het houtblad 36
december 2010
De economische recessie heeft ook bij de timmerfabrikanten diepe sporen achtergelaten. De Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten (NBvT) vindt het belangrijk juist in deze moeilijke periode te investeren in innovaties.
Volgens NBvT-directeur Jan Douma waren tijdens het
alles zelf. Ze hadden alle disciplines in huis. Je ziet binnen
derde kwartaal van 2008 de eerste signalen van de
de toeleverende industrie steeds meer specialisten die
economische recessie merkbaar. Niet alleen binnen de
taken overnemen van de bouw. Ook de timmerindustrie
timmerindustrie, maar ook binnen de hele bouwnijver-
kenmerkt zich door dergelijke specialisaties.’
foto’s: www.johnlewismarshall.com
heid. ‘De echte tegenslag voor ons kwam pas de jaren daarna. Echte mooie en grote projecten kregen we niet
Assemblageplaats Als gevolg van dit industrieel
meer. Dit leidde helaas tot faillissementen. Vooral de
bouwen is de bouwplaats meer een assemblageplaats
bedrijven die gespecialiseerd zijn in grote werken,
geworden. Onderdelen worden onder geconditioneerde
werden het zwaarst getroffen. Van onze 260 leden
omstandigheden in de fabriek geproduceerd, voorzien
moesten er 22 hun poorten sluiten. Daardoor verloren
van bijvoorbeeld verf en glas, en op de bouwlocatie
liefst 2.500 mensen hun baan. Dat is ongeveer 18% van de
samengevoegd tot een gebouw. Aldus zijn de faalkosten
werknemers binnen onze sector.’
beter beheersbaar en wordt maximale kwaliteit behaald.
Anticyclisch Douma en Bert Kattenbroek, die bij de
Douma ziet hier grote kansen voor de timmerindustrie
NBvT verantwoordelijk is voor de marketing en commu-
door dergelijke processen verder te optimaliseren, zowel
nicatie, benadrukken dat het belangrijk is dat de timmer-
bij nieuwbouw als renovatie. Bedrijven die deze uitdaging
industrie anticyclisch gaat handelen. Ze bedoelen dat het
willen aangaan, raadt hij aan keuzes te maken en te kijken
juist in deze economisch beroerde periode van het
welk marktsegment ze willen bedienen. Kattenbroek
allergrootste belang is te innoveren om het hoofd boven
weet dat er al leden zijn die nichemarkten opzoeken. ‘Zo
water te houden. Beiden beseffen dat zoiets niet eenvou-
heeft een onderneming zich toegelegd op de renovatie
dig is wanneer het financieel niet voor de wind gaat.
van historische gebouwen in de Zaanstreek. Ook zijn er bedrijven die zich specialiseren in hoogisolatiekozijnen.
Douma vertelt dat de timmerindustrie de afgelopen jaren
Binnen hun specialisaties willen ze de beste zijn.’
al een forse innovatieslag heeft gemaakt, en dan vooral op het vlak van het bouwproces. ‘Vroeger deden aannemers
Passiefhoutkozijnen hebben de toekomst. Woning 2.0 Amsterdam-IJburg; ontwerp: FARO Architecten Lisser-
Kenniscentrum Uiteraard is ieder bedrijf vrij z’n eigen
37
het houtblad
n bv t p ro pag e e rt a n t i c yc l i s c h h a n d e l e n
december 2010
i n n ov e r e n tijdens de recessie
broek.
foto’s: www.johnlewismarshall.com
december 2010 het houtblad
38
Het oude dak wordt in één keer vervangen door een nieuw exemplaar: kant-en-
tenbroek: ‘Je moet voordenken en niet nadenken. Op deze wijze ontzorg je ook de opdrachtgever.’
foto: nbvt bussum
NBvT-medewerker Bert Kat-
foto: nbvt bussum
klaar.
NBvT-directeur Jan Douma: ‘’Het buitenland werkt veel meer met vaste maten voor kozijnen. Bij ons zie je gelukkig veel meer variatie.’
Het moderne houten kozijn volgt naadloos het ontwerp.
als timmerindustrie zeer flexibel en snel en dat maakt ons
en Kattenbroek. Bovendien blijft er altijd ruimte voor
een interessante partner binnen het bouwproces.’ De
meer traditioneel opererende ondernemingen. De NBvT
directeur constateert dat Nederland wat dit betreft vrij
houdt de ontwikkelingen van z’n leden nauwkeurig in de
uniek is. ‘Het buitenland werkt veel meer met vaste maten
gaten en wil als kenniscentrum fungeren dat opdrachtge-
voor bijvoorbeeld kozijnen. Het is net “kazernebouw”,
vers/architecten kan doorsturen naar de gewenste
waarbij een gat in de gevel wordt gevuld met een kozijn.
specialist binnen de timmerindustrie. Kattenbroek: ‘Wij
Bij ons zie je gelukkig veel meer variatie.’
december 2010
keuzes te maken en daarin te excelleren, vinden Douma
spreken vele mensen die bij de bouw betrokken zijn. We
Platforms De NBvT wil innovaties zoveel mogelijk
Zo weten we dat woningbouwcorporaties de woonlasten
begeleiden. Om dat beter te faciliteren, heeft vanaf begin
voor de huurders beheersbaar willen maken. Daar kan
2011 iedere sectie een eigen platform. De trappen- en
een timmerfabriek een rol in spelen door de woning te
deurenfabrikanten en de fabrikanten van prefab daken
isoleren. Buitenschil en dak worden dan in één keer
hadden dat al. Voor de kozijnfabrikanten is dit nieuw. De
vervangen door kant-en-klare gevels en daken. Ook
voorzitters van al die secties zitten in het hoofdbestuur en
ketenpartners als een installateur dragen dan hun steentje
gaan zich bezighouden met het beleid inzake industrieel
39
het houtblad
hebben de marktcijfers en weten precies wat er gebeurt.
bij. Je moet voordenken en niet nadenken. Vooraf wordt
de nbvt wil als
alles uitgedacht en bekeken, zodat iedereen weet wat hij prefab moet maken. Op deze wijze ontzorg je ook de
kenniscentrum fungeren
opdrachtgever.’ Dat kan zelfs nog verder gaan, vervolgt hij. Zo kan een gevelelement niet alleen worden gemaakt en geplaatst,
bouwen. Douma en Kattenbroek hopen dat deze aanpak
maar ook worden onderhouden. Kattenbroek denkt in
een nieuwe aanzet zal zijn voor innovaties. Ze constateren
zo’n geval aan samenwerking met een onderhoudsbedrijf
dat de timmerindustrie op dit punt het afgelopen jaar niet
dat tevoren zelfs meedenkt over het ontwerp.
heeft stilgezeten. Een extra steun in de rug zou de vernieuwingsdrang wellicht in een versnelling kunnen brengen.
Bouw Informatie Modellering Door de verdergaande automatisering en digitalisering zijn de onderlinge
Luchttrap Als voorbeeld van zo’n recente innovatie
werkzaamheden binnen de keten steeds beter in een
noemen ze de zogeheten luchttrap, die Trappenfabrikant
vroeg stadium op elkaar af te stemmen. Architecten
Vos uit Zwolle samen met JE Storkair te Zwolle en Advies-
tekenen niet meer met potlood en tekentafel maar
buro Nieman in Utrecht heeft ontwikkeld. Het bijzondere
digitaal. Als zij deze digitale informatie aan de verschil-
van deze trap is dat in de staande spil leidingbuizen zitten
lende toeleveranciers geven, kunnen die onderling hun
voor de aan- en afvoer van ventilatielucht. De verschil-
prefab elementen alvast virtueel op elkaar laten aanslui-
lende onderdelen zijn inmiddels gepatenteerd. De
ten. Dit wordt in vakkringen ook wel BIMMEN genoemd.
luchttrap geeft een epc-reductie van 0,22 en het CO2-
BIM staat voor Bouw Informatie Modellering. Douma en
gestuurde ventilatiekanaal kan de gebruiker per vertrek
Kattenbroek beschouwen dit programma als een aan-
naar eigen behoefte instellen. Geluidsoverlast hebben de
winst. Binnen het bouwproces werken namelijk veel
bewoners niet: er zit een demper in de houten trapspil en
verschillende partijen samen en hun rollen en verant-
de buisventilator wordt op het dak gemonteerd. Volgens
woordelijkheden verschuiven regelmatig. Om de faalkos-
fabrikant Vos is het systeem zowel geschikt voor nieuw-
ten tot een minimum te beperken, is BIM volgens beide
bouw als renovatiewoningen. Bedoeling is de eerste
NBvT-medewerkers een zeer goed instrument bij indu-
luchttrap voorjaar 2011 te plaatsen. Tevens zijn er plannen
strieel bouwen.
in de spil ook waterleidingen en elektriciteitskabels aan te brengen.
Flexibel en snel Industrieel bouwen hoeft absoluut niet te leiden tot eenvormigheid, merkt Douma op. ‘We
Nulenergiewoningen De luchttrap speelt geheel in
hechten veel waarde aan de vormgeving. Wij kunnen dan
op de huidige trend van passief bouwen. Douma spreekt
ook de vrijheid van de architecten blijven volgen. Als ze
liever van het bouwen van nulenergiewoningen, wat
kiezen voor een ander gevelbeeld met kleine in plaats van
meer in de lijn ligt van het streven van het Bouwbesluit
grote ramen of bijvoorbeeld voor geheel andere erkers,
om de epc-waarde naar nul te krijgen. ‘Een aantal timmer-
dan kunnen wij aan die wensen tegemoetkomen. Wij zijn
bedrijven heeft zich daarin gespecialiseerd. Nulenergie-
■ ■ ■
december 2010
foto: www.johnlewismarshall.com
het houtblad
40
Innovatie in houtsoorten: Accoya (geacetyleerd radiata pine) kozijnen in Golfclub Naarderbos; ontwerp: DOG Architecten Sneek.
Afwerking met Foil-Coat: een strakke kunststof folie, weerbestendig en duur-
De innovatieve luchttrap: in de staande spil zitten leidingbuizen voor de aan- en afvoer
foto: foil-coat nederland eindhoven
van ventilatielucht.
Bewoners kunnen van tevoren aangeven waar dan ook ze de elektraen data-aansluitingen willen, apart of gegroepeerd.
foto: de mâr houtkonstructies grou
foto: trappenfabrikant vos zwolle
zaam.
is geïsoleerd. Dat betekent perfect sluitende kozijnen en
nieuwe en bestaande kozijnen en voor gevelelementen
drievoudig glas. Met hout heb je al een grote voorsprong,
met een eenvoudige detaillering. Voor de montage in de
omdat het eigenlijk duizenden kleine kamertjes zijn,
fabriek of op locatie kan het bedrijf een professioneel
waarmee je van nature al een hoge isolatiewaarde hebt.
team leveren.
december 2010
nauwelijks veroudering optreedt. De folie is geschikt voor
Met de verschillende productgroepen uit onze achterban kunnen we al een heel eind nulenergiewoningen ontwer-
Veelbelovend Omdat de beschermlaag minimaal
pen en maken. We willen dit concept toepassen op de
vijftien jaar goed blijft, is het systeem goedkoper dan verf.
totale gevel inclusief dak, bij zowel bestaande als nieuw-
Daarna kan eenvoudig een nieuwe laag worden aange-
bouwwoningen.’ Dit heeft volgens de directeur alleen
bracht, eventueel in een andere kleur. Er zijn 23 stan-
kans van slagen als de verschillende ketenpartijen nauw
daardkleuren leverbaar. Ook een tint op maat is mogelijk.
samenwerken. ‘Vroeger waren dat allemaal afzonderlijke
Voor een vergelijkend onderzoek heeft het bedrijf
trajecten. Nu gaan we voor de integrale benadering. Dat
veertien jaar geleden twee woningen traditioneel laten
41
is het synergievoordeel van onze verschillende productgroepen.’
Woningsticker Een ander voorbeeld van vernieuwing
d e b o u w p l a at s i s a s s e m b l ag e p l a at s g e wo r d e n
is de woningsticker van De Mâr Houtkonstructies te Grou. Zo’n acht jaar geleden realiseerde het bedrijf al
schilderen met een gesiliconiseerde alkyd hoogglansverf
woningen met een epc van 0,2. Inmiddels heeft het iets
en van twee naastliggende woningen het houtwerk
nieuws bedacht om bewoners op ieder moment de kans
bekleed met de folie. Jaren later bleek dat de folie beter
te geven zonder hakken en breken elektra- en data-
z’n glans behoudt en minder barstvorming, poederen en
aansluitingen aan te brengen waar ze maar willen. Dit kan
bladderen vertoont dan de laklaag. Ook de gemeente
zowel voor als na de oplevering van de woning. Als het
Almere experimenteert momenteel met Foil-Coat, nadat
casco wordt geplaatst, is alle bekabeling al aanwezig. De
bij vier basisscholen de aluminium kozijnen zijn vervan-
bewoners kunnen met stickers aangeven waar ze de
gen door houten.
aansluitingen willen hebben. De installateur brengt daar vervolgens de wandcontactdozen aan en verbindt ze met
Douma: ‘Dit zijn natuurlijk prachtige ontwikkelingen. Het
de bekabeling die al in de wand aanwezig is. Het is
systeem is wel experimenteel en nog niet in de kwaliteits-
hierdoor ook niet meer nodig voor de aanvang van de
regelgeving opgenomen. Maar het ziet er veelbelovend
bouw te beslissen waar de installatiedozen moeten
uit. Door op alle fronten te vernieuwen, krijgt de ontwik-
komen. Vooral architecten hebben veel belangstelling
keling van industrieel bouwen een enorme impuls.’ •
voor dit systeem, dat overigens niet alleen in woningen, maar ook in utiliteitsbouw wordt toegepast. Een typisch voorbeeld van innovatie waarbij de techniek de klant ontzorgt.
Foil-Coat Niet alleen innovaties binnen de timmerindustrie zelf kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan industrieel bouwen, ook vernieuwingen van buiten de sector kunnen een aanwinst zijn. Kattenbroek noemt als voorbeeld Foil-Coat, een onderhoudssysteem van FoilCoat Nederland in Eindhoven. Hij pakt een stukje blank hout en witte kunststof folie om het product te demonstreren. Eerst trekt hij de folie van z’n onderlaag en plakt hij de flinterdunne toplaag op het hout. Het lijkt alsof dat nu bedekt is met een strakke witte verflaag. Die laag zit er zo strak op, dat de houtstructuur goed zichtbaar is. Ook de randen van het hout zijn bedekt. Volgens de producent is Foil-Coat weerbestendig en duurzaam, waardoor
john ekkelboom
■ ■ ■
het houtblad
woningen zijn alleen mogelijk als de hele gevel luchtdicht
