordeeld wordt of de Geefwet voldoende maatregelen bevat om het geefgedrag aan CI’s te stimuleren. In het tweede deel van het onderzoek staat de praktijk centraal. In dit deel zal ingegaan worden op de hoofdvraag wat de invloed is van de per 1 januari 2012 ingevoerde Geefwet op het gedrag van CI’s. Om tot het beantwoorden van deze hoofdvraag te komen, is een empirisch onderzoek uitgevoerd onder leiding van prof. mr. I.J.F.A. van Vijfeijken en mr. S.A.M. de Wijkerslooth-Loëst. Samen met medestudenten D. van Haperen en M. Verbruggen hebben we vier culturele

15

Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 9.

7

koepelorganisaties bekeken.16 In totaal zijn er 424 leden aangesloten bij deze koepelorganisaties. Met behulp van het zoekprogramma van de belastingdienst is er gekeken welke leden de ANBI/CIstatus bezitten. Vervolgens zijn de websites van alle leden bezocht om te achterhalen hoe vaak er wordt gevraagd om giften. Daarbij is gekeken hoe vaak de ANBI/CI-status werd vermeld en hoe vaak er fiscale informatie werd gegeven aan het publiek over de aftrekbaarheid van giften. Deze bevindingen zijn opgenomen in hoofdstuk 7. Aan de hand van analyse van de websites is er een enquête opgesteld die is voorgelegd aan de leden van verschillende culturele koepelorganisaties. De resultaten uit de enquête vormen de kern van het onderzoek voor deze scriptie en zullen besproken worden in hoofdstuk 8. Aan de hand van deze resultaten zullen conclusies worden getrokken en aanbevelingen worden gedaan met betrekking tot de invloed van de Geefwet op het gedrag van culturele instellingen. Het theoretisch en empirisch onderzoek zal worden afgesloten in hoofdstuk 9 met een algehele slotconclusie.

16

Het betreft de koepelorganisaties ‘Nederlandse Museumvereniging’, ‘Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties’, ‘Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten’ en ‘Vereniging Nederlandse Poppodia en festivals’.

8

2 De algemeen nut beogende instelling 2.1 Inleiding In dit onderzoek staat de culturele instelling centraal. Een instelling kan pas een CI-status krijgen indien zij de ANBI-status heeft.17 Dit hoofdstuk geeft een beschrijving van het ANBI-begrip. In paragraaf 2.2 wordt eerst stil gestaan bij het ANBI-begrip vóór invoering van de Geefwet. Daarna wordt in paragraaf 2.3 ingegaan op het ANBI-begrip zoals dit per 1 januari 2012 geldt. De wijzigingen die hebben plaatsgevonden in het ANBI-begrip door invoering van de Geefwet komen aan bod in paragraaf 2.4. Met de invoering van de Geefwet heeft de wetgever particuliere vrijgevigheid aan ANBI’s en CI’s willen stimuleren. Per wijziging zal besproken worden of deze bijdraagt aan het doel dat de wetgever met het invoeren van de Geefwet voor ogen had. In paragraaf 2.5 volgt de tussenconclusie met betrekking tot de vraag in hoeverre het aangepaste ANBI-begrip bijdraagt aan stimulering van particuliere vrijgevigheid aan ANBI’s en CI’s.

2.2 Het ANBI-begrip voor invoering van de Geefwet Sinds 1952 is er een giftenaftrek in de inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting opgenomen voor giften aan kerkelijke, charitatieve, culturele en wetenschappelijke instellingen.18 Volgens de memorie van toelichting was het doel van de giftenaftrek om “de geneigdheid tot het doen van giften te bevorderen”19. De reikwijdte van de genoemde begrippen ‘kerkelijke, charitatieve, culturele en wetenschappelijke instellingen’ is niet nader toegelicht in de memorie van toelichting. Wel is aan deze opsomming van instellingen de algemeen nut beogende instelling toegevoegd via een nota van wijziging.20 In verschillende arresten oordeelde de Hoge Raad dat deze opsomming van instellingen die het algemeen nut beogen niet limitatief is.21 Evenmin zorgt de opsomming ervoor dat een instelling die tot een van de categorieën behoort automatisch wordt aangemerkt als ANBI; deze opsomming betreft instellingen die het algemeen belang kunnen dienen.22 Er moet altijd gekeken worden of de instelling daadwerkelijk het algemeen belang dient en niet slechts het particuliere belang van haar leden.23 Vanaf 2010 werden ter vereenvoudiging van de wet alle voorbeelden van algemeen nut geschrapt. Wat overbleef was dat een instelling het algemeen nut moest beogen.24 De wetgever gaf aan dat ondanks het schrappen van de kerkelijke, levensbeschouwelijke, culturele en de charitatieve instellingen uit de opsomming voor algemeen nuttige doelen, deze instellingen nog steeds het algemeen nut kunnen beogen en dus kunnen kwalificeren voor de giftenaftrek.25 Tot 1985 gold ingevolge artikel 24 lid 4 Successiewet dat een instelling slechts een ANBI was als (nagenoeg) uitsluitend het algemeen belang werd beoogd. Dit hield in dat een instelling slechts de 17

Zie artikel 5b lid 4 AWR. Kamerstukken II 1951/52, 2492, nr. 2. 19 Kamerstukken II 1951/52, 2492, nr. 3. 20 Kamerstukken II 1951/52, 2492, nr. 6. 21 Zie onder andere Hoge Raad 13 juli 1994, BNB 1994/280 en Hoge Raad 7 november 2003, NTFR 2003/1886. 22 Hoge Raad 13 juli 1994, BNB 1994/280. 23 Idem. 24 S.J.C. Hemels, ‘Gedefinieerde belangen: algemeen nut na de Geefwet’, WPNR 2012/6917, par. 2. 25 Handeling I 2009/10, vergadering van 15 december 2009, p.13-456. 18

9

ANBI-status verkreeg indien haar activiteiten voor ten minste 90% gericht waren op het algemeen nut. Op 1 januari 1985 werd er een wetwijziging doorgevoerd waarbij de woorden ‘uitsluitend of nagenoeg uitsluitend’ kwamen te vervallen.26 Met deze wetswijziging had de regering geen materiële wijziging van het ANBI-begrip voor ogen.27 De Hoge Raad oordeelde echter dat na het vervallen van het 90%-criterium het algemeen belang voor ten minste 50% gediend moest worden wilde een instelling aangemerkt kunnen worden als ANBI.28 Sinds de wijziging van de Successiewet op 1 januari 2010 is dit aangepast door de wetgever. Sindsdien geldt voor het verkrijgen van de ANBI-status weer het oude 90%-criterium. 29 Er is door de Tweede Kamer nooit invulling gegeven aan de term ‘algemeen nut’. Daar is in de literatuur veel kritiek op geweest.30 De Vereniging voor de Belastingwetenschap riep de ‘Commissie algemeen nut beogende instellingen’ in het leven. Deze commissie bracht vervolgens het ‘Rapport van de Commissie algemeen nut beogende instellingen’ uit, met daarin aanbevelingen ter verbetering van het ANBI regime.31 Dit rapport bevat onder andere de aanbeveling dat er invulling van het begrip ‘algemeen nut beogende instelling’ door de democratisch gelegitimeerde wetgever zou moeten komen, aangezien invulling door de jurisprudentie niet heeft geleid tot consistente rechtsregels.32 Hieraan heeft de wetgever nu gehoor gegeven. Sinds invoering van de Geefwet is er een definitie van het ANBI-begrip opgenomen in artikel 5b van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: AWR).

2.3 Het nieuwe ANBI-begrip Sinds 1 januari 2012 is het ANBI-begrip opgenomen in artikel 5b AWR. Een belangrijke opmerking die de wetgever hierbij heeft gemaakt is dat de wettelijke invulling van het ANBI-begrip en de verplaatsing daarvan naar de AWR niet de bedoeling heeft het ANBI-begrip anders in te vullen dan daarvoor het geval was.33 De definitie van het nieuwe ANBI-begrip staat in artikel 5b AWR. Een ANBI is een instelling die uitsluitend of nagenoeg uitsluitend het algemeen nut beoogt. De instelling moet gevestigd zijn in Nederland of een andere lidstaat van de EU. Een instelling die de ANBI-status wil verkrijgen mag geen deelgerechtigden hebben. Daarvan is sprake bij een vennootschap met in aandelen verdeeld kapitaal, een coöperatie, een onderlinge waarborgmaatschappij of een ander lichaam waarin bewijzen van deelgerechtigdheid kunnen worden uitgegeven. Daarnaast moet de instelling door een bevoegde inspecteur als ANBI worden aangewezen. Tevens bepaalt artikel 5b AWR dat publiekrechtelijke lichamen als bedoeld in artikel 1 lid 1 Boek 2 Burgerlijk Wetboek van rechtswege 26

Wet van 8 november 1984, Stb. 454. Kamerstukken II 1981, 17 041, nr. 4, p. 17. 28 Hoge Raad 13 juli 1994, BNB 1994/280. 29 Kamerstukken II 2008/09, 31 930, nr. 9, p. 61. 30 Zie o.a. S.J.C. Hemels, ‘Gedefinieerde belangen: algemeen nut na de Geefwet’, WPNR 2012/6917 en S.A.M. de Wijkerslooth-Lhoëst, ‘Fiscaal stelsel Goede Doelen kan nog beter’, FD 21 juli 2011. 31 Commissie algemeen nut beogende instellingen, Geschriften van de Verenging voor Belastingwetenschap no. 232, Deventer, 2007. 32 Commissie algemeen nut beogende instellingen, Geschriften van de Verenging voor Belastingwetenschap no. 232, Deventer, 2007, p.148. Zie ook I.J.F.A. van Vijfeijken, ‘Aanbevelingen voor de Geefwet’, WPNR 2011/6897. 33 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 7. 27

10

ANBI zijn. Zij hoeven niet meer, zoals voorheen, door de belastingdienst als ANBI aangewezen te worden. Daarnaast zijn de aanvullende vereisten voor een ANBI verplaatst van de Uitvoeringsregeling inkomstenbelasting 2001 naar de Uitvoeringsregeling Algemene Wet inzake Rijksbelastingen 1994 (hierna: UR AWR 1994).34 De belangrijkste aanvullende eisen waaraan een instelling moet voldoen om door de inspecteur aangemerkt te worden als ANBI luiden als volgt: Uit de regelgeving en feitelijke werkzaamheden moet blijken dat: • de instelling geen winstoogmerk heeft,35 • de instelling (nagenoeg) uitsluitend het algemeen belang dient,36 • een natuurlijk persoon of rechtspersoon niet over het vermogen van de instelling kan beschikken alsof het zijn eigen vermogen is,37 • een eventueel liquidatiesaldo alleen wordt besteed aan een ANBI met een soortgelijke doelstelling,38 • een instelling niet meer vermogen aanhoudt dan dat redelijkerwijs nodig is voor continuering van de werkzaamheden van de instelling.39 Een instelling mag commerciële activiteiten ontplooien om haar doelstelling na te streven, als deze inkomsten (nagenoeg) geheel ten goede komen aan die doelstelling.40 Daarbij wordt onder commerciële activiteiten begrepen dat er tegen commerciële tarieven werkzaamheden worden verricht om algemeen nuttige activiteiten van de instelling te financieren.41 Algemeen nuttige activiteiten zijn alle activiteiten die erop gericht zijn om de doelstelling van een ANBI te verwezenlijken of te bevorderen.

2.4 Veranderingen na invoering van de Geefwet 2.4.1

Inleiding

Zoals gezegd is de staatssecretaris van mening dat de wettelijke invulling van het ANBI-begrip in de AWR geen wijziging van het ANBI-begrip als zodanig met zich meebrengt. Er heeft echter wel een aantal veranderingen plaatsgevonden. Hieronder wordt stilgestaan bij de verschillende wijzigingen in het ANBI-begrip sinds de invoering van de Geefwet en zullen kritieken uit de literatuur met betrekking tot deze wijzigingen worden besproken.

34

Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 18. Artikel 1a, lid 1, sub a UR AWR 1994. 36 Artikel 1a, lid 1, sub b UR AWR 1994. 37 Artikel 1a, lid 1, sub c UR AWR 1994. 38 Artikel 1a, lid 1, sub h UR AWR 1994. 39 Artikel 1a, lid 1, sub d jo. artikel 1b, lid 1 UR AWR 1994. 40 Artikel 1a, lid 2 UR AWR 1994. 41 Artikel 1a, lid 6 UR AWR 1994. 35

11

2.4.2

Opname ANBI-begrip in de AWR

Voor invoering van de Geefwet was het ANBI-begrip opgenomen in de Wet inkomstenbelasting 2001 (hierna: Wet IB 2001). Sinds 1 januari 2012 heeft de wetgever ervoor gekozen het ANBI-begrip op te nemen in de AWR. Opname van het ANBI-begrip in de AWR heeft tot doel te zorgen voor harmonisatie van dit begrip in verschillende wetten.42 Voor de giftenaftrek in de inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting43, de vrijstellingen in de Successiewet44, de teruggaafregeling energiebelasting45, de vrijstelling van overdrachtsbelasting bij de juridische fusie of taak overdracht tussen ANBI’s46, de vrijstelling van loonbelasting van de vrijwilligersvergoeding47, de fictieve aftrek van loonkosten voor vrijwilligers48 en de aftrek voor kenbaar fondsenwervende activiteiten49 geldt nu hetzelfde ANBI-begrip. Voor invoering van de Geefwet was voor een aantal van deze regelingen geen formele aanwijzing als ANBI nodig, aangezien er niet werd verwezen naar de definitie van ANBI in artikel 6.33 Wet Inkomstenbelasting 2001. Door invoering van de Geefwet geldt de definitie van ANBI nu voor alle regelingen en is de verkrijging van de ANBI-status noodzakelijk geworden. Naar mijn mening leidt het nieuwe ANBI-begrip tot meer harmonisatie en daardoor tot meer rechtszekerheid voor de burger. Daarmee sluit het nieuwe ANBI-begrip ook aan bij de kwaliteitseisen die zijn opgesteld in het beleidsplan voor betere wetgeving.50 De belangrijkste kwaliteitseis voor wetgeving is dat de wet rechtmatig is en gericht is op rechtsbeginselen, waarvan rechtszekerheid er een is.51 Daarnaast wordt in de Nota Zicht op betere wetgeving harmonisatie als kwaliteitseis genoemd: onderlinge afstemming binnen wetten is noodzakelijk.52 Hoewel de opname van het ANBI-begrip in de AWR leidt tot meer harmonisatie en meer rechtszekerheid kan echter niet geconcludeerd worden dat de opname direct leidt tot het stimuleren van particuliere vrijgevigheid aan ANBI’s of CI’s. Opname van het ANBI-begrip in de AWR zorgt op zichzelf niet voor extra giften aan ANBI’s of CI’s.

2.4.3

Eisen aan de rechtsvorm van instellingen

Een andere verandering is dat er sinds 1 januari 2012 eisen worden gesteld aan de rechtsvorm van de instelling. In artikel 5b AWR staat dat een instelling geen vennootschap met een in aandelen verdeeld kapitaal, een coöperatie, een onderlinge waarborgmaatschappij of een ander lichaam waarin bewijzen van deelgerechtigdheid kunnen worden uitgegeven, kan zijn. Voorheen vroeg de belastingdienst of de instelling een stichting, vereniging, publiekrechtelijk rechtspersoon of kerkelijke instelling was.53 Indien dit niet het geval was, was dit op zichzelf niet voldoende reden om de ANBIstatus te weigeren. Door invoering van Geefwet is dit veranderd en lijkt de rechtsvorm wel 42

S.A.M. de Wijkerslooth-Lhoëst, ‘De Geef- en Neemwet: fiscale maatregelen 2012 voor ANBI's, stichtingen en verenigingen’, ftV 2011/11. 43 Artikel 6.33 Wet Inkomstenbelasting 2001 en artikel 16 Wet op de vennootschapsbelasting 1969. 44 Artikel 32 en 33 Successiewet 1956, het gaat hier om de vrijstelling van schenk- en erfbelasting. 45 Artikel 69 Wet Belastingen op milieugrondslag 1994. 46 Artikel 5d Uitvoeringsbesluit belastingen van rechtsverkeer. 47 Artikel 2 lid 6 Wet op de Loonbelasting 1964. 48 Artikel 9 Wet op de vennootschapsbelasting 1969. 49 Artikel 9a Wet op de vennootschapsbelasting 1969. 50 Kamerstukken II 1990/91, 22 008, nr. 2, Nota Zicht op wetgeving. 51 Kamerstukken II 1990/91, 22 008, nr. 2, Nota Zicht op wetgeving, p. 24. 52 Kamerstukken II 1990/91, 22 008, nr. 2, Nota Zicht op wetgeving, p. 29. 53 Zie vraag 1b van het Aanvraagformulier ANBI beschikking http://download.belastingdienst.nl/belastingdienst/docs/aanvraag_beschik_anbi_ib0722z2fol.pdf.

12

doorslaggevend voor het verlenen van de ANBI-status. Er worden immers na invoering van de Geefwet een aantal rechtsvormen uitgesloten voor het verkrijgen van de ANBI-status. Rechtsvormen die worden uitgesloten van het verkrijgen van de ANBI-status zijn vennootschappen met een in aandelen verdeeld kapitaal, coöperaties, onderlinge waarborgmaatschappijen of andere lichamen waarin bewijzen van deelgerechtigdheid kunnen worden uitgegeven. De wetgever vindt de stichting de meest geschikte vorm voor instellingen die de ANBI-status willen verkrijgen.54 Hij is van mening dat commerciële rechtsvormen als een N.V. en B.V. per definitie niet voldoen aan de voorwaarden van het beogen van (nagenoeg) uitsluitend algemeen nut en het niet hebben van een winstoogmerk.55 Volgens Van Vliet is deze opvatting onjuist aangezien in het verleden de ANBI-status wel is verleend aan een aantal B.V.’s en N.V.’s, welke wel voldeden aan de voorwaarden.56 Een B.V. die (nagenoeg) uitsluitend een algemeen nuttig doel nastreeft met een ANBI als 100% aandeelhouder handelt niet anders dan een stichting. Voor invoering van de Geefwet hebben negen B.V.’s en zeven N.V.’s de ANBI-status verkregen.57 Bij deze instellingen heeft de belastingdienst geoordeeld dat er sprake is van het nastreven van een algemeen nuttig doel zonder winstoogmerk. Opmerkelijk is dat instellingen die voorheen aangemerkt zijn als ANBI, maar een rechtsvorm bezitten die sinds 1 januari 2012 niet meer is toegestaan, de ANBI-status wel blijven behouden.58 Volgens van Vliet komt daardoor de onjuistheid van het rechtsvormvereiste nog meer naar voren, aangezien deze instellingen dus voldeden – en volgens hem nog steeds voldoen – aan de voorwaarden voor het verkrijgen van de ANBI-status.59 Ook De Wijkerslooth is van mening dat de staatssecretaris niet het standpunt in zou moeten nemen dat ‘commerciële rechtsvormen’ altijd een winstoogmerk hebben en de ANBI-status niet meer kunnen verkrijgen, maar dat bestaande ANBI’s met als rechtsvorm een N.V. of B.V. hun status mogen behouden.60 Het lijkt of door de Geefwet gelijke gevallen ongelijk behandeld worden nu instellingen met een N.V. of B.V. als rechtsvorm de ANBI-status mogen behouden indien deze voor 1 januari 2012 verkregen is. Er wordt onderscheid gemaakt tussen instellingen met een N.V. of B.V. als rechtsvorm die voor invoering van de Geefwet de ANBI aanvraag hebben gedaan en instellingen die dit niet hebben gedaan. De instellingen die de ANBI-status voor 1 januari 2012 nog niet hadden maar overigens wel voldoen aan de voorwaarden worden op deze manier benadeeld. De vraag is of een beroep op het gelijkheidsbeginsel hier zou kunnen slagen. Vanuit het oogpunt van rechtszekerheid is er namelijk wel wat voor te zeggen dat instellingen die de ANBI-status al hadden verkregen deze mogen houden. De wetgever heeft de wet aan willen passen, zonder onevenredig hard op te treden tegen instellingen die voorheen de ANBI-status hebben verkregen. Voor deze instellingen geldt een overgangsrecht, welke bepaalt dat zij hun status kunnen behouden.61 Pas vanaf 1 januari 2012 geldt de nieuwe wet en vanaf dat moment gelden de nieuwe regels. Dit is overeenstemming met het materiële rechtszekerheidsbeginsel. Jansen geeft aan dat de eis van rechtszekerheid met zich meebrengt dat aan een nadelige maatregel geen terugwerkende

54

Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 15. Idem. 56 W.G. van Vliet, ‘De Geefwet gewogen’, KWEP 2012/39. 57 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 37. 58 Idem. Zie ook Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 2, art VIII. 59 W.G. van Vliet, ‘De Geefwet gewogen’, KWEP 2012/39. 60 S.A.M. de Wijkerslooth-Lhoëst, ‘De Geef- en Neemwet: fiscale maatregelen 2012 voor ANBI's, stichtingen en verenigingen’, ftV 2011/11 61 Artikel VII Overgangsrecht Geefwet. 55

13

kracht wordt verleend.62 Wel kan aan een nieuwe wetsbepaling in principe ‘onmiddellijke werking' worden gegeven.63 Dit betekent dat de regeling ook van toepassing is op situaties die bij haar inwerkingtreding al bestonden, waardoor er sprake is van materieel terugwerkende kracht. Materieel terug werkende kracht is in principe toegestaan. De wetgever heeft hier echter gekozen om in het geheel geen terugwerkende kracht toe te kennen aan de nieuwe regeling. Op deze manier wordt het rechtszekerheidsbeginsel mijns inziens het best gewaarborgd. Daarnaast moet er gekeken worden naar het belang van deze kwestie. Een B.V. die het algemeen nut nastreeft met een ANBI als moeder kan vanaf 1 januari 2012 zelf de ANBI-status niet verkrijgen. Dat neemt niet weg dat de moeder als ANBI wel gebruik kan maken van alle faciliteiten uit de Geefwet. De instellingen moeten er voor zorgen dat de giften gedaan worden aan de moeder en niet aan de dochter, zodat het publiek kan profiteren van de giftenaftrek. De B.V. kan gebruik maken van de faciliteiten voor fondswervende activiteiten. Wel moet zij de winst behalen met behulp van >30% vrijwilligers (zie paragraaf 5.7). Op die manier kan winst behaald met de fondswervende activiteiten zonder belastingheffing worden uitgekeerd aan de moeder. Indien gebruik kan worden gemaakt van de faciliteit voor fondswervende activiteiten is er mijns inziens geen sprake van een belemmering voor instellingen met een N.V. of B.V. als rechtsvorm en een ANBI als moeder. Pas wanneer geen gebruik kan worden gemaakt van deze faciliteiten kan het uitsluiten van bepaalde rechtsvormen voor het verkrijgen van de ANBI-status tot problemen leiden.

2.4.4

De limitatieve opsomming van algemeen nuttige doelen

Een andere verandering betreft de limitatieve opsomming van algemeen nuttige doelen die is opgenomen in artikel 5b AWR. Volgens dit artikel zijn de volgende doelen algemeen nuttig: welzijn, cultuur, onderwijs, wetenschap en onderzoek, bescherming van natuur en milieu (waaronder bevordering van duurzaamheid), gezondheidszorg, jeugd- en ouderenzorg, ontwikkelingssamenwerking, dierenwelzijn, religie levensbeschouwing en spiritualiteit, bevordering van democratische rechtsorde, volkshuisvesting, het ondersteunen van ANBI’s en een combinatie van deze doelen. Deze opsomming is ontleend aan de verschillende doelen die in de loop van tijd door de belastingdienst als algemeen nuttig werden beschouwd.64 Er is gekozen voor opname van ruime definities van de algemeen nuttige doelen in de AWR, zonder toevoeging van een restcategorie.65 Voor invoering van de Geefwet was er geen sprake van een limitatieve opsomming, maar was er sprake van een open norm. Aan de ene kant zorgt de afbakening van doelen die algemeen nuttig zijn voor meer duidelijkheid en dus meer rechtszekerheid. Voorheen was niet wettelijk geregeld wat de wetgever als algemeen nuttig zag. Aan de andere kant is het de vraag of zonder restcategorie kan worden ingespeeld op de toekomstige maatschappelijke ontwikkelingen.66 Als dit niet het geval is zal er steeds een wetswijziging moeten plaatsvinden bij verandering van maatschappelijke opvattingen. 62

P.G.M. Jansen, Beginselen van behoorlijk bestuur in het belastingrecht, Fiscale Geschriften 2006, hoofdstuk 3, paragraaf 3.1.1. 63 P.G.M. Jansen, Beginselen van behoorlijk bestuur in het belastingrecht, Fiscale Geschriften 2006, hoofdstuk 3, paragraaf 3.2.2.1. 64 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 22. 65 Idem. 66 S.J.C. Hemels, ‘Gedefinieerde belangen: algemeen nut na de Geefwet’, WPNR 2012/6917.

14

Het niet opnemen van een restcategorie bij de limitatieve opsomming van algemeen nuttige doelen vormt een groot kritiekpunt in de literatuur.67 Men is van mening dat een restcategorie nodig is om toekomstige ontwikkelingen te kunnen ondervangen.68 Ook de SBF (samenwerkende brancheorganisaties filantropie) is van mening dat een restcategorie moet worden toegevoegd, omdat anders de dynamiek in de samenleving wordt miskend.69 Leden van de fractie van het CDA en ChristenUnie hebben vragen gesteld waarom deze restcategorie ontbreekt.70 De wetgever geeft aan dat er twee opties waren. De eerste optie was kiezen voor een zeer gedetailleerde opsomming van algemeen nuttige doelen in combinatie met een restcategorie.71 Er is niet gekozen voor deze optie omdat een dergelijke opsomming niets toevoegt aan het ANBIbegrip zoals dit bestond voor invoering van de Geefwet, aangezien de open norm die toen gold in feite gezien kon worden als één grote restcategorie.72 Volgens de wetgever blijft er discussie bestaan over de invulling van het begrip ‘algemeen nut’ wanneer een open restcategorie wordt opgenomen zoals wel is gebeurd in het Verenigd Koninkrijk en in Duitsland.73 De tweede optie was om te kiezen voor een aantal ruime begrippen, zoals nu is vastgelegd in artikel 5b AWR. De wetgever geeft aan ervoor gekozen te hebben om de omschrijving van de deelrubrieken zo algemeen te houden, dat er ruimte blijft om mee te buigen met veranderingen van maatschappelijke opvattingen.74 Daar komt bij dat de staatssecretaris heeft aangegeven dat het ANBI-begrip inhoudelijk niet is veranderd.75 De Vereniging van Fondsen in Nederland verwacht dat de categorie ‘welzijn’ als restcategorie gaat fungeren.76 Gezien het feit dat er inhoudelijk niets veranderd is zullen instellingen in de toekomst ook onder het ANBI-begrip vallen indien dit in het verleden ook mogelijk was. Het is denkbaar dat deze instellingen dan onder de zeer ruime categorie welzijn vallen. Daarom is het des te vreemder dat de staatssecretaris per 1 januari 2013 volkshuisvestiging heeft toegevoegd als categorie van algemeen nuttige doelen in artikel 5b AWR. De wijziging heeft plaatsgevonden naar aanleiding van de uitspraak van de Hoge Raad op 13 januari 2012 dat woningbouwcorporaties kunnen kwalificeren als ANBI.77 De staatssecretaris had naar aanleiding van deze uitspraak beter kunnen concluderen dat de maatschappelijke opvatting is veranderd en dat woningbouwcorporaties nu bijvoorbeeld onder de categorie welzijn vallen. Dit was veel sterker geweest dan een nieuwe categorie op te nemen in artikel 5b AWR, aangezien de staatssecretaris had aangegeven dat de deelcategorieën zo ruim waren opgezet dat het mogelijk was om mee te buigen met veranderingen van de maatschappelijke

67

Zie o.a. S.J.C. Hemels, ‘Gedefinieerde belangen: algemeen nut na de Geefwet’, WPNR 2012/6917, S.A.M. de Wijkerslooth-Lhoëst, ‘De Geef- en Neemwet: fiscale maatregelen 2012 voor ANBI's, stichtingen en verenigingen’, ftV 2011/11 en W.G. van Vliet, ‘De Geefwet gewogen’, KWEP 2012/39. 68 S.J.C. Hemels, ‘Gedefinieerde belangen: algemeen nut na de Geefwet’, WPNR 2012/6917 en S.A.M. de Wijkerslooth-Lhoëst, ‘De Geef- en Neemwet: fiscale maatregelen 2012 voor ANBI's, stichtingen en verenigingen’, ftV 2011/11. 69 Brief van SBF aan de leden van de Vaste Commissie van Financiën, betreffende reactie op Geefwet t.b.v. ronde tafelgesprek, 11 oktober 2011, http://www.verenigingvanfondsen.nl/viewer/file.aspx?fileinfoID=240 70 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 18. 71 Idem. 72 Idem. 73 Kamerstukken II 2010/11, 32 740, nr. 6, p. 4. 74 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 18. 75 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 7. 76 Verenging van Fondsen in Nederland, http://www.verenigingvanfondsen.nl/viewer/file.aspx?fileinfoID=268 77 Hoge Raad 13 januari 2012, BNB 2012/89.

15

opvattingen. Nu lijkt het er op dat er inderdaad wetswijzigingen moeten plaatsvinden indien de maatschappelijke opvatting verandert. Uiteindelijk zal afgewacht moeten worden of de categorie ‘welzijn’ breed genoeg is om toekomstige maatschappelijke ontwikkelingen te ondervangen of dat bij elke verandering (zoals bij de woningbouwcorporaties) toch de wet moet worden aangepast. In dat geval zorgt de limitatieve opsomming namelijk voor evenveel rechtsonzekerheid als voor invoering van de Geefwet het geval was met de open norm. Op het moment dat de limitatieve opsomming niet kan meebuigen met de maatschappelijke opvattingen is een instelling steeds afhankelijk van de wetgever. Mijns inziens leidt onduidelijkheid op dit punt ook niet tot het uiteindelijke doel van de Geefwet: het stimuleren van particuliere vrijgevigheid aan ANBI’s en CI’s. De staatssecretaris had er beter aan gedaan geen wetswijziging door te voeren en het begrip welzijn te laten fungeren als vangnet voor veranderingen in de maatschappelijke opvattingen.

2.4.5

Commerciële activiteiten

Een inhoudelijke wijziging die zich voordoet met betrekking tot het nieuwe ANBI-begrip ziet op het verrichten van commerciële activiteiten door instellingen die een ANBI-status willen verkrijgen. Voor invoering van de Geefwet was het niet altijd duidelijk hoe deze commerciële activiteiten zich verhielden tot het algemeen nut. Een instelling moet namelijk voor ten minste 90% het algemeen nut beogen wil zij in aanmerking komen voor de ANBI-status. De vraag was of commerciële activiteiten aan dit 90% criterium in de weg stonden.78 Voor invoering van de Geefwet werd er voor het 90% criterium gekeken naar de wijze waarop de inkomsten verkregen werden.79 Indien er voor meer dan 10% vermogen werd opgehaald met commerciële activiteiten, werd er volgens de belastingdienst geen algemeen nuttig doel maar een zakelijk doel nagestreefd. Dit stond de ANBI-status vervolgens in de weg. Deze benaderingswijze werd door de Commissie algemeen nut beogende instellingen onjuist geacht. In het ‘Rapport van de Commissie algemeen nut beogende instellingen’ zet zij uiteen dat het voor de ANBI-status niet van belang zou moeten zijn hoe instellingen aan hun geld komen – bijvoorbeeld door middel van beleggingen, ondernemen of door schenkingen – maar dat het er om gaat wat er met het geld gebeurt.80 Deze benaderingswijze heeft de staatssecretaris overgenomen. Sinds de invoering van de Geefwet wordt het 90% criterium niet langer uitgelegd als een inkomenstoets. De hoogte van de omzet uit commerciële activiteiten in relatie tot de totale omzet is voor de beantwoording van de vraag of een instelling 90% of meer het algemeen nut beoogt vanaf 1 januari 2012 niet meer doorslaggevend.81 Sinds de invoering van de Geefwet wordt voor het verlenen van de ANBI-status gekeken of de besteding van de inkomsten voor 90% of meer ten goede

78

De staatssecretaris had in zijn brief van 9 juli 2009 (Kamerstukken II 2008/09, 31 930, nr. 8, p. 2) al het standpunt ingenomen dat ANBI’s commerciële activiteiten kunnen verrichten als de inkomsten worden besteed aan een algemeen nuttig doel en de commerciële activiteiten geen doel op zich vormen. In de praktijk werd deze mening niet overgenomen door de belastingdienst. De belastingdienst was van mening dat commerciële activiteiten niet kwalificeerde als algemeen nuttige activiteiten. 79 Kamerstukken II 2008/09, 31 930, nr. 9, p. 61. 80 Commissie algemeen nut beogende instellingen, Geschriften van de Verenging voor Belastingwetenschap no. 232, Deventer, 2007, p.148. 81 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 9 en 10.

16

komt aan algemeen nuttige doelen.82 Het doel van het kabinet is te zorgen voor een sterkere cultuursector die minder afhankelijk is van de overheid.83 Met het oog daarop moeten instellingen niet gestraft worden voor het uitoefenen van commerciële activiteiten om zo zelfstandig voor hun inkomen te zorgen.84 Sinds invoering van de Geefwet staan commerciële activiteiten de ANBI-status niet meer in de weg, zolang de inkomsten (baten minus lasten) die met deze activiteiten gerealiseerd worden, binnen een redelijke termijn voor 90% of meer ten goede komen aan een algemeen nuttige doelstelling.85 Artikel 1a lid 6 UR AWR 1994 bepaalt wat commerciële activiteiten zijn. Er is sprake van commerciële activiteiten indien er werkzaamheden worden verricht of diensten worden verleend tegen commerciële tarieven met als doel een winst te genereren ter financiering van de algemeen nuttige activiteiten. Dit betekent dat instellingen een winstoogmerk mogen hebben bij het uitoefenen van de commerciële activiteiten. Algemeen nuttige activiteiten zijn volgens artikel 1a lid 5 UR AWR 1994 alle activiteiten die worden verricht om te voldoen aan de doelstelling van de ANBI. Daarbij is bepaald dat indien alle activiteiten tegen commerciële tarieven worden verricht er geen sprake is van algemeen nuttige activiteiten.86 Een winstoogmerk bij de uitvoering van de algemeen nuttige activiteiten is dus niet toegestaan. Daarvan is sprake indien de algemeen nuttige activiteiten structureel winstgevend zijn.87 Volgens de staatssecretaris wordt dan een winstoogmerk nagestreefd in plaats van een algemeen nuttig doel. Wel geeft de staatssecretaris aan dat afzonderlijke nuttige activiteiten tot een winst mogen leiden en dat een incidentele bate op een algemeen nuttige activiteit niet voor problemen zorgt met betrekking tot de ANBI-status.88 Blijkens de toelichting bij artikel 1a tweede, vijfde en zesde lid, moet de eis dat inkomsten behaald met commerciële activiteiten ten goede moeten komen aan het algemeen nuttige doel van de instelling, bezien worden in combinatie met het bestedingscriterium van artikel 1b, lid 1 UR AWR 1994.89 Het artikel bepaalt dat een ANBI niet meer vermogen mag aanhouden dan dat nodig is voor de continuering van de werkzaamheden die worden verricht ten behoeve van de doelstelling van de instelling. Dit geldt dus ook bij het uitvoeren van commerciële activiteiten. Algemeen nuttige activiteiten mogen dus niet met winstoogmerk worden uitgevoerd en commerciële activiteiten wel, mits deze binnen een redelijke termijn en rekening houdend met het bestedingscriterium worden besteed aan de algemeen nuttige doelen van de instelling. Voor commerciële activiteiten is het dus van belang dat er een koppeling plaatsvindt tussen de opbrengst behaald met deze activiteiten en de besteding daarvan aan het algemeen nuttige doel van de instelling.90 Bekeken in het licht van de deelvraag zorgt de mogelijkheid van het verrichten van commerciële activiteiten door ANBI op zichzelf niet voor extra giften aan CI’s. Wel lijkt deze wijziging in lijn met een ander doel van de overheid, het doel van het kabinet om te zorgen voor een sterkere

82

Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 5. Idem. 84 Idem. 85 Artikel 1a lid 2 UR AWR 1994. 86 Artikel 1a lid 5, UR AWR 1994, tweede volzin. 87 Brief van de staatssecretaris van Financiën van 20 maart 2012, nr. DB/2012/122 U, p. 10. 88 Idem. 89 Kamerstukken 2011/12, 33 006, nr. 18, p. 9. 90 M.M.F.J. van Bakel, ‘Hoe royaal is de Geefwet voor anbi’s?’, WFR 2012/592, p. 5. 83

17

cultuursector die minder afhankelijk is van de overheid.91 Op deze manier kan een ANBI meer eigen inkomen genereren waardoor deze doelstelling wordt bereikt. De Staatssecretaris lijkt bij invoering van de Geefwet te suggereren dat er een verruiming plaatsvindt voor ANBI’s ten opzichte van voor 1 januari 2012 door het toestaan van commerciële activiteiten.92 Maar in feite had de staatssecretaris in zijn brief van 9 juli 2009 al toegezegd dat het verrichten van commerciële activiteiten niet aan de ANBI-status in de weg hoeft te staan, indien het bedrag dat met deze activiteiten wordt opgehaald ten goede komt aan het algemeen nut en de commerciële activiteiten geen doel op zichzelf vormen.93 Er is in feite alleen sprake van een verruiming van het beleid van de belastingdienst ten opzichte van voor 1 januari 2012. Door invoering van de Geefwet volgt de belastingdienst nu het reeds bestaande beleid van de staatssecretaris. Mijns inziens is er dus geen sprake van een verruiming van het beleid, maar van een wettelijke vastlegging van bestaand beleid.

2.4.6

Liquidatiesaldo

De laatste wijziging die zal worden besproken betreft de wijziging in de regel betreffende het liquidatiesaldo. Sinds invoering van de Geefwet staat in artikel 1a lid 1 sub h van de Uitvoeringsregeling AWR dat een liquidatiesaldo dat overblijft bij opheffing van de instelling slechts mag worden uitgekeerd aan een ANBI met dezelfde doelstelling als de instelling die geliquideerd wordt. Voor invoering van de Geefwet moest een liquidatiesaldo worden besteed ten behoeve van een ANBI ‘dan wel op enigerlei andere wijze waarmee het algemeen belang wordt gediend.’94 De regeling is aangescherpt in verband met de introductie van het CI-begrip. De Staatssecretaris wil voorkomen dat giften die gedaan zijn aan de CI niet na liquidatie alsnog ten goede komen aan een gewone ANBI. Voor giften gedaan aan CI’s geldt namelijk een extra giftenaftrek, de multiplier, die niet geldt voor giften aan ANBI’s. Volgens de Staatssecretaris dienen deze giften daarom ook daadwerkelijk terecht te komen bij cultuur.95 Van Vliet is van mening dat de aanscherping van de eis rondom het liquidatiesaldo onjuist is omdat ANBI’s haar normale bestedingen ook niet hoeven uit te keren aan een ANBI met een soortgelijke doelstelling.96 Mijns inziens is deze opmerking juist. Van Bakel is van mening dat de wetgever er beter aan had gedaan om de aangescherpte eis alleen voor CI’s te doen gelden.97 Volgens hem is nu onvoldoende duidelijk waarom de aangescherpte eis nodig is om het algemeen belang te waarborgen.98 Het overgangsrecht dat is geïntroduceerd lost niet alle problemen op. Dit recht geldt alleen voor ANBI’s die voor 1 januari 2012 de ANBI-status al hebben verkregen. Deze instellingen hoeven de statuten met betrekking tot het liquidatiesaldo bij de notaris niet aan te passen. Totdat de instellingen hun regelgeving wijzigingen blijven de bepalingen uit de UR IB 2001 voor hen gelden.

91

Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 5. Idem. 93 Kamerstukken II 2008/09, 31 930, nr. 8, p. 2. 94 Artikel 41a lid 1 onderdeel h, Uitvoeringsregeling IB 2001 (oud). 95 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 18, p. 7. 96 W.G. van Vliet, ‘De Geefwet gewogen’, KWEP 2012/39. 97 M.M.F.J. van Bakel, ‘Hoe royaal is de Geefwet voor anbi’s?’, WFR 2012/592, p. 6. 98 Idem. 92

18

Dit overgangsrecht geldt niet voor instellingen die tussen 1 januari 2012 en 20 maart 2012 ( de publicatie van de uitvoeringsregeling) de ANBI-status hebben verkregen. De statuten van deze instellingen zullen niet de aangescherpte regels omtrent het liquidatiesaldo bevatten. Aangezien dit een van de voorwaarden is voor het verkrijgen en behouden van de ANBI-status betekent dit dat instellingen geen recht meer hebben op de ANBI-status.99 Ook ANBI’s die later de CI-status krijgen zullen niet moeten vergeten hun statuten aan te passen om niet met terugwerkende kracht de ANBIstatus kwijt te raken. Mijns inziens levert de aangescherpte eis rondom het liquidatiesaldo op deze manier een onnodige verzwaring op ten opzichte van voor invoering van de Geefwet en zorgt er niet voor dat er meer particuliere giften worden gedaan aan ANBI’s en CI’s.

2.5 Tussenconclusie: het ANBI-begrip In dit hoofdstuk is onderzocht of het nieuwe ANBI-begrip voldoet aan de doelstelling van de wetgever; het stimuleren van meer particuliere giften aan ANBI’s en in het bijzonder CI’s. Aangezien de ANBI-status nodig is om de CI-status te verkrijgen is het van belang stil te staan bij dit gewijzigde ANBI-begrip. Over het algemeen levert het gewijzigde begrip geen stimulans op om te geven aan ANBI’s en CI’s. De opname van het ANBI-begrip in de AWR leidt tot meer harmonisatie en rechtszekerheid maar daardoor wordt het geven aan CI’s niet gestimuleerd. De mogelijkheid van het verrichten van commerciële activiteiten lijkt een verruiming voor ANBI’s ten opzichte van voor invoering van de Geefwet. Dit kan echter betwijfeld worden omdat de staatssecretaris al van mening was dat commerciële activiteiten de ANBI-status niet in de weg hoefde te staan. Een aantal wijzigingen kan daarentegen ook leiden tot minder particuliere giften aan ANBI’s of CI’s, bijvoorbeeld omdat het moeilijker wordt om de ANBI-status – en dus CI-status – te verkrijgen. Dit lijkt het geval te zijn met betrekking tot de eisen die worden gesteld aan de rechtsvorm. Door deze wijziging worden instellingen uitgesloten, die voor invoering van de Geefwet wel konden kwalificeren als ANBI. Het betreft dan N.V.’s en B.V.’s met een ANBI als moeder. Dit probleem kan mijns inziens worden opgelost door het publiek giften te laten doen aan de moeder en de dochter gebruik te laten maken van de faciliteit voor fondswervende activiteiten. Ik denk dus dat het uitsluiten van bepaalde rechtsvormen niet per definitie hoeft te zorgen voor minder giften aan ANBI’s of CI’s. Ook de limitatieve opsomming van algemeen nuttige doelen kan leiden tot minder instellingen die de ANBIstatus kunnen verkrijgen. Door het ontbreken van een restcategorie is het de vraag of er kan worden ingespeeld op veranderingen van maatschappelijke opvattingen omtrent algemeen nuttige doelen. De wetgever gaf bij invoering van de Geefwet aan dat dit mogelijk was, maar heeft het toch noodzakelijk geacht om een nieuwe categorie toe te voegen voor woningbouwcorporaties. Het toevoegen van een nieuwe categorie lijkt te suggereren dat de limitatieve opsomming niet kan meebuigen met veranderingen van in de maatschappelijke opvattingen. Dit zorgt ervoor dat instellingen nog steeds afhankelijk zijn van de wetgever. Mijns inziens leidt onduidelijkheid op dit punt ook niet tot het uiteindelijke doel van de Geefwet: het stimuleren van particuliere vrijgevigheid aan ANBI’s en CI’s. De wetgever had er beter aan gedaan geen wetswijziging door te voeren en het begrip welzijn te laten fungeren als vangnet voor veranderingen in de maatschappelijke opvatting.

99

H. van Veen, ‘ANBI/SBBI – leuker kunnen we het maken, maar ook ingewikkelder!, Vp-bulletin 2012/45.

19

Daarnaast kan de aangescherpte eis betreffende het liquidatiesaldo er voor zorgen dat er minder particuliere giften aan ANBI’s of CI’s worden gedaan. Indien de statuten niet worden aangepast na het verkrijgen van de CI-status, zal de ANBI-status met terugwerkende kracht kunnen worden ingenomen. Ook valt een aantal instellingen buiten het overgangsrecht. Dit betekent dat instellingen die tussen 1 januari 2012 en 20 maart 2012 ( de publicatie van de uitvoeringsregeling) de ANBI-status hebben verkregen, deze de status na invoering van de regels rondom het liquidatiesaldo zijn verloren. Mijns inziens levert dit onnodige problemen op die niet zullen leiden tot meer giften aan ANBI’s of CI’s.

20

3 De Culturele instelling 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk staat het CI-begrip centraal. De Geefwet heeft tot doel het geefklimaat en het geefgedrag te optimaliseren en oneffenheden in beleid en wetgeving weg te nemen via fiscale gunstige regels voor ANBI’s en CI’s. De wetgever heeft bovendien extra faciliteiten in de Geefwet opgenomen die alleen gelden voor CI’s. Deze faciliteiten moeten het geefgedrag van particulieren extra stimuleren om zo de bezuinigingen in de subsidiesfeer van de culturele sector te compenseren.100 De wetgever geeft aan dat er relatief weinig particuliere giften aan CI’s worden gedaan.101 Daarom is er gekozen voor een tijdelijke extra ondersteuning van CI’s, zodat ook zij een groter giftenaandeel genereren en beter kunnen zorgen voor eigen financiering. In paragraaf 3.1 wordt eerst stilgestaan bij het begrip ‘culturele instelling’ als bedoeld in artikel 5b lid 4 AWR. Dit begrip is nieuw geïntroduceerd sinds 1 januari 2012.In paragraaf 3.2 wordt gekeken wat er verstaan moet worden onder cultuur. In paragraaf 3.3 komt aan bod wanneer de staatssecretaris van mening is dat er sprake is van een CI. Paragraaf 3.4 beschrijft het onderscheid tussen ANBI’s en CI’s en de problemen die dit mogelijk tot gevolg heeft. Paragraaf 3.5 sluit af met een conclusie.

3.2 Het begrip ‘culturele instelling’ in artikel 5b lid 4 AWR. Sinds 1 januari 2012 staat er in de wet dat een ANBI die zich uitsluitend of nagenoeg uitsluitend richt op cultuur kan verzoeken aangemerkt te worden als CI. Artikel 5b AWR bepaalt dat de ANBI-status kan worden verkregen als de instelling een algemeen nuttig doel nastreeft. Een van de algemeen nuttige doelen in de zin van artikel 5b lid 2 AWR is cultuur. Tot 2010 golden er fiscale faciliteiten voor kerkelijke, charitatieve, wetenschappelijke instellingen, algemeen nut beogende instelling en culturele instellingen.102 Daarom rees de vraag of de culturele instelling genoemd werd ter verduidelijking van het begrip algemeen nut of dat een culturele instelling als een apart begrip gezien moest worden.103 De Hoge Raad oordeelde in het Brassband-arrest dat een instelling die cultuur nastreeft het algemeen nut kan beogen, maar dan moet worden getoetst of dit daadwerkelijk zo is.104 Dat betekent dat de instelling een algemeen belang moet beogen in tegenstelling tot een particulier of individueel belang. Sinds 1 januari 2012 kan een instelling die volgens artikel 5b lid 3 AWR het algemeen nuttig doel ‘cultuur’ nastreeft aangemerkt worden als ANBI. Een ANBI dient (nagenoeg) geheel het algemeen nut te beogen. Vervolgens kan een ANBI die 90% of meer een cultureel doel nastreeft een verzoek doen om aangemerkt te worden als CI, ingevolge artikel 5b lid 4 AWR. Instellingen mogen dus maximaal 10% particulier belang beogen om de ANBI-status te verkrijgen. Wil een instelling vervolgens aangemerkt worden als CI dan moet zij minstens 90% een cultureel belang beogen. CI’s zijn dus altijd ANBI’s, maar ANBI’s zijn slechts CI’s indien zij voor meer dan 90% het algemeen belang nastreven en dit belang een cultureel belang betreft. Instellingen 100

Regeerakkoord VVD-CDA, ‘Vrijheid en verantwoordelijkheid’, 30 september 2010, p. 33. Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 9. 102 Kamerstukken II 1951/52, 2492, nr. 2. 103 J.E.A.M. van Dijck en I.J.F.A. van Vijfeijken, ‘Instellingen van algemeen nut’, FED 2005, p. 10 – 12 en o.a. Hoge Raad 18 december 1985, BNB 1986/103. 104 Hoge Raad 13 juli 1994, BNB 1994/280. 101

21

moeten een verzoek doen bij de belastingdienst ingevolge artikel 5b lid 4 AWR willen zij aangemerkt kunnen worden als CI.105 De inspecteur geeft daarop een voor bezwaar bevatbare beschikking af.106 Indien instellingen worden aangemerkt als CI wordt dit verwerkt in de door de belastingdienst gepubliceerde ANBI lijst, die voor iedereen te raadplegen is.107

3.3 Het begrip ‘cultuur’ In de memorie van toelichting heeft de wetgever aangegeven wat er onder cultuur verstaan moet worden.108 Daarbij grijpt hij terug op de definitie van cultuur volgens het woordenboek: “ het geheel van geestelijk en fysieke voortbrengselen en verworvenheden van een gemeenschap.” De wetgever geeft daarbij aan dat het bij cultuur moet gaan om instellingen die streven naar een “hoogwaardig cultuuraanbod dat voor zo veel mogelijk mensen toegankelijk is”.109 Gedacht kan worden aan instellingen die zich bezighouden met beeldende kunst, bouwkunst, erfgoed (een monument, museum, archief), dans, film, letteren, muziek, theater, nieuwe media of vormgeving.110 De Nederlandse Orde van Belastingadviseurs Commissie Wetsvoorstellen (hierna: NOB) levert kritiek op het begrip cultuur.111 Allereerst vraagt zij zich af of de beperking tot ‘hoogwaardige cultuur’ die de wetgever in de memorie van toelichting aanlegt in overeenstemming is met de wet.112 De wet eist immers alleen dat er sprake moet zijn van cultuur en algemeen belang. Daarnaast is zij van mening dat het begrip cultuur zich niet leent om uitgelegd te worden door de belastingdienst en belastingrechter nu het tot op heden niemand gelukt is een definitie van het begrip ‘cultuur’ te vormen waar iedereen het mee eens is. Daarnaast werd in de Eerste Kamer opgemerkt dat niet duidelijk is wat onder het begrip ‘cultuur’ valt.113 Daarop heeft de wetgever geantwoord dat artikel 14 van de begroting van het Ministerie van OCW het begrip cultuur concreet afbakent.114 In dit artikel wordt voor indicatoren over cultuur verwezen naar de brochure ‘Cultuur in Beeld 2011’.115 De brochure verwijst naar de termen culturele sector, creatieve industrie en creatieve klasse die vaak door elkaar heen lopen. In de brochure staat dat er bij de afbakening van de culturele sector gebruik wordt gemaakt van de bredere definitie van ‘creatieve industrie’ van het CBS.116 Hierbij vormen drie pijlers het uitgangspunt: kunsten en cultureel erfgoed, media- en entertainmentindustrie en 105

Voor reeds bestaande ANBI’s voor 2012 heeft de belastingdienst zelf gekeken of de instelling voldeed aan de eisen van een CI. Deze ANBI’s hebben automatisch de CI-status verkregen. Zie voetnoot 56. 106 Artikel 5b lid 5 AWR. 107 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p.26. Zie ook http://www.belastingdienst.nl/rekenhulpen/giften/anbi_zoeken 108 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 24. 109 Idem. 110 Idem. 111 Zie Commentaar NOB van 5 oktober 2011, p. 12 en 13. 112 Idem. 113 Kamerstukken I 2011/12, 33 003, G, blz. 11. 114 Idem. 115 Zie artikel 14 van de begroting van het ministerie van OCW (Vindplaats: http://www.rijksbegroting.nl/2012/voorbereiding/begroting,kst160361_15.html) 116 Zie brochure ‘Cultuur in beeld’, november 2011 (Vindplaats: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-enpublicaties/brochures/2011/05/17/cultuur-in-beeld-2011.html), p.11. Zie ook N. Braams, Onderzoeksrapportage Creatieve Industrie, CBS 2010. Het CBS maakt gebruik van de standaard SBI bedrijvenindeling. Het bouwt voort op het onderzoek dat op verzoek van OWC is verricht in het kader van het programma Cultuur en Economie.

22

creatieve zakelijke dienstverlening. Volgens de brochure valt de culturele sector geheel of gedeeltelijk onder een van deze pijlers.117 Binnen de pijlers vindt creatie, productie en exploitatie plaats. Zie figuur 2.1 uit de brochure ‘Cultuur in beeld’.118

Tot de culturele sector behoren alle activiteiten van pijler 1, kunsten en cultureel erfgoed.119 Dit is niet het geval bij de andere twee pijlers. Daarover zegt de brochure het volgende: “Tot de culturele sector behoren alleen die activiteiten die tijdens de creatie of productie gebruik maken van dezelfde keten als kunsten en cultureel erfgoed (zoals musici, filmmakers, architecten en vormgevers) of waar er bij de exploitatie sprake is van auteursrecht (zoals de verkoop van boeken, cd’s). Hier hanteren we deze afbakening zo consequent mogelijk. Daarbij zijn er echter wel grensgevallen’ die net buiten de afbakening vallen.”120 De staatssecretaris is daarom van mening dat het begrip ‘cultuur’ voldoende is afgebakend.121 In ieder geval vallen niet onder cultuur kerken en kerkelijke instellingen.122 Als culturele instelling worden wel de volgende gevallen aangemerkt: • instellingen die statutair en feitelijk een landgoed in stand houden waar ook culturele activiteiten plaatsvinden,123 • instellingen die zich bezig houden met het onderhouden of restaureren van een fort of een molen, waar rondleidingen plaatsvinden,124 • private cultuurfondsen zoals het Prins Bernard Cultuurfonds, indien en voor zover zij zich (nagenoeg) geheel richt op culturele doelen.

117

Zie brochure ‘Cultuur in beeld’, november 2011, p. 11. Deze figuur is overgenomen uit de brochure ‘Cultuur in Beeld’, november 2011, p. 11. 119 Zie brochure ‘Cultuur in beeld’, november 2011 (Vindplaats: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-enpublicaties/brochures/2011/05/17/cultuur-in-beeld-2011.html), p.12. 120 Zie brochure ‘Cultuur in beeld’, november 2011, p. 12. 121 Kamerstukken I 2011/12, 33 003, G, p. 11. 122 Idem. 123 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 22. 124 Idem. 118

23

Mijns inziens is het begrip ‘cultuur’ een zeer ruim begrip dat zich lastig laat definiëren. Met de introductie van de Geefwet is aan de hand van specifieke voorbeelden, de Van Dale en verwijzingen naar de begroting van het Ministerie van OCW en de brochure ‘Cultuur in Beeld’ geprobeerd dit lastige begrip uit te leggen. Maar zoals de staatssecretaris zelf al heeft aangegeven zal het begrip ‘cultuur’ in de praktijk vaak aanleiding geven tot discussie.125 Volgens de NOB kan dit het geval zijn bij instellingen die balanceren op de grens van welzijn of cultuur.126 Als voorbeeld wordt een jeugdtheatergroep aangehaald die primair schoolvoorstellingen maakt over pesten en de vraag of dit onder welzijn, onderwijs of cultuur valt.127 In eerste instantie zal de belastingdienst zich over dit soort kwesties moeten uitspreken. Het eindoordeel ligt echter bij de rechter. Totdat de rechter zich hierover uitspreekt zal het begrip ‘cultuur’ onduidelijk blijven.

3.4 Kwalificatie als CI volgens staatssecretaris De wetgever heeft het begrip CI verder toegelicht in de nota naar aanleiding van het verslag.128 In deze nota brengt hij een toetsingskader aan ter invulling van de in paragraaf 3.3 genoemde voorwaarde dat er sprake moet zijn van een ‘hoogwaardig cultuuraanbod’ dat voor zoveel mogelijk mensen toegankelijk is. De wetgever geeft in deze nota aan dat er sprake is van een CI bij een instelling die statutair en feitelijk activiteiten uitoefent die het culturele aanbod realiseren, verspreiden of beheren en behouden.129 Deze activiteiten dienen vrij toegankelijk te zijn voor een ieder. De wetgever vindt het een indicatie dat een instelling een CI is, indien deze is aangesloten bij een relevante brancheorganisatie of volgens de overheid in aanmerking komt voor een subsidie. Hij geeft verder aan dat ook kenniscentra en private cultuurfondsen kunnen kwalificeren als CI, indien zij zich (nagenoeg) uitsluitend richten op culturele doelen, zoals beschreven onder paragraaf 3.3. Een instelling die naast een cultureel doel ook nog een andere algemeen nuttig doel nastreeft komt niet in aanmerking voor de CI-status.130 De staatssecretaris geeft aan dat dit opgelost kan worden door het culturele doel af te splitsen in een nieuwe instelling die zich wel (nagenoeg) geheel bezig houdt met cultuur.131 Deze afgesplitste instelling kan dan een verzoek doen om aangemerkt te worden als CI. Instellingen die veel aan cultuur doen, maar waarbij het particuliere belang van de leden voorop staat, kunnen niet worden aangemerkt als ANBI en dus ook niet als CI.132 In de nota van wijziging geeft de staatssecretaris aan dat de belastingdienst zal oordelen of een ANBI ook aangemerkt kan worden als CI aan de hand van een toetsingskader dat nog ontwikkeld moet worden in overleg met het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (hierna: OCW).133 Daarop is in de Eerste Kamer de vraag gesteld waarom het overleg over dit toetsingskader met het Ministerie van OCW niet plaats heeft gevonden voordat het wetsvoorstel van de Geefwet werd ingediend.134 De staatssecretaris geeft aan dat de hoofdlijnen van die afbakening wel afgestemd 125

Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 24. Zie Commentaar NOB van 5 oktober 2011, p. 12. 127 Zie Commentaar NOB van 5 oktober 2011, p. 12. 128 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 21. 129 Idem. 130 Idem. 131 Idem. 132 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 24. 133 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 21. 134 Kamerstukken I 2011/12, 33 003, G, p. 11. 126

24

waren, maar dat nog gewerkt moest worden aan de ‘finetuning’.135 De staatssecretaris merkt verder op dat indien nodig, de belastingdienst contact zal hebben met het Ministerie van OCW om eventuele discussiegevallen in de afbakening met hen te overleggen.136 Daarnaast zijn er in de Eerste Kamer vragen gesteld over wat er verstaan moet worden onder ‘relevante’ brancheorganisaties.137 Daarvan zegt de staatssecretaris het volgende: “De relevante brancheorganisaties zijn die organisaties die als koepel fungeren voor de instellingen die zich bezighouden met de in artikel 14 van de begroting van OCW genoemde terreinen. Het gaat hierbij om de Nederlandse Galerie Associatie, de Federatie instandhouding monumenten, de Branchevereniging archiefinstellingen, en koepels die zijn aangesloten bij de Federatie Cultuur. De koepels die zijn aangesloten bij de Federatie Cultuur, zijn de Koepel Opera, de Werkgevers Kunst en Cultuur, de Kunstconnectie, de Rijksgesubsidieerde Filminstellingen, de Brancheorganisatie Acteursbureaus, de Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals, de Vereniging Nederlandse Muziek Ensembles, de Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten, de Nederlandse Museumvereniging, de Vereniging van Rijksgesubsidieerde Musea, de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties, de Vereniging Werkgevers Amateurskunst en de Werkgeversvereniging Openbare Bibliotheken”

3.5 Problemen bij het onderscheid tussen ANBI’s en CI’s 3.5.1

Mogelijke uitvoeringsproblemen

Fractieleden van GroenLinks en SGP hebben vragen gesteld of het onderscheid tussen CI’s en andere ANBI’s niet tot uitvoeringsproblemen kan leiden.138 De staatssecretaris heeft aangegeven dat de kwalificatie als CI gebeurt door de belastingdienst. Het toetsingskader is opgesteld samen met het Ministerie van OCW. De staatssecretaris verwacht daardoor nauwelijks uitvoeringsproblemen. 139 Hij is van mening dat het onderscheiden van CI’s binnen de ANBI’s goed mogelijk is aan de hand van het toetsingskader. Met ingang van 1 januari 2012 heeft de belastingdienst voor alle bestaande ANBI’s beoordeeld welke ANBI’s in aanmerking komen voor de status als CI. Indien de instelling op 1 januari 2012 al als ANBI aangewezen was en uit de gegevens van de belastingdienst blijkt dat de instelling voldoet aan de eisen voor CI, kregen deze instellingen automatisch de CI-status.140 De NOB is echter van mening dat uitvoeringsproblemen juist ontstaan door alle nieuwe verzoeken die zullen worden gedaan.141 Zij verwacht dat de grote fiscale voordelen voor giften aan CI’s een aanzuigende werking hebben op ANBI’s die stellen een CI te zijn.142 Er is een landelijk ANBI team binnen de belastingdienst 135

Kamerstukken I 2011/12, 33 003, G, p. 11. Idem. 137 Idem. 138 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 22. 139 Idem. 140 Zie http://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/bldcontentnl/belastingdienst/zakelijk/bijzondere_regelingen /goede_doelen/algemeen_nut_beogende_instellingen/culturele_anbi/hoe_krijgt_een_anbi_de_status_culturel e_anbi 141 Zie Commentaar NOB van 5 oktober 2011, p. 13. 142 Idem. 136

25

dat zich bezighoudt met ANBI en CI aanvragen. Bij een CI aanvraag geeft de doorslag of de instelling in aanmerking kwam of komt voor subsidie of dat de instelling is aangesloten bij een brancheorganisatie.143 Op die manier kan de belastingdienst gemakkelijk bekijken of een ANBI recht heeft op de CI-status. Sinds 1 januari 2012 zijn ongeveer 3.000 instellingen door de belastingdienst aangemerkt als CI.144 Inmiddels hebben ruim 4.000 instellingen de CI-status verkregen. Tot nu toe is niet gebleken dat de belastingdienst de toename van CI aanvragen niet aan kan.

3.5.2

Mogelijk sprake van misbruik CI-status

Fractieleden van GroenLinks en SGP hebben tevens vragen gesteld of er door het onderscheid binnen ANBI’s geen risico’s op misbruik ontstaan.145 De staatssecretaris verwacht dat misbruik of oneigenlijke constructies vroeg waargenomen kunnen worden.146 De reden hiervoor is dat instellingen door de belastingdienst als CI aangemerkt moeten worden om in aanmerking te komen voor de extra giftenaftrek (multiplier) en andere faciliteiten en de donateur de extra giftenaftrek in de aangifte apart moet aangeven.147 Vrieling en Bruggink wijzen echter op het risico dat misbruik pas laat waargenomen kan worden, namelijk ruim een jaar nadat de gift aan een instelling is gedaan, juist omdat deze afzonderlijk moet worden aangegeven in de aangifte. 148 Mijns inziens is deze waarschuwing terecht. In principe kunnen particulieren de ANBI-lijst, met daarop het herkenningsteken voor CI’s, vrij raadplegen. Daardoor kan men zien of de extra giftenaftrek van toepassing is. Maar instellingen zonder CI-status kunnen gemakkelijk misbruik maken van deze status. Bijvoorbeeld door onterecht op de website te melden dat de instelling de CI-status bezit en daarbij informatie geeft over de extra fiscale voordelen. Particulieren zullen in dat geval minder snel geneigd zijn uit te zoeken of de instelling daadwerkelijk een CI is. Pas na het claimen van de extra giftenaftrek in de aangifte zal duidelijk zijn dat de instelling ten onrechte de CI-status voert. Dit levert veel onnodige werkdruk op voor de belastingdienst. Dit zou de wetgever tegen kunnen gaan door opname van een boete systeem voor CI’s zodat dit misbruik afschrikt, al zal dit ook pas naderhand iets opleveren.

3.5.3

Mogelijk in strijd met het gelijkheidsbeginsel

De extra faciliteiten die alleen gelden voor CI’s zorgen voor onderscheid tussen ANBI’s. ANBI’s met cultuur als doelstelling kunnen de CI-status verkrijgen en gebruik maken van bepaalde faciliteiten waar andere ANBI’s geen gebruik van kunnen maken. Leden van de Fractie Groen Links en de ChristenUnie stellen vragen of het onderscheid binnen ANBI’s geen strijdigheid met het gelijkheidsbeginsel oplevert.149 Zij vragen zich af waarom ANBI’s die andere doelen dienen geen recht hebben op dezelfde voordelen. Vrieling en Bruggink vinden het onderscheid tussen CI’s en ANBI’s niet te verklaren.150 Zij geven bovendien aan dat CI’s al een streepje voor hebben op gewone ANBI’s 143

Zie Congresbundel ‘Cultuur, daar geef je om’, 2012, p. 44 en 87. Zie Congresbundel ‘Cultuur, daar geef je om’, 2012, p. 43. 145 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 22. 146 Idem. 147 Idem. 148 C. Vrieling en H.R. Bruggink, ‘Culturele instellingen’, WPNR 2012/6917. 149 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 21 en 22. 150 C. Vrieling en H.R. Bruggink, ‘Culturele instellingen’, WPNR 2012/6917.

144

26

omdat zij inkomsten kunnen halen uit kaartverkoop voor een bezoek aan de instelling. Dit is voor een ANBI als het Rode Kruis niet mogelijk. De NOB merkt op dat het verschillend behandelen van CI’s en overige ANBI’s kan leiden tot een verschuiving van giften aan goede doelen en niet noodzakelijkerwijs tot een toename van giften in het algemeen.151 De NOB vraagt zich daarom af of er een rechtvaardiging is voor het overheidsingrijpen en waarom een gift aan een CI belangrijker is dan een gift aan instelling die op een ander gebied actief is.152 De staatssecretaris geeft hier helaas geen antwoord op. Hij geeft alleen aan dat ANBI’s en CI’s om verschillende (niet verder uitgewerkte) redenen niet vergelijkbaar zijn en dat het regeerakkoord zich nadrukkelijk richt op de bezuinigingen in de cultuursector.153 Maar zoals de NOB ook opmerkt is niet alleen de culturele sector door bezuinigingen getroffen.154 Mijns inziens heeft de staatssecretaris hier een budgettair belang laten prevaleren. Het aantal CI’s in Nederland is relatief beperkt. De kosten voor de extra giftenaftrek voor CI’s zijn EUR 12 miljoen.155 Indien de voordelen die gelden voor de CI van toepassing zouden zijn op alle ANBI’s kost het de overheid EUR 170 miljoen.156 De staatssecretaris geeft aan dat een algemene multiplier voor alle ANBI’s alleen budgetneutraal kan worden vormgegeven indien andere elementen uit de giftenaftrek worden versoberd. De vraag is of een budgettair argument een eventuele strijdigheid met het gelijkheidsbeginsel kan rechtvaardigen. Eerst moet gekeken worden of een beroep op het gelijkheidsbeginsel kan slagen. Het gelijkheidsbeginsel is een grondrecht, neergelegd in artikel 1 van de Grondwet. Maar op basis van artikel 120 mag de rechter de Geefwet niet toetsen aan de Grondwet. De rechter mag wel toetsen aan Internationaal en Europees recht. Mogelijk is de verschillende behandeling van CI’s en andere ANBI’s in strijd met het internationale recht. Artikel 26 van het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten bepaalt immers: “Allen zijn gelijk voor de wet en hebben zonder discriminatie aanspraak op gelijke bescherming door de wet. In dit verband verbiedt de wet discriminatie van welke aard ook en garandeert een ieder gelijke en doelmatige bescherming tegen discriminatie op welke grond ook, zoals ras, huidskleur, geslacht, taal, godsdienst, politieke of andere overtuiging, nationale of maatschappelijke afkomst, eigendom, geboorte of andere status.”157 De rechter zou dus kunnen toetsen of de Geefwet in strijd is met het gelijkheidsbeginsel. In principe worden hier gelijke gevallen ongelijk behandeld. In casu worden CI’s anders behandeld dan overige ANBI’s. Toch denk ik niet dat een beroep op het gelijkheidsbeginsel zal slagen. Sinds het arrest Della Ciaja/Italië is gewezen door de HvJ EU stelt de Hoge Raad zich erg terughoudend op wanneer het gaat om toetsing van wetten aan het gelijkheidsbeginsel.158 In dit arrest kwam naar voren dat de 151

Zie Commentaar NOB van 5 oktober 2011, p. 11. Idem. 153 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 22. 154 Zie Commentaar NOB van 5 oktober 2011, p. 11. 155 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 22. 156 Idem. 157 Artikel 26 Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten. 158 EHRM 22 juni 1999, BNB 2002/398. Voor de zaak Della Ciaja/ Italië had de wetgever ‘a certain margin of appreciation’. De Hoge Raad heeft de nuancering het Hof de zaak Della Ciaja/ Italië heeft aangebracht, overgenomen in haar arresten van Hoge Raad 12 juli 2002, BNB 2002/399 en BNB 2002/400, de zogenoemde kinderopvangarresten. 152

27

wetgever een wide margin of appreciation heeft met betrekking tot de vraag welke gevallen gelijk zijn en of er objectieve rechtvaardigingsgronden zijn voor ongelijke behandeling van eventueel gelijke gevallen. Op basis van deze wide margin of appreciation wijst de Hoge Raad een beroep op het gelijkheidsbeginsel keer op keer af. Hij verwijst daarbij naar de argumenten die de wetgever heeft gegeven tijdens de parlementaire behandeling van de bepaling die in het geding is. Volgens Van Vijfeijken is het dan ook te verwachten dat de Hoge Raad genoegen zal nemen met het argument van de staatssecretaris dat een CI en een overige ANBI geen gelijke gevallen zijn, ook al is dit voor (donateurs van) niet-culturele ANBI’s onbegrijpelijk.159 Onlangs oordeelde Rechtbank Breda inzake bedrijfsopvolgingsfaciliteiten in de Successiewet dat deze regeling in strijd is met het gelijkheidsbeginsel en dat andere verkrijgers ook recht moeten hebben op toepassing van deze faciliteiten.160 Het is de vraag wat de Hoge Raad in deze zaak zal oordelen. Indien de Hoge Raad de uitspraak van de Rechtbank volgt zal het onderscheid tussen CI’s en ANBI’s ook in strijd kunnen zijn met het gelijksbeginsel. Mijns inziens is de kans echter klein dat de Hoge Raad zal oordelen dat er sprake is van strijd met het gelijkheidsbeginsel, aangezien hij sterk de leer van de wide margin of appreciation van de wetgever aanhangt.

3.5.4

Mogelijk in strijd met EU recht

Naast strijd met het gelijkheidsbeginsel zou de Geefwet ook in strijd kunnen zijn met het EU-recht. Het EU-recht bepaalt dat staatssteun verboden is in artikel 107 – 109 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (hierna: VwEU). Volgens artikel 107 VWEU is staatssteun een begunstiging in welke vorm ook, met staatsmiddelen, die bepaalde ondernemingen of producties bevoordelen waardoor de werking van de interne markt kan worden verstoord. Op grond van artikel 108 lid 3 VwEU moet elk voornemen tot invoering van een regeling die mogelijkerwijs gezien kan worden als staatssteun, worden voorgelegd aan de Europese Commissie. De Commissie oordeelt dan of er sprake is van staatssteun, er twijfel heerst of dat er geen staatssteun is verleend. Bij twijfel of bij mogelijke staatssteun stelt de Commissie een onderzoek in. Zolang het onderzoek loopt mag de regeling niet worden toegepast. Indien achteraf blijkt dat de maatregel een vorm van onverenigbare staatssteun is moet de staat het voordeel (met daarbovenop rente) terugnemen. In artikel 107 lid 3 VwEU staat een aantal situaties van staatssteun beschreven welke mogelijk verenigbaar zijn met de interne markt. De Europese Commissie oordeelt dan of er sprake is van een van de uitzonderingen waardoor de staatssteunmaatregel wel verenigbaar is met de interne markt. Een van deze uitzonderingen vormen staatssteunmaatregelen om de cultuur en de instandhouding van het culturele erfgoed te bevorderen. De extra giftenaftrek in de Wet IB 2001 en de Wet Vpb 1969 die gelden voor giften aan CI’s is ter goedkeuring voorgelegd aan de Europese Commissie.161 De staatssecretaris verwachtte geen problemen, aangezien er in het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie rechtvaardigingsgronden zijn voor steunmaatregelen ter bevorderen van cultuur.162 Met ingang van 20 maart 2013 heeft de Europese Commissie deze staatssteun

159

I.J.F.A. van Vijfeijken, ‘De giftenaftrek in de inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting’, WPNR 2012(6917), p. 127. 160 Rechtbank Breda 13 juli 2012, V-N 2012/43.20, LJN: BX3386. 161 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 8 en Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 25. 162 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 28.

28

goedgekeurd.163 De staatssecretaris heeft daarop aangegeven dat de multiplier tot en met de aangifte over het jaar 2017 beschikbaar zal zijn.164 De integrale belastingplicht en de bestedingsreserve, twee andere faciliteiten die alleen gelden voor CI’s, zijn niet ter goedkeuring voorgelegd aan de Europese Commissie. Volgens Vrieling en Bruggink had dit wel gemoeten, aangezien deze regelingen ook zorgen voor extra financiële middelen voor CI’s, terwijl andere ANBI’s hier geen gebruik van kunnen maken.165 Nu de Europese Commissie inmiddels heeft geoordeeld dat de multiplier aangemerkt kan worden als verenigbare staatssteun lijkt het mij onwaarschijnlijk dat de overige twee faciliteiten niet verenigbaar zullen zijn met de interne markt. Indien de Europese Commissie echter later oordeelt dat deze twee faciliteiten aangemerkt moeten worden als verboden staatssteun moeten instellingen het voordeel plus rente terugbetalen aan de staat. Mijns inziens had de staatssecretaris beter het zekere voor het onzekere kunnen nemen en deze maatregelen net zoals de multiplier ook voor moeten leggen aan de Europese Commissie.

3.5.5

Gemeentelijke instellingen

Een laatste probleem dat ontstaat bij het onderscheid tussen ANBI’s en CI’s ziet op gemeentelijke instellingen. Ingevolge artikel 5b lid 2 AWR zijn publiekrechtelijke instellingen automatisch aangemerkt als ANBI. Er ontstaat een probleem indien bijvoorbeeld een museum, welke normaal in aanmerking komt voor de CI-status, onderdeel is van de gemeente. Op grond van artikel 5b lid 2 AWR wordt de gehele publiekrechtelijke instelling aangemerkt als ANBI. Volgens de belastingdienst komt een gemeentelijke museum niet in aanmerking voor de CI-status aangezien zij een onderdeel is van de gemeente en niet in ondergebracht in een afzonderlijke rechtspersoon.166 Aangezien een gemeentelijk museum onderdeel is van de gemeente kan zij nooit voor 90% of meer een cultureel belang nastreven omdat de gemeente ook andere taken uitoefent. Volgens Van Vijfeijken is dit standpunt discutabel.167 Vroeger ging het ministerie van Financiën ervan uit dat het begrip ‘instelling’ en ‘rechtspersoon’ samenvielen.168 Uit eerdere jurisprudentie volgde echter dat het begrip ‘instelling’ en ‘rechtspersoon’ niet gelijk is.169 In de literatuur is gewezen op de discrepantie tussen wettekst en de uitleg daarvan door de staatssecretaris.170 In de wet wordt namelijk niet gesproken over ‘rechtspersoon’ maar over een ‘instelling’. Als de staatssecretaris het begrip ‘rechtspersoon’ wil hanteren dient dit te worden opgenomen in de wet. In het per 1 januari 2012 ingevoerde artikel 5b AWR wordt echter ook weer gesproken over een ‘instelling’ en niet over het een ‘rechtspersoon’. Daaraan verbindt Van Vijfeijken de conclusie dat nu de wetgever nog steeds spreekt over het begrip ‘instelling’ in plaats van ‘rechtspersoon’ deze twee begrippen niet hetzelfde zijn om de reden dat er in de literatuur is gewezen op de discrepantie tussen beide begrippen.171 Volgens Van Vijfeijken

163

Zie de uitspraak van de Europese Commissie: http://ec.europa.eu/competition/elojade/isef/case_details.cfm?proc_code=3_SA_34357 164 Zie: http://www.rijksoverheid.nl/ministeries/fin/nieuws/2013/03/20/definitieve-goedkeuring-van-ec-voorextra-belastingvoordeel-cultuurgiften.html 165 C. Vrieling en H.R. Bruggink, ‘Culturele instellingen’, WPNR 2012/6917. 166 Dit kwam naar voren tijden het congres ‘Cultuur daar geef je om’ van 21 november 2012 te Theaters Tilburg. 167 Zie Congresbundel ‘Cultuur, daar geef je om’ 2012, p. 12. 168 Zie Kamerstukken II 1976/77, 14 100 H, nr. 7, p. 8. 169 Hof Leeuwarden 10 april 1972, BNB 1973/33 en Hof Den Bosch 5 februari 1982, BNB 1983/161. 170 J.E.A.M. van Dijck en I.J.F.A. van Vijfeijken, Instellingen van algemeen nut, Kluwer: Deventer 2005, blz. 61. 171 Zie Congresbundel ‘Cultuur, daar geef je om’ 2012, p. 12.

29

worden de instellingen die de ANBI-status kunnen verkrijgen niet beperkt tot enkel de rechtspersonen die niet worden uitgesloten in de wet. Mijns inziens is het begrip ‘instelling’ inderdaad ruimer dan het begrip ‘rechtspersoon’. Het feit dat een gemeentelijk museum niet is ondergebracht in een aparte rechtsvorm zou geen verschil in behandeling moeten opleveren. Het gemeentelijk museum is een instelling op zichzelf en zou daarom als CI kunnen worden aangemerkt. Nu de belastingdienst er een andere mening op na houdt leidt dit tot een ongewenste uitkomst. Zo kwam tijdens het congres ‘Cultuur, daar geef je om’, de vraag aan bod of de Vriendenstichting van het Van Abbemuseum de CI-status kan krijgen. Volgens de belastingdienst was dit niet mogelijk omdat het Van Abbemuseum slechts een ANBI is en geen CI. Dit is mijns inziens niet wenselijk. Vriendenstichtingen, opgericht om niet-gemeentelijke musea te ondersteunen, kunnen namelijk wel de CI-status verkrijgen. De belastingdienst stelt zich nu op het standpunt dat een Vriendenstichting van een gemeentelijk museum niet in aanmerking kan komen voor de CI-status. Beide Vriendenstichtingen ondersteunen echter een museum met een culturele doelstelling. Giften aan beide Vriendenstichtingen komen in principe ten goede aan cultuur. Mijns inziens is het dan ook in strijd met doel en strekking van de wet dat de belastingdienst een gemeentelijk museum de CI-status weigert.

3.6 Tussenconclusie: het CI-begrip Het begrip culturele instelling levert voor ANBI’s met cultuur als doelstelling een voordeel op. Zij kunnen gebruik maken van extra faciliteiten sinds 2012, waar dat voorheen niet het geval was. Er is veel kritiek gekomen op de invulling van het begrip ‘cultuur’. De NOB en fractieleden van GroenLinks en SGP vragen zich af of de belastingdienst wel in staat is te bepalen wat er onder cultuur moet worden geschaard en welke instellingen daardoor recht hebben op de CI-status. Inmiddels heeft de belastingdienst bewezen binnen een redelijke termijn te kunnen beoordelen of een instelling voldoet aan de voorwaarden van een CI.172 Van uitvoeringsproblemen is dus geen sprake. Daarnaast wordt opgemerkt dat het CI-begrip misbruik in de hand kan werken.173 De staatssecretaris is van mening dat dit misbruik snel opgespoord kan worden, maar Vrieling en Bruggink zijn het hier niet mee eens.174 Zij stellen dat dit pas na de aangifte kan gebeuren. Mijns inziens kan de staatssecretaris misbruik proberen te voorkomen door een boete systeem te hanteren voor instellingen die de CI-status misbruiken. Verder wordt kritiek geleverd op het onderscheid dat gemaakt wordt tussen ANBI’s en CI’s. Mogelijk levert dit onderscheid strijd op met het gelijkheidsbeginsel. Ik denk dat een beroep op het gelijkheidsbeginsel niet zal slagen op grond van de wide margin of appreciation van de wetgever. De faciliteiten die in het leven zijn geroepen voor CI’s zouden wel kunnen worden aangemerkt als verboden staatssteun. De Europese Commissie heeft inmiddels geoordeeld dat de giftenaftrek geoorloofde staatssteun is. Wel had de staatssecretaris er beter aan gedaan om ook de integrale belastingplicht en de bestedingsreserve voor te leggen aan de Europese Commissie. Als laatste moet worden opgemerkt dat het vreemd is dat gemeentelijke instellingen de CI-status niet kunnen verkrijgen. Mijns inziens is dit niet in overeenstemming met doel en strekking van de Geefwet. 172

Per 1 januari 2012 heeft de belastingdienst 3.000 reeds bestaande ANBI’s aangemerkt als CI. Op 21 november 2012 waren daar nog 1.000 CI’s bijgekomen, zie congresbundel ‘Cultuur, daar geef je om, 2012, p. 43. 173 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 21. 174 C. Vrieling en H.R. Bruggink, ‘Culturele instellingen’, WPNR 2012/6917.

30

4 Faciliteiten Wet Inkomstenbelasting 2001 4.1

Inleiding

In de brief waarin de Geefwet werd aangekondigd, heeft het Kabinet aangegeven dat het particuliere vrijgevigheid wil stimuleren en de mensen weer wil verbinden met maatschappelijke doelen waardoor de directe betrokkenheid kenbaar wordt gemaakt.175 Deze punten heeft het Kabinet uitgewerkt door het introduceren van een aantal nieuwe faciliteiten en het codificeren van bestaande faciliteiten in de inkomstenbelasting. Dit zijn onder andere de multiplier bij giften aan CI’s en de giftenaftrek bij het afzien van een vrijwilligersvergoeding. Daarnaast is er in de inkomstenbelasting een antimisbruikregeling gekomen; de negatieve giftenaftrek. In dit hoofdstuk zal worden stilgestaan bij deze faciliteiten. Ik zal daarbij voornamelijk ingaan op de gevolgen van de faciliteiten voor CI’s, aangezien deze centraal staan in dit onderzoek. In paragraaf 4.2 zal de giftenaftrek in het algemeen en meer in het bijzonder de multiplier worden besproken. Daarvoor zal eerst worden stilgestaan bij het begrip ‘gift’. Als laatste komt de antimisbruikregeling aan bod. In paragraaf 4.3 wordt ingegaan op de codificatie van de voorwaarden bij aftrek van de vrijwilligersvergoeding. Paragraaf 4.4 zal een tussenconclusie bevatten waarbij aandacht besteed wordt aan de vraag of de faciliteiten bijdragen aan het doel van de Geefwet: het stimuleren van particuliere vrijgevigheid aan ANBI’s en in het bijzonder aan CI’s.

4.2 De giftenaftrek, multiplier en de negatieve giftenaftrek 4.2.1

Inleiding

Sinds 1952 is er een giftenaftrek in de inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting ingevoerd voor giften aan kerkelijke, charitatieve, culturele, wetenschappelijke en algemeen nut beogende instellingen.176 Volgens de memorie van toelichting was het doel van de giftenaftrek om “de geneigdheid tot het doen van giften te bevorderen”.177 Vanaf 2010 werden ter vereenvoudiging van de wet alle voorbeelden van algemeen nut geschrapt. Wat overbleef was dat een instelling het algemeen nut moest beogen.178 De wetgever gaf aan dat de hiervoor genoemde instellingen ook het algemeen nut kunnen beogen.179 Met invoering van de Geefwet is de giftenaftrek niet veranderd. Op grond van artikel 6.32 Wet IB 2001 kan de donateur een gift aftrekken in de inkomstenbelasting indien er voldaan is aan de voorwaarden uit afdeling 6.9 van de Wet IB 2001. Er moet sprake zijn van een periodieke of ‘andere gift’ gedaan aan een ANBI.180 Daarnaast geldt een giftenaftrek voor periodieke giften aan een vereniging met ten minste 25 leden die niet aan de

175

Kamerstukken II 2010/11, 32 740, nr. 6, p.2. Kamerstukken II 1951/52, 2492, nr. 2 en Kamerstukken II 1951/52, 2492, nr. 6. 177 Kamerstukken II 1951/52, 2492, nr. 3. 178 S.J.C. Hemels, ‘Gedefinieerde belangen: algemeen nut na de Geefwet’, WPNR 2012/6917, par. 2. 179 Handeling I 2009/10, vergadering van 15 september 2009, p.13-456. 180 Artikel 6.32 t/m artikel 6.35 Wet IB 2001. 176

31

vennootschapsbelasting is onderworpen.181 ‘Andere giften’ zijn ook aftrekbaar indien zij gedaan worden aan een steunstichting SBBI.182 .

4.2.2

Het begrip ‘gift’

4.2.2.1 Inleiding Op grond van artikel 6.32 Wet IB 2001 wordt bij de aftrekbare giften een onderscheid gemaakt tussen periodieke giften en andere giften. Voordat wordt ingegaan op deze twee giften, moet er eerst gekeken worden wat het begrip ‘gift’ betekent. Fiscaal wordt onder gift verstaan elke bevoordeling uit vrijgevigheid en verplichte bijdragen waar geen directe tegenprestatie tegenover staat.183 Civielrechtelijk wordt als gift iedere handeling aangemerkt die er toe strekt dat degene die de handeling verricht, een ander ten koste van zijn eigen vermogen verrijkt.184 Zowel civiel als fiscaal moet bij een gift dus sprake zijn van een verarming van de gever, een verrijking van de begiftigde en er moet voldaan zijn aan het vrijgevigheidscriterium.

4.2.2.2 Verarming en verrijking De verarming van de gever en de verrijking van de begiftigde hangen nauw met elkaar samen. Een voorbeeld: bij een gift aan een ANBI verarmt de donateur met het bedrag ter grootte van de gift en verrijkt de ANBI met hetzelfde bedrag. De Hoge Raad heeft in het arrest van 12 januari 1972 bepaald wanneer er sprake is van een verarming van de gever en een verrijking van de begiftigde.185 In dit arrest oordeelde de Hoge Raad dat het moest gaan om een waardeverschuiving uit het vermogen van de gever naar het vermogen van de begiftigde, waardoor het vermogen van de begiftigde wordt vergroot.186 Volgens de Hoger Raad was in dit arrest geen sprake van een gift. Belanghebbende werkte als onbezoldigd wetenschappelijk medewerker bij een rijksmuseum. De kosten die hij daarvoor maakt kan hij niet in aftrek nemen aangezien hij geen inkomen genereert. Belanghebbende stelt dat er hier sprake is van een gift aan het museum. De Hoge Raad is echter van mening dat hoewel de arbeid ten goede komt aan het museum, de uitgaven geen waardeverschuiving uit het vermogen van de belanghebbende naar het vermogen van het museum veroorzaken. Het vermogen van het museum wordt op die manier niet vergroot, waardoor er geen sprake is van een gift. Onlangs oordeelde het Hof Den Haag ook over de kwestie wanneer er sprake is van een verarming van de gever en verrijking van de begiftigde.187 In deze zaak had belanghebbende een stichting opgericht. Belanghebbende was een van de bestuursleden van deze stichting en was zelfstandig bevoegd de stichting te vertegenwoordigen. De donaties van belanghebbende zorgde voor de financiering van de stichting. De vraag was of belanghebbende de periodieke gift van € 35.000 per jaar mocht aftrekken van de inkomstenbelasting. Onder verwijzing naar het arrest van 12 januari 1972 concludeert het Hof dat belanghebbende dezelfde beschikkingsmacht heeft behouden over het 181

Artikel 6.32 jo. artikel 6.34 Wet IB 2001. Artikel 6.32 jo. artikel 6.35 Wet IB 2001. Aangezien deze scriptie zich richt op CI’s zal niet worden ingegaan op de giftenaftrek voor giften aan verenigingen en steunstichting SBBI’s. 183 Artikel 6.33 sub a Wet IB 2001. 184 Artikel 7:186 lid 2 BW. 185 Hoge Raad 12 januari 1972, BNB 1972/44. 186 Idem. 187 Hof Den Haag, 3 januari 2012, 10/00237, NTFR 2012/2104, LJN: BV3639. 182

32

geld van de stichting als hij zou hebben gehad wanneer dit geld tot zijn eigen vermogen was blijven behoren.188 Volgens het Hof is er dus geen sprake van een vermogensverschuiving van € 35.000 van de belanghebbende naar de stichting. Ook hier is er geen sprake van een gift. Er moet dus sprake zijn van een daadwerkelijke verarming van de gever en een verrijking van de begiftigde. Het kan echter voorkomen dat er sprake is van een verarming van de gever maar geen verrijking van de begiftigde. Dit is het geval indien een vrijwilliger kosten van een ANBI voor zijn rekening neemt. Indien de vrijwilliger geen aanspraak maakt op een vergoeding van de kosten is er geen sprake van een verrijking van de instelling, maar sprake van het niet verarmen van de instelling. Volgens Van Dijck en Van Vijfeijken is de verarming van de gever het uitgangspunt.189 De schenker verarmt en komt daardoor in aanmerking voor de faciliteit uit de inkomstenbelasting; de giftenaftrek. Volgens hen moet bij een ANBI alleen gekeken worden of deze door de activiteit gebaat is. De giftenaftrek zou alleen geweigerd mogen worden indien er geen sprake is van vrijgevigheid.190 Dit is ook vastgelegd in artikel 6.36 lid 2 Wet IB 2001. Indien een vrijwilliger kosten voor zijn rekening neemt die naar algemeen aanvaarde maatschappelijke opvatting behoren te worden vergoed dan is er sprake van een aftrekbare git, ook indien de instelling geen vergoedingsregeling heeft getroffen. Er is hier geen sprake van een daadwerkelijke verrijking van de instelling, maar het zorgt er wel voor dat de instelling niet verarmt. Toch is hier ook sprake van een gift.

4.2.2.3 Vrijgevigheidscriterium Naast een verarming en een verrijking moet er ook sprake zijn van vrijgevigheid ingevolge artikel 6.33 sub a Wet IB 2001. Van vrijgevigheid is sprake als de gever een bevoordelingsbedoeling heeft.191 Om te voldoen aan het vrijgevigheidscriterium moet er sprake zijn van een bevoordeling waarvan de schenker en de begiftigde op de hoogte waren en waar hun wil daadwerkelijk op gericht was.192 De Hoge Raad hecht veel waarde aan de vrijgevigheidseis. In het arrest van 25 mei 1988 had belanghebbende afgezien van het declareren van autokosten die zij ten behoeve van de instelling gemaakt had. Belanghebbende heeft een bedrag van f 6944 aan autokosten ingediend bij de instelling en heeft slechts f 1835 vergoed gekregen. Het restant bedrag van f 5109 wil belanghebbende aftrekken van zijn inkomen als aftrekbare gift. De inspecteur is van mening dat er niet is voldaan aan het vrijgevigheidscriterium aangezien belanghebbende het gehele bedrag had willen declareren, maar slechts een gedeelte daarvan vergoed heeft gekregen. Het bedrag van f 5109 is niet uit vrijgevigheid ten goede gekomen aan de instelling maar bleek niet declarabel. Hof Arnhem merkt deze kosten echter als gift aan, aangezien het gehele bedrag aan autokosten uitsluitend en alleen ten dienste van de instelling is gemaakt. Doordat de instelling slechts beperkte middelen heeft kunnen de naar algemeen aanvaarde maatschappelijke opvattingen gemaakte autokosten niet gedeclareerd worden. Het feit dat een gedeelte van deze kosten vergoed zijn kan geen beletsel vormen voor de aftrekbaarheid van de resterende kosten, aldus het Hof. De Hoge Raad oordeelde echter dat deze kosten alleen als gift kunnen worden aangemerkt indien de belanghebbende uit

188

Hof Den Haag, 3 januari 2012, 10/00237, NTFR 2012/2104, LJN: BV3639. J.E.A.M. van Dijck en I.J.F.A. van Vijfeijken, Instellingen van algemeen nut, Kluwer: Deventer 2005, blz. 87. 190 Idem. 191 J.E.A.M. van Dijck en I.J.F.A. van Vijfeijken, Instellingen van algemeen nut, Kluwer: Deventer 2005, blz. 96. 192 J.E.A.M. van Dijck en I.J.F.A. van Vijfeijken, Instellingen van algemeen nut, Kluwer: Deventer 2005, blz. 97. 189

33

vrijgevigheid afzag van deze vergoeding.193 Volgens de Hoge Raad heeft het Hof deze vrijgevigheid niet vastgesteld waardoor de uitspraak van het Hof werd vernietigd en werd terugverwezen naar Hof Den Bosch voor verdere behandeling. Inmiddels staat in artikel 6.36 lid 2 Wet IB 2001 opgenomen dat de gift ook aftrekbaar is indien de instelling geen vergoedingsregeling heeft getroffen. Ook indien de kosten niet declarabel zijn kunnen deze kosten op grond van de wet aan te merken zijn als aftrekbare gift en staat dit het vrijgevigheidscriterium niet langer in de weg. Om te voldoen aan het vrijgevigheidscriterium moet de oorzaak van de vermogensverschuiving tussen de gever en de begiftigde gelegen zijn in de bedoeling om de ander te bevoordelen.194 Van vrijgevigheid is volgens Van Dijck en Van Vijfeijken geen sprake wanneer met de ‘gift’ een eigenbelang wordt gediend. Als voorbeeld geven zij een bouwbedrijf dat een stuk grond schenkt aan een kerkgemeenschap in de hoop dat het nieuwe kerkgebouw de waarde van de omliggende bouwterreinen doet stijgen.195 Bij de vermogensverschuiving die dan plaatsvindt tussen gever en begiftigde is er volgens Van Dijck en Van Vijfeijken geen sprake van vrijgevigheid. De vermogensverschuiving vindt plaats in de hoop op een grote waardestijging van overige bouwterreinen. Hier is sprake van een eigen belang; de schenker verarmt volgens hen niet.196 Ik bestrijd deze opvatting. In vermogensrechtelijke zin zal de schenker wel verarmen. Een eventuele toekomstige waardestijging van de grond is dermate onzeker dat er mijns inziens sprake is van een verarming en verrijking op het moment van de schenking. Naar mijn mening dient er niet gekeken te worden naar het motief van de schenker. Op het moment van schenken verarmt de schenker, verrijkt de ANBI en is er sprake van vrijgevigheid aan de kant van de schenker want deze weet niet zeker dat hij er wat voor terugkrijgt.

4.2.2.4 Verplichte bijdragen Ingevolge artikel 6.33 sub a Wet IB 2001 worden onder giften ook verplichte bijdragen verstaan. Hieronder vallen bijvoorbeeld kerkelijke belastingen, bijdragen aan levensbeschouwelijke instellingen of contributies aan ANBI’s.197 Dit geldt alleen voor zover deze contributies of bijdragen niet leiden tot op geld waardeerbare aanspraken.198 Het aangaan van de bijdrage moet gebeuren op vrijwillige basis. Als daaraan is voldaan is er sprake van een verplichte bijdrage. De vraag of het gaat om een verplichte bijdrage die vrijwillig is aangegaan moet bekeken worden op het moment van aanmelding als donateur of contribuant, en niet op het moment van de betaling.199 Er moet, met andere woorden, sprake zijn van een vrijwillige toetreding, wil er sprake kunnen zijn van een gift.

4.2.2.5 Geen directe tegenprestatie Artikel 6.33 sub a Wet IB 2001 bepaalt dat van een gift slechts sprake is indien er geen directe tegenprestatie tegenover staat. Wanneer een ouder een ouderbijdrage levert en daarvoor een 193

Hoge Raad 25 mei 1988, BNB 1988/210. J.E.A.M. van Dijck en I.J.F.A. van Vijfeijken, Instellingen van algemeen nut, Kluwer: Deventer 2005, blz. 96. 195 J.E.A.M. van Dijck en I.J.F.A. van Vijfeijken, Instellingen van algemeen nut, Kluwer: Deventer 2005, blz. 97. 196 Idem. 197 Kamerstukken II 1989/90, 21 335, nr. 3, p. 3. 198 Idem. 199 J.E.A.M. van Dijck en I.J.F.A. van Vijfeijken, Instellingen van algemeen nut, Kluwer: Deventer 2005, blz. 84. 194

34

tegenprestatie krijgt die rechtstreeks verband houdt met het onderwijs aan de school is er geen sprake van een gift.200 Soms is er sprake van een tegenprestatie van bijkomende aard. Dit is het geval indien de tegenprestatie verwaarloosbaar is ten opzichte van de gift die er tegenover staat. Volgens de belastingdienst moet het dan gaan om een tegenprestatie die symbolisch is.201 Hierover zal in overleg moeten worden getreden met de belastingdienst om te kijken wat moet worden verstaan onder ‘bijkomstig van aard’.202

4.2.2.6 ‘Andere giften’ Artikel 6.32 Wet IB 2001 bepaalt dat onder aftrekbare giften periodieke giften en ‘andere giften’ verstaan moet worden. Andere giften zijn de zogenoemde eenmalige giften. Een eenmalige gift is aftrekbaar indien zij wordt gedaan aan een instelling die door de belastingdienst is aangemerkt als ANBI.203 Een eenmalige gift wordt slechts in aanmerking genomen voor zover deze gift een drempel overschrijdt van zowel € 60 als 1% van het verzamelinkomen van de gever voor toepassing van de persoonsgebonden aftrek. Tevens is deze aftrek gemaximeerd tot 10% van het verzamelinkomen voor toepassing van de persoonsgebonden aftrek. Deze drempel en plafond waren opgenomen om de uitvoeringslast voor de belastingdienst te beperken. Met name de drempel was nodig om het werkbaar te houden voor de belastingdienst.204 Daarnaast was men bang dat zonder een drempelbedrag de prikkel zou verdwijnen om meer te schenken.205 Bij invoering van de Wet IB 2001 is alleen vastgehouden aan de uitvoeringslast als reden voor de aftrekbeperkingen.206 Daarnaast is in artikel 6.39 lid 1 Wet IB 2001 bepaald dat de gift moet kunnen worden gestaafd met schriftelijke bescheiden. Belastingplichtigen moeten aan de hand van bankafschriften kunnen aantonen dat zij daadwerkelijk een gift hebben gedaan. De Hoge Raad heeft geoordeeld dat een aantekening in de boekhouding van de belastingplichtige niet voldoet.207

4.2.2.7 Periodieke gift 4.2.2.7.1 Inleiding Periodieke giften zijn giften die berusten op een bij notariële akte van schenking aangegane verplichting om de uitkeringen of verstrekkingen gedurende vijf of meer jaren ten minste jaarlijks uit te keren. Het betreffen giften in de vorm van vaste en gelijkmatige periodieke uitkeringen die eindigen uiterlijk bij overlijden. Deze giften zijn onbeperkt aftrekbaar indien ze worden gedaan aan een ANBI.208

200

Hof Amsterdam 6 juli 1991, LJN: AW5961 en Hof Amsterdam 22 maart 1995, LJN: AW1207. Zie Congresbundel ‘Cultuur, daar geef je om’, 2012 p. 46. 202 Idem. 203 Artikel 6.35 Wet IB 2001. De giftenaftrek van gewone giften geldt ook voor giften aan de steunstichting SBBI, maar het reikt te ver om daar in deze scriptie aandacht aan te besteden. 204 Kamerstukken II 1962/63, 5380, nr. 19, p. 70. 205 Idem. 206 Kamerstukken II 1999/00, 26 728, nr. 122, p. 21. 207 Hoge Raad 25 januari 1961, BNB 1961/132. 208 Artikel 6.34 Wet IB 2001. De periodieke giftenaftrek bij giften aan een vereniging die niet aan vennootschapsbelasting is onderworpen en ten minste 25 leden heeft blijft in deze scriptie onbesproken.

201

35

De periodieke gift en de gewone gift worden dus verschillend behandeld. Uit de parlementaire behandeling van de Wet IB 2001 blijkt dat de reden hiervoor is dat periodieke giften van groter belang zijn voor de instellingen omdat zij een vast inkomen genereren. 209 Het verschil in fiscale behandeling moet zorgen voor meer periodieke giften. De staatssecretaris geeft aan dat er sprake is van een beperkte uitvoeringslast bij periodieke giften, waardoor onbeperkte aftrekbaarheid mogelijk is.210 De periodieke gift moet worden vastgelegd in een notariële akte, waardoor het eenvoudig is te controleren of er voldaan wordt aan de giftenaftrek. Bij een eenmalige gift is men ongeacht de vorm gehouden aan nauwkeurige regels met betrekking tot drempels en plafond voor aftrekbaarheid, terwijl bij de periodieke gift geen enkele beperking geldt ten aanzien van aftrekbaarheid mits de gever zich houdt aan het vormvereiste. Op de verschillen in behandeling tussen de periodieke gift en de gewone gift is in het verleden veel kritiek geuit.211 Volgens Van Dijck en Van Vijfeijken is de regeling van de giftenaftrek zo slordig dat zij in strijd is met het gelijkheidsbeginsel.212 Van Vijfeijken geeft daarom in haar aanbevelingen voor de Geefwet aan dat periodieke giften en gewone giften hetzelfde behandeld moeten worden om zo het geven in het algemeen te stimuleren.213 Dit leidt tot meer eenvoud en minder mogelijkheden om de regeling te manipuleren. Van Vijfeijken is wel van mening dat een ongelimiteerde giftenaftrek principieel niet onjuist is, maar dat dit wel erg royaal is.214 Een oplossing zou zijn om ook voor de periodieke giftenaftrek een drempel en plafond in te voeren. Ik denk echter dat aangezien een onbeperkte giftenaftrek voor periodieke giften ook al is toegestaan het beter is om de eenmalige gift ook onbeperkt aftrekbaar te maken. Dit lijkt mij meer in overeenstemming met het doel van de Geefwet: het stimuleren van particuliere vrijgevigheid aan ANBI’s/CI’s. De wetgever heeft er echter voor gekozen om de giftenaftrek bij invoering van de Geefwet niet te veranderen.

4.2.2.7.2 Vijfjaarstermijn Eén van de vereisten die wordt gesteld aan de periodieke gift is dat er een looptijd is van ten minste vijf jaar. Er dient dus jaarlijks een vaststaand bedrag te worden uitgekeerd voor een periode van ten minste vijf jaar. Dit betekent in veel gevallen echter dat de looptijd slechts 4 jaar bedraagt. De eerste termijn vervalt vaak op de dag van het overeenkomen van de periodieke gift. De Hoge Raad oordeelde dat er dan alsnog is voldaan aan de eisen die gesteld worden aan een periodieke gift waardoor deze in zijn geheel aftrekbaar is.215 Het Hof Amsterdam heeft zelfs een nog kortere looptijd geaccepteerd.216 In deze zaak had belanghebbende een geldlening verstrekt aan een stichting en vond aflossing van deze lening plaats op grond van lijfrentetermijnen die werden geschonken. Deze 209

Kamerstukken II 1998/99, 26 727, nr. 3, p. 266 en 267. Kamerstukken II 1999/00, 26 727, nr. 122, p. 21. 211 Zie onder andere J.E.A.M. van Dijck en I.J.F.A. van Vijfeijken, Instellingen van algemeen nut, Kluwer: Deventer 2005, p. 107 en I.J.F.A. van Vijfeijken, ‘Belastingrecht Actueel’, WPNR 2011/6987. Zie ook Commissie algemeen nut beogende instellingen, Geschriften van de Verenging voor Belastingwetenschap no. 232, Deventer, 2007, p. 119 en J.W. Zwemmer in Bespreking van het rapport van de Commissie Algemeen Nut Beogende Instellingen, Geschriften van de Verenging voor Belastingwetenschap no. 234, Deventer, 2008, p. 22. 212 J.E.A.M. van Dijck en I.J.F.A. van Vijfeijken, Instellingen van algemeen nut, Kluwer: Deventer 2005, blz. 107. 213 I.J.F.A. van Vijfeijken, ‘Belastingrecht Actueel’, WPNR 2011/6987. 214 Idem. 215 Hoge Raad 3 november 1982, BNB 1983/39. Zie ook het Besluit van 21 december 2007, nr. CPP20074/2873. 216 Hof Amsterdam 11 november 2003, nr. 02/06879, NTFR 2004/269. 210

36

lijfrenten waren in vijf verschillende kalenderjaren verschuldigd, maar de voorwaarde van de schenking was zodanig aangepast dat de lijfrente een feitelijke duur had van drie jaar en vier maanden. De inspecteur weigerde daarop de lijfrentetermijnen als gift omdat niet voldaan was aan het vereiste van een verplichting dat de termijnen gedurende ten minste vijf jaar zouden worden uitgekeerd. Het Hof oordeelde echter op basis van de wettekst en de parlementaire geschiedenis, dat er wel voldaan was aan de vijfjaarstermijn.

4.2.2.7.3 Gift moet eindigen bij overlijden Een periodieke gift moet volgens de wet uiterlijk eindigen bij overlijden. De uitkering wordt daarmee gekoppeld aan een onzekere gebeurtenis. In principe eindigt de periodieke gift bij het overlijden van de gever. In dat geval worden de erfgenamen van de gever niet opgezadeld met deze verplichting. De gever kan echter bepalen dat de looptijd van de periodieke gift toch afgemaakt moet worden. In de schenkingsakte moet dan zijn opgenomen dat de periodieke gift pas stopt bij het overlijden van de erfgenamen van de gever. Indien voldaan is aan de voorwaarde dat de erfgenamen van de gever nog in leven zijn bij het overlijden van de gever, gaat de verplichting tot het doen van de periodieke gift op hen over. Hof Den Haag heeft hierover geoordeeld dat de giftenaftrek ook geldt voor de erfgenamen.217 Het Hof overweegt dat het vrijgevigheidscriterium alleen van belang is bij het aangaan van de verplichting tot het doen van een periodieke gift en niet voor de aftrekbaarheid van de periodieke giften.218 In dit verband hoeft de gift die is aangemerkt als periodieke gift daarna niet meer getoetst te worden aan het vrijgevigheidscriterium. Een periodieke gift kan ook eindigen indien er andere onzekere gebeurtenissen dan overlijden plaatsvinden. In zijn besluit van 6 april 2010 keurde de staatssecretaris goed dat er ook sprake is van een periodieke gift indien de gift eindigt bij arbeidsongeschiktheid of werkloosheid van de gever.219 De periodieke gift mag ook eindigen indien de instelling failliet gaat of de ANBI-status verliest. Er is slechts sprake van een periodieke gift indien de gever niet of nauwelijks invloed heeft op de bovenstaande situaties. De verplichting tot het doen van de periodieke gift kan niet met terugwerkende kracht worden ingetrokken en geldt alleen voor toekomstige termijnen. Reeds betaalde termijnen kunnen niet worden herroepen.220

4.2.2.7.4 Notariële akte Een ander vereiste voor een periodieke gift is dat deze moet worden vastgelegd in een notariële akte. Volgens de nota naar aanleiding van het eindverslag in 1982 is de reden hiervoor dat de notariële akte zorgt voor minder bewijsproblematiek.221 Volgens Rechtbank Arnhem is de notariële akte tevens nodig omdat daarmee vaststaat dat er een verplichting is aangegaan met betrekking tot de schenking.222 Zonder de notariële akte zou deze verplichting niet bestaan. De notariële akte moet daarom zijn opgesteld voordat de periodieke gift wordt gedaan. 217

Hof Den Haag 28 december 2011, LJN: BV6997, rechtsoverweging 7.2.5. Idem. 219 Besluit van 6 april 2010, nr. DGB2010/1594M, Stcrt.2010, 5728. 220 Idem. 221 Kamerstukken II 1983/84, 16 787, nr. 11, p. 6. 222 Rechtbank Arnhem 17 november 2011, nr. 11/02811, NTFR 2012/20, LJN: BU4789. 218

37

De staatssecretaris heeft bij aankondiging van de Geefwet aangegeven de mogelijkheid te onderzoeken om naast de notariële akte ook andere akten toe te staan.223 Als voorbeeld noemt de staatssecretaris een standaardakte die gedownload kan worden via de website van de belastingdienst. Ondanks de bezwaren van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie224 dat het afschaffen van de verplichte notariële akte leidt tot rechtsonzekerheid en misbruik, is de staatssecretaris met een voorstel gekomen tot toelating van een onderhandse schenkingsovereenkomst.225 Vanaf 2014 of 2015 kan een voorbeeldovereenkomst gedownload worden via de website van de belastingdienst die gebruikt kan worden naast de notariële akte. In deze overeenkomst komen dezelfde voorwaarden te staan die ook gelden bij een notariële akte. De belastingplichtige moet deze overeenkomst invullen, tekenen en toesturen naar de instelling waaraan de gift wordt gedaan. De instelling bevestigt de overeenkomst per e-mail aan de gever onder vermelding van een unieke code. Deze unieke code wordt verwerkt in de administratie van de instelling en in de aangifte inkomstenbelasting van de gever. Op deze manier kan de belastingdienst toezicht en controle uitoefenen. Mijns inziens is dit voorstel in overeenstemming met het doel van de Geefwet; het stimuleren van particuliere vrijgevigheid aan ANBI’s en CI’s. Periodieke giften zijn belangrijk voor CI’s omdat deze zorgen voor een langdurige inkomstenstroom. Door het vereiste van de notariële akte te laten vallen wordt de gever niet op kosten gejaagd indien deze een periodieke gift wil doen. Hopelijk wordt daarmee de drempel tot het doen van een periodieke gift verlaagd en zorgt dit voorstel voor meer periodieke giften aan CI’s.

4.2.2.8 Overige giften: giften in natura, giften bij testament en het betalen van te hoge vergoedingen. Naast de eenmalige en de periodieke gift kan er ook in andere gevallen sprake zijn van een gift. Een eerste voorbeeld is een gift in natura. Hiervan is sprake indien de gever een kostbaar schilderij wil schenken aan een museum. In dit geval is er ook sprake van een vermogensverschuiving van de gever aan de instelling en er is sprake van vrijgevigheid. Overeenkomstig artikel 3.144 Wet IB 2001 zal de waardering van giften in natura plaatsvinden op basis van de waarde in het economisch verkeer. Voor giften in natura geldt dezelfde giftenaftrek als bij eenmalige en periodieke giften. Indien de gever het schilderij in één keer schenkt moet de waarde van het schilderij lager zijn dan 10% van zijn verzamelinkomen, om optimaal te profiteren van de giftenaftrek.226 Indien de waarde van het schilderij hoger is kan de gever kiezen voor een periodieke gift. Volgens de staatssecretaris kunnen periodieke giften in natura als periodieke uitkeringen worden aangemerkt.227 Voor een periodieke gift geldt geen plafond waardoor de gehele waarde van het schilderij in aftrek kan komen. In plaats van elk jaar eenvijfde deel van het eigendomsrecht te schenken, kan er ook worden gekozen voor een andere constructie. In dat geval verkoopt de gever het schilderij tegen schuldigerkenning. In de periodieke gift wordt vastgelegd dat de gever elk jaar eenvijfde deel van de koopsom aan de CI

223

Kamerstukken II 2011/12, 33 003, nr. 17, p. 47. Zie brief van de KNB van 27 maart 2012, NTFR 2012/848. 225 Zie brief van de staatssecretaris van 18 september 2012, nr. APF 2012/598, V-N 2012/48.6. 226 Er is dan immers sprake van een eenmalige gift. De gift mag dan slechts 10% van het verzamelinkomen betreffen. 227 Besluit minister van Financiën van 6 april 2010, nr. DGB 2010/159M, Stcrt. 2010. 5728, paragraaf 3.1. 224

38

kwijtscheldt. Op die manier kan elk jaar eenvijfde deel van de waarde van het schilderij in aftrek worden genomen in de inkomstenbelasting. Van belang is wel dat er in de schenkingsakte wordt opgenomen dat de gift pas eindigt bij het overlijden van de erfgenamen van de gever. Anders blijft de instelling met een restschuld op de erfgenamen zitten bij het overlijden van de gever. Indien slechts in het testament van de gever wordt opgenomen dat de openstaande termijnen van de gift worden gelegateerd aan de CI, kunnen de erfgenamen dit bedrag niet als gift aftrekken van hun inkomen.228 Er is dan immers geen sprake meer van vrijgevigheid. Een gever kan er ook voor kiezen om in zijn testament een gift aan een CI op te nemen. Giften bij testament kunnen niet in aftrek komen op het inkomen van de erflater, aangezien de gift pas wordt gedaan na het overlijden van de erflater. Ook de erfgenamen kunnen het bedrag niet aftrekken van hun inkomen omdat zij de gift niet doen uit vrijgevigheid. Zij zijn verplicht de uitkering aan de instelling te doen op basis van het testament van de erflater. Een laatste voorbeeld van een gift is het betalen van te hoge vergoedingen. Een voorbeeld hiervan is ‘serious request’. Bij dit soort evenementen worden er items geveild tegen een veel hoger bedrag dan dat zij daadwerkelijk waard zijn en de opbrengst daarvan komt geheel ten goede aan het Rode Kruis. Het gedeelte dat betaald wordt boven de werkelijke waarde van het item is in principe aan te merken als gift. Hierover kunnen discussies ontstaan met de belastingdienst. Tijdens het congres ‘Cultuur, daar geef je om’ kwam het voorbeeld aan bod van het veilen van de zwembroek van Pieter van de Hoogenband.229 Voor de waardebepaling van de zwembroek moet niet alleen gekeken worden naar de waarde van de zwembroek maar ook naar de extra waarde die kan worden toegekend aan het feit dat het de zwembroek is van een beroemd persoon. Pas het bedrag dat daarbovenop nog betaald zou aan te merken zijn als vrijgevigheid.

4.2.3

Giftenaftrek

4.2.3.1 De regeling van de giftenaftrek Zoals reeds eerder beschreven kan een donateur op grond van artikel 6.32 Wet IB 2001 een gift aftrekken in de inkomstenbelasting indien er voldaan is aan de voorwaarden uit afdeling 6.9 van de Wet IB 2001. De genieter van de giftenaftrek is in beginsel degene die in relatie staat tot de instelling en uit wiens vermogen de gift afkomstig is.230 Volgens artikel 2.17 Wet IB 2001 is dat de persoon waarop het negatieve inkomensbestanddeel drukt. Dit betekent dat echtgenoten die in gemeenschap van goederen zijn gehuwd ieder de helft van de gift in aftrek kunnen brengen. Bij niet in gemeenschap gehuwde partners geldt in beginsel de hoofdregel dat de partner die de gift heeft gedaan deze in aftrek kan brengen.231 De giftenaftrek is een onderdeel van de persoonsgebonden aftrek. Dit is een gemeenschappelijk inkomensbestanddeel ingevolge artikel 2.17 Wet IB 2001. Dit betekent dat fiscale partners kunnen kiezen bij wie de gift in aftrek komt. De gift dient in eerste instantie in aftrek te komen op het inkomen uit werk en woning in box 1.232 De gift kan bij de hoogste belastingschijf worden afgetrokken tegen 52% procent. Indien er onvoldoende inkomen is in box 1 228

Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 5. Zie Congresbundel ‘Cultuur, daar geef je om’, 2012, p. 46. 230 J J.E.A.M. van Dijck en I.J.F.A. van Vijfeijken, Instellingen van algemeen nut, Kluwer: Deventer 2005, p. 73. 231 Idem. 232 Artikel 6.1 lid 2 sub h jo. artikel 6.2 lid 1 Wet IB 2001.

229

39

om de gift in aanmerking te nemen, vermindert deze het inkomen uit sparen en beleggen in box 3. Indien ook dit inkomen niet genoeg is om de gift af te trekken zal het restant afgetrokken mogen worden van het inkomen uit aanmerkelijk belang in box 2. Het gedeelte van de gift dat daarna nog overblijft, kan in het volgende belastingjaar als persoonsgebonden aftrek in aanmerking worden genomen.233

4.2.3.2 De giftenaftrek onder vuur In 2009 is de giftenaftrek in de inkomstenbelasting geëvalueerd. Het ministerie van Financiën heeft onderzocht of de fiscale mogelijkheid om de gift af te trekken invloed heeft op het doen van giften.234 Bij dit onderzoek is er gekeken naar de cijfers in de periode 1996 – 2006. Een conclusie uit het onderzoek is dat niet kon worden aangetoond dat de giftenaftrek leidt tot meer en hogere giften.235 Daaraan verbond de studiecommissie belastingstelsel in het rapport “Continuïteit en vernieuwing. Een visie op het belastingstelsel” de conclusie dat bij de giftenaftrek niet kan worden aangetoond dat deze bijdraagt aan de doelstelling, het bevorderen van het geven aan goede doelen.236 Dit lijkt mij echter te kort door de bocht. Er is namelijk kritiek geuit op de door het Ministerie van Financiën gekozen onderzoeksmethode. Bekkers geeft aan dat het Ministerie van Financiën een methode gebruikt ‘die afwijkt van wat gangbaar is in de economische literatuur en die inherent tot een onderschatting van de effecten van de giftenaftrek leidt’.237 Verder trekt hij de gegevens die beschikbaar zijn over het gebruik van de giftenaftrek in twijfel. Om te achterhalen of de giftenaftrek effectief is moet er gekeken worden naar de cijfers voor invoering van de aftrek en daarna.238 Er zijn echter geen gegevens beschikbaar over giften aan ANBI’s voor invoering van de giftenaftrek in 1952 en na de invoering van de faciliteit zijn er geen periodes geweest waarin de giftenaftrek werd beperkt of werd afgeschaft.239 Het Ministerie van Financiën heeft daarvoor in de plaats gebruik gemaakt van de belastingaangiften van 0,61% van alle belastingplichtigen in Nederland.240 Een nadeel hiervan is dat giften die niet worden afgetrokken hierin niet zichtbaar zijn. Bekkers geeft aan dat daardoor niet kan worden vastgesteld hoe het geefgedrag verandert als het gebruik van de giftenaftrek verandert.241 Het geefgedrag van belastingplichtigen voordat zij de giftenaftrek voor het eerst toepasten is immers onbekend. Het Ministerie van Financiën geeft in de evaluatie zelf ook aan dat het effect van de giftenaftrek zich

233

Artikel 6.2a jo. artikel 6.1 lid 1 sub b Wet IB 2001. Evaluatie giftenaftrek 1996-2006, ministerie van Financiën 2009. 235 Evaluatie giftenaftrek 1996-2006, ministerie van Financiën 2009, p. 4. 236 Studiecommissie belastingstelsel, Continuïteit en vernieuwing. Een visie op het belastingstelsel 2010, p. 67. (Vindplaats: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/rapporten/2010/04/02/rapportstudiecommissie-belastingstelsel-inclusief-bijlagen.html) 237 R.H.F.P. Bekkers, ‘Giftenaftrek in Nederland; evaluatiemethoden en hun interpretatie’, WFR 2010/1140, p. 5. 238 R.H.F.P. Bekkers, ‘Giftenaftrek in Nederland; evaluatiemethoden en hun interpretatie’, WFR 2010/1140, p. 1. 239 Idem 240 R.H.F.P. Bekkers, ‘Giftenaftrek in Nederland: evaluatiemethoden en hun interpretatie’, WFR 2010/1140, p. 2. 241 Idem. 234

40

moeilijk in laat schatten door het ontbreken van een nulmeting.242 De conclusie die studiecommissie belastingstelsel aan de evaluatie verbindt is daarom naar mijn mening ongefundeerd. Aan de hand van de evaluatie van de giftenaftrek is niet te zeggen of deze wel of niet voldoet aan de doelstelling van het bevorderen van giften aan goede doelen. De wetgever heeft tot op heden de giftenaftrek gehandhaafd. Kennelijk acht de wetgever de regeling toch van belang voor het bevorderen van giften aan goede doelen. Onlangs laaide de discussie over de giftenaftrek weer op in het rapport van de Commissie Van Dijkhuizen. In haar interim-rapport geeft zij het advies om de giftenaftrek af te schaffen, onder verwijzing naar de negatieve uitkomst van het evaluatierapport van het Ministerie van Financiën.243 Het rapport van de Commissie Van Dijkhuizen heeft echter nog niet geleid tot het afschaffen van de giftenaftrek. Aangezien de wetgever met invoering van de Geefwet de particuliere giften aan ANBI’s en CI’s heeft willen stimuleren lijkt het mij ook niet voor de hand liggen dat dit op korte termijn zal gebeuren.

4.2.4

Multiplier

Met de Geefwet is het nieuwe begrip ‘culturele instelling’ in de wet gekomen (zie hoofdstuk 3). Voor giften die gedaan worden aan CI’s is met ingang van 1 januari 2012 een extra aftrek mogelijk op grond van artikel 6.39a Wet IB 2001. Deze aftrek wordt de multiplier genoemd. De multiplier geldt zowel voor een eenmalige als een periodieke gift. Het bedrag van giften aan CI’s wordt voor de bepaling van aftrekbaarheid verhoogd met 25%, doch ten hoogste met € 1.250. Tijdens het indienen van de Geefwet voorzag het wetsvoorstel in een multiplier van 50% voor zowel de inkomstenbelasting als de vennootschapsbelasting. Bij amendement is de multiplier in de inkomstenbelasting verlaagd tot 1,25 met een maximum van € 1.250 extra aftrek. In de vennootschapsbelasting is de multiplier van 1,5 gehandhaafd, maar er geldt nu een plafond van maximaal € 2.500 extra aftrek. In beide gevallen wordt dus de extra giftenaftrek maximaal benut bij giften van € 5.000.244 Voor de multiplier geldt een horizonbepaling, artikel 10b.1 Wet IB 2001. Deze vervalt met ingang van 1 januari 2017. In verband met het verkrijgen van de goedkeuring van de Europese Commissie heeft de staatssecretaris aangekondigd dat de multiplier tot en met de aangifte over het jaar 2017 beschikbaar zal zijn.245 Het doel van de multiplier is volgens de wetgever het stimuleren van giften aan CI’s.246 Het kabinet beoogde hiermee meer fondsenwerving en ondernemerschap bij de CI’s te bewerkstellingen.247 Gezien het feit dat CI’s door de bezuinigingen op cultuursubsidies in een steeds grotere mate zelf verantwoordelijk zijn geworden voor hun inkomsten, is de multiplier een interessant instrument om meer inkomsten te genereren. In de praktijk is het echter maar de vraag of de multiplier meer 242

Evaluatie giftenaftrek 1996-2006, ministerie van Financiën 2009. Commissie inkomstenbelasting en toeslagen, Naar een activerender belastingstelsel, Interimrapport, oktober 2012, p. 100. (Vindplaats: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-enpublicaties/rapporten/2012/10/16/interimrapport-commissie-inkomstenbelasting-en-toeslagen.html) 244 In de inkomstenbelasting kan maximaal € 5.000,- x 1,25 = € 1.250 extra afgetrokken worden en in de vennootschapsbelasting maximaal € 5.000,- x 1,5 = € 2.500. 245 Zie: http://www.rijksoverheid.nl/ministeries/fin/nieuws/2013/03/20/definitieve-goedkeuring-van-ec-voorextra-belastingvoordeel-cultuurgiften.html 246 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, par. 3.7. 247 Idem. 243

41

inkomen zal opleveren voor de CI’s. Weliswaar wordt door middel van de multiplier het schenken aan CI’s aantrekkelijk gemaakt maar het is onzeker of de schenker zich hier door laat beïnvloeden. De NOB heeft daarom de vraag gesteld waarom de wetgever heeft gekozen voor een multiplier op het niveau van de schenker en niet heeft gekozen voor matching op het niveau van de CI.248 Om een nieuwe belastinguitgave in te voeren moet immers gekeken worden of het doel niet beter bereikt kan worden via een directe subsidie. Matching kan worden bereikt door de giftenaftrek voor ANBI’s en CI’s gelijk te stellen maar CI’s een extra bonus te geven voor de binnengehaalde giften. CI’s kunnen dan aan het einde van het jaar een giftenoverzicht overleggen aan de overheid die over dit totaal 25% subsidie geeft. Op die manier wordt de CI gesubsidieerd in plaats van de gevers.249 Een ander voordeel van matching dat de NOB aanstipt is dat donateurs van CI’s en donateurs van overige ANBI’s ook gelijk worden behandelend door de overheid. Laatste voordeel volgens de NOB is dat de belastingdienst en belastingrechter zich niet hoeven te buigen over het CI-begrip. Het ministerie van OCW zou in geval van matching gaan over de toekenning van extra subsidie en kan zo haar eigen criteria hanteren. Van Vijfeijken vindt het onbegrijpelijk dat wanneer de overheid 12 miljoen (later teruggebracht naar 5 miljoen) euro beschikbaar heeft voor CI’s, dit geld wordt uitgekeerd aan de gever in de hoop dat dit voordeel terugkomt bij de CI zelf.250 Een ander kritiekpunt is dat de multiplier geen voordeel oplevert voor CI’s bij reeds bestaande periodieke giften.251 Deze kunnen niet tussentijds worden verhoogd. Alleen de gever verkrijgt in dit geval een voordeel. Hier heeft de staatssecretaris niet goed over nagedacht. Matching zou ervoor zorgen dat het voordeel direct bij de CI’s terecht komt. Met de invoering van de Geefwet heeft de wetgever echter maatregelen willen invoeren die zijn gericht op het bevorderen van een sterke ondernemende innovatieve cultuursector, die minder afhankelijk van de overheid is.252 Vanuit dat oogpunt ligt matching niet voor de hand omdat er dan weer sprake zou zijn van een subsidie. De overheid hoopt dat met de multiplier particulieren meer zullen geven aan CI’s waardoor de instellingen minder afhankelijk zullen zijn van de overheid. Al met al kan echter geconcludeerd worden dat de multiplier in eerste plaats voor de gevers een voordeel oplevert. Zeker bij periodieke giften die al vaststaan voor invoering van de Geefwet. Afgewacht moet worden in hoeverre de multiplier een voordeel oplevert voor de instellingen zelf.

4.2.5

De negatieve giftenaftrek

De Geefwet heeft naast faciliteiten ook een nieuwe antimisbruikregeling opgenomen in de inkomstenbelasting. Deze regeling maakt het mogelijk om het fiscale voordeel, de giftenaftrek, terug te nemen indien de gift wordt herroepen. Voor 2012 was het mogelijk om de gift te herroepen maar behield de schenker wel het fiscale voordeel. De fiscus had geen mogelijkheid tot terugvordering. Daarom is er een nieuw lid toegevoegd aan artikel 3.139 Wet IB 2001, namelijk sub e. Dit artikel 248

Zie Commentaar NOB van 5 oktober 2011, p. 10. Zie Commentaar NOB van 5 oktober 2011, p. 11. De NOB gaat er van uit dat de meeste gevers in het hoogste inkomenstarief van 52% vallen, waaraan zij de conclusie verbindt dat gevers gezien hun inkomen de subsidie niet nodig heeft. 250 I.J.F.A. van Vijfeijken, ‘De giftenaftrek in de inkomstenbelasting en de vennootschapsbelasting’, WPNR 2012/6917, par. 2. 251 Idem. 252 Kamerstukken II 2010/11, 32 740, nr. 6, p. 3. 249

42

bepaalt dat als negatieve persoonsgebonden aftrek in aanmerking wordt genomen, het bedrag dat belastingplichtige heeft teruggekregen door herroeping of ontbinding van een gift, indien belastingplichtige dit bedrag wel in aftrek heeft genomen. Uit de memorie van toelichting blijkt dat de negatieve giftenaftrek onderbouwd is met de gedachte dat ‘bij een ruimhartig beleid met betrekking tot vrijgevigheid en filantropie, een restrictief fiscaal instrumentarium past om te voorkomen dat misbruik wordt gemaakt van de ruime mogelijkheden.’253 In de literatuur wordt de invoering van de negatieve giftenaftrek toegejuicht.254 Wel zijn er enkele kanttekeningen bij de regeling geplaatst. Houwer en Bruggink zijn van mening dat om discussie te voorkomen het woord ‘bedrag’ in artikel 139 sub e Wet IB 2001 vervangen moet worden door het bredere begrip ‘hetgeen’.255 Dit woord heeft een breder bereik en het sluit beter aan bij de rest van artikel 139 Wet IB 2001, waar ook over ‘hetgeen’ wordt gesproken. Daarnaast heeft de wetgever gekozen voor het woord ‘schenking’ in artikel 139 sub e Wet IB 2001 en zou dit beter vervangen kunnen worden door het ruimere begrip ‘gift’. Zij geven aan dat daarmee een toekomstige discussie voorkomen kan worden. Ik denk echter dat deze antimisbruikregeling in de huidige vorm voldoende is om op te treden tegen oneigenlijk gebruik van de giftenaftrek, waar dit voorheen niet mogelijk was.

4.3 Codificatie vrijwilligersvergoeding 4.3.1 Inleiding Sinds 1 januari 2012 is de aftrek vrijwilligersvergoeding opgenomen in artikel 6.36 Wet IB 2001. Voor invoering van de Geefwet gold deze aftrek ook al op basis van rechtersrecht. De opname van de aftrek vrijwilligersvergoeding is een codificatie van ontwikkelingen in de jurisprudentie256 en de mening van de staatssecretaris volgend uit zijn brief van 10 juni 2011257. Op grond van het nieuwe wetsartikel kunnen vrijwilligers die zich inzetten voor een ANBI een giftenaftrek claimen in de inkomstenbelasting, indien zij afzien van de vrijwilligersvergoeding. Daarnaast geldt dat een vrijwilliger van een ANBI recht heeft op giftenaftrek indien de vrijwilliger afziet van vergoeding voor gemaakte kosten en daarmee de ANBI bevoordeelt.258 De tijd die een vrijwilliger ‘geeft’ aan de instelling door het verrichten van de werkzaamheden kan niet leiden tot een giftenaftrek. Er is namelijk geen sprake van een gift, aangezien de schenker niet verarmt door het verrichten van arbeid om niet. Het feit dat de vrijwilliger in de tijd dat hij werkzaamheden verrichtte voor de ANBI ook werkzaamheden elders tegen vergoeding had kunnen verrichten, zorgt ook niet voor een verarming in vermogensrechtelijke zin. De vrijwilligersvergoeding betreft een vergoeding als bedoeld

253

Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 8. I.J.F.A. van Vijfeijken, ‘De giftenaftrek in de inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting’, WPNR 2012/6917 en F. Houwer en H.R. Bruggink, ‘Geefwet dicht bestaande omissie in de wet IB 2001 omtrent de herroepelijke schenking’, FBN 2011/59. 255 F. Houwer en H.R. Bruggink, ‘Geefwet dicht bestaande omissie in de wet IB 2001 omtrent de herroepelijke schenking’, FBN 2011/59 256 Rechtbank Arnhem 19 april 2011, AWB 10/01207, LJN: BQ4394, Hoge Raad 1 november 1989, BNB 1989/337. 257 Kamerbrief van 6 juni 2011, nr. DGB/2011/3500 U. 258 Zie artikel 6.36 lid 2 Wet IB 2001: alleen die kosten kunnen in aftrek worden genomen die naar algemeen aanvaarde maatschappelijke opvattingen behoren te worden vergoed.

254

43

in artikel 2, lid 6 Wet op de Loonbelasting 1964 (hierna: Wet LB 1964). De vergoeding die een vrijwilliger mag worden uitgekeerd is op grond van dit artikel maximaal € 150 per maand met een maximum van € 1500 per jaar. Artikel 6.36 Wet IB 2001 bepaalt dat vrijwilligers van ANBI’s gebruik kunnen maken van een giftenaftrek in de inkomstenbelasting voor de vrijwilligersvergoeding waarvan de vrijwilliger heeft afgezien, indien er voldaan is aan de volgende voorwaarden: • • • •

4.3.2

De instelling moet een vrijwilligersverklaring afgeven dat de belastingplichtige zich als vrijwilliger, zoals bedoeld in artikel 2, lid 6 Wet LB 1964, heeft ingezet;259 De vrijwilliger kan aanspraak maken op de in de vrijwilligersverklaring genoemde vergoeding; De instelling is bereid en in staat deze vergoeding uit te keren; en De vrijwilliger kan vrijelijk over de vergoeding beschikken.

De aftrek van de vrijwilligersvergoeding voor invoering van de Geefwet

Tot 2011 golden in principe dezelfde voorwaarden voor de giftenaftrek vrijwilligersvergoeding die nu ook door de Geefwet in de inkomstenbelasting zijn opgenomen. Enkele Kamerleden waren echter van mening dat er door de belastingdienst niet eenduidig werd opgetreden met betrekking tot de aftrek van de vrijwilligersvergoeding. Enkel het feit dat er een vrijwilligersverklaring kon worden overgelegd, waarin was opgenomen dat de vrijwilliger geen vrijwilligersuitkering heeft ontvangen, was voldoende voor het claimen van de aftrek. De Kamer was daarom van mening dat de belastingplichtigen te goeder trouw een forfaitair bedrag in aftrek hadden genomen, waarover de belastingdienst niet meer zou mogen navorderen. Daarop is in 2011 een motie door de Tweede Kamer aangenomen, die ervoor zorgde dat de navordering per direct niet meer mogelijk was, waardoor er in feite een generaal pardon voor vrijwilligers geldt.260 Vrijwilligers konden met terugwerkende kracht over de jaren 2008 tot en met 2010 de forfaitaire vrijwilligersvergoeding van € 1500 als aftrekbare gift opvoeren voor de inkomstenbelasting, zonder bewijsplicht. Aangezien voor de normale giftenaftrek voor particulieren wel een zware bewijsplicht gold, ontstond er een onwenselijke situatie. Door het nieuwe artikel 6.39 Wet IB 2001 wordt het regime van voor 2008 voortgezet. Dat betekent dat de vrijwilliger moet aantonen aan de hand van statuten, vrijwilligerscontract en feitelijke omstandigheden dat de ANBI in staat en bereid is om de vrijwilligersvergoeding uit te keren en dat de vrijwilliger vrijelijk over de vergoeding kan beschikken. Er mag dus van te voren niet vast staan dat de vrijwilliger niet daadwerkelijk aanspraak kan maken op de vrijwilligersvergoeding, maar hier afstand van moet doen.

4.3.3

Voorwaarden voor giftenaftrek voor vrijwilligersvergoeding

Een van de voorwaarden om sinds invoering van de Geefwet in aanmerking te komen voor de giftenaftrek is dat de ANBI een vrijwilligersverklaring afgeeft dat de belastingplichtige zich als 259

Een vrijwilliger volgens artikel 2 lid 6 Wet LB 1964 is iemand die niet bij wijze van beroep arbeid verricht voor een ANBI, een sportorganisatie of een ander lichaam dat niet is onderworpen aan vennootschapsbelasting of van deze belasting is vrijgesteld. 260 Kamerstukken II 2010/11, 31 066, nr. 111.

44

vrijwilliger heeft ingezet. De vrijwilligersverklaring kan een vrijwilligersovereenkomst, een convenant of een schriftelijke verklaring zijn. Daarnaast moet de vrijwilliger aanspraak kunnen maken op de in de verklaring genoemde vergoeding. De Rechtbank Leeuwarden oordeelde dat de belastingplichtige de bewijslast heeft om aannemelijk te maken dat hij recht heeft op de giftenaftrek.261 In deze zaak kon de belastingplichtige onvoldoende aannemelijk maken dat er een reëel recht bestond op het daadwerkelijk verkrijgen van de vergoeding. Ook uit de statuten kon niet worden afgeleid dat de vrijwilliger een afdwingbaar recht had op een vergoeding. Daardoor was er in deze zaak geen sprake van een aftrekbare gift. Indien de vrijwilliger geen aanspraak kan maken op de vergoeding is er geen sprake van verarming en vrijgevigheid, waardoor er geen sprake is van een gift. Een derde voorwaarde is dat de instelling bereid en in staat moet zijn om de vergoeding uit te keren. Indien dit niet het geval is kan de vrijwilliger geen aanspraak maken op de vergoeding en is er geen sprake van een verarming. De instelling moet voldoende liquide middelen hebben om de vergoeding uit te keren. Dit werd bevestigd door Hof Leeuwarden. 262 In deze zaak keerde de ANBI geen vergoeding uit aan de belanghebbende. Het Hof oordeelde dat belanghebbende geen recht heeft op een vergoeding waarvan hij had kunnen afzien. Daardoor is deze situatie niet vergelijkbaar met een vrijwilliger die wel een vrijwilligersvergoeding ontvangt. Belanghebbende stelt zich op het standpunt dat dit in strijd is met het gelijkheidsbeginsel omdat vrijwilligers van een ‘arme’ ANBI slechter af zijn dan vrijwilligers van een ANBI die wel een vrijwilligersvergoeding uitkeert waarna de vrijwilliger deze kan terugschenken. Het Hof geeft echter aan dat het niet de taak van de rechter is om de innerlijke waarde van de Wet IB 2001 te toetsen. Daarnaast moet de instelling daadwerkelijk de intentie hebben om de vrijwilligers te belonen met een vergoeding. Dit kwam aan de orde in een zaak bij Rechtbank Arnhem.263 De ANBI keerde elk jaar een vrijwilligersvergoeding uit aan haar vrijwilligers. De vrijwilligers schonken de vergoeding vervolgens weer terug. De Rechtbank oordeelde hier dat de ANBI de uitkering slechts deed om de giftenaftrek mogelijk te maken. Daarnaast beschikte de ANBI over onvoldoende middelen om alle vrijwilligersvergoedingen uit te kunnen keren. Volgens de Rechtbank heeft er dus geen reëel recht bestaan op de vrijwilligersvergoeding, waardoor deze ook niet via een schenking kon worden afgestaan. Daardoor is er geen sprake van een aftrekbare gift. Laatste voorwaarde is dat de belastingplichtige vrijelijk over de vergoeding kan beschikken. Door vrijelijk over de vergoeding te kunnen beschikken kan er sprake zijn van een verarming aan de kant van de belastingplichtige. De vrijwilliger verarmt pas wanneer hij vrijwillig afziet van zijn vergoeding. Indien vooraf vaststaat dat de vrijwilliger de vergoeding niet mag behouden, kan hij niet vrijelijk over de vergoeding beschikken.264 Ook vooraf afstemmen dat er wordt afgezien van de vergoeding betekent dat er geen sprake is van beschikkingsvrijheid.265

261

Rechtbank Leeuwarden 29 mei 2012, LJN: BW7402. Hof Leeuwarden 11 oktober 2011, LJN: BT7508. 263 Rechtbank Arnhem 19 april 2011, LJN: BQ4394. 264 Idem. 265 Rechtbank Leeuwarden 29 mei 2012, LJN: BW7402. 262

45

4.3.4

Afzien van vergoeding voor gemaakte kosten

Een vrijwilliger kan er ook voor kiezen om gemaakte kosten voor een instelling voor eigen rekening te nemen. Indien een vrijwilliger afziet van een vergoeding voor de gemaakte kosten is er sprake van een verarming in vermogensrechtelijke zin. Kosten die naar algemeen aanvaarde maatschappelijke opvattingen behoren te worden vergoed kunnen worden aangemerkt als aftrekbare gift.266 Hiervan is ook sprake indien de ANBI geen vergoedingsregeling overeen is gekomen. Indien de vrijwilliger kosten voor zijn rekening neemt is er sprake van een verarming aan de kant van de vrijwilliger. Hier is geen sprake van een verrijking van de instelling, de instelling verarmt alleen niet (zie paragraaf 4.2.2.1). Desalniettemin zijn deze kosten toch aftrekbaar in de inkomstenbelasting.

4.4 Tussenconclusie: faciliteiten Wet IB 2001 In dit hoofdstuk is stilgestaan bij de vraag of de faciliteiten in de inkomstenbelasting bijdragen aan het doel van de Geefwet: het stimuleren van particuliere vrijgevigheid aan ANBI’s en in het bijzonder aan CI’s. De giftenaftrek is voor ANBI’s niet gewijzigd door invoering van de Geefwet. Het onderscheid tussen eenmalige en periodieke giften blijft bestaan. Mijns inziens was het meer in lijn geweest met het doel van de Geefwet indien de eenmalige gift ook onbeperkt aftrekbaar zou zijn. Het feit dat de periodieke gift wel onbeperkt aftrekbaar is leidt hopelijk tot veel particuliere giften aan ANBI’s en CI’s. Er zijn stemmen opgegaan om de giftenaftrek af te schaffen. Dit lijkt mij in strijd met het doel dat de wetgever nastreeft. De wetgever heeft aangegeven een sterke cultuur sector te willen behouden. Fiscale faciliteiten kunnen daarbij een middel zijn om dit te realiseren. Met invoering van de multiplier is er een faciliteit gecreëerd voor giften aan CI’s om particuliere vrijgevigheid extra te stimuleren. Het idee hierachter is dat de multiplier zal leiden tot meer particuliere vrijgevigheid aan CI’s. Afgewacht moet worden of dit inderdaad gebeurt. De staatssecretaris had er beter voor kunnen kiezen om het bedrag dat aan aftrek is geclaimd direct terug te laten vloeien naar de CI’s. Nu is niet zeker dat de CI’s daadwerkelijk meer inkomsten zullen genereren of dat het voordeel blijft hangen bij de belastingplichtige. De antimisbruikregeling lijkt mij in lijn met het doel en strekking van de Geefwet. De regeling is bedoeld om particuliere vrijgevigheid aan ANBI’s en CI’s te stimuleren, dus dient er ook opgetreden te kunnen worden indien deze vrijgevigheid wordt herroepen. De aftrek vrijwilligersvergoeding lijkt mij ook in overeenstemming met de Geefwet aangezien het niet claimen van de vrijwilligersvergoeding alleen leidt tot particuliere vrijgevigheid indien de belastingplichtige vrijwillig afziet van de vergoeding waar zij daadwerkelijk recht op had. Voor invoering van de Geefwet konden vrijwilligers heel gemakkelijk een aftrek claimen zonder bewijslast, terwijl een particuliere gever wel aan allerlei eisen moet voldoen. Dit onderscheid is nu rechtgetrokken.

266

Artikel 6.36, lid 2 Wet IB 2001.

46

5 Faciliteiten Wet Vennootschapsbelasting 1969 5.1 Inleiding Naar aanleiding van de Geefwet hebben er in de vennootschapsbelasting ook diverse wijzigingen plaatsgevonden. De winsten die gerealiseerd worden door rechtspersonen worden in de heffing van vennootschapsbelasting betrokken.267 Stichtingen en verenigingen vallen ook onder de vennootschapsbelasting voor zover zij een onderneming drijven. Daardoor kunnen ANBI’s en CI’s belastingplichtig zijn voor de Wet Vpb 1969. Met invoering van de Geefwet is een aantal bestaande faciliteiten gewijzigd en nieuwe faciliteiten geïntroduceerd. Dat er veranderingen aan zaten te komen, bleek al uit een onderschrift van de staatssecretaris van Financiën bij een uitspraak van Hof Den Bosch.268 De staatssecretaris meende dat bepaalde faciliteiten in vennootschapsbelasting door de jurisprudentie ruimer konden worden toegepast dan in feite de bedoeling van de wetgever was bij invoering van deze faciliteiten.269 Daarom werd er in de Brief waarin de Geefwet werd aangekondigd door de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, van Financiën en van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen opgemerkt dat er gezocht moest worden naar “een balans tussen enerzijds een ruimhartig beleid inzake de commerciële activiteiten en anderzijds het voorkomen van oneigenlijk gebruik van belastingfaciliteiten of een oneerlijk concurrentievoordeel”.270 In deze brief wordt aangekondigd dat deze faciliteiten alleen nog maar gebruikt mogen worden door instellingen waarvoor ze in het verleden ook bedoeld waren.271 Vandaar dat er met de invoering van de Geefwet een aantal veranderingen hebben plaatsgevonden. Paragraaf 5.2 bespreekt de giftenaftrek in combinatie met de multiplier. In paragraaf 5.3 wordt de winstvrijstelling behandeld. In paragraaf 5.4 komt de integrale belastingplicht aan bod. Paragraaf 5.5 bespreekt de bestedingsreserve. In paragraaf 5.6 wordt ingegaan op aftrek van fictieve loonkosten van vrijwilligers. In paragraaf 5.7 wordt tot slot stilgestaan bij de fondsenwervende activiteiten. Tot slot wordt afgesloten met een conclusie of de faciliteiten in de Wet Vpb 1969 bijdragen aan de doelstelling van de Geefwet. Er zal worden stilgestaan bij de vraag of de faciliteiten in de Wet Vpb 1969 bijdragen aan de stimulering van cultureel ondernemerschap bij ANBI’s en CI’s.

5.2 Giftenaftrek en multiplier 5.2.1

Giftenaftrek in de Wet Vpb 1969

Op grond van artikel 16 Wet Vpb 1969 zijn giften onder bepaalde voorwaarden aftrekbaar van de winst. Deze faciliteit is een van de faciliteiten die er op gericht zijn om het geven aan goede doelen te bevorderen.272 Ook deze faciliteit is door de Geefwet aangepast. Voor 2012 was een gift pas aftrekbaar indien de gift de drempel van € 227 te boven ging. Dit minimumbedrag is nu verdwenen. 267

S.A. Stevens, ‘De regels voor ANBI’s in de vennootschapsbelasting per 1 januari 2012’, WPNR 2012/6917, par. 1. 268 Toelichting staatssecretaris van 25 november 2010, NTFR 2011/254, naar aanleiding van Hof Den Bosch 25 juni 2010, NTFR 2010/2064. 269 Kamerstukken II 2010/11, 32 740, nr. 6, p. 4 270 Idem. 271 Idem. 272 Kamerstukken II 2010/11, 32 740, nr. 6, p. 3.

47

Daarnaast is ook het maximumbedrag dat voor aftrek in aanmerking kan komen, aangepast. Voor 2012 bedroeg de aftrek ten hoogste 10% van de winst. Dit is nu aangepast naar ten hoogste 50% van de winst met een maximum van € 100.000. Van Vijfeijken vraagt zich af of er sprake is van een verruiming ten opzichte van voor 2012.273 Het zou kunnen dat de nieuwe giftenaftrek per saldo ervoor zorgt dat er minder gegeven wordt door het invoeren van een maximum bedrag. Zo heeft de VandenEndeFoundation aangegeven dat het maximum bedrag voor grote bedrijven een schijntje is.274 Voorheen konden zij 10% van de winst doneren, hetgeen resulteerde in een hogere gift. De staatssecretaris heeft aangegeven dat hij het geefgedrag van ondernemingen in het midden en kleinbedrijf heeft willen bevorderen. Het maximumplafond van € 100.000 is gekozen in verband met de budgettaire derving. Daarnaast verwacht de staatssecretaris geen problemen met het maximumbedrag aangezien het aantal aftrekbare giften dat het bedrag van € 100.000 te boven gaat beperkt is. Indien er meer wordt gegeven aan een ANBI vindt dit vaker plaats in het kader van sponsoring. Voorts is er in de literatuur kritiek gekomen om de giftenaftrek in de vennootschapsbelasting als zodanig.275 Van Vijfeijken geeft aan dat de giftenaftrek in de vennootschapsbelasting geen doel treft.276 Hemels stelt zelfs over spookgiften.277 Volgens de ‘Commissie algemeen nut beogende instellingen’ zijn er twee vormen van vrijgevigheid; vrijgevigheid die spontaan ontstaat vanuit de rechtspersoon zelf en vrijgevigheid die voortkomt vanuit de vertegenwoordigende organen van het lichaam. Alleen de eerste vrijgevigheid kan leiden tot giftenaftrek.278 Van Vijfeijken is echter van mening dat wanneer een onderneming zelf een gift doet, er sprake is van een vrijgevigheid die verband houd met de onderneming van het lichaam, waardoor deze kosten gezien kunnen worden als aftrekbare ondernemingskosten. Mijns inziens is deze constatering juist. Een onderneming handelt vanuit het doel van de onderneming, waardoor er geen sprake is van ‘echte’ vrijgevigheid. Met de gift moet daarom het ondernemingsdoel gediend worden waardoor er sprake is van ondernemingskosten. Indien de gift geen ondernemersdoel dient is er sprake van vrijgevigheid vanuit de vertegenwoordigende organen van het lichaam. Als de vrijgevigheid uitgaat van de DGA zou de gift gezien moeten worden als een verkapte dividenduitkering naar privé en vervolgens een gift die aftrekbaar zou zijn in de inkomstenbelasting. Zeker aangezien de staatssecretaris de giftenaftrek ook heeft goedgekeurd in gelieerde verhoudingen.279 De staatssecretaris heeft aangegeven dat giftenaftrek in gelieerde verhoudingen is toegestaan indien de bevoordeling wordt gedaan om het algemeen nuttig doel van de gelieerde ANBI te dienen. Er mag volgens de staatssecretaris geen 273

I.J.F.A. van Vijfeijken, ‘De giftenaftrek in de inkomstenbelasting en de vennootschapsbelasting’, WPNR 2012/6917, par. 7. 274 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 15. 275 Zie o.a. S.J.C. Hemels, ‘Giftenaftrek: het fantoom van de vennootschapsbelasting?’, WFR 2003/60 en I.J.F.A. van Vijfeijken, ‘De giftenaftrek in de inkomstenbelasting en de vennootschapsbelasting’, WPNR 2012/6917, par. 7. 276 I.J.F.A. van Vijfeijken, ‘De giftenaftrek in de inkomstenbelasting en de vennootschapsbelasting’, WPNR 2012/6917. 277 S.J.C. Hemels, ‘Giftenaftrek: het fantoom van de vennootschapsbelasting?’, WFR 2003/60 278 Zie rapport Commissie algemeen nut beogende instellingen, Geschriften van de Verenging voor Belastingwetenschap no. 232, p. 151. 279 Handeling I 2011/12, nr. 12, item 8, vergadering van 13 december 2011, p. 12850.

48

sprake zijn van een verkapte dividenduitkering. Een vennootschap met een ANBI als moeder kan op deze manier elk jaar €100.000 van haar winst als gift schenken aan haar moeder om zo minder vennootschapsbelasting te betalen zolang het geld maar ten goede komt aan de doelstelling van de ANBI. Mijns inziens is er in deze situatie altijd sprake van een verkapte dividenduitkering. Naar mijn mening zou er dus niet toegekomen kunnen worden aan een aftrekbare gift in de vennootschapsbelasting. Kemmeren en Nuijten geven echter aan dat een vennootschap wel uitgaven kan doen die niet gericht zijn op behoefte van de aandeelhouders of op zakelijke belangen van de onderneming.280 Zij nemen een beursgenoteerde onderneming als Philips als voorbeeld. Indien deze onderneming een gift aan het Rode Kruis doet zonder hieraan ruchtbaarheid te geven dan zal er geen sprake zijn van vrijgevigheid van de aandeelhouders. Evenmin wordt er met de gift een zakelijk belang gediend. Er wordt immers geen ruchtbaarheid gegeven aan de gift dus er is geen sprake van publiciteit of sponsoring. De kosten voor een dergelijke gift kunnen alleen worden afgetrokken op basis van artikel 16 Wet Vpb 1969. Mijns inziens biedt artikel 16 Wet Vpb 1969 in dit soort gevallen inderdaad een uitkomst. Voor de andere gevallen zoals hierboven beschreven creëert de wetgever echter een faciliteit die niet nodig zou zijn omdat die giften ofwel aangemerkt kunnen worden als ondernemingskosten, ofwel als een aftrekbare gift in de inkomstenbelasting. Daarom zou naar mijn mening de giftenaftrek in de vennootschapsbelasting moeten worden aangepast waardoor deze alleen blijft bestaan voor vormen van giften zoals Kemmeren en Nuijten beschreven. Op die manier kan de vijf miljoen die extra begroot is voor verruiming van de giftenaftrek in de vennootschapsbelasting gebruikt worden voor andere doeleinden binnen de Geefwet.

5.2.2

Multiplier

Zoals bij paragraaf 4.2.4 al besproken is, is met invoering van de Geefwet in zowel de inkomstenbelasting als in de vennootschapsbelasting de nieuwe faciliteit ‘multiplier’ geïntroduceerd. De multiplier is bedoeld om op die manier het cultureel ondernemerschap te stimuleren. Voor de vennootschapsbelasting betekent dit dat bij giften aan CI’s bedrijven extra aftrek kunnen claimen. De extra aftrek bedraagt op grond van artikel 16, lid 3 Wet Vpb 1969 50% van de giften die aan CI’s zijn gedaan met een maximum van € 2.500. Dit betekent dat een onderneming die een gift doet van € 5000 maximaal profiteert van de multiplier. De staatssecretaris verwacht dat de invoering van deze faciliteit zal leiden tot meer giften door ondernemingen aan CI’s. Ook in de vennootschapsbelasting moet afgewacht worden of dit daadwerkelijk gaat gebeuren. Mijns inziens had de staatssecretaris er beter voor kunnen kiezen om het bedrag dat aan aftrek is geclaimd direct terug te laten vloeien naar de CI’s. Nu is niet zeker of de CI’s daadwerkelijk meer inkomsten zullen genereren of dat het voordeel blijft hangen bij de belastingplichtige. Daarnaast is het voordeel van de multiplier voor bedrijven kleiner dan voor particulieren. Het voordeel bedraagt namelijk maar maximaal 25% van de maximale extra giftenaftrek van € 2500, terwijl het voordeel voor particulieren maximaal 52% x € 1250 is. Het voordeel van de multiplier (maximaal € 650) zal voor particulieren zwaarder meewegen dan voor een onderneming. Het voordeel van de multiplier in de Wet Vpb 1969 (maximaal € 625) zal

280

E.C.C.M. Kemmeren en O.L.J. Nuijten, ‘Renpaarden rijden Cessna's niet in de wielen en leiden niet tot een spooktocht’, WFR 2003/739.

49

voor de meeste bedrijven niet leidend zijn in de keuze van hun gift. Het valt daarom aan te bevelen om het maximumbedrag van € 2.500 op te rekken. Daarmee zullen ook de grotere bedrijven veel strategischer kijken naar de bestemming van hun gift. Maar ook hiervoor geldt dat als je puur kijkt of een onderneming wel een gift kan doen, je niet zou toekomen aan de multiplier in de vennootschapsbelasting, zie paragraaf 5.3.2.

5.3 Winstvrijstelling 5.3.1

Inleiding

ANBI’s en CI’s kunnen op grond van artikel 2, lid 1 sub e Wet Vpb 1969 belastingplichtig zijn voor de vennootschapsbelasting. Dit artikel bepaalt dat stichtingen en verenigingen onder de vennootschapsbelasting vallen indien en voor zover zij een onderneming drijven. Bij ANBI’s en CI’s kan dus sprake zijn van een ondernemingssfeer en een ‘privésfeer’. De opbrengsten uit de ondernemingssfeer vallen onder de Wet Vpb 1969. Deze kunnen vervolgens zijn vrijgesteld op grond van artikel 6 Wet Vpb 1969. De brief waarin de Geefwet werd aangekondigd sprak over een herziening van de winstvrijstelling voor ANBI’s en CI’s.281 Er zou onderzocht worden of bijvoorbeeld CI’s, die worden gestimuleerd om meer commerciële activiteiten te ontplooien om zo eigen inkomen te genereren, gebruik kunnen maken van een belastingreserve. Indien de winsten behaald met commerciële activiteiten gereserveerd zouden worden voor behartiging van het algemeen maatschappelijk belang, dan zou heffing van vennootschapsbelasting kunnen worden doorgeschoven of zelfs kunnen worden voorkomen. Het geld dat bespaard wordt door het niet heffen van vennootschapsbelasting zou op deze manier rechtstreeks kunnen terugvloeien naar het algemeen nut. Uit de Geefwet zoals die uiteindelijk is aangenomen door de Tweede Kamer blijkt echter dat hier uiteindelijk niet voor is gekozen.282 Volgens staatssecretaris Weekers blijft het uitgangspunt namelijk dat ondernemingswinsten moeten worden belast.283

5.3.2

De winstvrijstelling voor invoering van de Geefwet

Voor 2012 gold de winstvrijstelling ex artikel 6 Wet Vpb 1969 voor lichamen die een algemeen maatschappelijk belang op de voorgrond hadden staan. Daarnaast gold de winstvrijstelling ook voor lichamen die een sociaal belang op de voorgrond hadden staan en die de winst hoofdzakelijk behaald met behulp van vrijwilligers. Verder moest het streven naar winst ontbreken ofwel van bijkomstige betekenis zijn. De winst die was vrijgesteld was maximaal € 7.500 per jaar, met een maximum van € 37.500 in vijf jaar. Deze winst kon uitsluitend worden aangewend ten behoeve van een algemeen maatschappelijk belang. Met invoering van de Geefwet zijn deze voorwaarden aangepast.

5.3.3

De winstvrijstelling na invoering van de Geefwet

Met de introductie van de Geefwet is het aantal voorwaarden voor toepassing van de vrijstelling beperkt, en zijn de winstdrempels van de vrijstelling verruimd. De winstvrijstelling geldt vanaf 1 januari 2012 voor alle verengingen en stichtingen als bedoeld in artikel 2, lid 1, sub e en artikel 3, lid 281

Kamerstukken II 2010/11, 32 740, nr. 6, p. 4. Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 6. 283 Idem. 282

50

2 Wet Vpb 1969. Instellingen die daarmee onder de winstvrijstelling van artikel 6 Wet Vpb 1969 vallen zijn verenigingen, stichtingen en publiekrechtelijke rechtspersonen (of daarmee vergelijkbare lichamen) en kerkgenootschappen, indien en voor zover zij een onderneming drijven. Dit betekent dus dat al deze lichamen voor zover ze een onderneming drijven in principe een beroep kunnen doen op de winstvrijstelling. Er hoeft dus geen sprake meer te zijn van een algemeen maatschappelijk belang of sociaal belang. Dit is een grote verruiming ten opzichte van voor 2012. Daarnaast is de nieuwe winstvrijstelling verhoogd naar € 15.000 met een maximum van € 75.000 in 5 jaar. Indien er een verlies wordt gemaakt wordt de winst voor dat jaar gesteld op nihil. Daarnaast wordt bij de berekening van de fiscale winst geen rekening gehouden met de aftrek voor fondswervende activiteiten (zie paragraaf 5.7) en de dotaties aan of onttrekkingen aan de bestedingsreserve (zie paragraaf 5.5).284 Stevens is van mening dat de nieuwe winstdrempels aan de lage kant zijn.285 Het doel van de vrijstelling is echter om kleinschalige commerciële activiteiten waarmee stichtingen en verenigingen in concurrentie treden vrij te stellen van belastingheffing.286 Naar mijn mening wordt dit doel bereikt. De verruiming van het toepasbereik en de verhoging van de genoemde vrijstellingen heeft als gevolg dat minder stichtingen en verenigingen verplicht zijn aangifte vennootschapsbelasting te doen. Hiermee wordt mijns inziens gehoor gegeven aan de wens van de staatssecretaris naar administratieve en financiële lastenverlichting.287

5.4 Integrale belastingplicht 5.4.1

Inleiding

Zoals in paragraaf 5.3 besproken is, zijn stichtingen en verengingen vennootschapsbelastingplichtig voor zover zij een onderneming drijven.288 De opbrengsten uit de ondernemingssfeer vallen onder de Wet Vpb 1969. Veel CI’s hebben naast hun culturele activiteiten ook commerciële activiteiten. Dit is vaak het geval om de financiële tekorten van de culturele activiteiten te dekken. Per activiteit die een stichting of vereniging ontplooit dient er gekeken te worden of er sprake is van een commerciële activiteit of niet. De commerciële activiteiten zijn belast, de culturele activiteiten niet. Dit heeft tot gevolg dat een instelling positieve resultaten uit het ondernemingsgedeelte niet kan salderen met de negatieve resultaten uit het niet-ondernemingsgedeelte. Stichtingen en verengingen worden dus in de heffing betrokken indien winst wordt behaald met het ondernemingsgedeelte, terwijl deze winst vaak alleen zorgt voor financiering van de algemeen nuttige activiteiten.289 Sinds invoering van de Geefwet is er een nieuwe faciliteit voor CI’s in het leven geroepen; de integrale belastingplicht van artikel 2, lid 9 Wet Vpb 1969. Op verzoek wordt een CI geacht met haar gehele vermogen een onderneming te drijven. De resultaten van de commerciële activiteiten worden hierdoor verrekend met de vaak negatieve resultaten welke behaald zijn met de culturele activiteiten. Hiermee wordt bewerkstelligd dat de winstdrempel van € 15.000 per jaar, dan wel € 75.000 per 5 jaar, minder snel 284

S.A. Stevens, ‘De regels voor ANBI’s in de vennootschapsbelasting per 1 januari 2012’, WPNR 2012/6917, par. 3. 285 Idem. 286 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 6. 287 Idem. 288 Artikel 2, lid 1, sub e, jo. artikel 4, sub a Wet Vpb 1969. 289 J.L. van de Streek, De heffing van vennootschapsbelasting van culturele instellingen: er ontbreekt iets.., De Generalist, Boom Fiscale Uitgevers 2012, p. 27-31.

51

bereikt wordt. CI’s kunnen zo meer profiteren van de vrijstelling van heffing van vennootschapsbelasting.

5.4.2

Voorwaarden voor integrale belastingplicht

Voordat CI’s gebruikt kunnen maken van de integrale belastingplicht moet voldaan zijn aan de volgende voorwaarden. Allereerst dient er een schriftelijk verzoek te worden ingediend bij de inspecteur, en wel binnen zes maanden na afloop van het jaar waarop het verzoek betrekking heeft. De inspecteur beslist daarop bij voor bezwaar vatbare beslissing. Uit de memorie van toelichting blijkt dat de inspecteur in het kader van eenheid van beleid met het Ministerie van Financiën dient te overleggen over de voorwaarden waaronder het verzoek kan worden ingewilligd.290 Deze voorwaarden worden opgenomen in de beschikking. 291 Indien het verzoek door de inspecteur wordt ingewilligd, is de CI integraal belastingplichtig voor een periode van minstens tien jaar. Opzegging is slechts mogelijk bij een veelvoud van tien jaar na het einde van het jaar waarvoor het verzoek voor het eerst is ingewilligd. Deze anti-misbruikbepaling is opgenomen om oneigenlijk gebruik van de regeling te voorkomen. Op deze manier wordt voorkomen dat de integrale belastingplicht alleen gebruikt wordt in jaren dat er een negatief resultaat wordt behaald in het niet ondernemingsgedeelte. Dan kunnen deze verliezen immers verrekend worden met de winsten uit het ondernemingsgedeelte. Indien er winst wordt gemaakt in het niet-ondernemersgedeelte is het gunstiger om de integrale belastingplicht niet toe te passen. Zonder toepassing van de integrale belastingplicht blijven winsten uit het niet ondernemersgedeelte immers buiten de Wet Vpb 1969. Doordat de beschikking wordt afgegeven voor een periode van tien jaar is dit niet mogelijk.

5.4.3

Kritiek op de integrale belastingplicht

Zoals hierboven vermeld kan de inspecteur nadere voorwaarden stellen waaronder het verzoek tot toepassing van de integrale belastingplicht wordt ingewilligd. Niet duidelijk is aan welke voorwaarden gedacht moet worden.292 Het enige dat uit de memorie van toelichting blijkt, is dat deze voorwaarden worden opgenomen in de beschikking.293 In de literatuur wordt opgemerkt dat de fiscus hier een vergaande mate van beoordelingsvrijheid heeft om de integrale belastingplicht wel of niet van toepassing te kunnen verklaren.294 Voor een belastingplichtige is nu niet op voorhand duidelijk aan welke voorwaarden hij moet voldoen.295 Deze onduidelijkheid is mijns inziens niet wenselijk, aangezien dit rechtsonzekerheid voor de belastingplichtige met zich meebrengt. Daarnaast wordt er in de literatuur kritiek geuit op de termijn waarbinnen het verzoek tot toepassing van de integrale belastingplicht moet worden voldaan. Vrieling en Bruggink geven aan dat de termijn van zes maanden voor het indienen van het verzoek te krap is.296 Dit gezien het feit dat eerst nog de

290

Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 18. Idem. 292 J.L. van de Streek en S.A.W.J. Strik, Cursus Belastingrecht Vennootschapsbelasting, ‘Optie voor volledige belastingplicht culturele instelling, VPB 1.0.4.f. 293 Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6, p. 18. 294 J.L. van de Streek en S.A.W.J. Strik, Cursus Belastingrecht Vennootschapsbelasting, ‘Optie voor volledige belastingplicht culturele instelling, VPB 1.0.4.f. 295 Idem. 296 C. Vrieling en H.R. Bruggink, ‘Culturele instellingen’, WPNR 2012/6917, par. 3.2.2. 291

52

jaarrekening moet worden opgemaakt en op basis daarvan pas kan worden beoordeeld of integrale belastingplicht wel of niet aantrekkelijk is. Ik ben het hier niet mee eens. Verenigingen en stichtingen voeren ook een interne administratie en hebben vaak een meerjarenbegroting en kunnen op basis daarvan bepalen of integrale belastingplicht aantrekkelijk is. Daarnaast wordt in de literatuur de vraag gesteld waarom niet bij aangifte gekozen kan worden voor integrale belastingplicht.297 Dit lijkt mij niet praktisch. Instellingen die onder de winstdrempel van € 15.000 blijven hoeven namelijk geen aangifte te doen ingevolge artikel 6 lid 1 Wet Vpb 1969. Ook deze instellingen moeten echter de mogelijkheid hebben om te opteren voor de integrale belastingplicht. Daarnaast is in de literatuur opgemerkt dat de integrale-belastingplicht-faciliteit ter goedkeuring voorgelegd had moeten worden aan de Europese Commissie in verband met eventueel verboden staatssteun.298 Deze faciliteit geldt immers alleen voor CI’s en niet voor alle ANBI’s. Echter zal het risico hier beperkt zijn aangezien de integrale belastingplicht waarschijnlijk, net zoals de multiplier, gezien kan worden als geoorloofde staatssteun (zie paragraaf 3.5.4.).

5.5 Bestedingsreserve 5.5.1

De herbestedingsreserve voor invoering van de Geefwet

Veel lichamen die een algemeen maatschappelijk of sociaal belang behartigen, hebben commerciële activiteiten die dienen ter financiering van dit belang. Door deze commerciële activiteiten kunnen instellingen op grond van artikel 2, lid 1, letter e Wet Vpb 1969 belastingplichtig worden voor de vennootschapsbelasting. In 1999 verscheen het rapport van de ‘Commissie Cultuur en Belastingen’ dat onderzoek deed naar de belastingheffing op het terrein van cultuur in het kader van de belastingherziening in de 21e eeuw.299 In dit rapport concludeerde de Commissie dat het feit dat ANBI’s, CI’s en andere lichamen die een sociaal belang nastreven, belastingplichtig worden voor de vennootschapsbelasting indien de winst de vrijstelling overtreft een belemmering is die het maatschappelijk doel of sociale belang van de instelling in de weg staat.300 Daarom is naar aanleiding van dit rapport in 2001 de herbestedingsreserve in de wet gekomen voor lichamen die een algemeen of sociaal belang behartigen.301 Op die manier kan meer winst gebruikt worden voor het behartigen van het algemeen of sociaal belang. Het gaat echter wel slechts om uitstel van vennootschapsbelasting. De faciliteit maakt het mogelijk om jaarlijks dotaties te doen aan de herbestedingsreserve. De dotaties verlagen de fiscale winst en daarmee de heffing van vennootschapsbelasting. Met de herbestedingsreserve kunnen vervolgens exploitatietekorten worden gedekt en nieuwe investeringen worden gedaan. Artikel 12 Wet Vpb 1969 stelde een aantal voorwaarden aan de herbestedingsreserve. Zo mocht de reserve alleen worden gevormd voor projecten die naar verwachting verlieslijdend waren.302 Daarnaast kon de reserve alleen worden gevormd indien de winst werd behaald met ondernemingsactiviteiten die pasten binnen de maatschappelijke of sociale doelstelling van de instelling, of er sprake was van inzameling van

297

C. Vrieling en H.R. Bruggink, ‘Culturele instellingen’, WPNR 2012/6917, par. 3.2.2. Idem. 299 Rapport Commissie Cultuur en Belastingen, ‘Hoog aanslaan, laag belasten’, V-N 1999/54.7 300 Kamerstukken II 2000/01, 27 431, nr. 3, p. 28. 301 Idem. 302 Idem. 298

53

gebruikte goederen en de opbrengst daarvan ten goede kwamen aan die doelstelling.303 Voorts gold de voorwaarde dat er in het jaar van dotatie of de volgende drie jaren het voornemen moest bestaan om die uitgaven te doen. De termijn waarbinnen de gelden moesten worden aangewend was drie jaar, daarna viel de reserve vrij ten gunste van de winst. Artikel 12 Wet Vpb 1996 bepaalde voorts dat ter voorkoming van ernstige concurrentieverstoring bij ministeriële regeling lichamen, groepen lichamen of activiteiten kunnen worden uitgezonderd van de toepassing van de herbestedingsreserve.304 De dotatie had geen impact op de vraag of een lichaam een beroep kon doen op de winstvrijstelling van artikel 6 Wet Vpb 1969. Stel dus dat er een winst wordt behaald van € 80.000, en er besloten wordt om € 75.000 te doteren, dan wordt het bedrag van € 80.000 getoetst aan artikel 6 Wet Vpb 1969. De drempel wordt dan dus overschreden. Wel zal in het jaar van de dotatie slechts over het bedrag van € 5.000 vennootschapsbelasting betaald dienen te worden.

5.5.2

De bestedingsreserve na invoering van de Geefwet

Met de Geefwet zijn er een aantal aspecten van de herbestedingsreserve veranderd. Allereerst is de naam van de herbestedingsreserve veranderd in bestedingsreserve. Hiermee wilde de wetgever meer de nadruk leggen op het feit dat reserve bedoeld is voor nieuwe investeringen en projecten.305 Herbestedingsreserve lijkt te impliceren dat de reserve alleen bedoeld kan worden voor herbesteding of vervanging van bedrijfsmiddelen. Daarnaast is de groep van lichamen die gebruik kunnen maken van de bestedingsreserve aangepast. De lichamen welke mogen doteren aan de bestedingsreserve betreffen volgens artikel 12 Wet Vpb 1969 lichamen die zijn aangemerkt als CI, alsmede lichamen zonder aandeelhouders of deelgerechtigden die een sociaal belang behartigen en de winst hoofdzakelijk (>70%) behalen met behulp van vrijwilligers. Tot 2012 ging het nog om lichamen waarbij het algemeen maatschappelijk belang en het sociaal belang op de voorgrond stonden. De wetgever heeft het nodig geacht om dit vereiste aan te scherpen om deze zo meer toe te spitsen op de doelgroepen waarvoor de reserve bedoeld is.306 Een gevolg van deze aangescherpte eis is dat woningcorporaties en instellingen in de kinderopvang, die in de praktijk het meest gebruik maakten van de faciliteit,307 hier niet langer gebruik van kunnen maken. Vrieling en Bruggink geven aan dat het feit dat ANBI’s worden uitgesloten van de bestedingsreserve opmerkelijk is.308 Nu geldt de regel enkel voor CI’s en instellingen die een sociaal belang behartigen en de winst hoofdzakelijk met behulp van vrijwilligers behalen. Ook mij ontgaat de ratio voor het onderscheid dat hier gemaakt wordt tussen ANBI’s en CI’s. Een andere wijziging sinds de Geefwet is dat de termijn voor het gebruiken van de bestedingsreserve voor investeringen en nieuwe projecten is verruimd van drie naar vijf jaar. Dit zorgt voor meer financiële armslag voor de instellingen en maakt het mogelijk dat er ook voor grotere projecten langer gespaard kan worden.309 Daarnaast wordt er nu aangesloten bij de minimale afschrijvingstermijn voor bedrijfsmiddelen.310 Verder zijn de kosten waarvoor de

303

Kamerstukken II 2000/01, 27 431, nr. 3, p. 28. Artikel 12, lid 4 Wet Vpb 1969 (oud). 305 Kamerstukken II 2011/12, 33 003, nr. 3, p. 17. 306 Idem. 307 Idem. 308 C. Vrieling en H.R. Bruggink, ‘Culturele instellingen’, WPNR 2012/6917, par. 3.2.2. 309 Kamerstukken II 2011/12, 33 003, nr. 3, p. 83. 310 Idem. 304

54

bestedingsreserve kan worden gevormd aangepast.311 Het is niet mogelijk een reserve te vormen voor onroerende zaken die direct of indirect hoofdzakelijk al dan niet kortstondig ter beschikking worden gesteld aan derden.312 Opmerkelijk is dat de wetgever niet gekozen heeft voor het gelieerdheidscriterium van artikel 8b Wet Vpb 1969 maar voor de term ‘derden’.313 Op deze manier is het niet duidelijk of bijvoorbeeld een bestuur van een stichting die een theater verhuurt aan een theatergezelschap met eenzelfde bestuur hiervoor een bestedingsreserve mag vormen. De laatste verandering is dat de voorwaarde is komen te vervallen dat de reserve alleen gevormd kan worden voor projecten die naar verwachting verlieslijdend zijn.314 Door de hierboven beschreven wijzigingen kunnen CI’s meer gebruik maken van de faciliteit. Door het reserveren van de winst kan een CI sparen voor projecten en investeringen zonder belasting verschuldigd te zijn. Op deze manier kan de winst die een CI realiseert, gebruikt worden voor het culturele doel dat zij nastreeft. Mijns inziens is deze wijzigingen dan ook in lijn met het doel van de Geefwet. Deze faciliteit zorgt ervoor dat de culturele instelling minder afhankelijk wordt van subsidies van de overheid en meer eigen inkomen genereert. Voor ANBI’s zonder cultuur als doelstelling leveren deze wijzigingen een belemmering op ten opzichte van voor de invoering van de Geefwet. Deze ANBI’s kunnen sinds 1 januari 2012 geen gebruik meer maken van de faciliteit. Ook wordt over de bestedingsreserve in de literatuur opgemerkt dat deze faciliteit ter goedkeuring voorgelegd had moeten worden aan de Europese Commissie in verband met eventueel verboden staatssteun.315 Echter geldt ook voor deze faciliteit dat het risico hier beperkt is aangezien de bestedingsreserve waarschijnlijk, net zoals de multiplier, gezien kan worden als geoorloofde staatssteun (zie paragraaf 3.5.4.).

5.6 Aftrek fictieve loonkosten van vrijwilligers 5.6.1

Inleiding

De Geefwet bevat enkele wijzigingen betreffende de mogelijkheid tot aftrek van fictieve loonkosten van vrijwilligers voor instellingen met een algemeen maatschappelijk of sociaal belang.316 Ingevolge artikel 2 lid 1 sub e zijn deze instellingen belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting voor zover zij een onderneming drijven. Indien deze instellingen een onderneming drijven met behulp van vrijwilligers, drukt dit de loonkosten. Loonkosten kunnen normaal gesproken ten laste van de winst worden gebracht. Dit zou betekenen dat het voor ANBI’s nadelig is om gebruik te maken van vrijwilligers, omdat haar winst daardoor hoger wordt. Om deze instellingen tegemoet te komen, heeft de wetgever de fictieve loonkostenaftrek voor vrijwilligers opgenomen.

311

Artikel 12, lid 2, sub a Wet Vpb 1969. Kamerstukken II 2011/12, 33 003, nr. 3, p. 83. 313 Zie Commentaar NOB van 4 november 2011, p.7 en 8. 314 Kamerstukken II 2011/12, 33 003, nr. 3, p. 83. 315 C. Vrieling en H.R. Bruggink, ‘Culturele instellingen’, WPNR 2012/6917, par. 3.2.2. 316 Kamerstukken II 2011/12, 33 004, nr. 3, p. 7. 312

55

5.6.2

Het nieuwe artikel voor de fictieve aftrek loonkosten van vrijwilligers

Met invoering van de Geefwet staat in artikel 9, lid 1 sub h Wet Vpb 1969 de fictieve aftrek loonkosten van vrijwilligers: bij een algemeen nut beogende instelling en bij een lichaam dat een sociaal belang behartigt en de winst hoofdzakelijk behaalt met behulp van arbeid die door natuurlijke personen om niet of naar een loon dat in belangrijke mate lager is dan hetgeen in het economische verkeer gebruikelijk is, wordt verricht (vrijwilligers): de kosten die met betrekking tot vrijwilligers aftrekbaar zouden zijn indien hun beloning plaats zou vinden op basis van het minimumloon, verminderd met de werkelijke kosten.”317

“Bij het bepalen van de winst komen mede in aftrek:

De term ANBI is in de plaats gekomen voor ‘een lichaam waarbij de behartiging van een algemeen belang op de voorgrond staat.’318 Stevens geeft aan dat uit de wettekst niet voldoende blijkt of ANBI’s de winst hoofdzakelijk (>70%) dienen te behalen met behulp van vrijwilligers of dat deze eis alleen geldt voor lichamen die een sociaal belang behartigen.319 Blijkens het artikelsgewijs commentaar in de Vakstudie320 en het NDFR321 geldt deze eis niet voor ANBI’s. Ook de memorie van toelichting spreekt slechts over deze eis met betrekking tot de instellingen die een sociaal belang behartigen.322 In de memorie van toelichting wordt aangegeven dat het feit dat een dergelijk lichaam zijn winst hoofdzakelijk dient te behalen met behulp van vrijwilligers een belangrijk kenmerk is van instellingen die sociale activiteiten ontplooien, in tegenstelling tot en ter afbakening van commerciële activiteiten.323 Op de website van de belastingdienst staat echter dat voor ANBI’s ook de voorwaarden geldt dat de winst hoofdzakelijk met behulp van vrijwilligers moet zijn behaald om in aanmerking te komen voor de aftrek fictieve loonkosten vrijwilligers.324 Dit lijkt mij echter niet juist. Voor invoering van de Geefwet gold deze eis, gezien de oude wettekst, slechts voor lichamen die een sociaal belang behartigen.325In de memorie van toelichting wordt niet aangegeven dat er op dit punt een inhoudelijke wijziging heeft plaatsgevonden. Ik ben van mening dat de eis dat de winst hoofdzakelijk met behulp van vrijwilligers moet worden behaald dan ook niet geldt voor ANBI’s. Indien de belastingdienst zich op een ander standpunt stelt zal de rechter zal zich moeten uitlaten over deze kwestie.

317

Artikel 9 lid 1 sub Artikel 9 lid 1 sub 1 Wet Vpb 1996 (oud). 319 S.A. Stevens, ‘De regels voor ANBI’s in de vennootschapsbelasting per 1 januari 2012’, WPNR 2012/6917, par. 4.3. 320 Fiscale Encyclopedie De Vakstudie Vennootschapsbelasting, Aantekening 110 Lid 1(ih). De aftrek van fictieve kosten voor de werkzaamheden van vrijwilligers. 321 S.J.C. Hemels, NDFR Artikelsgewijs commentaar, aantekening 10.2 bij art. 9 Wet Vpb 1969. 322 Kamerstukken II 2011/12, 33 004, nr. 3, p. 42. 323 Idem. 324 Zie website belastingdienst, http://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/bldcontentnl/belastingdienst/zakelijk/winst/vennootschaps belasting/aangifte_vennootschapsbelasting/aftrek_fictieve_personeelskosten 325 Zie artikel 9, lid 1, sub i Wet Vpb 1969 (oud). In de oude wettekst werd gesproken van een lichaam waarbij de behartiging van een algemeen maatschappelijk belang op de voorgrond staat of een lichaam waarbij de behartiging van een sociaal belang op de voorgrond staat en de winst hoofdzakelijk wordt behaald met behulp van vrijwilligers wordt behaald. Hierbij slaat de eis dat de winst hoofdzakelijk moet worden behaald met behulp van vrijwilligers dus alleen terug op het lichaam dat een sociaal belang behartigd. 318

56

De fictieve aftrek van loonkosten is in beginsel gelijk aan het minimumloon minus de werkelijke kosten.326 Uitzondering hierop vormt artikel 9, lid 3 Wet Vpb 1969: het lichaam dat aannemelijk kan maken dat in het economisch verkeer met betrekking tot die werkzaamheid een hogere beloning gebruikelijk is, mag dit hogere loon in aftrek nemen. Daarbij dient gekeken te worden naar de werkzaamheden in plaats van naar de persoon. Als voorbeeld geeft Hemels aan dat indien een accountant de gang veegt, de instelling slechts het minimum loon mag aftrekken.327 Indien deze accountant echter de boekhouding van de instelling doet, kunnen hogere kosten redelijk zijn. Het aantal uren dat in aanmerking kan worden genomen is het aantal uren dat voortvloeit uit een efficiënte bedrijfsvoering.328 Lichamen, groepen of activiteiten kunnen uitgezonderd worden van de aftrek van de fictieve loonkosten indien toepassing van de regeling zou leiden tot concurrentieverstoring.329 Rechtbank Breda oordeelde in 2009 dat er sprake is van een dergelijke concurrentieverstoring indien de activiteit binnen een branche duidelijk als concurrerend wordt ervaren, waardoor toepassing van de faciliteit (en de eventueel daarop volgende winstvrijstelling uit artikel 6 Wet Vpb 1969) daadwerkelijk zou leiden tot een ongewenste marktverstoring.330 Het Hof Den Bosch gaf in 2010 aan dat er daarnaast sprake moest zijn van een causaal verband tussen de aftrek en de ernstige concurrentieverstoring.331 Bij invoering van de Geefwet is niet verder ingegaan op de vraag wanneer er sprake is van concurrentieverstoring. In de memorie van toelichting wordt slechts aangegeven dat het uitsluiten van de faciliteit openstaat om alle mogelijke manieren van concurrentieverstoring tegen te gaan.332 Beide uitspraken zijn daarmee naar mijn mening dus nog relevant.

5.6.3

De voorwaarden voor de aftrek fictieve loonkosten vrijwilligers

De fictieve aftrek van loonkosten voor vrijwilligers is slechts van toepassing indien is voldaan aan een aantal voorwaarden. Allereerst moeten de vrijwilligers werkzaamheden hebben verricht ten behoeve van het ondernemingsgedeelte van het lichaam.333 Alleen voor het ondernemingsgedeelte geldt immers een belastingplicht. Een voorbeeld hiervan is dat de kosten van vrijwilligers die rondleidingen verzorgen in een museum niet in aanmerking kunnen komen voor de aftrek van fictieve loonkosten, maar de kosten voor vrijwilligers die in de museumwinkel werken wel.334 Een CI die echter geopteerd heeft voor de integrale belastingplicht kan de aftrek voor fictieve loonkosten van vrijwilligers wel op alle activiteiten toepassen.335 Daarnaast komen fictieve loonkosten slechts in aftrek voor zover deze fictieve loonkosten meer bedragen dan de daadwerkelijk aan de vrijwilliger uitgekeerde arbeidsvergoeding. De werkelijke kosten komen als gewone kosten ten laste van de winst.336 Voorts moet de instelling de fictieve loonkosten per vrijwilliger kunnen specificeren in zijn administratie

326

Artikel 9, lid 1, sub h, laatste volzin Wet Vpb 1969. S.J.C. Hemels, NDFR Artikelsgewijs commentaar, aantekening 10.3 bij art. 9 Wet Vpb 1969. 328 Kamerstukken II 2011/12, 28 034, nr. 3, p. 24. 329 Artikel 9 lid 6 Wet Vpb 1969. 330 Rechtbank Breda 6 mei 2009, NTFR 2010/817, LJN: BI6844, rechtsoverweging 2.11. 331 Hof Den Bosch 24 september 2010, NTFR 2011/454, LJN: BP4368, rechtsoverweging 4.11. 332 Kamerstukken II 2011/12, 33 004, nr. 3, p. 43. 333 Artikel 9, lid 1, sub h, eerste volzin, Wet Vpb 1969. 334 Th. Ostermann en L. van de Reep, ‘Inzicht in de anbi’, MBB 2012/12, par. 5.2 335 Idem. 336 Artikel 9, lid 1, sub h, laatste volzin, Wet Vpb 1969. 327

57

door opname van de naam, woonplaats en daadwerkelijke beloning.337 Tevens wordt de aftrek van de fictieve loonkosten slechts in aanmerking genomen indien deze meer bedraagt dan de fondswerversaftrek.338 Dit wordt de samenloopregeling genoemd en op deze manier wordt voorkomen dat nooit meer dan het hoogste bedrag van de twee regelingen van de wist afgetrokken mag worden.339 Als laatste geldt de voorwaarde dat de aftrek van de fictieve vrijwilligerskosten niet mag leiden tot een verlies bij de betreffende instelling.340 Mijns inziens is de regeling omtrent de aftrek van fictieve loonkosten in lijn met het doel van de Geefwet. Op deze manier wordt de instelling niet belast over het voordeel dat het werken met vrijwilligers met zich mee brengt. Dit voordeel kan op die manier worden aangewend ten behoeve van de algemeen nuttige doelstelling van de instelling.

5.7 Aftrek voor Fondswervende activiteiten 5.7.1

Inleiding

Fondswervende activiteiten zijn alle activiteiten die worden georganiseerd om inkomsten te genereren voor een goed doel, zoals het verkopen van goederen en diensten met winst waarbij de koper weet dat de opbrengst ten goede komt van een ANBI. Een ANBI die dergelijke activiteiten ontplooide moest over de opbrengst vennootschapsbelasting betalen. Daardoor kwam niet de gehele opbrengst ten goede aan de algemeen nuttige doelstelling. Daarom was in artikel 9, lid 1, sub h een aftrek voor fondswervende activiteiten in de wet opgenomen. De aftrek fondswervende activiteiten in de vennootschapsbelasting zorgde ervoor dat over de winst die behaald werd met deze activiteiten geen belasting betaald hoefde te worden. Het doel hiervan was dat het werven van fondsen gestimuleerd werd. Voor invoering van de Geefwet heerste veel onduidelijkheid over deze faciliteit, waarbij de discussie zich voornamelijk toespitste op de vraag in hoeverre commerciële activiteiten het algemeen nut beogen (er moet immers voldaan worden aan het 90%-criterium om voor rangschikking als ANBI in aanmerking te komen c.q. de rangschikking als ANBI te behouden). De staatssecretaris gaf aan dat de uitleg die door de rechter aan de bepaling wordt gegeven, een andere is dan die destijds door de wetgever is bedoeld.341 In de jurisprudentie zou het begrip ‘fondswervende activiteiten’ een te ruime betekenis hebben gekregen. In de praktijk zou deze uitleg ervoor zorgen dat commerciële winsten, ongeacht de aard van de activiteiten, geheel buiten de heffing van vennootschapsbelasting werden gehouden. De staatssecretaris heeft aangegeven dat met invoering van de Geefwet de wettekst meer in overeenstemming zou komen met de oorspronkelijke doelstelling.342

337

Artikel 9, lid 4 Wet Vpb 1969. Artikel 9, lid 5, eerste volzin, Wet Vpb 1969. 339 Kamerstukken II 2011/12, 33 004, nr. 3, p. 42. 340 Artikel 9, lid 5, tweede en derde volzin, Wet Vpb 1969 en Kamerstukken II 2011/12, 33 004, nr. 3, p. 43. 341 Kamerstukken II 2011/12, 33 004, nr. 3, p. 8. 342 Idem. 338

58

5.7.2

De aftrek voor fondswervende activiteiten na invoering van de Geefwet

Met de Geefwet heeft er een aantal wijzigingen plaatsgevonden. De bepaling ‘aftrek fondswervende activiteiten’ staat in het nieuwe artikel 9a Wet Vpb 1969. In dit nieuwe artikel is gedefinieerd dat de aftrek geldt voor kenbaar fondswervende activiteiten. Een ANBI kan de winst behaald met kenbaar fondswervende activiteiten in aftrek brengen van haar winst. Daarnaast kan een fondsenwerver de uitkering van een bedrag aan de ANBI buiten zijn winst houden. In tegenstelling tot de regeling van vóór 2012 ligt de nadruk er op dat deze activiteiten in belangrijke mate (30% of meer) met behulp van vrijwilligers moet zijn verricht. Ook moet de winst die is behaald nagenoeg geheel (>90%) ten goede komen aan een ANBI. 5.7.3

De voorwaarden voor de aftrek van fondswervende activiteiten

Hieronder zal nader worden ingegaan op de verschillende voorwaarden: • •

• •

De fondswervende activiteiten moeten in belangrijke mate (>30%) zijn verricht door vrijwilligers. Het voordeel moet behaald zijn met kenbaar fondswervende activiteiten. Daarvan is sprake bij de volgende activiteiten: o Verkoop van roerende zaken of diensten waarvoor de koper meer wil betalen dan de zakelijke prijs in het economisch verkeer omdat de koper weet dat de opbrengst daarvan naar het goede doel gaat.343 Een voorbeeld hiervan is ‘Serious Request’ waarbij luisteraars geld bieden voor het draaien van een plaat omdat zij weten dat dit geld terecht komt bij het Rode Kruis. o Verkoop van roerende zaken of leveren van diensten tegen een in het economisch verkeer zakelijke prijs, maar waarvan de kostprijs lager is door inzet van vrijwilligers.344 o Inzamelen van roerende zaken om niet waarbij degene die de zaken afstaat op de hoogte is dat de opbrengst ten goede komt aan het goede doel.345 o Bij alle activiteiten is het voor het publiek kenbaar dat de opbrengst voor 90% of meer ten goede komt aan de ANBI.346 Een fondsenwerver is een lichaam dat uitsluitend kenbaar fondswervende activiteiten verricht. Uitkeringen aan een ANBI komen slechts ten laste van de winst van de fondswerver indien de fondswerver zich statutair of ingevolge een overeenkomst bij aanvang van de activiteiten heeft verplicht om de opbrengst geheel of nagenoeg geheel aan de ANBI uit te keren. De Hoge Raad oordeelde dat de overeenkomst moet zijn gesloten voorafgaand aan de werkzaamheden die leiden tot verkrijging van de opbrengst die de fondswerver gaat uitkeren aan de ANBI wil er sprake zijn van aftrekbare fondswervende activiteiten.347 Daarnaast moet de opbrengst binnen 6 maanden na afloop van het jaar waarin de

343

Artikel 9a, lid 2, sub a, onder 1, Wet Vpb 1969. Artikel 9a, lid 2, sub a, onder 2, Wet Vpb 1969. 345 Artikel 9a, lid 2, sub a, onder 3, Wet Vpb 1969. 346 Artikel 9a, lid 2, sub a, onder 1, 2 en 3, Wet Vpb 1969. 347 Hoge Raad 13 januari 2012, nr. 10/03464, BNB 2012/89. 344

59

•

activiteiten hebben plaatsgevonden, worden uitgekeerd aan de ANBI.348 Over het deel dat niet wordt uitgekeerd aan de ANBI moet de fondswerver belasting betalen.349 De aftrek voor fondswervende activiteiten kan niet tot een verlies leiden.

Door de Geefwet is er meer duidelijkheid gekomen over de aftrek voor fondswervende activiteiten voor instellingen en fondswervers. De regeling is strikter geworden ten opzichte van voor invoering van de Geefwet. Er is nu in de wet opgenomen dat er sprake moet zijn van kenbaar fondswervende activiteiten. Het kenbaarheidsvereiste is een nieuwe eis. Daarnaast moeten de activiteiten in belangrijke mate worden verricht met behulp van vrijwilligers. De NOB vindt het vreemd dat bij commerciële activiteiten gebruik moet worden gemaakt van vrijwilligers.350 Een goed doel dat via internet goederen verkoopt en de winsten die daarmee worden behaald direct besteedt aan projecten in de Derde Wereld kon voor invoering van de Geefwet gebruik maken van de aftrek voor fondswervende activiteiten (indien het belastingvoordeel niet werd gebruikt om de prijzen zodanig te verlagen dat sprake was van ernstige concurrentieverstoring).351 Onder de huidige wetgeving kan geen gebruik meer worden gemaakt van de aftrek van fondswervende activiteiten. Het is volgens de NOB onduidelijk hoe het cultureel ondernemerschap hiermee is gediend. Het feit dat de fondswervende activiteiten moeten worden verricht door vrijwilligers, leidt volgens de NOB tot administratieve en organisatorische lastenverzwaring voor de instelling.352 Daarnaast wordt er een onrechtvaardig onderscheid gemaakt tussen instellingen die fondswervende activiteiten verrichten met behulp van vrijwilligers en instellingen die deze activiteiten verrichten met behulp van betaalde krachten.353 Zij werven beide fondsen voor het goede doel, maar krijgen niet beide de aftrek. Vrijwilligers zullen niet altijd de tijd en kennis hebben om op professioneel niveau fondsen te werven. Voorts wordt aangegeven dat het criterium ‘in belangrijke mate’ tot discussie kan leiden, aangezien niet duidelijk is hoe dit criterium precies moet worden ingevuld (bestede tijd, aantal personen). De staatssecretaris heeft echter aangegeven dat de inzet van vrijwilligers een essentieel kenmerk is van fondsenwerving en heeft deze eis daarom opgenomen in de wet.354Mijns inziens is de beperkte toepasbaarheid van de fondswervende activiteiten in strijd met het doel en strekking van de Geefwet. Op deze manier wordt het cultureel ondernemerschap van ANBI’s en CI’s niet gestimuleerd. Dit is een van de doelstellingen van de nieuwe Geefwet.

5.8 Tussenconclusie: faciliteiten Wet Vpb 1969 In dit hoofdstuk is stilgestaan bij de vraag of de faciliteiten in de vennootschapsbelasting bijdragen aan de stimulering van cultureel ondernemerschap bij ANBI’s en CI’s. Een aantal van de faciliteiten in de vennootschapsbelasting is aangescherpt. Met name de voorwaarden voor de bestedingsreserve, de aftrek fictieve vrijwilligerskosten en de aftrek voor fondswervende activiteiten zijn verzwaard. De wijzigingen die op deze punten hebben plaatsgevonden hadden voornamelijk tot doel om het

348

Artikel 9a, lid 3 sub a jo sub b Wet Vpb 1969. Kamerstukken II 2011/12, 33 004, nr. 3, p. 44. 350 Zie Commentaar NOB van 5 oktober 2011, p. 16 en 17. 351 Zie Commentaar NOB van 5 oktober 2011, p. 16 352 Idem. 353 Idem. 354 Kamerstukken II 2011/12, 33 004, nr. 3, p. 8. 349

60

misbruik door instellingen waar deze faciliteiten niet voor bedoeld waren te voorkomen. Deze wijzigingen dragen echter niet bij aan het stimuleren van het cultureel ondernemerschap bij ANBI’s en CI’s. De Geefwet heeft echter ook belangrijke voordelen met zich meegebracht. Zo vormt de nieuwe winstvrijstelling een verbetering aangezien de verhoogde drempels ervoor zorgen dat meer instellingen in aanmerking komen voor de vrijstelling. De invoering van de integrale belastingplicht vormt ook een verbetering voor CI’s. Hierdoor kunnen instellingen in bepaalde gevallen makkelijker onder de winstvrijstelling blijven. De giftenaftrek in de vennootschapsbelasting is een regeling die zou moeten zorgen voor meer giften van ondernemingen aan ANBI’s en CI’s. Gezien het plafond van € 100.000 moet er nog maar worden afgewacht of de nieuwe regel echt meer oplevert. Daarnaast kan mijns inziens de giftenaftrek in de Wet Vpb 1969 worden afgeschaft omdat deze kosten al aftrekbaar zijn op grond van het feit dat het ondernemingskosten zijn of gaat om particuliere giften. De multiplier kan ervoor zorgen dat er meer giften worden gedaan aan CI’s, al geldt net als bij de inkomstenbelasting dat de staatssecretaris er beter voor had kunnen kiezen om het bedrag dat aan aftrek is geclaimd direct terug te laten vloeien naar de CI’s. Echter zou ook de multiplier in de vennootschapsbelasting kunnen worden afgeschaft om dezelfde reden als bij de giftenaftrek. Al met al heeft de Geefwet vooral voor CI’s wel wat opgeleverd. Voor ANBI’s zijn de faciliteiten vooral aangescherpt.

61

6 Faciliteiten in de Successiewet 1969 6.1 Inleiding De Successiewet kent een vrijstelling voor schenk- en erfbelasting voor verkrijgingen door een ANBI. Met de invoering van de Geefwet is ook de Successiewet 1956 op enkele punten aangepast. Dit heeft voornamelijk te maken met het onderbrengen van de definitie van het ANBI-begrip in de AWR.

6.2 Vrijstellingen van schenk- en erfbelastingen voor invoering van de Geefwet De vrijstelling van erf- en schenkbelastingen die geldt voor verkrijgingen door ANBI’s is ingevoerd bij de totstandkoming van de nieuwe Successiewet in 1956. Via een amendement van Van den Heuvel is deze vrijstelling in artikel 32 en 33 van de wet gekomen.355 Aan de verkrijging mag geen opdracht verbonden zijn waardoor het karakter van het algemeen belang wordt ontnomen. Hiervan was bijvoorbeeld sprake bij een erfrechtelijke verkrijging door de kerk waaraan de voorwaarde was verbonden dat de kerk het graf van de erflater moest onderhouden.356 Daarnaast geldt er ook een vrijstelling voor verkrijgingen van ANBI’s voor zover de uitkeringen nagenoeg geheel (>90%) zijn gedaan in het kader van het algemeen belang. Tot en met 2005 was de verkrijging door een ANBI vrijgesteld van schenk- en erfbelasting indien de verkrijging niet boven een drempelbedrag uitkwam. Deze drempel bedroeg f 5.000 in 1959, en was opgelopen tot € 8.602 in 2005 voor verkrijging krachtens erfrecht, en € 4.303 voor verkrijgingen krachtens schenkingen. Boven dit bedrag was de verkrijging belast tegen een speciaal tarief voor ANBI’s van 10% in 1981 tot 11% in 2004. In 2005 werd het tarief eenmalig verlaagd tot 8%. Daarnaast gold tot 2005 een kwijtscheldingsfaciliteit voor ANBI’s die niet in Nederland waren gevestigd.357 In 2006 werd een volledige vrijstelling ingevoerd voor de verkrijgingen door ANBI’s.358Daarmee kwam het speciale tarief voor ANBI’s te vervallen. Door deze vrijstellingen konden giften en nalatenschappen die terecht kwamen bij ANBI’s geheel worden aangewend voor het algemeen nuttige doel in plaats van dat er een gedeelte verloren ging door de heffing van schenk- en erfbelasting. Vanaf 1 januari 2008 is de kwijtscheldingsfaciliteit voor ANBI’s die in het buitenland gevestigd zijn komen te vervallen. In plaats daarvan geldt nu ook een volledige vrijstelling voor ANBI’s gevestigd in een lidstaat van de Europese Unie, de Nederlandse Antillen, Aruba of een bij ministeriële regeling aangewezen mogendheid, alsmede elders gevestigde instellingen indien deze door de Minister als zodanig zijn aangemerkt.359

355

Kamerstukken II 1955/56, 915, nr. 32. Hoge Raad 1 oktober 1958, nr. 13 635, BNB 1958/304. 357 Artikel 67 SW, lid 3 SW 1956. 358 Kamerstukken II 2005/06, 30 306, nr. 16, p. 14. 359 Artikel 32, lid 1 onder 3 SW 1956 jo. Art. 6.33 lid 1 sub b Wet IB 2001(oud). 356

62

6.3 Wijzigingen in de vrijstellingen door invoering van de Geefwet Door invoering van de Geefwet is de Successiewet in overeenstemming gebracht met de definitie van het ANBI-begrip uit artikel 5b AWR. Er is geen sprake van een inhoudelijke wijziging, alleen een wijziging van technische aard.360 Ook sociaal belang behartigende instellingen (SBBI’s) zijn voortaan vrijgesteld van schenk- en erfbelasting. Een schenking aan een ANBI of een SBBI kan daardoor volledig door de instelling voor haar doel worden gebruikt, zonder dat er door belastingheffing een gedeelte verloren gaat. In het wetgevingsproces waren vanuit de Eerste Kamer (Essers, CDA) vragen gekomen of schenkingen aan de steunstichtingen SBBI’s ook zijn vrijgesteld van schenkbelasting. De staatssecretaris heeft bevestigd dat ook voor deze instellingen de vrijstelling zal gelden. Tot slot is e Successiewet gewijzigd door een vrijstelling op te nemen voor steunstichting SBBI’s voor de schenken erfbelasting.

6.4 Tussenconclusie: faciliteiten Successiewet 1956 Inhoudelijk hebben er weinig aanpassingen plaatsgevonden door de invoering van de Geefwet. De vrijstelling van schenk- en erfbelasting is nog steeds van toepassing als het gaat om ANBI’s. Daarnaast is een vrijstelling toegevoegd voor de steunstichting SBBI.

360

Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3, p. 3.

63

7 Bevindingen van de websites361 7.1 Inleiding In de voorgaande hoofdstukken is stilgestaan bij de theorie omtrent de Geefwet. Gekeken is hoe het doel van de Geefwet door middel van de faciliteiten wordt bereikt. Om tot het beantwoorden van hoofdvraag te komen, in hoeverre het gedrag van CI’s wordt beïnvloed door de Geefwet, is er een empirisch onderzoek uitgevoerd onder leiding van prof. mr. I.J.F.A. van Vijfeijken en mr. S.A.M. de Wijkerslooth-Loëst. Daarvoor is gekeken of instellingen op de hoogte zijn van de faciliteiten uit de Geefwet en of instellingen deze faciliteiten ook gebruiken bij het werven van fondsen. Om tot een antwoord op deze vragen te komen hebben we gekeken naar instellingen die aangesloten zijn bij de koepelorganisaties op het gebied van cultuur: ‘Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten’ (hierna: NAPK), ‘Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties’ (hierna: VSCD), ‘Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals’ (hierna: VNPF) en tot slot de ‘Nederlandse Museumvereniging’. Aan de hand van de websites van de leden van deze koepelorganisaties kan informatie achterhaald worden over de vraag of instellingen hun ANBI-/CI-status bekend maken aan het publiek. Daarnaast kan via de websites gekeken worden of instellingen met CI-status zich bewust zijn van de voordelen die deze status met zich meebrengt en of deze voordelen ook bekend worden gemaakt aan het publiek. Verder is interessant om te zien hoe vaak op de websites een giftenprogramma of vriendenprogramma wordt aangeboden aan het publiek. Onder een vriendenprogramma wordt verstaan dat het publiek tegen vergoeding ‘vriend’ of ‘partner’ kan worden van de instelling en daar een tegenprestatie voor terug krijgt. Daarbij is gekeken naar de hoogte van de vergoeding en naar de aard van de tegenprestaties. Bij het giften- of vriendenprogramma is bovendien gekeken of de instelling fiscale informatie geeft over de voordelen die een dergelijk programma voor het publiek met zich meebrengt. Tevens is gekeken of instellingen melding maken van de invoering van de nieuwe Geefwet. Als laatste is gekeken naar de commerciële activiteiten die de instellingen ontplooien. In totaal hebben we 424 websites bekeken. Voorafgaand aan het bekijken van de websites hebben we eerst gekeken welke instellingen de ANBI/CI-status bezitten.362 Daarna zijn de websites bekeken. Dit onderzoek heeft plaatsgevonden in juni 2012. De volgende vragen stonden centraal tijdens het bekijken van de websites: • • • • • •

Wordt de ANBI-status (of CI-status) vermeld op de website? Is er een mogelijkheid tot het doen van giften? Wordt er informatie gegeven over de fiscale faciliteiten die gelden voor het doen van een gift? Wordt er een vriendenprogramma aangeboden? Wordt er melding gemaakt van de Geefwet op de website? Worden er commerciële activiteiten door de instellingen verricht?

361

Deze bevindingen zijn in samenwerking met D. van Haperen en M. Verbruggen al gepubliceerd in de congresbundel ‘Cultuur, daar geef je om’, 2012, p. 28 e.v. 362 Dit is bekeken aan de hand van de ANBI lijst die toegankelijk is via http://www.belastingdienst.nl/rekenhulpen/giften/anbi_zoeken

64

De bevindingen van de bekeken websites zullen hieronder uiteengezet worden.363

7.2 Nederlandse museumvereniging Allereerst zijn de websites bezocht van de leden die aangesloten zijn bij de Nederlandse Museumvereniging. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek364 komt naar voren dat er in Nederland meer dan achthonderd musea zijn. De koepelorganisatie Nederlandse Museumvereniging presenteert op haar website een lijst met daarop de meest bezochte musea.365 In ons onderzoek beperken wij ons tot deze 55 musea. Door de belastingdienst zijn 49 van de 55 musea aangemerkt als CI (89%). Vergelijking met de overige koepelorganisaties laat zien dat het percentage ANBI’s hierbij het hoogst is. Slechts 10 musea maken de ANBI-status via de website kenbaar aan het publiek. Daarnaast maken slechts 9 musea melding van de nieuwe Geefwet. Er is gekeken of er een giftenprogramma of vriendenprogramma aangeboden wordt op de website. In totaal bieden 20 instellingen een giftenprogramma aan. Daarvan geven 4 instellingen geen fiscale informatie over de aftrekbaarheid van de giften. Bijna 75% (41 van de 55 musea) bieden een vriendenprogramma aan. Als tegenprestatie wordt bijvoorbeeld gratis toegang gegeven. Het publiek kan vaak kiezen tussen verschillende vormen van vriend worden. Het verschil bestaat dan uit het te doneren bedrag en de tegenprestatie die daar tegenover staat. Een museum dat alleen een vriendenprogramma en geen giftenprogramma aanbiedt geeft vrijwel nooit fiscale informatie over eventuele aftrekbaarheid. Hieruit trokken wij de conclusie dat de instellingen ervan uitgaan dat een bijdrage voor een vriend- of partnerschap niet gezien kan worden als gift. Mijns inziens gaat het musea en donateurs niet zo zeer om het fiscale voordeel dat te behalen valt met het doen van een gift of het aangaan van een vriendschap. Het gaat vooral om de binding en relatie die ontstaat door het aangaan van een vriendschap of gift. Op die manier kan verklaard worden dat meer dan de helft van de instellingen geen giftenprogramma, maar alleen een vriendenprogramma aanbiedt. Als laatste is er gekeken naar de commerciële activiteiten die musea ontplooien. Slechts één museum ontplooit geen activiteiten. De overige musea exploiteren veelal een museumwinkel, museumrestaurant of webshop.

7.3 Vereniging van Schouwburg- en concertgebouwdirecties De tweede koepelorganisatie die is bekeken is de Vereniging van Schouwburg- en concertgebouw directies. In totaal zijn 154 schouwburgen en concertgebouwen aangesloten bij deze koepelorganisatie. Daarvan zijn slechts 82 instellingen (53%) door de belastingdienst aangemerkt als ANBI/CI. Het aantal ANBI’s/CI’s ligt beduidend lager dan bij de koepelorganisatie Nederlandse Museumvereniging. Slechts 15 instellingen maken de ANBI/CI-status kenbaar via de website aan het publiek. In totaal bieden 19 instellingen een giftenprogramma aan. Daarvan geven 4 instellingen geen fiscale informatie over de aftrekbaarheid van giften. De overige instellingen geven juist uitgebreide fiscale informatie over de aftrekbaarheid van giften. Opvallend is dat het voornamelijk de

363

Zie ook bijlage I. http://statline.cbs.nl/statweb/?LA=nl, begrip: musea, bezoekersaantallen 365 http://www.museumvereniging.nl/LinkClick.aspx?fileticket=L3jfbPET2SY%3d&tabid=167 Laatst bezocht op 17 september 2012. 364

65

‘grotere’ schouwburgen en concertgebouwen366 betreft die deze informatie beschikbaar stellen. Vaak wordt daarbij ook ingegaan op het onderscheid tussen eenmalige en periodieke giften. De informatievoorziening over de periodieke gift is echter niet altijd fiscaal optimaal. Er wordt soms niet gewezen op de vijfjaarstermijn die is vereist voor de aftrekbaarheid van een periodieke gift. Sterker nog, door een enkele instelling wordt bij de periodieke gift gevraagd of particulieren voor een periode van drie jaar een jaarlijkse gift willen doen. Deze driejaarstermijn heeft fiscaal gezien voor de periodieke gift weinig nut.367 Er wordt door de instellingen vrijwel altijd opgemerkt dat de periodieke gift moet worden vastgelegd bij notariële akte. Een enkele instelling biedt aan om de notariskosten voor eigen rekening te nemen of heeft een regeling getroffen met een notariskantoor dat bij wijze van sponsoring de notariële akte gratis verzorgt. Op die manier wordt het doen van een periodieke gift aantrekkelijker gemaakt. Daarnaast is er gekeken of de instellingen een vriendenprogramma aanbieden. Door bijna elke instelling die door de Belastingdienst is aangemerkt als ANBI wordt een vriendenprogramma aangeboden. De bijdrage die voor deze vriendschap wordt gevraagd ligt meestal tussen de € 15 en € 50. De tegenprestaties bestaan voornamelijk uit voorrang bij kaartverkoop, het ontvangen van nieuwsbrieven en brochures, toegang tot speciaal georganiseerde bijeenkomsten en voorstellingen. Ook hier wordt geen fiscale informatie gegeven over mogelijke aftrekbaarheid van de bijdrage van een vriendschap. Net zoals bij de leden van de Nederlandse Museumvereniging besteden ook de schouwburgen en concertgebouwen meer aandacht aan een vriendenprogramma dan aan een giftenprogramma. De vraag is of dit een bewuste keuze is. Wat ook opvalt tijdens het bekijken van de websites is dat veel instellingen een sponsorprogramma aanbieden aan bedrijven. Bedrijven kunnen dan tegen een flinke bijdrage de schouwburg of het concertgebouw sponsoren in ruil voor reclame. Hierbij is geen sprake van een gift maar deze kosten kunnen worden aangemerkt als ondernemingskosten. Op de websites wordt nauwelijks vermelding gemaakt van de mogelijkheid tot het doen van een aftrekbare gift voor bedrijven. Tot slot hebben we gekeken of de instellingen commerciële activiteiten uitoefenen. Slechts 7 van de 154 instellingen oefenen geen commerciële activiteiten uit. Het gaat hier dan vrijwel altijd om de exploitatie van een restaurant of de verhuur van een zaal of ruimte.

7.4 Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten 7.4.1

Inleiding

De NAPK is per 1 juli 2012 gefuseerd met de branchevereniging Vereniging Nederlandse Muziek Ensembles (hierna: VNME). 368 De NAPK behartigt de belangen van orkest-, theater- en dansgezelschappen; de VNME richt zich specifiek op de muzieksector. Aangezien het bekijken van de websites in juni plaatsvond hebben we beide koepelorganisaties apart behandeld. De bevindingen van de NAPK en de VNME zullen om die reden apart besproken worden.

366

O.a. Koninklijk Theater Carré, Het Concertgebouw, Chassé Theater en het DeLaMar Theater. Zie paragraaf 4.2.2.6.2. 368 www.napk.nl. 367

66

7.4.2

Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten

Eerst is gekeken naar de koepelorganisatie NAPK. In totaal zijn 102 instellingen aangesloten bij deze koepelorganisatie. Daarvan hebben in juni 2012 64 instellingen de ANBI-status (62,7%). Van deze groep maken slechts 15 instellingen melding van de toegekende status. Daarnaast wordt er door slechts 10 instellingen met een ANBI-status melding gemaakt van de mogelijkheden die de Geefwet biedt. Daarnaast is er gekeken of de instellingen een vriendenprogramma aanbieden. Van de 102 instellingen bieden slechts 34 instellingen een vriendenprogramma aan. Dit aantal is in verhouding met de overige koepelorganisaties opvallend laag. Tevens bieden maar 20 instellingen een giftenprogramma aan. Op één instelling na, geven deze instellingen volledige en juiste fiscale informatie. Tot slot hebben we gekeken of de instellingen commerciële activiteiten uitoefenen. Van de 102 leden oefenen er 33 leden geen commerciële activiteiten uit. In vergelijking met de andere koepelorganisaties worden er dus weinig commerciële activiteiten uitgeoefend. Indien instellingen commerciële activiteiten uitoefenen betreft dit voornamelijk de verkoop van dvd’s en cd’s. Daarnaast worden er soms workshops gegeven en vindt er verhuur van een zaal of ruimte plaats. Op de websites staat de informatie over de instelling zelf en haar voorstellingen bij leden van de koepelorganisatie NAPK op nummer één. De fiscale faciliteiten uit de Geefwet komen daarbij nauwelijks aan bod.

7.4.3

Vereniging Nederlandse Muziek Ensembles

De koepelorganisatie VNME bestond uit twee categorieën; het VNME-lid en Buitengewoon VNME-lid. Allereerst worden de bevindingen van websites van de VNME-leden besproken. Daarna wordt stilgestaan bij de bevindingen van de Buitengewoon VNME-leden. In totaal zijn er 29 VNME-leden waarvan wij de website hebben bekeken. Daarvan hebben 18 ensembles (62%) de ANBI-status verkregen. Slechts 3 ensembles maken deze status kenbaar aan het publiek. Deze instellingen vermelden ook de fiscale voordelen die de ANBI-status met zich meebrengt. Zo wordt de giftenaftrek en de multiplier besproken. Deze ensembles maken ook melding van de nieuwe Geefwet. De genoemde ensembles maken op hun website onderscheid tussen het worden van vriend van de instelling en het doen van een gift. Bij het vriendenprogramma wordt geen fiscale informatie gegeven. Slechts 3 ensembles oefenen geen commerciële activiteiten uit. Deze activiteiten bestaan voornamelijk uit de verkoop van cd’s. Daarnaast zijn er 7 buitengewoon VNME-leden waarvan slechts 2 instellingen de ANBI-status bezitten. Beide ANBI’s maken de toegekende status niet bekend aan het publiek en maken ook geen melding van de Geefwet. Wel bieden beide instellingen een giften- of vriendenprogramma aan. Eén van deze twee ensembles geeft aan dat het daarbij gaat om een gift waar geen tegenprestatie tegenover staat. Er wordt daarbij geen melding gemaakt van de toepasbaarheid van de giftenaftrek of multiplier. Het andere ensemble biedt een vriendenprogramma aan. Hier staat wel een tegenprestatie tegenover. Verder is gekeken naar de uitoefening van commerciële activiteiten. Alle ensembles oefenen commerciële activiteiten uit. Dit betreft met name de verkoop van cd’s. Na bestudering van de websites van de VNME blijkt dat ook hier het fiscale aspect nauwelijks aan bod komt. Enkele ensembles geven de fiscale informatie en mogelijkheden wel op een volledige manier weer. Zij dienen daarom een voorbeeld te zijn voor de rest van de branche. De vraag waarom 67

het aantal instellingen met fiscale informatievoorziening tot op heden zo laag is, hopen wij door middel van de enquête te achterhalen.

7.5 Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals Als laatste zijn de sites van 78 poppodia en -festivals bekeken. De VNPF heeft in verhouding het minst aantal instellingen met de ANBI-status; slechts 26 instellingen (33%). Slechts één instelling meldt op de website dat er fiscale voordelen van toepassing kunnen zijn op giften aan ANBI’s/CI’s. De websites zijn vooral bedoeld voor het verstrekken van informatie over het programma en de agenda van de instelling. Websites van leden van de andere koepelorganisaties bevatten deze informatie ook maar dit nam een minder prominente plaats in. Bij de leden van de VNPF staat dit altijd op de hoofdpagina vermeld. Ook is duidelijk aangegeven wanneer en welke artiest komt optreden. Daarnaast valt het op dat juist bij deze instellingen veel informatie wordt gegeven over het culturele aanbod en het feit dat er veel gewerkt wordt met vrijwilligers. Dit is opvallend omdat het merendeel van deze instellingen geen ANBI-status heeft. De vraag is of de instellingen wel voldoende op de hoogte zijn van de mogelijkheden van de ANBI/CI-status en waarom zij niet als zodanig zijn aangemerkt. Verder valt op dat poppodia veelal informatie geven over de capaciteit van de zaal, zoals de grootte en de capaciteit voor het aantal bezoekers. Dit hangt samen met de commerciële activiteiten die leden van de VNPF uitvoeren: namelijk het verhuren van deze zalen.

7.6 Conclusie Bij het analyseren van de verschillende websites hebben wij een beeld gevormd van de CI’s en hun gedrag met betrekking tot de mogelijkheden van de nieuwe Geefwet. De bevindingen van de websites hebben tot de volgende tabel geleid. Koepelorganisatie

Totaal

Bezit ANBI/ CIstatus

Geeft fiscale informatie over giften

Biedt vrienden programma aan

Maakt melding van Geefwet

49

Maakt status bekend aan publiek 10

Nederlandse Museumvereniging

55

16

25

9

Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties

154

82

15

15

85

14

Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten

102

64

12

13

34

7

NAPK – Ensembles Vereniging Nederlandse Poppodia en –Festivals Totaal

35 78

20 26

3 3

7 1

11 9

3 1

424

241

43

51

164

34

68

Hierbij springen een aantal gegevens in het oog. Uit de tabel valt af te lezen dat niet alle leden door de belastingdienst zijn aangemerkt als ANBI/CI. Daarnaast valt het op dat de ANBI/CI-status niet altijd kenbaar wordt gemaakt aan het publiek. Verder valt op dat de fiscale voordelen van de ANBI-status niet worden vermeld. Tevens maken slechts 34 van de 424 instellingen melding van invoering van de nieuwe Geefwet. De Geefwet was in juni 2012 een half jaar van kracht en toch wordt daarover op websites bijna niets vermeld. De Geefwet werd op dat moment nog onvoldoende gebruikt voor fondsenwerving via de website, terwijl dit een toegankelijke manier is om particuliere giften aan te trekken. Via een enquête willen we erachter komen of instellingen voldoende op de hoogte zijn van de voordelen die de Geefwet hen biedt. Een andere vraag die na deze analyse bij ons opkwam is of een bijdrage voor een vriendschap een aftrekbare gift kan opleveren. Instellingen gaan er nu van uit dat dit niet mogelijk is omdat er een tegenprestatie tegenover staat. Door middel van de enquête is geprobeerd er achter te komen of dit mogelijk is, door vragen te stellen over de hoogte van de bijdrage en de waarde van de tegenprestatie. Op die manier wordt gekeken of er een ‘giftelement’ zit in de bijdrage voor een vriend- of partnerschap. Door middel van de bevindingen van de websites is het mogelijk een enquête op te stellen die verstrekt wordt aan alle leden van de koepelorganisaties. Op die manier kunnen we erachter komen wat de invloed is van de Geefwet op het gedrag van de culturele instellingen.

69

8 Resultaten enquête369 8.1 Inleiding Het antwoord op de vraag wat de invloed is van de Geefwet op het gedrag van culturele instellingen, wordt achterhaald met behulp van een enquête. In samenwerking met een aantal medestudenten is er een enquête opgesteld. Deze enquête is naar 424 culturele instellingen gestuurd die aangesloten zijn bij de koepelorganisaties Nederlandse Museumvereniging, Vereniging Schouwburg- en Concertgebouwdirecties, Nederlandse Associatie Podiumkunsten en de Vereniging Poppodia en – festivals. De enquête is gebaseerd op vragen die opkwamen naar aanleiding van het analyseren van de websites. De enquête is op 10 september 2012 naar de culturele instellingen gestuurd. De sluitingsdatum van de enquête was 30 september 2012. Niet alle vragen zijn even relevant voor dit onderzoek. Een aantal vragen is specifiek gesteld met het oog op het Congres ‘Cultuur, daar geef je om’.370 In dit hoofdstuk worden alleen de vragen behandeld die proberen meer inzicht te geven in de invloed van de Geefwet op het gedrag van culturele instellingen.

8.2 Verantwoording De enquête is ingevuld door 165 respondenten. Een aantal respondenten heeft niet alle vragen ingevuld. Een achttal respondenten zijn geëlimineerd uit de resultatenanalyse, aangezien zij enkel de vraag hebben beantwoord tot welke koepelorganisatie zij behoren. Deze respondenten zijn niet meegenomen bij het analyseren van de enquêteresultaten, aangezien zij niets toevoegen aan het onderzoek. Er is één respondent die de vraag tot welke koepel de instelling behoort niet heeft ingevuld, maar daarna wel op een groot aantal vragen antwoord heeft gegeven. Deze antwoorden worden wel meegenomen in de analyse. Verder zijn er vijf respondenten niet meegenomen in de resultatenanalyse, omdat zij alle vragen onbeantwoord hebben gelaten. Wat verder opviel was dat er één respondent was die antwoord gaf op vragen die bedoeld waren voor ANBI’s, terwijl deze respondent aangaf zelf geen ANBI te zijn. Deze antwoorden kunnen niet worden meegenomen aangezien de juistheid daarvan niet gegarandeerd kan worden. De onderstaande resultaten zijn gebaseerd op 151 ingevulde enquêtes. Het aantal respondenten per vraag kan variëren. Dit komt omdat sommige respondenten niet alle vragen hebben beantwoord of de enquête vroegtijdig hebben beëindigd. Bovendien werden sommige vragen alleen aangeboden aan respondenten die de ANBI-status hebben of juist niet hebben.

8.3 Onderzoeksresultaten 8.3.1

Inleiding

In de enquête zijn vragen gesteld die ervoor zorgen dat een duidelijker beeld kan worden gevormd over de invloed van de Geefwet op het gedrag van culturele instellingen. Van belang hierbij zijn de vragen of de culturele instellingen een vrienden- of giftenprogramma aanbieden en of ze op de hoogte zijn van de belastingfaciliteiten die de Geefwet biedt. Ook de vraag of instellingen hun ANBI369

Deze bevindingen zijn in samenwerking met D. van Haperen en M. Verbruggen al gepubliceerd in de congresbundel ‘Cultuur, daar geef je om’, 2012, p. 33 e.v. 370 Congres ‘Cultuur, daar geef je om’, 21 november 2012 te Tilburg.

70

status bekend maken is van belang. De bekendmaking van de ANBI-status kan potentiële gevers er toe bewegen sneller een gift te doen of een hogere gift te doen. Verder is het interessant om erachter te komen waarom leden van de koepelorganisaties geen ANBI-status, meer specifiek CIstatus, hebben en of deze instellingen desondanks toch een giftenprogramma aanbieden.

8.3.2

ANBI-status

Om erachter te komen in hoeverre instellingen op de hoogte zijn van hun ANBI-status en de voordelen die de ANBI-status, meer specifiek CI-status, met zich mee kan brengen, is de vraag gesteld of de instelling de ANBI-status heeft. Uit grafiek 1 blijkt dat 102 van 151 respondenten (67,5%) de ANBI-status hebben.371 Grafiek 1.

De belastingdienst heeft alle bestaande ANBI’s beoordeeld en bepaald welke ANBI’s in aanmerking komen voor de status culturele ANBI. Bij een goedkeuring krijgen de ANBI’s automatisch de status van een culturele instelling.372 Opmerkelijk is dat niet alle respondenten, met ANBI-status, er van op de hoogte zijn dat ze zich tevens kwalificeren als CI. Het betreft ongeveer 20%.373 Onzes inziens zijn deze respondenten nog niet goed geïnformeerd over de invoering van de Geefwet per 1 januari 2012, en meer in het bijzonder de invoering van de status culturele instelling. Verder is het opvallend dat de vraag of de respondenten de ANBI-status kenbaar maken aan het publiek, door 63 van de 102 respondenten (62%) bevestigend beantwoord wordt, zie grafiek 2.374 Uit het vooronderzoek, het analyseren van de websites, kwam echter naar voren dat slechts een enkele instelling de ANBI-status via de website bekend maakt. Wij concluderen hieruit dat er voor de bekendmaking van de status op de website ruimte voor verbetering bestaat. Opgemerkt dient te worden dat alle instellingen later 371

Zie bijlage II, grafiek 3.

372

http://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/bldcontentnl/belastingdienst/zakelijk/bijzondere_regelingen /goede_doelen/algemeen_nut_beogende_instellingen/culturele_anbi/hoe_krijgt_een_anbi_de_status_culturel e_anbi Laatst bekeken op 29 oktober 2012. 373 Zie bijlage, grafiek 6. Het betreft 20 van de 101 respondenten. Opgemerkt dient hierbij te worden dat de percentages vermeld bij de onderzoeksresultaten niet overeenkomen met de percentages in de tabellen. Dit in verband met de missings die in de tabellen worden vermeld. De missings die worden aangegeven in de tabellen betreft de respondenten die de enquête wel hebben ingevuld, maar waarop de betreffende vraag niet van toepassing is. 374 Zie ook bijlage II, grafiek 5. Het betreft 63 van de 102 respondenten.

71

nog een keer gecontroleerd zijn op het bezit van de ANBI-status.375 Hieruit kwam naar voren dat er 14 ANBI’s zijn bijgekomen na de analyse van de websites in juni 2012. Desalniettemin blijft de conclusie staan dat de bekendmaking van de status op de website beter kan. Daarnaast hebben de respondenten aangegeven de ANBI-status bekend te maken door middel van brochures, flyers en/of jaarstukken. Een saillant detail: één respondent maakt de ANBI-status kenbaar via Facebook. Grafiek 2.

Ongeveer 25% van de respondenten hebben geen ANBI-status.376 De meest terugkerende reden hiervoor is dat deze instellingen volgens de belastingdienst niet voldoen aan de voorwaarden. De reden die door respondenten wordt gegeven waarom zij niet geïnteresseerd zijn in een ANBIstatus, is omdat de instellingen onderdeel zijn van de gemeente en zij zodoende zich niet zelf als ANBI kunnen kwalificeren. Een voorbeeld hiervan is het Centraal Museum in Utrecht. Dit museum zal per 1 januari 2013 van een gemeentelijke organisatie veranderen in een zelfstandige stichting. Pas dan kan het Centraal Museum om de ANBI-status verzoeken. In de volgende paragrafen zal met name in worden gegaan op de resultaten met betrekking tot respondenten met de ANBI-status. Waar nodig, zal aandacht worden besteed aan de respondenten zonder ANBI-status.

8.3.3

Vriendenprogramma

8.3.3.1 Inleiding In de enquête wordt onderscheid gemaakt tussen zogenoemde vriendenprogramma’s en giftenprogramma’s.377 Wat is opgevallen tijdens het bekijken van de websites is dat bijna 40% van de instellingen een Vriendenprogramma aanbiedt.378 De vraag die daarbij opkomt is of een gedeelte van het bedrag van het Vriendenlidmaatschap gezien kan worden als gift. Het gedeelte dat als gift gezien kan worden, is van belang voor huidige Vrienden in verband met de eventuele giftenaftrek. Ook is het voor de instellingen een manier om een aantrekkelijk(er) programma aan te bieden voor 375

Deze controle de op anbi-status heeft plaatsgevonden in week 46 van 2012. Zie bijlage II, grafiek 3. 377 Bij een vriendenprogramma kunnen particulieren/bedrijven voor een relatief laag bedrag Vriend worden van de instelling. Tegenover dit bedrag staat een tegenprestatie van de instelling. Bij een giftenprogramma staat er geen tegenprestatie tegenover. 378 Zie bijlage II, tabel 27. Het betreft 164 van de 424 instellingen. 376

72

potentiële vrienden. Bij de resultatenanalyse zal om die reden dus met name naar de instellingen met een ANBI-status worden gekeken. Voorafgaand aan de vragen over het Vriendenprogramma krijgen instellingen een definitie van het vriendenprogramma te zien, om onduidelijkheden weg te nemen. De definitie luidt als volgt: ‘Onder een Vriendenprogramma wordt verstaan dat het publiek tegen een vergoeding Vriend of Partner kan worden van de instelling. Dit lidmaatschap brengt voordelen met zich mee. De eerste vraag over het vriendenprogramma was of instellingen een vriendenprogramma aanbieden. Uit grafiek 3 blijkt dat 55 van de 100 respondenten met een ANBI-status (56%) deze vraag bevestigend beantwoordt.379 Dit is een groter aantal instellingen dat aangeeft een vriendenprogramma aan te bieden dan het aantal instellingen dat tijdens het vooronderzoek naar voren kwam met een vriendenprogramma. Bij de analyse van de websites bood ongeveer 40% van de instellingen een vriendenprogramma aan.380 Ook hieruit blijkt dat het gebruik van de website beter kan. De culturele instellingen veronderstellen dat het vriendenprogramma duidelijk vermeld staat op de website, terwijl dit in werkelijkheid niet altijd even goed is terug te vinden. Grafiek 3.

In de enquête worden vervolgens vragen gesteld over de inhoud van het vriendenprogramma. Dit zijn vragen over de gemiddelde bijdrage voor een Vriendenprogramma, hoeveel vrienden een instelling heeft en wat de geschatte waarde van de tegenprestatie in euro’s is. Deze vragen zijn belangrijk voor de vraag of een gedeelte van de bijdrage voor een Vriendenprogramma aan te merken valt als gift.

8.3.3.2 Resultaten In dit onderzoek wordt geprobeerd erachter te komen wat het belang is van het vriendenprogramma binnen de organisatie van culturele instellingen. Bij het analyseren van de websites viel op dat wanneer enkel de mogelijkheid bestaat om vriend te worden – en dus geen giftenprogramma- , er vrijwel nooit fiscale informatie wordt gegeven. Dit lijkt te impliceren dat de instelling ervan uitgaat dat de bijdrage van een vriend of partner niet als gift kan worden beschouwd. Met deze enquête wordt geprobeerd te achterhalen of deze veronderstelling juist is. Daarnaast is het 379 380

Zie bijlage II, grafiek 8. Uit de resultaten blijkt dat 55 van de 100 ANBI’s een vriendenprogramma aanbieden. Zie bijlage II, tabel 27.

73

de vraag of er bij de bijdrage van een vriend, sprake is van vrijgevigheid. Mocht de vergoeding van de vriend namelijk meer bedragen dan de waarde van de tegenprestatie(s), dan kan dat meerdere gezien worden als vrijgevigheid oftewel een gift. In grafiek 4 is te zien dat het merendeel van instellingen zonder ANBI-status een bijdrage vraagt tussen de € 1 en € 25. De instellingen mét een ANBI-status vragen daarentegen voornamelijk een bijdrage tussen de € 50 en € 100. Deze gegevens zijn in de bijlage terug te vinden in grafiek 10. Grafiek 4.

Om erachter te komen of er eventueel sprake is van een gift, is het van belang om de waarde van de tegenprestaties te weten. Voor dit onderzoek is deze vraag alleen van belang voor instellingen met de ANBI-status. Voor instellingen zonder ANBI-status is de vraag niet van belang of er eventueel sprake is van een gift aangezien de vrienden van deze instellingen niet de fiscale voordelen kunnen genieten.381 Het merendeel van de respondenten heeft de vraag over de waarde van de tegenprestaties beantwoord per vriend. Te zien valt dat de meeste instellingen een waarde toekennen aan de tegenprestatie tussen € 0 - € 5. Daarnaast zijn er 6 respondenten die waardes hebben ingevuld tussen de € 6 - € 100.382 Een voorzichtige conclusie die hieruit getrokken kan worden is dat de tegenprestaties lager zijn dan de waarde van de bijdrage voor een vriendschap. In grafiek 4 is te zien dat de meeste instellingen met ANBI-status een bijdrage per vriend vragen tussen de € 50 en € 100. Deze bijdrage is dus in een aantal gevallen hoger dan de tegenprestaties. Dit betekent dat het gedeelte boven de tegenprestatie als een gift kan worden aangemerkt. Aangezien instellingen niets vermelden over de fiscale voordelen die mogelijk ook gelden bij een vriendenprogramma, is er op dat gebied nog ruimte voor verbetering. Wellicht kunnen instellingen en de belastingdienst met elkaar hierover in overleg.

8.3.4

Giftenprogramma

8.3.4.1 Inleiding Naast de vragen met betrekking tot een vriendenprogramma, zijn tevens vragen gesteld betreffende het giftenbeleid van de instellingen. Deze vragen zijn van belang om er achter te komen of instellingen zich bewust zijn van de regelingen rondom giften en de giftenaftrek. Voor instellingen 381 382

Dit geldt niet voor verenigingen met meer dan 25 leden. Zie bijlage II, figuur 11.

74

kan het voordeel dat geldt voor de gever indien voldaan wordt aan de voorwaarden, gebruikt worden om makkelijker en meer donateurs te werven. Een vereiste van de giftenaftrek is dat de gift gedaan moet worden aan een algemeen nut beogende instelling. In het onderzoek moet de gift dus zijn gedaan aan een instelling met de ANBI-status, meer specifiek de CI-status. In deze subparagraaf zal ingegaan worden op vragen betreffende het giftenbeleid die gesteld zijn aan respondenten die hebben aangegeven zich te kwalificeren als ANBI.

8.3.4.2 Resultaten Bijna 76% van de respondenten geeft aan een giftenprogramma aan te bieden.383 De instellingen bieden de gevers vaak de keuze tussen het doen van een eenmalige gift of een periodieke gift. In grafiek 5 is af te lezen dat het merendeel van de respondenten met ANBI-status beide mogelijkheden aanbiedt. Wat opvalt, is dat er ook een instelling is die een giftenprogramma aanbiedt waarbij een gever enkel producten of objecten kan schenken. Grafiek 5. Welke mogelijkheid biedt uw instelling tot het doen van een gift?

Na de vraag betreffende het giftenprogramma, is dieper op de periodieke gift ingegaan. 34% van de respondenten geeft aan dat zij geen minimaal bedrag vragen voor de periodieke gift. De donateur bepaalt zelf de hoogte van de gift. Indien een instelling wel de hoogte van een periodieke gift heeft vastgesteld, ligt dit bedrag in 36% van de gevallen tussen de 100 en 500 euro. Daarnaast wordt door enkele instellingen opgemerkt dat zij de notariskosten voor hun rekening nemen indien het bedrag van de periodieke gift 500 euro of meer bedraagt. Dit komt overeen met onze bevindingen van het vooronderzoek. Tijdens het analyseren van de websites hebben wij gezien dat of de instelling en/of het notariskantoor de kosten vanaf een bepaald bedrag voor hun rekening nemen. Een voorbeeld hiervan is het Theater De Doelen. Indien iemand een vijf jaarlijkse schenking doet van 500 euro, komen de kosten van de notariële akte voor rekening van het notariskantoor. Daarnaast is ons opgevallen dat slechts 41% van de respondenten die een periodieke gift kennen een termijn van 5 jaar aan de periodieke gift verbinden (zie figuur 6). Wij concluderen hieruit dat culturele instellingen het belang van de looptijd van de periodieke gift niet onderkennen. Dit heeft tot gevolg dat gevers van de periodieke gift niet in aanmerking komen voor giftenaftrek. Tevens kan

383

Zie bijlage II, grafiek 13, het gaat om 69 van de 91 respondenten met ANBI-status.

75

een periodieke gift met een termijn korter dan 5 jaar, niet jaarlijks aangemerkt worden als eenmalige gift. Er is immers een overeenkomst voor meerdere jaren aangegaan. Het is wellichtt mogelijk om de ‘periodieke’ gift van drie jaar ineens te schenken en aan te merken als een gewone gift. De gever schenkt dan in één keer het totale bedrag tegen de contante waarde. Deze eenmalige gift komt in jaar één in mindering op het inkomen. Echter, er dient rekening te worden gehouden met de drempel en het plafond van de eenmalige gift. Tevens dient rekening gehouden te worden met waarderingsproblemen omdat de gever een bedrag aftrekt tegen een waarde die pas komt vast te staan in de toekomst. Figuur 6.

Wat is de minimale looptijd van een periodieke gift? 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar 25 jaar Onbekend

Met het oog op de Geefwet en het optimaliseren van giften aan culturele instellingen instelling is het onzes inziens van belang dat hier meer aandacht aan wordt besteed. Tot slot is de vraag gesteld wat het giftenprogramma de respondenten jaarlijks oplevert. In figuur 17 uit de bijlage is te zien dat 22% van de respondenten r niet op de hoogte zijn van hetgeen het giftenprogramma jaarlijks oplevert. Tevens valt op dat de opbrengst van het giftenprogramma bij 33% van de respondenten minder dan 500 euro eur oplevert.384 Uit de antwoorden op deze vraag kan afgeleid worden dat er nog veel ruimte is voor verbetering omtrent de informatievoorziening van de giftenaftrek en de daarbij behorende voordelen. Vragen als: ‘wat zijn de fiscale voordelen van de giftenaftrek, zowel voor oor particulieren als bedrijven?’, bedrijven?’, ‘welke voorwaarden zijn aan de giftenaftrek verbonden?’ en ‘hoe kan een instelling het voor gevers aantrekkelijker maken om aan een culturele instelling te schenken?’, zijn daarbij van groot belang. Indien aan deze punten meer aandacht wordt besteed, kunnen instellingen zich een betere voorstelling maken van de fiscale voordelen voor zowel de instelling als de gever. Dit brengt vervolgens met zich mee, dat wanneer de instelling goed op de hoogte is van de fiscale le mogelijkheden, mogelijkhe , zij ook beter in staat is om het doen van giften aantrekkelijker te maken voor donateurs. De instelling kan haar giftenprogramma hier op aanpassen.

384

Zie bijlage II, figuur 17. Het betreft 17 van de 51 respondenten die deze vraag hebben ingevuld.

76

8.3.5

Faciliteiten

8.3.5.1 Inleiding In de enquête zijn vragen gesteld met betrekking tot de belastingfaciliteiten uit de Geefwet. Het betreft de volgende faciliteiten: aftrekmogelijkheden van giften in de Wet IB 2001, multiplier in de Wet IB 2001, aftrekmogelijkheden van giften in de Wet Vpb 1969, multiplier in de Wet Vpb 1969, integrale belastingplicht, bestedingsreserve, fondswervende activiteiten, winstdrempel in de Wet Vpb 1969 en fictieve loonkostenaftrek van vrijwilligers. Met vragen over de belastingfaciliteiten wordt getracht inzicht te krijgen in hoeverre de respondenten op de hoogte zijn van de belastingfaciliteiten en in hoeverre de respondenten gebruik maken van die faciliteiten. Tevens wordt extra aandacht besteed aan de faciliteiten die per 1 januari 2012 zijn ingevoerd voor culturele instellingen. De vragen zijn enkel gesteld aan instellingen met de ANBI-status, meer specifiek CIstatus. Alleen deze instellingen kunnen gebruik maken van de faciliteiten uit de Geefwet.

8.3.5.2 Resultaten Allereerst is de vraag gesteld welke fiscale faciliteiten de respondenten kenbaar maken aan het publiek. Hierbij is ingegaan op de faciliteiten die van belang zijn voor het publiek, zoals de giftenaftrek in de Wet IB 2001 en Wet Vpb 1969 en de multiplier. Tevens is de vraag gesteld of de respondenten de vrijstelling voor de schenk- en erfbelasting kenbaar maken. Wat opvalt, is dat 52% van de respondenten de fiscale faciliteiten uit de Geefwet niet kenbaar maken aan het publiek.385 Indien de respondenten de fiscale faciliteiten wél kenbaar maken, wordt in 44% van de gevallen de giftenaftrek in de Wet IB 2001 vermeld.386 Voor de aftrekmogelijkheden in de Wet Vpb 1969 geldt dat 23% van de respondenten dit kenbaar maakt aan het publiek.387 De multiplier wordt door 34% van de respondenten vermeld.388 Tot slot stelt 28% van de respondenten zijn publiek op de hoogte van het feit dat de gift volledig ten goede komt aan de culturele instelling.389 De instelling dient dan geen schenkbelasting over de gift te betalen. Naast de vraag welke faciliteiten de respondenten kenbaar maken aan het publiek, is de vraag gesteld of de respondenten hun website hebben aangepast naar aanleiding van de invoering van de Geefwet. Hierbij valt op dat 60% van de respondenten hun website niet hebben aangepast met de informatie die van belang is voor het publiek betreffende het doen van een gift aan de instelling.390 Indien instellingen de website wél hebben aangepast, ziet dit in 29% van de gevallen op de giftenaftrek in de Wet IB 2001.391 Minder vaak werd aangegeven dat de respondenten melding maken van de multiplier in de Wet IB 2001 en Wet Vpb 1969 op de website. Vervolgens zijn in de enquête vragen gesteld met betrekking tot fiscale faciliteiten die alleen voor de instellingen van belang zijn. Hierbij zijn de vragen gesteld of de instellingen bekend zijn met de fiscale 385

Zie bijlage II, tabel 24. Het betreft 39 van de 82 respondenten met ANBI-status. Zie bijlage II, tabel 24. Het betreft 36 van de 82 respondenten met ANBI-status. 387 Zie bijlage II, tabel 24. Het betreft 19 van de 82 respondenten met ANBI-status. 388 Zie bijlage II, tabel 24. Het betreft 28 van de 82 respondenten met ANBI-status. 389 Zie bijlage II, tabel 24. Het betreft 23 van de 82 respondenten met ANBI-status. 390 Zie bijlage II, tabel 25. Het betreft 48 van de 80 respondenten met ANBI-status. 391 Zie bijlage II, tabel 25. Het betreft 23 van de 80 respondenten met ANBI-status. 386

77

faciliteiten en of ze gebruik maken van de fiscale faciliteiten. Bij fiscale faciliteiten die voor 1 januari 2012 al bestonden is tevens de vraag gesteld of de instellingen hier voor 2012 al gebruik van maakten en of zij vanaf 2012 nog steeds gebruik maken van de faciliteit of slechts vanaf begin 2012 van de faciliteit gebruik zijn gaan maken. Allereerst zijn vragen gesteld met betrekking tot de integrale belastingplicht. De integrale belastingplicht is per 1 januari 2012 ingevoerd. In totaal geeft 33% van de respondenten aan bekend te zijn met deze faciliteit. Van het aantal respondenten dat bekend is met de integrale belastingplicht maakt slechts 37% hier gebruik van. Op het totaal is dit een percentage van 12%.392 De integrale belastingplicht zou een voordeel voor de culturele instellingen moeten opleveren. Onzes inziens wordt tot op heden het doel van deze faciliteit niet bereikt nu slechts zo weinig culturele instellingen op de hoogte zijn van de faciliteit. Daar hangt mee samen dat er ook weinig gebruik van wordt gemaakt. De reden kan zijn gelegen in het feit dat de culturele instellingen te weinig informatie hebben ontvangen over de voordelen van de Geefwet, meer specifiek de integrale belastingplicht. Het kan ook zijn dat de integrale belastingplicht als ingewikkeld wordt ervaren en dat culturele instellingen niet de kennis en kunde hebben om zich hier verder in te verdiepen. Tevens is het mogelijk dat instellingen pas aan het einde van het jaar kunnen overzien of de integrale belastingplicht voor hen nuttig is. Uit de resultaten van de enquête blijkt 38% van de respondenten bekend te zijn met de bestedingsreserve.393 Net als bij de integrale belastingplicht valt op dat slechts een klein deel van de respondenten ook daadwerkelijk gebruik maakt van de bestedingsreserve. Van het aantal respondenten dat bekend is met de bestedingsreserve heeft 32% voor 2012 gebruik gemaakt van de bestedingsreserve. Na 2012 is dit percentage gereduceerd tot 18%. Het is opmerkelijk dat hier een achteruitgang geconstateerd wordt in plaats van een vooruitgang. Op het totaal van de respondenten dat deze vraag heeft beantwoord is het percentage voor 2012 12% en na 2012 7%.394 Voor wat betreft de fondswervende activiteiten, vastgelegd in de Wet Vpb 1969, blijkt dat 28% van de respondenten bekend is met deze fiscale faciliteit. 72% van de respondenten is dus niet op de hoogte van deze faciliteit.395 Ook bij de fondswervende activiteiten valt op dat hier nauwelijks gebruik van wordt gemaakt door de instellingen. Uit de resultaten van de enquête komt naar voren dat slechts 9% van de respondenten, die bekend zijn met de faciliteit, daadwerkelijk gebruik maken van deze faciliteit.396 Dit percentage geldt zowel voor het gebruik van fondswervende activiteiten voor 2012 als na 2012. Op het totaal maakt 3% van de respondenten gebruik van deze faciliteit.397 Van alle faciliteiten waar culturele instellingen gebruik van kunnen maken, is de winstdrempel in de Wet Vpb het meest bekend. Bijna 64% van de respondenten geeft aan deze faciliteit te kennen.398 392

Zie bijlage II, tabel 26. Het betreft 9 van de 74 respondenten met een ANBI-status. Zie bijlage II, tabel 27. Het betreft 28 van de 74 respondenten met een ANBI-status. 394 Zie bijlage II, tabel 27. Het betreft 9 van de 28 respondenten, 5 van de 28 respondenten, 9 van de 74 respondenten en 5 van de 74 respondenten. 28 is het aantal dat respondenten dat bekend is met de bestedingsreserve. 74 is het aantal respondenten die de vragen betreffende de bestedingsreserve hebben beantwoord. 395 Zie bijlage II, tabel 28. Het betreft 47 van de 74 respondenten met een ANBI-status. 396 Zie bijlage II, tabel 28. Het betreft 2 van de 21 respondenten die bekend zijn met fondswervende activiteiten. 397 Zie bijlage II, tabel 28. Het betreft 2 van de 74 respondenten met een ANBI-status. 398 Zie bijlage II, tabel 29. Het betreft 47 van de 74 respondenten met een ANBI-status. 393

78

22% van de respondenten geeft aan voor 2012 gebruik te hebben gemaakt van de winstdrempel. Opvallend is dat minder dan 1% aangeeft gebruik te maken van deze faciliteit na 2012. Onzes inziens is de verklaring hiervoor dat het jaar 2012 nog niet voorbij is en de instellingen zodoende nog niet weten of zij dit jaar onder de winstdrempel uitkomen zoals deze geldt in de Wet Vpb 1969. Tot slot hebben we vragen gesteld over de bekendheid met de fictieve loonkostenaftrek voor vrijwilligers en het gebruik daarvan. Deze faciliteit is ná de winstdrempel in de Wet Vpb 1969 het meest bekend bij de instellingen. In totaal gaf 55% van de respondenten aan de faciliteit te kennen.399 Het is opmerkelijk dat van alle respondenten die deze vraag beantwoord hebben, bijna 57% aangeeft geen gebruik te maken van deze faciliteit.400 Onzes inziens kan dit twee verklaringen hebben. Enerzijds kan het zijn dat er wél met vrijwilligers gewerkt wordt, maar dat er geen gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheid om fictieve loonkosten af te trekken van de winst. Anderzijds kan het zijn dat er niet gewerkt wordt met vrijwilligers en er zodoende geen sprake kan zijn van gebruik van de faciliteit. Tijdens ons vooronderzoek is gebleken dat met name culturele instellingen die zijn aangesloten bij de Nederlandse Vereniging van Poppodia en –Festivals gebruik maken van vrijwilligers. Zo werd er bijvoorbeeld op die websites regelmatig aangegeven dat de vraag naar vrijwilligers groot was. Het is specifiek voor deze koepelorganisatie aan te raden om de maatregel onder de aandacht van de leden te brengen. Het brengt voor zowel de vrijwilliger als de instelling een voordeel met zich mee.

8.3.6

De Geefwet

Tot slot hebben we de vraag gesteld of de respondenten bekend zijn met de Geefwet zoals deze per 1 januari 2012 van kracht is. Tevens is de vraag gesteld of zij hierover voldoende zijn geïnformeerd en op welke manier. Uit grafiek 7 blijkt dat 61 van de 73 (bijna 84%) respondenten met ANBI-status aangeeft bekend te zijn met de Geefwet.401 Aangezien de nieuwe regelingen uit de Geefwet nu bijna een jaar van kracht zijn, is het positief dat uit de enquête blijkt dat van álle respondenten meer dan 75% bekend is met de Geefwet. Grafiek 7.

399

Zie bijlage II, tabel 30. Het betreft 41 van de 74 respondenten met een ANBI-status. Zie bijlage II, tabel 30. Het betreft 42 van de 71 respondenten met een ANBI-status. 401 Zie bijlage II, grafiek 19. Het betreft 61 van de 73 respondenten met een ANBI-status. 400

79

Het is opvallend, gezien voorgaande resultaten, dat 64% van de respondenten zegt voldoende geïnformeerd te zijn over de Geefwet.402 In de enquête hebben we gevraagd om aan te geven op welke manier de instellingen zijn geïnformeerd over de Geefwet. Meerdere antwoorden konden gegeven worden. In totaal hebben 78 respondenten deze vraag beantwoord. 50% van deze respondenten heeft aangegeven via de koepelorganisatie geïnformeerd te zijn. Informatievoorziening van de belastingdienst en de pers komt op de tweede plaats; ongeveer 32% geeft aan door die instanties op de hoogte te zijn gebracht. Opvallend is dat 22% van de 78 respondenten aangeeft op een andere manier geïnformeerd te zijn. Uit de toelichting die hierbij gegeven kon worden, blijkt dat voornamelijk de eigen accountant of fiscalist de instelling op de hoogte heeft gebracht van de Geefwet. Ook is een aantal keer aangegeven dat instellingen zelf geïnformeerd hebben naar de Geefwet.403 Het is opmerkelijk dat het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap nauwelijks genoemd werd. Onzes inziens is de informatievoorziening over de Geefwet ook een taak van het Ministerie van OCW. De Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten heeft het grootste aandeel in respondenten die aangeven niet voldoende geïnformeerd te zijn over de Geefwet.

8.3.7

Conclusie

Bij het analyseren van de resultaten van de enquête hebben bepaalde resultaten onze aandacht getrokken. Het doel van de enquête was erachter te komen wat de invloed van de Geefwet is op het gedrag van culturele instellingen. Allereerst is het daarom opvallend dat aangegeven wordt dat bijna 20% van de respondenten met een ANBI-status niet op de hoogte is van het feit dat de instelling ook aangemerkt is als een culturele instelling. In samenhang hiermee, vragen wij ons af of deze instellingen dan kennis hebben van de fiscale voordelen voor culturele instellingen die de Geefwet met zich meebrengt. Uit de resultaten blijkt dat het merendeel van de respondenten niet bekend is met deze voordelen en faciliteiten en er logischerwijs ook weinig gebruik van maken. Tevens is het ons opgevallen dat meer dan de helft van de respondenten met een ANBI-status een vriendenprogramma aanbiedt. De vergoeding die door vrienden wordt bijgedragen, ligt meestal tussen de € 50 en € 100. De tegenpresentatie(s) voor vrienden is daarentegen minimaal. Dit roept de vraag op of er bij de vergoeding van de vriend eventueel sprake kan zijn van een gift; namelijk de vergoeding minus de tegenprestatie(s). Tot slot blijkt uit de resultaten van de enquête dat de informatievoorziening over giften minimaal is. Onzes inziens is ook hier ruimte voor verbetering. In het navolgende hoofdstuk zullen de aanbevelingen die naar aanleiding van de resultaten van de enquête zijn opgekomen, worden weergegeven.

402 403

Zie bijlage II, grafiek 20. Het betreft 50 van de 78 respondenten. Zie bijlage II, tabel 21.

80

9 Conclusie en aanbevelingen 9.1 Inleiding Met de invoering van de Geefwet heeft de wetgever getracht particuliere vrijgevigheid aan en cultureel ondernemerschap bij ANBI’s/CI’s te stimuleren. In deze masterthesis is stilgestaan bij de vraag hoe de wetgever dit met name met betrekking tot CI’s heeft trachten vorm te geven. In het theoretische deel van deze thesis is onderzocht of de onderdelen van de Geefwet voldoen aan de bovengenoemde doelstelling van de wetgever. Alle onderdelen van de Geefwet zijn daarbij aan bod gekomen. Naast het feit of de Geefwet in theorie zorgt voor een steun in de rug van CI’s is er in deze thesis ook stilgestaan bij de praktijk. Om tot de beantwoording van de hoofdvraag “Wat is de invloed van de per 1 januari 2012 ingevoerde Geefwet op het gedrag van culturele instellingen?” te komen is er ook een empirisch onderzoek uitgevoerd. Zowel de conclusies uit de theorie, als de conclusies uit het empirisch onderzoek worden in paragraaf 2 besproken. In paragraaf 3 worden vervolgens aanbevelingen gedaan die naar aanleiding van dit onderzoek tot stand zijn gekomen.

9.2 Conclusies Met de invoering van de Geefwet heeft de wetgever maatregelen geïntroduceerd en wijzigingen doorgevoerd die gericht zijn op het bevorderen van een sterke ondernemende cultuursector, die innovatief en minder afhankelijk van de overheid is.404 In theorie zou de Geefwet hieraan bij kunnen dragen. De wijziging van het ANBI-begrip met enkele aangescherpte eisen leidt niet noodzakelijk tot meer giften, de veranderingen met betrekking tot het begrip CI doen dat wel. Overigens had de wetgever er verstandig aan gedaan om ook gemeentelijke instellingen ruimte te bieden de CI-status te verwerven. In de Wet IB 2001 zijn extra faciliteiten opgenomen die de particuliere vrijgevigheid aan CI’s zouden moeten stimuleren. Zo geldt er een multiplier voor giften gedaan aan CI’s. In de literatuur wordt kritiek geuit op de multiplier aangezien het voordeel in feite terecht komt bij de gevers en niet bij de CI zelf. Verder was het was echter beter geweest dat eenmalige giften onbeperkt aftrekbaar zouden zijn evenals de periodieke gift. Naast de faciliteiten in de Wet IB 2001 zijn er ook extra faciliteiten opgenomen in de Wet Vpb 1969 die gelden voor de CI’s zelf. Zo kunnen CI’s opteren voor integrale belastingplicht en zijn de regels met betrekking tot de winstvrijstelling verruimd. Wel had de staatssecretaris beter de integrale belastingplicht en de bestedingsreserve ter beoordeling voor moeten leggen aan de Europese Commissie om er zeker van te zijn dat beide instrumenten niet als verboden staatssteun worden aangemerkt. Verder kan de multiplier ook door ondernemingen die een gift doen aan een CI worden gebruikt. Vanuit het theoretisch kader is vervolgens via een empirisch onderzoek gekeken of CI’s daadwerkelijk gebruik maken van de faciliteiten die de Geefwet hen biedt. Tijdens het bekijken van de websites kwam naar voren dat instellingen de Geefwet weinig gebruiken in hun wervingscampagne. Instellingen vragen nog te weinig om donaties en geven te weinig fiscale informatie omtrent deze giften. Daarnaast blijkt uit de enquête dat instellingen weinig gebruik maken van de faciliteiten die de Geefwet aan de instelling zelf biedt. Uit het onderzoek kwam naar voren dat instellingen hier 404

Kamerstukken II 2010/11, 32 740, nr. 6, p. 3.

81

weinig bekend mee zijn. Dit staat haaks op het feit dat het merendeel van de respondenten aangeeft voldoende geïnformeerd te zijn over de Geefwet. Al met al kan geconcludeerd worden dat de invloed van de Geefwet op het gedrag van CI’s gering is. Er wordt tot op heden weinig gebruik gemaakt van de faciliteiten die de Geefwet biedt en de instellingen bezitten te weinig kennis om het voordeel van de Geefwet te benutten. Zowel de faciliteiten voor de instellingen zelf als de mogelijkheden voor de potentiële gever, worden niet adequaat gebruikt of kenbaar gemaakt. Culturele instellingen zullen meer gebruik moeten maken van de mogelijkheden die de Geefwet hen biedt. Zeker nu uit het tweejaarlijks onderzoek ‘Geven in Nederland’ van de Vrije Universiteit blijkt dat culturele instellingen steeds minder giften ontvangen. De cultuursector zal geprofessionaliseerd moeten worden om meer fondsen te werven. Zoals Schuyt ook aangeeft in het NRC, verwachten instellingen nog te veel dat de subsidies wel zullen stijgen wanneer de economie aantrekt.405 Doordat instellingen niet beseffen dat het oude systeem van subsidies niet meer terugkeert wordt er nog te weinig gedaan aan het werven van giften. Mijns inziens liggen hier duidelijk mogelijkheden voor de CI’s.

9.3 Aanbevelingen Uit ons onderzoek blijkt dat CI’s weinig gebruik maken van de mogelijkheden die de Geefwet biedt. Om de toepassing en het gebruik van de Geefwet voor zowel gever als culturele instelling te stimuleren volgt hierna een aantal aanbevelingen. Om te beginnen verdienen websites van CI’s extra aandacht. CI’s kunnen hun website adequaat inzetten om donateurs te werven. Een duidelijk kopje ‘STEUN ONS’ op de hoofdpagina trekt direct aandacht. Op die manier is het voor het publiek meteen duidelijk dat er gevraagd wordt om giften. Onder deze kop dient alle relevante informatie opgenomen te worden. Extra nadruk dient gelegd te worden op de periodieke gift en de multiplier. Zij bieden grote voordelen voor de gever en de CI. De informatie dient beknopt, pakkend en zonder omwegen zichtbaar te zijn voor het publiek.406 De website bereikt op een goedkope manier een groot publiek. Daarnaast kan worden gedacht aan het inzetten van social media. Naast betere voorlichting voor het publiek dient ook de informatievoorziening aan de CI’s zelf verbeterd te worden. Instellingen dienen op de hoogte te zijn van de verschillende mogelijkheden die de Geefwet biedt. Het ministerie van OCW, de koepelorganisaties en de belastingdienst spelen hierbij een cruciale rol. De benodigde fiscale informatie dient op begrijpelijke wijze toegankelijk te zijn voor de instellingen. Dat zorgt ervoor dat de instellingen beter op de hoogte zijn van faciliteiten. Culturele instellingen onderschatten verder het belang van de looptijd van een periodieke gift. Dit heeft tot gevolg dat gevers van de periodieke gift niet in aanmerking komen voor de ongelimiteerde giftenaftrek.

405

Th. Schuyt, ‘Culturele instellingen moeten op zoek naar meer vrienden, NRC Handelsblad, 25 april 2013, p. 4. Zie voor meer informatie de voorbeeldtekst die door ons is opgesteld voor CI’s: http://www.napk.nl/wpcontent/uploads/Voorbeeldtekst-informatie-Geefwet.pdf. Zie ook de websites van instellingen De Doelen, Singer Laren en het Nationale Toneel voor een goed voorbeeld van het gebruik van de kop ‘Steun ons’. 406

82

Vrienden- en partnerprogramma’s kunnen verder fiscaal aantrekkelijk worden gemaakt door een deel van de bijdrage als gift aan te merken. Dit kan worden afgestemd met de belastingdienst. Om de giftenaftrek ook toe te kunnen passen bij een Vriendschap kan de vriend of partner zich bij notariële akte verplichten om vijf jaar lang zijn bijdrage te leveren. Op die manier wordt er niet tegen een drempel of plafond aangelopen. Het giftgedeelte is bij de vriend of partner dan aftrekbaar tegen 125%. Daarnaast voorziet de ‘periodieke vriend’ in een vaste inkomensstroom van vijf jaar. De volgende aanbeveling die door ons is gedaan tijdens het congres van 21 november 2012 was dat de multiplier langer beschikbaar gesteld zou moeten worden. De multiplier gold slechts tot en met het jaar 2016. Om optimaal te profiteren had de donateur zich in 2012 moeten verbinden om periodiek te schenken. Omdat veel culturele instellingen pas in de loop van 2012 op de hoogte zijn geraakt van de mogelijkheden die de multiplier biedt, of pas in de loop van 2012 de status van ANBI c.q. culturele instelling hebben gekregen, hebben zij hier niet voldoende op kunnen inspelen. De termijn waarbinnen de multiplier kan worden toegepast, zou daarom in ieder geval met één jaar (tot en met 2017) moeten worden verlengd. Gelukkig heeft de staatssecretaris gehoor gegeven aan deze aanbeveling en heeft hij aangegeven dat de multiplier tot en met de aangifte over het jaar 2017 beschikbaar zal zijn. Tot slot wil ik alle instellingen met een ANBI-status die niet als culturele instelling zijn aangemerkt adviseren zo spoedig mogelijk te laten onderzoeken of die CI-status alsnog valt te verkrijgen.

83

10 Literatuurlijst Boeken • J.E.A.M. van Dijck en I.J.F.A. van Vijfeijken, Instellingen van algemeen nut, Kluwer Deventer 2005. • P.G.M. Jansen, Beginselen van behoorlijk bestuur in het belastingrecht, Fiscale Geschriften 2006, (vindplaats: http://www.ndfr.nl/, boeken, fiscale geschriften, nummer 22). • Brochure ‘Cultuur in beeld’, november 2011 (Vindplaats: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/brochures/2011/05/17/cultuur-inbeeld-2011.html) • Th.N.M. Schuyt, B.M Gouwenberg & R.H.F.P. Bekkers (red.), Geven in Nederland 2011: Giften, nalatenschappen, sponsoring en Vrijwilligerswerk, Amsterdam: Reed business 2011. • Congresbundel ‘Cultuur, daar geef je om’, 2012. Deze congresbundel is verschenen naar aanleiding van het congres ‘Cultuur, daar geef je om’ georganiseerd door Tilburg University en BDO Private Wealth Tax Fund (vindplaats: http://www.tilburguniversity.edu/nl/onderzoek/instituten-enresearchgroepen/fit/onderzoek/publicaties/cultuur.pdf). • S.J.C. Hemels, NDFR Artikelsgewijs commentaar, aantekening 10.3 bij art. 9 Wet Vpb 1969, 2012 (vindplaats http://www.ndfr.nl/, NDFR delen, deel vennootschapsbelasting artikel 9, commentaar). • J.L. van de Streek, De heffing van vennootschapsbelasting van culturele instellingen: er ontbreekt iets.’, De Generalist, Boom Fiscale Uitgevers 2012, • L.J. van Streek (red.), Optie voor volledige belastingplicht culturele instelling, Cursus Belastingrecht Vennootschapsbelasting, VPB 1.0.4.f, 2012 (vindplaats: https://navigator.kluwer.nl, bronnen, cursus belastingrecht). Rapporten en adviezen • Rapport Commissie Cultuur en Belastingen, ‘Hoog aanslaan, laag belasten’, V-N 1999/54.7 • Commissie algemeen nut beogende instellingen, rapport van de Commissie algemeen nut beogende instellingen Geschriften van de Verenging voor Belastingwetenschap no. 232, Deventer, 2007 (vindplaats: http://belastingwetenschap.nl/geschriften/93-38.aspx). • J.W. Zwemmer in Bespreking van het rapport van de Commissie Algemeen Nut Beogende Instellingen, Geschriften van de Verenging voor Belastingwetenschap no. 234, Deventer, 2008 (vindplaats: http://belastingwetenschap.nl/geschriften/93-38.aspx). • Minister van Financiën, Evaluatie giftenaftrek 1996-2006, ’s-Gravenhage: Ministerie van Financiën 2009 (vindplaats: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-enpublicaties/kamerstukken/2009/11/18/afp09-657-rapport.html). • Commissie inkomstenbelasting en toeslagen, Naar een activerender belastingstelsel, Interimrapport, oktober 2012, (vindplaats: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-enpublicaties/rapporten/2012/10/16/interimrapport-commissie-inkomstenbelasting-entoeslagen.html). • Studiecommissie belastingstelsel, Continuïteit en vernieuwing. Een visie op het belastingstelsel 2010, (vindplaats: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en84

•

•

•

publicaties/rapporten/2010/04/02/rapport-studiecommissie-belastingstelsel-inclusiefbijlagen.html). Rapport ‘Vrijheid en Verantwoordelijkheid’, 30 september 2010 (vindplaats: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-enpublicaties/rapporten/2010/09/30/regeerakkoord-vvd-cda.html). Commentaar NOB op het wetsvoorstel Geefwet en op ANBI’s en andere maatschappelijke organisaties gerichte voorstellen in het Belastingplan 2012 en het wetsvoorstel Overige fiscale maatregelen 2012 van 5 oktober 2011. (vindplaats: http://www.nob.net/system/files/Commentaar+Wetsvoorstel+Geefwet+DEF.pdf). Commentaar NOB op de concept Uitvoeringsregeling AWR inzake commerciële activiteiten van anbi’s en andere maatschappelijke organisaties gerichte voorstellen in het Belastingplan 2012 en het wetsvoorstel Overige fiscale maatregelen 2012 van 4 november 2011. (vindplaats: http://www.nob.net/system/files/Commentaar+op+de+concept+Uitvoeringsregeling+AWR+ inzake+commerci%C3%ABle+activiteiten+van+anbi%27s+en+het+wetsvoorstel+Geefwet.pdf

Tijdschriftartikelen • S.J.C. Hemels, ‘Giftenaftrek: het fantoom van de vennootschapsbelasting?’, WFR 2003/60. • E.C.C.M. Kemmeren en O.L.J. Nuijten, ‘Renpaarden rijden Cessna's niet in de wielen en leiden niet tot een spooktocht’, WFR 2003/739. • R.H.F.P. Bekkers, ‘Giftenaftrek in Nederland; evaluatiemethoden en hun interpretatie’, WFR 2010/1140. • F. Houwer en H.R. Bruggink, ‘Geefwet dicht bestaande omissie in de wet IB 2001 omtrent de herroepelijke schenking’, FBN 2011/59. • I.J.F.A. van Vijfeijken, ‘Aanbevelingen voor de Geefwet’, WPNR 2011/6897. • I.J.F.A. van Vijfeijken, ‘Belastingrecht Actueel’, WPNR 2011/6987. • S.A.M. de Wijkerslooth-Lhoëst, ‘De Geef- en Neemwet: fiscale maatregelen 2012 voor ANBI’s, stichtingen en verenigingen’, FTV 2011/11. • S.A.M. de Wijkerslooth-Lhoëst, ‘Fiscaal stelsel Goede Doelen kan nog beter’, FD 21 juli 2011. • M.M.F.J. van Bakel, ‘Hoe royaal is de Geefwet voor anbi’s’, WFR 2012/592. • S.J.C. Hemels, ‘Gedefinieerde belangen: algemeen nut na de Geefwet’, WPNR 2012/6917. • S.A. Stevens, ‘De regels voor ANBI’s in de vennootschapsbelasting per 1 januari 2012’, WPNR 2012/6917. • Th. Ostermann en L. van de Reep, ‘Inzicht in de anbi’, MBB 2012/12. • H. van Veen, ‘ANBI/SBBI – leuker kunnen we het maken, maar ook ingewikkelder!, Vpbulletin 2012/45. • I.J.F.A. van Vijfeijken, ‘De giftenaftrek in de inkomstenbelasting en vennootschapsbelasting’, WPNR 2012/6917. • W.G. van Vliet, ‘De Geefwet gewogen’, KWEP 2012/39. • C. Vrieling en H.R. Bruggink, ‘Culturele instellingen’, WPNR 2012/6917. • Cultuurredactie, Daling giften treft vooral cultuursector’, NRC Handelsblad, 25 april 2013. • Th. Schuyt, ‘Culturele instellingen moeten op zoek naar meer vrienden, NRC Handelsblad, 25 april 2013. 85

Jurisprudentie • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

EHRM 22 juni 1999, BNB 2002/398. Hoge Raad 1 oktober 1958, BNB 1958/304. Hoge Raad 25 januari 1961, BNB 1961/132. Hoge Raad 12 januari 1972, BNB 1972/44. Hoge Raad 3 november 1982, BNB 1983/39. Hoge Raad 18 december 1985, BNB 1986/103 Hoge Raad 1 november 1989, BNB 1989/337. Hoge Raad 13 juli 1994, BNB 1994/280. Hoge Raad 12 juli 2002, BNB 2002/399. Hoge Raad 12 juli 2001, BNB 2002/400. Hoge Raad 7 november 2003, NTFR 2003/1886. Hoge Raad 13 januari 2012, nr. 10/03464, BNB 2012/89. Hof Leeuwarden 10 april 1972, BNB 1973/33 Hof Den Bosch 5 februari 1982, BNB 1983/161. Hof Amsterdam 6 juli 1991, LJN: AW5961. Hof Amsterdam 22 maart 1995, LJN: AW1207. Hof Amsterdam 11 november 2003, NTFR 2004/269. Hof Den Bosch 24 september 2010, LJN: BP4368. Hof Den Bosch 25 juni 2010, NTFR 2010/2064. Hof Leeuwarden 11 oktober 2011, LJN: BT7508. Hof Den Haag 28 december 2011, LJN: BV6997. Hof Den Haag, 3 januari 2012, LJN: BV3639. Rechtbank Breda 6 mei 2009, LJN: BI6844. Rechtbank Leeuwarden 29 mei 2012, LJN: BW7402. Rechtbank Arnhem 19 april 2011, LJN: BQ4394 Rechtbank Arnhem 17 november 2011, LJN: BU4789. Rechtbank Breda 13 juli 2012, LJN: BX3386.

Parlementaire stukken • • • • • • • • • •

Kamerstukken I 2011/12, 33 003, G. Kamerstukken II 1951/52, 2492, nr. 2. Kamerstukken II 1951/52, 2492, nr. 3 Kamerstukken II 1951/52, 2492, nr. 6. Kamerstukken II 1955/56, 915, nr. 32. Kamerstukken II 1962/63, 5380, nr. 19. Kamerstukken II 1976/77, 14 100 H, nr. 7, p. 8. Kamerstukken II 1981, 17 041, nr. 4. Kamerstukken II 1983/84, 16 787, nr. 11. Kamerstukken II 1989/90, 21 335, nr. 3. 86

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Kamerstukken II 1998/99, 26 727, nr. 3. Kamerstukken II 1999/00, 26 727, nr. 122. Kamerstukken II 1990/91, 22 008, nr. 2 Kamerstukken II 2000/01, 27 431, nr. 3. Kamerstukken II 2005/06, 30 306, nr. 16. Kamerstukken II 2008/09, 31 930, nr. 8. Kamerstukken II 2008/09, 31 930, nr. 8. Kamerstukken II 2010/11, 32 740, nr. 6 Kamerstukken II 2010/11, 31 066, nr. 111. Kamerstukken II 2011/12, 28 034, nr. 3. Kamerstukken II 2010/11, 32 740, nr. 6. Kamerstukken II 2011/12, 33 003, nr. 3. Kamerstukken II 2011/12, 33 003, nr. 6. Kamerstukken II, 2011/12, 33 003, nr. 17. Kamerstukken II 2011/12, 33 004, nr. 3. Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 2. Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 3. Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 6. Kamerstukken II 2011/12, 33 006, nr. 18 Handeling I 2009/10, vergadering van 15 september 2009, p.13-456. Handeling I 2011/12, nr. 12, item 8, vergadering van 13 december 2011, p. 12850. Besluit van 21 december 2007, nr. CPP20074/2873. Besluit van 6 april 2010, nr. DGB2010/1594M. Brief van de Staatssecretaris, 25 november 2010, nr. DGB 2010/7612. Brief van de staatssecretaris, 20 maart 2012, nr. DB/2012/122 U Brief van de Staatssecretaris, 18 september 2012, nr. APF 2012/598 Kamerbrief van 6 juni 2011, nr. DGB/2011/3500 U.

•

Uitspraak Europese Commissie met betrekking tot de goedkeuring van de multiplier (vindplaats: http://ec.europa.eu/competition/elojade/isef/case_details.cfm?proc_code=3_SA_34357)

Brieven • Brief van SBF aan de leden van de Vaste Commissie van Financiën, betreffende reactie op Geefwet t.b.v. ronde tafelgesprek, 11 oktober 2011, (vindplaats: http://www.verenigingvanfondsen.nl/viewer/file.aspx?fileinfoID=240) • Brief van Verenging van Fondsen in Nederland, (vindplaats: http://www.verenigingvanfondsen.nl/viewer/file.aspx?fileinfoID=268) • Brief van de KNB van 27 maart 2012, NTFR 2012/848 Elektronische bronnen •

Formulier aanvragen ANBI status voor invoering van de Geefwet: http://download.belastingdienst.nl/belastingdienst/docs/aanvraag_beschik_anbi_ib0722z2f ol.pdf. 87

• •

•

•

• •

•

ANBI’s in Nederland: http://www.belastingdienst.nl/rekenhulpen/giften/anbi_zoeken Verkrijging van de culturele instelling status: http://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/bldcontentnl/belastingdienst/zakelijk/bijz ondere_regelingen/goede_doelen/algemeen_nut_beogende_instellingen/culturele_anbi/ho e_krijgt_een_anbi_de_status_culturele_anbi Opinie Belastingdienst met betrekking tot de aftrek fictieve loonkosten voor vrijwilligers: http://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/bldcontentnl/belastingdienst/zakelijk/win st/vennootschapsbelasting/aangifte_vennootschapsbelasting/aftrek_fictieve_personeelskos ten Verlenging van de multiplier tot 2017: http://www.rijksoverheid.nl/ministeries/fin/nieuws/2013/03/20/definitieve-goedkeuringvan-ec-voor-extra-belastingvoordeel-cultuurgiften.html Aantal musea in Nederland: http://statline.cbs.nl/statweb/?LA=nl (zoek op: musea, bezoekersaantallen) Lijst van 55 meeste bezochte musea in Nederland: http://www.museumvereniging.nl/LinkClick.aspx?fileticket=L3jfbPET2SY%3d&tabid=167 (Laatst bezocht op 17 september 2012). Fusie Podiumkunsten en Ensembles: www.napk.nl

88

11 Bijlage I Analyse websites 11.1 Nederlandse Museumvereniging MUSEA

ANBI / vermelding

Giften/ aftrekbaar

Vriend

Vermelding Subsidie Geefwet

Comm. activiteiten

Van Gogh Museum

ja - ja

ja - ja

ja

ja

nee

ja

Anne Frank Huis

ja - nee

ja -ja

nee

ja

nee

ja

Rijksmuseum

ja - ja

ja - ja

ja

ja

ja

ja

NEMO

nee - nee

nee

nee

ja

nee

ja

Het Nederlands Openluchtmuseum

ja - nee

ja - ja

ja

nee

nee

ja

Hermitage Amsterdam

ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Haags Gemeentemuseum/GEM Fotomuseum

ja - ja

ja -nee

ja

ja

ja

ja

Paleis Het Loo

ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Nederlands Spoorwegmuseum

ja -nee

nee -nee

ja

nee

nee

ja

Kröller Müller Museum

ja- nee

ja- ja

ja

nee

nee

ja

Naturalis

ja-nee

nee- nee

nee

nee

nee

ja

Museum Boijmans Van Beuningen

ja-ja

ja-ja

ja

nee

ja

Ja

Mauritshuis

ja-nee

ja-ja

ja

ja

nee

ja

Kasteel De Haar

ja-nee

nee-nee

nee

nee

nee

ja

Willet Holthuysen

nee-nee

nee-nee

nee

nee

nee

ja

Zuiderzee Museum

ja-nee

nee-nee

ja

ja

nee

ja

Groninger Museum

ja-nee

nee-nee

ja

nee

nee

ja

Beeld en Geluid

ja-nee

nee-nee

nee

ja

nee

ja

FOAM

ja-nee

nee-nee

ja

nee

nee

ja

Nationaal Luchtvaartmuseum Aviodrome

ja-nee

nee-nee

nee

nee

nee

ja

Koninklijk Paleis op de Dam

ja-nee

nee-nee

nee

nee

nee

ja

De Nieuwe Kerk

ja-nee

nee-nee

ja

nee

nee

ja

Tropenmuseum

ja-nee

nee-nee

ja

nee

nee

ja

Museon

ja-nee

nee-nee

nee

ja

nee

ja

Oude kerk

ja-nee

ja-nee

ja

nee

nee

ja

Rijksmuseum van Oudheden

ja-nee

nee-nee

ja

ja

nee

ja

Singer Laren

ja-ja

ja-ja

ja

nee

ja

ja

Scheepsvaartmuseum Amsterdam

ja-nee

nee-nee

ja

nee

nee

ja

Centraal Museum Utrecht

nee-nee

ja-ja

nee

ja

ja

ja

Stedelijk Museum Amsterdam

ja-nee

ja-nee

ja

nee

nee

nee

Militair Luchtvaartmuseum

ja-nee

nee-nee

ja

nee

nee

ja

Maritiem Museum Rotterdam

ja-nee

nee-nee

ja

nee

nee

ja

Joods Historisch Museum

ja-ja

ja-ja

ja

ja

ja

ja

MuseumStoomtram Hoorn Medemblik

ja-ja

ja-ja

ja

nee

ja

ja

Teylers Museum

ja-ja

ja-ja

ja

nee

ja

ja

Kasteel Hoensbroek

nee-nee

nee-nee

nee

nee

nee

ja

Museum De Fundatie

ja-nee

nee-nee

ja

ja

nee

ja

Panorama Mesdag

ja-nee

nee-nee

ja

ja

nee

ja

Frans Halsmuseum/De Hallen

ja-nee

ja-ja

ja

ja

nee

ja

Hortus Botanicus Leiden

ja-nee

nee-nee

ja

nee

nee

ja

89

Nationaal Gevangenismuseum

ja-nee

nee-nee

ja

nee

nee

ja

Museum Speelklok

ja-nee

ja-ja

ja

nee

ja

ja

Muiderslot

ja-nee

nee-nee

ja

nee

nee

ja

Liberty Park

nee-nee

nee-nee

ja

nee

nee

ja

Bonnefanten Museum

ja-nee

nee-nee

ja

ja

nee

ja

Museum volkenkunde

ja-nee

nee-nee

ja

ja

nee

ja

Van Abbemuseum

ja-nee

ja-nee

ja

nee

nee

ja

Discovery Center Continium

ja-nee

nee-nee

nee

nee

nee

ja

Glasmuseum

ja-nee

nee-nee

ja

nee

nee

ja

Museum het Valkhof

ja-ja

ja-ja

ja

ja

nee

ja

Amelander Musea

ja-nee

nee-nee

nee

nee

nee

ja

Breda's Museum

ja-nee

nee-nee

ja

nee

nee

ja

Hunebedden Centrum

nee-nee

nee-nee

nee

nee

nee

ja

Natuurmuseum Fryslan

ja-nee

nee-nee

ja

nee

nee

ja

Museum Het Rembrandthuis

ja-ja

ja-ja

ja

ja

nee

ja

11.2 Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties Schouwburgen en Concertgebouwen

ANBI-status/ vermelding?

Giften/ aftrekbaar?

Vriend?

Subsidie?

Vermelding Geefwet?

Comm. Activiteiten?

Theater Sneek Sneker Simmer

Nee

nee

ja

nee

nee

nee

Beatrix Theater

Nee

nee

ja

nee

nee

Ja

BIMhuis Stichting Jazz Amsterdam

Ja - nee

nee - nee

ja

Ja

nee

ja

Theater het Kielzog Kunstencentrum

Nee

nee

ja

nee

nee

ja

Chassé Theater N.V.

Ja - ja

Ja - ja (min 3 jaar)

ja

nee

nee

ja

Concert- en congresgebouw De Doelen

Ja - ja

Ja - ja

ja

Ja

ja

ja

Zeeland Nazomer Festival Theaterproductiehuis Zeelandia

Ja - nee

nee-nee

Ja

Ja

nee

ja

Stichting Cascade

Nee

nee

nee

nee

nee

ja

De Molenberg

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Theater de Speeldoos, centrum voor kunst en cultuur

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Theater Harderwijk

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Rotterdam Festivals

Ja - nee

nee -nee

nee

ja

nee

nee

Theater Aan de Slinger Stichting Aan de Slinger

Ja - nee

nee - nee

ja

ja

nee

ja

De Brakke Grond, Vlaams Cultuurhuis

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

De Hanzehof Theater en congrescentrum

nee

nee

ja

nee

nee

ja

De Hofnar cultuurcentrum

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

De Kleine Komedie

Ja - ja

ja - ja

nee

nee

nee

nee

Theater de Koornbeurs

nee*

nee

ja

ja

nee

ja

Theater de Maaspoort

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

De Meerpaal BV

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Meervaart

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Westland Theater De Naald

nee

nee

nee

nee

nee

ja

90

De Oosterpoort & de Stadsschouwburg /Kruithuis

nee

nee

ja

nee

nee

ja

De ReeHorst

nee

nee

nee

nee

nee

ja

De Rijswijkse Schouwburg

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

ja

ja

Deventer Schouwburg

nee

nee

ja

ja

nee

ja

Circustheater

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Theater aan de Schie

nee

nee

ja

nee

nee

ja

De Goudse Schouwburg

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Het Concertgebouw N.V.

Ja - ja

ja - ja

ja

nee

ja

ja

Het Muziektheater Amsterdam

ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Zaantheater

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Isala Theater

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Keizer Karel Podia

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Kennemer Theater

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Tropentheater

nee

nee

ja

ja

nee

ja

Koninklijk Theater Carré

Ja - ja

ja - ja

ja

ja

ja

ja

Koninklijke Schouwburg

Ja - ja

ja - ja

ja

nee

ja

ja

LAKtheater

sinds 1-7-2012 gesloten

Stadspodia Leiden Leidse Schouwburg & Stedelijk Concertgebouw Leiden

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Schouwburg Lochem

nee

nee

nee

nee

nee

ja

SEM Lucent Danstheater/dr Anton Philipszaal

nee

nee

nee

nee

nee

ja

LUX VillaLUX

Ja - nee

nee - nee

ja

ja

nee

ja

MC Made in da Shade / Cosmic theater

Ja - nee

nee - nee

nee

ja

nee

ja

Munttheater

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Scheldetheater

nee

nee

nee

ja

nee

ja

Musis Sacrum / Schouwburg Arnhem Gemeente Arnhem MO/MSSA

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Muziekgebouw aan 't IJ

Ja - nee

nee - nee

ja

ja

nee

ja

Muziekgebouw Frits Philips Eindhoven

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Vredenburg Utrecht

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Nieuwe Luxor Theater

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Noorderzon

Ja - nee

nee - nee

ja

ja

nee

nee

Over het IJ Festival Stichting IJ Producties

Ja - nee

nee - nee

ja

ja

nee

nee

Parkstad Limburg Theaters lokatie Heerlen & Kerkrade

Ja - nee

nee - nee

ja

ja

nee

ja

Plaza Futura

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Wilminktheater Muziekcentrum Enschede

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Posthuis Theater

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Rabotheater Hengelo

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

RASA wereldculturen centrum

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

ja

ja

Rotterdamse Schouwburg

Ja - ja

ja - ja

ja

nee

ja

ja

Schouwburg Agnietenhof

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

ja

nee

Schouwburg Amphion

nee

nee

ja

ja

nee

ja

Schouwburg Amstelveen

Ja - ja

ja - ja

ja

nee

ja

ja

Schouwburg Cuijk

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Schouwburg De Kampanje

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

91

Schouwburg De Kring

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Schouwburg De Lawei

Ja - ja

ja - nee

nee

nee

nee

ja

Schouwburg De Meerse

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Schouwburg De Nieuwe Doelen

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Theater de Storm

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Schouwburg en Congrescentrum Orpheus

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Schouwburg en Congrescentrum het Park BV

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Schouwburg Kunstmin

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Schouwburg Ogterop

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Schouwburg Venray

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Springdance

Ja - nee

nee - nee

nee

ja

nee

ja

Stichting Oerol

Ja - nee

ja - ja

ja

ja

nee

ja

Stadsgehoorzaal Kampen

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Stadsschouwburg Amsterdam SSBA

Ja - ja

ja - ja

nee

ja

ja

ja

Stadsschouwburg De Harmonie

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Stadsschouwburg de Maagd

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Parktheater Eindhoven N.V.

Ja - ja

ja - nee

nee

nee

nee

ja

Odeon De Spiegel Theaters

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Stadsschouwburg Sittard-Geleen

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Stadsschouwburg Utrecht

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Stadsschouwburg Velsen

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Stadstheater

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Schouwburg Almere Stichting Almeerse Theaters

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Stormprojecten Tweetakt

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Theaters Diligentia en Pepijn

Ja - nee

ja - ja

ja

ja

ja

ja

Singer Laren Stichting Singer Memorial Foundation

Ja - ja

ja - ja

ja

nee

ja

ja

Stichting Stadsschouwburg & Philharmonie Haarlem

Ja - nee

ja - nee

nee

nee

nee

ja

Theaterfestival Boulevard 's-Hertogenbosch

Ja - nee

nee - nee

ja

ja

nee

ja

De Flint

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Theater aan de Parade Zuid Nederlandse Theatermaatschappij

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Theater aan het Vrijthof

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Theater aan het Spui

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Agora Theater & Congrescentrum

Ja - nee

nee - nee

nee

ja

nee

ja

Verkadefabriek

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Theater De Balie

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Theater De Blauwe Kei

Ja - nee

nee - nee

ja

ja

nee

ja

Theater De Bussel

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Theater De Fransche School

Ja - ja

ja - ja

ja

ja

ja

ja

Theater De Kattendans

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Het Klooster

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

nee

Theater de Nieuwe Kolk

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Theater De Lampegiet

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Theater De Leest

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Theater De Lieve Vrouw

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

92

Theater De Lievekamp

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Theater De Meenthe

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Theater De Muzeval

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Theater De Poorterij

Ja - ja

ja - ja

ja

nee

nee

ja

Theater de Purmaryn

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Theater De Reggehof

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Theater De Schalm

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Theater de Speeldoos

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Theater de Stoep

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Theater en Congrescentrum De Tamboer

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Theater de Vest

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Theater de Veste

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Theater De Voorveghter

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Theater De Willem

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Nieuwe Nobelaer, afdeling theater

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Theater en Kunstencentrum De Kom

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Theater Geert Teis

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Theater Het Kruispunt

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Theater Junushoff

nee

nee

nee

nee

nee

ja

LantarenVenster

Ja - nee

ja - nee

nee

nee

nee

ja

Theater Markant Exploitatie B.V.

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Spant!

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Theater 't Speelhuis

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Theater 't Voorhuys

Ja - nee

nee

nee

nee

nee

ja

Stadsgehoorzaal Vlaardingen

Ja* - nee*

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Theater Zuidplein

Ja - ja

ja - ja

ja

ja

ja

ja

Theater Bellevue

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Theaterhotel Almelo

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Theaterhotel De Oranjerie

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Theaters Tilburg

Ja - nee

ja - nee

ja

nee

nee

ja

Witte Theater

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Cultuurcompagnie Noord-Holland/Karavaan

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Posttheater

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Castellum B.V.

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Cultuurcentrum vanBeresteyn

nee

nee

ja

nee

nee

ja

DeLaMar Theater

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Fulco Theater

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Schaffelaartheater

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Stichting Cool kunst en cultuur Centrum voor kunst en cultuur

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Oude Luxor Theater

nee

zie nieuwe

luxor

De Lindenberg, Huis voor de Kunsten

Ja - nee

nee - nee

nee

nee

nee

ja

Parkgebouw Rijssen

Ja - nee

nee - nee

ja

nee

nee

ja

Stichting Hoftheater

nee

nee

ja

nee

nee

ja

Figi Hotel/Theater

nee

nee

nee

nee

nee

ja

Theater Hof 88

nee

nee

nee

nee

nee

ja

93

11.3 Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten Podiumkunsten

ANBI-status/ vermelding

Subsidie?

Giften/ aftrekbaar? Vriend

Vermelding Geefwet?

Commerciële activiteiten

Sector Theater Stichting 't Barre Land

Nee - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Stichting Bambie

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Stichting Bonheur Stichting Theater- en Productiehuis Almere

Nee - Nee

Vanaf 2013 niet meer Ja - Nee

Ja

Nee

Ja

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Stichting Carver

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Caspar Rapak

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Het Syndicaat

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Stichting de Nieuw Amsterdam

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Stichting de Toneelmakerij

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Stichting De Utrechtse Spelen

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Ja

Nee

Ja

De Voortzetting (van Art & Pro)

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Dood Paard

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Female Economy

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Stichting De Firma Rieks Swarte

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Stichting Studio Peer

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Golden Palace

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Stichting Het Filiaal Stichting Productiehuis Limburg Het Huis van Bourgondië

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Ja

Nee

Ja

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Ja

Nee

Ja

Stichting Het Laagland

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Het Lab

Nee - Nee

Vanaf 2013 niet meer Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Het Nationale Toneel

Ja - Nee

Ja

Ja - Ja

Ja

Ja

Ja

Stichting Het Toneel Speelt

Nee - Nee

Ja

Nee - Nee

Ja

Nee

Ja

Stichting Het Volksoperahuis

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Het Zuidelijk Toneel

Nee - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Stichting Het Veem Theater

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Holland Opera (Xpress)

Ja - Nee

Ja

Ja - Nee

Ja

Nee

Ja

Hotel Modern Stichting Huis a/d Werf/ Festival a/d Werf: Producties Stichting Jeugdtheater Sonnevanck

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Stichting Matzer

Nee - Nee

Ja

Nee - Nee

Ja

Nee

Nee

Stichting MC

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Mug met de Gouden Tand Stichting Plotloos drama (Nieuw West)

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Stichting Noord Nederlands Toneel Cooperatieve Vereniging Onafhankelijk Toneel U.A.

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Ja - Ja

Nee

Ja - Ja

Ja

Nee

Ja

OMSK

Nee - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Stichting Oorkaan

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Ja

Nee

Nee

Stichting Orkater

Ja - Nee

Nee

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Productiehuis Brabant

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

94

Stichting Theaterproductie Rotterdam

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Rotterdams Wijktheater

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Rozentheater

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Speeltheater Holland

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Stella Den Haag

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting de Toneelschuur

Ja - Ja

Niet vermeld

Ja - Ja

Ja

Nee

Ja

Stichting De Veenfabriek

Ja - Ja

Niet vermeld

Ja - Ja

Ja

Nee

Nee

Stichting Gasthuis Frascati

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Stuim Stichting Theater Initiatieven en Produkties Stichting Toneelbegeleidingsgroep Stut

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Nee- Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Munganga

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Theater Artemis

Nee - Nee

Nee

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Stichting De Citadel Jeugdtheater

Ja - Nee

Vanaf 2013 niet meer Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Theater Gnaffel Stichting Theater het Amsterdamse Bos

Nee - Nee

Ja

Nee - Nee

Ja

Nee

Ja

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Theater Nomade Stichting RAST Nederlands-Turks Theater Atelier

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Nee - Nee

Ja

Nee - Nee

Ja

Nee

Ja

Stichting Theater Groep Kwatta

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Theatergroep Max.

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Theatergroep Siberia

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Theatergroep Suburbia Stichting Theaterproductiehuis Zeelandia

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Ja

Nee

Nee

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Toneelgezelschap MONK

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Toneelgroep Amsterdam

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Toneelgroep De Appel

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Ja

Nee

Ja

Stichting Keesen&Co

Nee - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Stichting Toneelgroep Maastricht

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Ja

Nee

Ja

Stichting Toneelgroep Oostpool

Ja - Ja

Niet vermeld

Ja - Ja

Ja

Ja

Ja

Toneelschap Beumer & Drost

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Fryske Toaniel Stifting Tryater Stichting Bewegingsalarm (Ulrike Quade)

Ja - Ja

Niet vermeld

Ja - Ja

Ja

Nee

Ja

Nee - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Stichting Zep-Projecten

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Ja

Nee

Ja

Stichting Conny Janssen Danst

ja - nee

niet vermeld

nee -nee

ja

nee

nee

Stichting Dansateliers

nee - nee

ja

nee -nee

nee

nee

ja

Stichting De Stilte

ja - nee

ja

nee -nee

nee

nee

ja

Stichting Dansgroep Amsterdam Stichting Zuidelijke Dansvoorziening (Station Zuid)

ja, stopt in 2013 ivm subsidie-stop ja - nee

ja

nee- nee

nee

nee

nee

Stichting Danswerkplaats Amsterdam

nee - nee

niet vermeld

nee -nee

nee

nee

ja

Stichting Danstheater Aya

ja - nee

ja

nee -nee

nee

nee

nee

Stichting Merkx & Dansers

nee - nee

niet vermeld

nee -nee

nee

nee

nee

Henny Jurriëns Stichting

nee - nee

nee

nee -nee

nee

nee

ja

Sector Dans

95

Stichting Het Internationaal Danstheater

ja-nee

nee,gestopt

nee -nee

ja

nee

ja

Stichting Het Nationale Ballet

ja-ja

ja

ja-ja

ja

ja

ja

Stichting Korzo

ja-nee

ja

nee -nee

ja

nee

ja

Stichting Date Dans en Theater

ja-nee

niet vermeld

ja-nee

nee

nee

nee ja

Stichting Meekers

nee-nee

nee

nee -nee

nee

nee

Stichting Nederlands Dans Theater

ja-nee

ja

ja-nee

ja

nee

Noord Nederlandse Dans

ja, stopt in 2013 ivm subsidie-stop

Stichting Scapino Ballet Rotterdam

ja-ja

ja-ja

ja

ja

ja

ja

Force Finance Werkgeverschap B.V.

nee-nee

nee

nee -nee

nee

nee

ja

Stichting Ward/Ward

nee-nee

nee

nee -nee

nee

nee

ja

Stichting Het Brabants Orkest

ja-nee

ja

ja-nee

ja

ja

nee

Stichting Het Gelders Orkest

ja-nee

ja

ja-nee

ja

nee

nee

Holland Symfonia Stichting Koninklijk Concertgebouworkest

ja-ja

niet vermeld

ja-ja

ja

nee

nee

ja-ja

ja

ja-ja

ja

ja

ja

Limburgs Symfonie Orkest Stichting Nederlands Philharmonisch Orkest

ja-ja

ja

ja

ja

ja

ja- ja

niet vermeld

ja-ja niet vermeld

ja

nee

ja

Stichting Noord Nederlands Orkest

ja-nee

niet vermeld

nee-nee

ja

nee

nee

Stichting Nederlands Symfonieorkest

geen toegang tot de site

Stichting Het Residentie Orkest Stichting Rotterdams Philharmonisch Orkest Stichting Muziekcentrum Van de Omroep

ja-ja

ja

ja-ja

ja

nee

ja

ja-nee

niet vermeld

nee-nee

ja

nee

ja

ja-nee

niet vermeld

nee-nee

nee

nee

nee

Stichting Amsterdam Sinfonietta

Ja - Nee

Ja

Ja - Ja

Ja

Ja

Ja

Stichting Asko|Schonberg

Ja - Ja

Niet vermeld

Ja - Ja

Nee

Ja

Ja

Bik Bent Braam

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Boi Akih

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Calefax Rietkwintet

Ja - Ja

Ja

Ja - Ja

Ja

Ja

Ja

Camerata Trajectina

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Capella Amsterdam

Ja - Nee

Ja

Ja - Ja

Ja

Nee

Ja

Cappella Pratensis

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Ja

Nee

Ja

Combattimento Consort Amsterdam

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Ja

Nee

Ja

De Nederlandse Bachvereniging

Ja - Nee

Ja

Ja - Ja

Ja

Nee

Ja

De Oefening de Kunst (Stichting Doek) Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Doelen Ensemble

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Holland Baroque Society

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Nee

Sector Orkest

11.4 Vereniging Nederlandse Muziek Ensembles

Brisk Recorder Quartet Amsterdam

96

I Compani

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

ICP Orchestra

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Insomnio

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Ives Ensemble

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Jazz Orchestra of the Concertgebouw

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Ja

Nee

Ja

Nederlands Blazers Ensemble

Ja - Nee

Ja

Ja - Ja

Nee

Nee

Ja

Nederlands Kamerkoor

Ja - Ja

Niet vermeld

Ja - Ja

Nee

Ja

Ja

Nieuw Ensemble

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Orkest 'de ereprijs'

Ja - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Orkest van de Achttiende Eeuw

Nee - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Rosa Ensemble

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Royal Wind Music

Nee - Nee

Ja

Nee - Nee

Ja

Nee

Ja

Sinfonia Rotterdam

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Ja

Nee

Ja

Slagwerk Den Haag

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Van Swieten Society

Ja - Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Cello Octet Amsterdam

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Concerto d'Amsterdam

Nee - Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Ensemble Cameleon

Nee – Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Hexagon Ensemble

Nee – Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

POW Ensemble

Ja – Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Ja

Nee

Ja

Stichting WIG

Nee – Nee

Ja

Nee - Nee

Nee

Nee

Ja

Utrecht String Quartet

Ja – Nee

Niet vermeld

Nee - Nee

Ja

Nee

Ja

11.5 Vereniging Nederlandse Poppodia en festivals Poppodia Baroeg Beest Befrijdingsfestival Fryslan Bevrijdingsfestival Amsterdam Bevrijdingsfestival Den Haag Bevrijdingsfestival Drenthe Bevrijdingsfestival Flevoland Bevrijdingsfestival Groningen Bevrijdingsfestival Limburg Bevrijdingsfestival Overijssel Bevrijdingsfestival Utrecht Bevrijdingsfestival Wageningen Bevrijdingsfestival Zeeland Bevrijdingsfestival Zuid-Holland Bevrijdingspop Haarlem Bibelot Boerderij Bolwerk Brogum Burgerweeshuis Dance Valley Doornroosje Duycker

ANBI/ vermelding? Ja - nee Ja - nee Ja - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Ja - nee Nee - nee Ja - nee Ja - nee Ja - ja Nee - nee Ja - nee Nee - nee Ja - nee Ja - nee Ja - nee Nee - nee Nee - nee Ja - nee Nee - nee Ja - nee Ja - nee

Giften/ aftrekbaar? Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Ja - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Ja - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Ja - nee Nee - nee Nee - nee

Special? nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja nee nee nee nee nee ja nee nee

Subsidie? nee nee nee ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee

Vermelding Geefwet? nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee

Comm. Activiteiten? ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja

97

Effenaar Ekko Fenix Front Gebouw-T Gigant Groene Engel Hedon Iduna Kasteel Kelder Kroepoekfabriek LaKei Live @ Westerpark (Mojo) Lowlands (Mojo) Luxor Live LVC Manifesto Melkweg Merleyn Metropolis Festival Metropool Mezz concerts & dance N201 Nieuwe Nor Nieuwe Oogst

Ja - nee Ja - nee Nee - nee Nee - nee Ja - nee Ja - nee Nee - nee Ja - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Ja - ja Nee -nee Nee Nee - nee Ja - nee Ja - nee Nee - nee Ja - nee Nee - nee Ja - nee Ja - nee Nee - nee Nee - nee Ja - nee Nee - nee

Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Ja - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Ja - nee Nee - nee geen site Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Ja - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee

nee nee nee nee nee nee nee nee nee ja nee ja nee nee nee nee nee ja nee nee nee nee nee nee nee

nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee

nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee

ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja nee ja ja ja ja nee

Noord Zuid Bevrijdingsfestival Noord Brabant Noorderslag / Eurosonic North Sea Jazz (Mojo) Oosterpoort P3 Pop & Cultuurpodium P60 Paard van Troje Paradiso Patronaat Peppel Perron55 Pinkpop Pitch (mojo) Popcentrale Pul Romein Rotown Simplon So What! Songbird (Mojo) Tivoli Tivoli de Helling Underground Vera Victorie Vorstin W2 concertzaal

Ja - nee Ja - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Ja - nee Ja - nee Ja - ja Ja - nee Nee - nee Ja - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Ja - nee Nee - nee Nee - nee Nee Ja - nee Ja - nee Nee - nee Ja - nee Nee - nee Ja - nee Ja - nee

Nee - nee Nee - nee Nee - nee Ja - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Ja - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee geen site Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee Nee - nee

nee nee nee ja nee nee ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee

ja nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee

nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee

ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja

Worm, Instituut voor Avantgardistische Recreatie Zomerparkfeest

Ja - nee Ja - nee

Nee - nee Ja - ja

nee ja

nee nee

nee nee

ja nee

98

12 Bijlage II Resultaten enquête Op de volgende pagina’s zijn alle resultaten van de enquête opgenomen. Deze bijlage is in samenwerking met M. Verbruggen en D. van Haperen al eerder gepubliceerd in de BDO Congresbundel ‘Cultuur, daar geef je om’, 2012. De opmaak en pagina nummering van de Congresbundel is in deze bijlage behouden.

99

Grafiek 1.

Tot welke koepelorganisatie behoort uw instelling? Onbekend

Aantal

Percentage 1

,7

Nederlandse Museumvereniging

35

23,2

Vereniging Schouwburg- en Concertdirecties

45

29,8

Nederlandse Associatie Podiumkunsten

49

32,5

Vereniging Nederlandse Poppodia en -Festivals

21

13,9

151

100,0

Totaal

100

Grafiek 2.

Bent u bekend met het ANBI-regime? Niet ingevuld Ja Nee Totaal

Aantal

Percentage 1

,7

135

89,4

15

9,9

151

100,0

101

Grafiek 2a.

Bent u bekend met het ANBI-regime?

Aantal

Percentage

1

100,0

Ja

Bent u bekend met het ANBIregime?

Aantal Ja Nee Totaal

Percentage 29

82,9

6

17,1

35

100,0

Bent u bekend met het ANBI-regime? Ja Nee Totaal

Aantal Percentage 38

84,4

7

15,6

45

100,0

102

Bent u bekend met het ANBI-regime?

Aantal

Niet ingevuld Ja

1

2,0

46

93,9

2

4,1

49

100,0

Nee Totaal

Percentage

Bent u bekend met het ANBI/regime? Ja

Aantal 21

Percentage 100,0

Grafiek 3. 103

Is uw instelling door de Belastingdienst aangemerkt als een ANBI? Ja

Aantal

Percentage 102

67,5

Nee

38

25,2

Weet niet

11

7,3

151

100,0

Totaal

104

Grafiek 4.

Bent u geïnteresseerd in het verkrijgen van een ANBI-status? Niet ingevuld

Aantal

Percentage 5

3,3

32

21,2

6

4,0

43

28,5

Missing

108

71,5

Total

151

100,0

Ja Nee Totaal

105

Grafiek 5.

Maakt u de ANBI-status kenbaar aan het publiek?

Aantal Niet ingevuld

1

,7

Ja, op de website

48

31,8

Ja, anders

15

9,9

Nee

38

25,2

102

67,5

49

32,5

151

100,0

Totaal Missing Totaal

Percentage

106

Grafiek 5a.

Maakt u de ANBI-status kenbaar aan het publiek?

Aantal

Ja, op de website

Percentage 1

100,0

Maakt u de ANBI-status kenbaar aan het publiek?

Aantal

Ja, op de website

Percentage 15

42,9

Ja, anders

2

5,7

Nee

9

25,7

26

74,3

9

25,7

35

100,0

Totaal Missing Totaal

Maakt u de ANBI-status bekend aan het publiek? Ja, op de website

Aantal

Percentage 11

24,4

5

11,1

Nee

11

24,4

Totaal

27

60,0

Missing

18

40,0

Totaal

45

100,0

Ja, anders

107

Maakt u de ANBI-status bekend aan het publiek?

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

1

2,0

15

30,6

Ja, anders

8

16,3

Nee

9

18,4

33

67,3

Missing

16

32,7

Totaal

49

100,0

Ja, op de website

Totaal

Maakt u de ANBI-status van uw instelling kenbaar aan het publiek? Valid

Missing Total

Aantal

Percentage

Ja, op de website

6

28,6

Nee

9

42,9

Total

15

71,4

6

28,6

21

100,0

System

108

Grafiek 6.

Staat u als CI geregistreerd bij de Belastingdienst? Niet ingevuld Ja Nee Weet niet Totaal Missing Totaal

Aantal

Percentage 1

,7

71

47,0

9

6,0

20

13,2

101

66,9

50

33,1

151

100,0

109

Grafiek 6a.

Staat u als een CI geregistreerd bij de Belastingdienst?

Aantal

Nee

Percentage

1

100,0

Staat u als een CI geregistreerd bij de Belastingdienst?

Aantal

Ja Weet niet Totaal Missing Totaal

Percentage 22

62,9

4

11,4

26

74,3

9

25,7

35

100,0

Aantal

Percentage

Staat u als een CI geregistreerd bij de Belastingdienst? Ja

19

42,2

Nee

5

11,1

Weet niet

3

6,7

27

60,0

Missing

18

40,0

Totaal

45

100,0

Totaal

110

Staat u als een CI geregistreerd bij de Belastingdienst?

Aantal

Niet ingevuld

Percentage

1

2,0

20

40,8

1

2,0

Weet niet

11

22,4

Totaal

33

67,3

Missing

16

32,7

Totaal

49

100,0

Ja Nee

Staat u als CI geregistreerd bij de Belastingdienst? Ja

Totaal

Percentage

10

47,6

Nee

2

9,5

Weet niet

2

9,5

14

66,7

7

33,3

21

100,0

Totaal Missing

Aantal

111

Grafiek 7.

Maakt u de CI-status kenbaar aan het publiek? Niet ingevuld

Missing Totaal

Aantal

Percentage 1

,7

Ja

36

23,8

Nee

36

23,8

Totaal

73

48,3

78

51,7

151

100,0

112

Grafiek 8.

Biedt uw instelling een vriendenprogramma aan?

Aantal

Percentage

Ja

25

16,6

Nee

23

15,2

Totaal

48

31,8

Missing

103

68,2

Totaal

151

100,0

Aantal

Percentage

Biedt uw instelling een vriendenprogramma aan? Niet ingevuld

2

1,3

Ja

55

36,4

Nee

43

28,5

100

66,2

51

33,8

151

100,0

Totaal Missing Totaal

113

Grafiek 9.

Is er een aparte rechtspersoon opgericht voor vrienden?

Aantal

Percentage

Ja

11

7,3

Nee

10

6,6

Totaal

21

13,9

Missing

130

86,1

Totaal

151

100,0

Is er een aparte rechtspersoon opgericht voor vrienden? Niet ingevuld

Missing Totaal

Aantal

Percentage

1

,7

Ja

26

17,2

Nee

27

17,9

Totaal

54

35,8

97

64,2

151

100,0

114

Grafiek 10. Wat is de gemiddelde bijdrage voor het vriendenprogramma?

Aantal

Percentage

0-25

7

4,6

25-50

4

2,6

50-100

4

2,6

100-200

4

2,6

200-500

1

,7

500 of meer

1

,7

21

13,9

Missing

130

86,1

Totaal

151

100,0

Totaal

Wat is de gemiddelde bijdrage voor een vriendenprogramma? Niet ingevuld

Totaal

Percentage 2

1,3

0-25

13

8,6

25-50

15

9,9

50-100

18

11,9

100-200

2

1,3

200-500

1

,7

500 of meer

3

2,0

54

35,8

97

64,2

151

100,0

Totaal Missing

Aantal

115

Figuur 11.

Wat is de geschatte waarde in euro's van de tegenprestaties?(ANBI) 0-5 6-100 101-500 501-1000 per jaar > 1000

0-5 6-100 101-500 500-1000 per jaar > 1000

Wat is de geschatte waarde in euro's van de tegenprestaties? 13 6 3 3 5

Wat is de geschatte waarde van de tegenprestaties? (niet (niet-ANBI) 0-5 6 - 100 101 - 500 501 - 1.000 per jaar > 1.000

0-5 6 - 100 101 - 500 501 - 1.000 > 1.000

Wat is de geschatte waarde van de tegenprestaties? (Niet-ANBI) (Niet ANBI) 4 21 1 1 9

116

Figuur 12.

Wat levert het Vriendenprogramma u jaarlijks bruto op in euro's?

< 100 101 - 1.000 1.001 - 10.000 10.001 - 50.000 > 50.000 Onbekend

Wat levert het Vriendenprogramma u jaarlijks bruto op in euro's? < 100 10 101 - 1.000 2 1.001 - 10.000 8 10.001 - 50.000 12 > 50.000 6 Onbekend 5

117

Grafiek 13.

Biedt uw instelling de mogelijkheid tot het doen van een gift?

Aantal

Percentage

Ja

23

15,2

Nee

21

13,9

Totaal

44

29,1

Missing

107

70,9

Totaal

151

100,0

Biedt uw instelling de mogelijkheid tot het doen van een gift? Niet ingevuld

Missing Totaal

Aantal

Percentage

1

,7

Ja

69

45,7

Nee

21

13,9

Totaal

91

60,3

60

39,7

151

100,0

118

Grafiek 14.

Welke mogelijkheid biedt uw instelling tot het doen van een gift?

Aantal

Percentage

Eenmalige gift

5

3,3

Periodieke gift

8

5,3

11

7,3

Anders

1

,7

Totaal

25

16,6

Missing

126

83,4

Totaal

151

100,0

Beide

Welke mogelijkheid biedt uw instelling tot het doen van een gift?

Aantal Niet ingevuld

1

,7

Eenmalige gift

8

5,3

Periodieke gift

4

2,6

52

34,4

Anders

6

4,0

Totaal

71

47,0

80

53,0

151

100,0

Beide

Missing Totaal

Percentage

119

Grafiek 14a.

Welke mogelijkheid biedt uw instelling tot het doen van een gift? Periodieke gift

Aantal

Percentage

1

100,0

Welke mogelijkheid biedt uw instelling tot het doen van een gift? Eenmalige gift

Aantal

Percentage

3

8,6

17

48,6

Anders

4

11,4

Totaal

24

68,6

Missing

11

31,4

Totaal

35

100,0

Beide

Welke mogelijkheid biedt uw instelling tot het doen van een gift?

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

1

2,2

Eenmalige gift

1

2,2

Periodieke gift

1

2,2

13

28,9

Anders

1

2,2

Totaal

17

37,8

Missing

28

62,2

Totaal

45

100,0

Beide

120

Welke mogelijkheid biedt uw instelling tot het doen van een gift?

Aantal

Percentage

Eenmalige gift

2

4,1

Periodieke gift

2

4,1

16

32,7

Anders

1

2,0

Totaal

21

42,9

Missing

28

57,1

Totaal

49

100,0

Beide

Welke mogelijkheid biedt uw instelling tot het doen van een gift?

Aantal

Percentage

Eenmalige gift

2

9,5

Beide

6

28,6

Totaal

8

38,1

Missing

13

61,9

Totaal

21

100,0

121

Figuur 15.

Wat is de minimale hoogte van een periodieke gift?

Geen minimum Minder dan 100 100 - 500 Meer dan 500 Onbekend

Geen minimum Minder dan 100 100 - 500 Meer dan 500 Onbekend

Wat is de minimale hoogte van een periodieke gift? 15 5 16 11 2

122

Figuur 16.

Wat is de minimale looptijd van een periodieke gift? 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar 25 jaar Onbekend

1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar 25 jaar Overig

Wat is de minimale looptijd van de periodieke gift? 8 1 8 2 20 1 9

123

Figuur 17.

Wat levert het giftenprogramma u jaarlijks (bruto) op in euro's? < 500 501 501-5.000 5.001 5.001-25.000 25.001 25.001-50.000 50.001 50.001-150.000 150.000 150.000-1.000.000 > 1.000.000 Onbekend

< 500 501-5.000 5.001-25.000 25.001-50.000 50.001-150.000 150.000-1.000.000 > 1.000.000 Onbekend

Wat levert het giftenprogramma u jaarlijks (bruto) op in euro's? 17 6 6 5 4 0 2 11

124

Grafiek 18.

Bent u bekend met de Geefwet zoals deze per 1 januari 2012 van kracht is?

Aantal

Percentage

Ja

29

19,2

Nee

14

9,3

Totaal

43

28,5

Missing

108

71,5

Totaal

151

100,0

125

Grafiek 18a.

Aantal

Percentage

Ja

1

100,0

Aantal

Percentage

Ja

5

14,3

Nee

2

5,7

Totaal

7

20,0

Missing

28

80,0

Totaal

35

100,0

Aantal Ja

Percentage 12

26,7

6

13,3

18

40,0

Missing

27

60,0

Totaal

45

100,0

Nee Totaal

Aantal

Percentage

Ja

7

14,3

Nee

5

10,2

12

24,5

Totaal

126

Missing

37

75,5

Totaal

49

100,0

Aantal

Percentage

Ja

4

19,0

Nee

1

4,8

Totaal

5

23,8

Missing

16

76,2

Totaal

21

100,0

127

Grafiek 19.

Bent u bekend met de Geefwet zoals deze per 1 januari 2012 van kracht is?

Missing Totaal

Aantal

Percentage

Ja

61

40,4

Nee

12

7,9

Totaal

73

48,3

78

51,7

151

100,0

128

Grafiek 19a.

Aantal Ja

Percentage 15

42,9

Nee

3

8,6

Total

18

51,4

Missing

17

48,6

Total

35

100,0

Aantal Ja

Percentage 15

33,3

3

6,7

18

40,0

Missing

27

60,0

Totaal

45

100,0

Nee Totaal

Aantal Ja

Percentage 24

49,0

2

4,1

26

53,1

Missing

23

46,9

Totaal

49

100,0

Nee Totaal

129

Aantal

Percentage

Ja

7

33,3

Nee

4

19,0

11

52,4

Missing

10

47,6

Totaal

21

100,0

Totaal

130

Grafiek 20.

Bent u voldoende geïnformeerd over de Geefwet?

Aantal Niet ingevuld

Missing Totaal

Percentage 4

2,6

Ja

50

33,1

Nee

24

15,9

Totaal

78

51,7

73

48,3

151

100,0

131

Grafiek 20a.

Aantal Niet ingevuld

Percentage 2

5,7

10

28,6

5

14,3

17

48,6

Missing

18

51,4

Totaal

35

100,0

Ja Nee Totaal

Aantal Ja

Percentage 17

37,8

6

13,3

23

51,1

Missing

22

48,9

Totaal

45

100,0

Nee Totaal

Aantal Niet ingevuld

Percentage 1

2,0

18

36,7

8

16,3

27

55,1

Missing

22

44,9

Total

49

100,0

Ja Nee Totaal

132

Aantal

Percentage

Ja

5

23,8

Nee

5

23,8

10

47,6

Missing

11

52,4

Totaal

21

100,0

Totaal

133

Tabel 21. Op welke manier bent u geïnformeerd over de Geefwet? - De Koepelorganisatie

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

39

25,8

Ja

39

25,8

Totaal

78

51,7

73

48,3

151

100,0

Missing Totaal

Op welke manier bent u geïnformeerd over de Geefwet? - De Belastingdienst

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

53

35,1

Ja

25

16,6

Totaal

78

51,7

73

48,3

151

100,0

Missing Totaal

Op welke manier bent u geïnformeerd over de Geefwet? - De pers

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

53

35,1

Ja

25

16,6

Totaal

78

51,7

73

48,3

151

100,0

Missing Totaal

Bent u voldoende geïnformeerd over de Geefwet? - Via de OCW-site

Frequency

Niet ingevuld

66

43,7

Ja

12

7,9

Totaal

78

51,7

73

48,3

151

100,0

Missing Totaal

Op welke manier geïnformeerd over de Geefwet? - Niet geïnformeerd Niet ingevuld Ja Totaal Missing

Percent

Aantal

Percentage 74

49,0

4

2,6

78

51,7

73

48,3

134

Totaal

151

Op welke manier geïnformeerd over de Geefwet? - Anders

Missing Totaal

Frequency

100,0

Percent

Niet ingevuld

61

40,4

Ja

17

11,3

Totaal

78

51,7

73

48,3

151

100,0

135

Tabel 22. NIET ANBI

Wat biedt uw instelling voor tegenprestatie(s) aan uw vrienden? - Eenmalig cadeau

Aantal

Niet ingevuld

Percentage 18

11,9

3

2,0

21

13,9

Missing

130

86,1

Totaal

151

100,0

Ja Totaal

Wat biedt uw instelling voor tegenprestatie(s) aan uw vrienden? - Voorrang bij reserveren kaarten

Aantal

Niet ingevuld

Percentage 13

8,6

8

5,3

21

13,9

Missing

130

86,1

Totaal

151

100,0

Ja Totaal

Wat biedt uw instelling voor tegenprestatie(s) aan uw vrienden? - Consumpties

Aantal

Niet ingevuld

Percentage 15

9,9

6

4,0

21

13,9

Missing

130

86,1

Totaal

151

100,0

Ja Totaal

Wat biedt uw instelling voor tegenprestatie(s) aan uw vrienden? - Speciale bijeenkomsten

Frequency

Niet ingevuld

Percent

13

8,6

8

5,3

21

13,9

Missing

130

86,1

Totaal

151

100,0

Ja Totaal

Wat biedt uw instelling voor tegenprestatie(s) aan uw vrienden? - Niets Niet ingevuld

Aantal

Percentage 21

13,9

Missing

130

86,1

Totaal

151

100,0

136

Wat biedt uw instelling voor tegenprestatie(s) aan uw vrienden? - Anders Niet ingevuld

Frequency

Percent

15

9,9

5

3,3

20

13,2

Missing

131

86,8

Totaal

151

100,0

Ja Totaal

137

Tabel 23. ANBI

Wat biedt uw instelling voor tegenprestatie(s) aan uw vrienden? - Eenmalig cadeau

Aantal

Niet ingevuld Ja Totaal Missing Totaal

Percentage 46

30,5

8

5,3

54

35,8

97

64,2

151

100,0

Wat biedt uw instelling voor tegenprestatie(s) aan uw vrienden? - Voorrang bij reserveren kaarten

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

28

18,5

Ja

26

17,2

Totaal

54

35,8

97

64,2

151

100,0

Missing Totaal

Wat biedt uw instelling voor tegenprestatie(s) aan uw vrienden? - Consumpties

Aantal

Niet ingevuld

48

31,8

6

4,0

54

35,8

97

64,2

151

100,0

Ja Totaal Missing Totaal

Percentage

Wat biedt uw instelling voor tegenprestatie(s) aan uw vrienden? - Speciale bijeenkomsten

Missing Totaal

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

19

12,6

Ja

35

23,2

Totaal

54

35,8

97

64,2

151

100,0

138

Wat biedt uw instelling voor tegenprestatie(s) aan uw vrienden? - Niets

Aantal

Niet ingevuld

52

34,4

2

1,3

54

35,8

97

64,2

151

100,0

Ja Totaal Missing Totaal

Wat biedt uw instelling voor tegenprestatie(s) aan uw vrienden? - Anders

Missing Totaal

Percentage

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

36

23,8

Ja

18

11,9

Totaal

54

35,8

97

64,2

151

100,0

139

Tabel 24. ANBI

Welke fiscale mogelijkheden maakt u kenbaar aan het publiek? Aftrekmogelijkheden van giften in de IB

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

46

30,5

Ja

36

23,8

Totaal

82

54,3

69

45,7

151

100,0

Missing Totaal

Welke fiscale mogelijkheden maakt u kenbaar aan het publiek? Aftrekmogelijkheden van giften in de VPB

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

63

41,7

Ja

19

12,6

Totaal

82

54,3

69

45,7

151

100,0

Missing Totaal

Welke fiscale mogelijkheden maakt u kenbaar aan het publiek? - Vrijstelling voor de schenk- en erfbelasting

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

59

39,1

Ja

23

15,2

Totaal

82

54,3

69

45,7

151

100,0

Missing Totaal

Welke fiscale mogelijkheden maakt u kenbaar aan het publiek? - Multiplier voor giften

Missing Totaal

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

54

35,8

Ja

28

18,5

Totaal

82

54,3

69

45,7

151

100,0

140

Welke fiscale mogelijkheden maakt u kenbaar aan het publiek? - Geen van bovenstaande

Missing Totaal

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

43

28,5

Ja

39

25,8

Totaal

82

54,3

69

45,7

151

100,0

141

Tabel 25. ANBI

Wat heeft u naar aanleiding van de Geefwet per 1 januari 2012 aangepast op uw website? - Vermelding van de giftenaftrek in de IB

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

57

37,7

Ja

23

15,2

Totaal

80

53,0

71

47,0

151

100,0

Missing Totaal

Wat heeft u naar aanleiding van de Geefwet per 1 januari 2012 aangepast op uw website? - Vermelding van de multiplier in de IB

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

60

39,7

Ja

20

13,2

Totaal

80

53,0

71

47,0

151

100,0

Missing Totaal

Wat heeft u naar aanleiding van de Geefwet per 1 januari 2012 aangepast op uw website? - Vermelding van de multiplier in deVPB

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

70

46,4

Ja

10

6,6

Totaal

80

53,0

71

47,0

151

100,0

Missing Totaal

Wat heeft u naar aanleiding van de Geefwet per 1 januari 2012 aangepast op uw website? - Geen van bovenstaande

Missing Totaal

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

32

21,2

Ja

48

31,8

Totaal

80

53,0

71

47,0

151

100,0

142

Tabel 26. FACILITEITEN

Bent u bekend met de integrale belastingplicht?

Aantal

Niet ingevuld

4

2,6

Ja

24

15,9

Nee

46

30,5

Totaal

74

49,0

77

51,0

151

100,0

Missing Totaal

Maakt u gebruik van de integrale belastingplicht?

Missing Totaal

Percentage

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

5

3,3

Ja

9

6,0

Nee

32

21,2

Weet niet

28

18,5

Totaal

74

49,0

77

51,0

151

100,0

143

Tabel 27. Bent u bekend met de bestedingsreserve?

Aantal

Niet ingevuld

Percentage 4

2,6

Ja

28

18,5

Nee

42

27,8

Totaal

74

49,0

77

51,0

151

100,0

Missing Totaal

Maakt u hier gebruik van? Ja, ik heb hier vóór 2012 gebruik van gemaakt

Aantal

Niet ingevuld

65

43,0

9

6,0

74

49,0

77

51,0

151

100,0

Ja Totaal Missing Totaal

Percentage

Maakt u hier gebruik van? Ja, ik ga hier vanaf 2012 gebruik van maken

Aantal

Niet ingevuld

69

45,7

5

3,3

74

49,0

77

51,0

151

100,0

Ja Totaal Missing Totaal

Percentage

Maakt u hier gebruik van? Nee

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

47

31,1

Ja

27

17,9

Totaal

74

49,0

77

51,0

151

100,0

Missing Totaal

Maakt u hier gebruik van? Weet niet

Frequency

Percentage

Niet ingevuld

47

31,1

Ja

27

17,9

Totaal

74

49,0

144

Missing Totaal

77

51,0

151

100,0

145

Tabel 28. Bent u bekend met de faciliteit in de VPB voor fondswervende activiteiten? Niet ingevuld

Aantal

Percentage 6

4,0

Ja

21

13,9

Nee

47

31,1

Totaal

74

49,0

77

51,0

151

100,0

Missing Totaal

Maakt u hier gebruik van? Ja, ik heb hier vóór 2012 gebruik van gemaakt

Aantal

Niet ingevuld

72

47,7

2

1,3

74

49,0

77

51,0

151

100,0

Ja Totaal Missing Totaal

Percentage

Maakt u hier gebruik van? Ja, ik heb hier vanaf 2012 gebruik van maken

Aantal

Niet ingevuld

72

47,7

2

1,3

74

49,0

77

51,0

151

100,0

Ja Totaal Missing Totaal

Percentage

Maakt u hier gebruik van? Nee

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

33

21,9

Ja

41

27,2

Totaal

74

49,0

Missing Totaal

77

51,0

151

100,0

Maakt u hier gebruik van? Weet niet

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

52

34,4

Ja

22

14,6

146

Totaal Missing Totaal

74

49,0

77

51,0

151

100,0

147

Tabel 29. Bent u bekend met de winstdrempel in de VPB?

Aantal

Niet ingevuld

Percentage 3

2,0

Ja

47

31,1

Nee

24

15,9

Totaal

74

49,0

77

51,0

151

100,0

Missing Totaal

Maakt u hier gebruik van? - Ja, ik heb hier vóór 2012 gebruik van gemaakt

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

58

38,4

Ja

16

10,6

Totaal

74

49,0

77

51,0

151

100,0

Missing Totaal

Maakt u hier gebruik van? - Ja, ik ga hier vanaf 2012 gebruik van maken

Aantal Niet ingevuld

70

46,4

4

2,6

74

49,0

77

51,0

151

100,0

Ja Totaal Missing Totaal

Maakt u hier gebruik van? - Nee

Percentage

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

39

25,8

Ja

35

23,2

Totaal

74

49,0

77

51,0

151

100,0

Missing Totaal

Maakt u hier gebruik van? Weet niet

Aantal Niet ingevuld Ja Totaal

Percentage

65

43,0

9

6,0

74

49,0

148

Missing Totaal

77

51,0

151

100,0

149

Tabel 30. Bent u bekend met de fictieve loonkostenaftrek van vrijwilligers?

Aantal

Niet ingevuld

Percentage 3

2,0

Ja

41

27,2

Nee

30

19,9

Totaal

74

49,0

77

51,0

151

100,0

Missing Totaal

Maakt u hier gebruik van? - Ja, ik heb hier vóór 2012 gebruik van gemaakt

Aantal

Niet ingevuld Ja Totaal Missing Totaal

Percentage 65

43,0

9

6,0

74

49,0

77

51,0

151

100,0

Maakt u hier gebruik van? - Ja, ik ga hier vanaf 2012 gebruik van maken

Aantal

Niet ingevuld Ja Totaal Missing Totaal

Maakt u hier gebruik van? - Nee

45,0

6

4,0

74

49,0

77

51,0

151

100,0

Percentage

Niet ingevuld

32

21,2

Ja

42

27,8

Totaal

74

49,0

77

51,0

151

100,0

Totaal

Maakt u hier gebruik van? - Weet niet

Totaal

68

Aantal

Missing

Missing

Percentage

Aantal

Percentage

Niet ingevuld

60

39,7

Ja

14

9,3

Totaal

74

49,0

77

51,0

151

100,0

150

Tabel 31. Koepelorganisatie

Nederlandse Museumvereniging Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten NAPK – Ensembles Vereniging Nederlandse Poppodia en –Festivals Totaal

Totaal ANBI ANBIstatus bekend maken 55 49 10

Fiscale informatie over giften

Melding Geefwet

16

Mogelijkheid om Vriend te worden 25

154

82

15

15

85

14

102

64

12

13

34

7

35 78

20 26

3 3

7 1

11 9

3 1

424

241

43

51

164

34

9

151