De Dordtse wijken van de toekomst Wijkgericht werken in Dordrecht 6 februari 2014 Gericht aan fractieleden van de politieke partijen in Dordrecht. Aanleiding Van burgers in de maatschappij wordt steeds meer gevraagd. De oude zekerheden vallen snel weg en daar zijn nog niet allemaal nieuwe vormen voor terug. De kabinetsbesluiten vragen niet alleen nieuwe oplossingen in de buurten en wijken voor diegenen met een specifieke ondersteuningsvraag maar ook voor dagelijkse dingen als ontmoeten, elkaar helpen en op elkaar letten.
gemeente en partijen in de wijken om mee te doen en vooral lef te tonen in deze moeilijke tijden. Deze tijden bieden ook mogelijkheden. Nieuwe concepten ontstaan soms spontaan en bestaande worden in een nieuwe hoedanigheid veel beter. Er zijn wel eisen aan de concepten. Ze moeten duurzaam zijn, financieel haalbaar en onderhouden kunnen worden vanuit de wijk. Over 10-20 jaar zal het aantal burgers met een ondersteuningsvraag aanzienlijk groeien en moet de route naar het antwoord eerder gewoon dan uitzonderlijk zijn. Kies dus voor de wijkgerichte aanpak.
Ruim 15.000 burgers in Dordrecht hebben behoefte aan ondersteuning. Een percentage hiervan heeft zelfs behoefte aan ondersteuning op meerdere vlakken. Deze ondersteuning start bij de inzet van eigen kracht en netwerk en vervolgens kan professionele ondersteuning ingezet worden voor die burgers die het echt nodig hebben. Maar hoe je dit alles doet is voor de zoekende niet zo eenvoudig. Organisaties hebben naast hun hoofdproduct zoals thuiszorg, intramurale zorg of individuele begeleiding ook een breed aanbod aan welzijnsactiviteiten. Dit varieert van creatieve workshops tot culturele uitjes en van bingo’s tot zangavonden. Daarnaast zijn restaurants, coffeecorners, tweedehands winkels en theehuizen niet meer weg te denken uit het totaal aanbod. Er is op dit moment echter geen enkele organisatie die deze ongesubsidieerde activiteiten zelfstandig in stand kan houden. Hulp is in de toekomst nog steeds hard nodig, denk aan vraagstukken rond eenzaamheid, dementie en dagbesteding. In deze brief vragen wij aandacht voor deze problematiek en verleiden wij
Het concept Het Dordtse concept “wijkgericht werken” biedt mogelijkheden voor burgers, overheden, organisaties en bedrijven. Door middel van het organiseren van ontmoeting en dialoog in de wijk, dicht bij huis, wordt het eigen netwerk versterkt en wordt de weg naar algemene en individuele ondersteuning beter geregeld als het echt niet anders kan. Het biedt mogelijkheden voor professionals, studenten en uitkeringsafhankelijke burgers om mee te doen en een bijdrage te leveren in je eigen en andermans leven. Het is beslist geen integrale oplossing maar een “maatpak” voor de wijk of buurt. De samenstelling van de buurt en de
De Dordtse wijken van de toekomst | concept
1
De Dordtse wijken van de toekomst behoeften van bewoners stellen steeds andere eisen aan het regisseren van de ontmoeting, dialoog en ondersteuning. De wijken aan de westflank vragen bijvoorbeeld om een ander initiatief dan Dubbeldam en de Hoven. In alle wijken komen problemen voor op de domeinen van jeugd, seniorenondersteuning, GGZ, werk en inkomen, veiligheid en leefbaarheid. Het concept biedt voor ieder domein mogelijkheden. Maatwerk is een eerste vereiste. Gezamenlijk hebben de samenwerkende organisaties voldoende centrale voorzieningen die midden in de wijk gelegen zijn. Hierdoor ontstaan er mogelijkheden om dicht in de buurt van de burgers nabij winkelcentra en andere centrale voorzieningen zichtbaar te zijn. Deze centrale positionering is een tweede vereiste. De centrale voorziening is geschikt om elkaar te ontmoeten zonder dat er behoefte is aan ondersteuning. Je kunt er koffie drinken of met enkele buren vergaderen om een wijkactiviteit voor te bereiden. Professionals kunnen hier even een rustige plek vinden om te werken of met een collega casuïstiek bespreken. De centrale plek is flexibel ingericht en biedt meerdere functies ineen. Dit is een derde vereiste. Professionals houden spreekuren in de wijk om op een laagdrempelige wijze toegankelijk te zijn voor vragen. De burger krijgt bij een centraal loket antwoord op zijn vraag en wordt indien nodig doorverwezen. Omdat de burger toch al in buurt van het centrum kwam is de weg naar dit loket bekend. Generalisten die een centrale positie in de wijk hebben, (wijkverpleegkundigen, wijkwerkers casemanagers, ouderenadviseurs,) gebruiken deze centra als ijkpunt en uitvalsbasis. Hierdoor zijn ze toegankelijker en komen
ze elkaar regelmatig tegen. Dit is een vierde vereiste. Door het samenvoegen van de activiteiten ontstaan er plekken in de wijk waar veel te leren en werken valt. Deze plekken zijn bij uitstek geschikt om stageplaatsen aan te bieden of uitkeringsafhankelijke burgers en werkzoekenden aan tijdelijk werk te helpen of vanuit de participatiegedachte burgers mee te laten doen in het aanbod van diensten voor kwetsbare medeburgers. Organisaties als Wijk voor Wijk kunnen burgers, die een grote afstand tot de arbeidsmarkt hebben, inzetten voor gemaksdiensten. Het creëren van leer- en werkplaatsen is een vijfde vereiste.
Op enkele locaties in Dordrecht is het zelfs mogelijk om groepsgewijs dagbesteding en of verzorging te organiseren. Ook een dergelijke voorziening biedt veel voordelen indien dit in de wijk aangeboden wordt. Dicht bij huis bespaart reiskosten. Vrijwilligers en professionals uit de wijk kennen de klant vaak persoonlijk. Dit is geen harde eis maar biedt wel voordelen. Op deze wijze kunnen locaties geprofileerd worden voor verschillende functies. Voorbeelden van centrale locaties met uitgebreide voorzieningen zijn zorggroep Crabbehoff, Sterrenwiel, Waterwiel en Polderwiel van de Wielborgh, de Prinsemarij van Het Spectrum en de Merwelanden.
De Dordtse wijken van de toekomst | concept
2
De Dordtse wijken van de toekomst
Locaties met een lager voorzieningen niveau maar wel dicht bij de burger zijn bij voorbeeld wooncentrum de Klockelaer, Sta-Pal in de Schouwstock, Stadswiel en het Theehuis in de Atmosfeerflat.
Enkele Dordtse voorbeelden
professionals, vrijwilligers en mantelzorgers elkaar ontmoeten, werken en scholingen organiseren. Het “Frontline team” werkt als voordeur waar burgers met hun vragen en zorgen terecht kunnen. Deze werkwijze biedt mogelijkheden om eerst vanuit de netwerken van burgers, met ondersteuning van vrijwilligers niet direct in de professionele zorg te belanden maar op eigen kracht en regie verder te kunnen
Initiatief in de wijk Sterrenburg In Sterrenburg aan het Dalmeijerplein zijn de gemeente, Yulius, Vivenz, MEE+, Het Spectrum, Trivire en de Wielborgh gestart met de inrichting van een centrale voorziening. Het cultureel centrum en Sterrenwiel worden omgevormd om in 2014 dagbestedings-groepen te starten, spreekuren te organiseren door generalisten en voorzieningen voor vrijwilligers en mantelzorgers te creëren. Op de begane grond van het Sterrenwiel worden flexibele voorzieningen getroffen om ontmoeting, dialoog en ondersteuning mogelijk te maken. Syndion en Het Spectrum starten met open en beschutte dagbesteding.
Fysiotherapeuten van Vitaliz starten een praktijk en bieden specifieke producten aan voor ouderen om vitaal en zelfredzaam te blijven. De Vegro (thuiszorghulpmiddelen), pedicure en kapper hadden hier al een basis en zetten dit onverminderd voort. Het cultureel centrum krijgt weer iets van zijn oude glorie terug. Hier kunnen
Centraal gelegen naast het winkelcentrum Sterrenburg wordt het Dalmeijerplein een mooie plek om elkaar te ontmoeten. De met breiwerken omwikkelde bomen bevestigen de kleurrijke en belangrijke rol voor de toekomst. Een goed voorbeeld van hoe verschillende transities in elkaar grijpen.
Initiatief in de wijk Crabbehof Gezondheidscentrum De zorggroep Crabbehoff heeft geïnvesteerd in een gezondheidscentrum met als samenwerkingspartners de huisartsen, het Albert Schweitzer Ziekenhuis met een priklab en Internos thuiszorg. De samenwerking is gericht op verbetering van de kwaliteit van zorg en vermindering van de kosten van de gezondheidszorg. Alle partners onderschrijven de visie dat zij toegevoegde waarde moeten hebben voor de wijk en haar bewoners. Crabbehoffelijk Het wijkbedrijf “Crabbehoffelijk”, een initiatief van de Protestantse Zorggroep Crabbehoff, de gemeente Dordrecht en Incluzio, heeft de eerste positieve resultaten geboekt. Inmiddels is een groep van tien bewoners actief in en voor de wijk. Verder zijn 4 deelnemers gestart met een opleiding tot Arbeidsmarkt gekwalificeerd-
De Dordtse wijken van de toekomst | concept
3
De Dordtse wijken van de toekomst assistent. Crabbehoffelijk is een bedrijf voor en door langdurig werkelozen uit de wijk Crabbehof dat werkt aan de verbetering van de leefbaarheid van de wijk. Met de toenemende werkeloosheid neemt de kans op een sociaal isolement toe. De eigen waarde neemt af en er ontstaan langzaam maar zeker zorgvragen. De drempel naar werk wordt steeds hoger. Investeren in juist deze groep heeft niet alleen enorm positieve effecten voor de persoon in kwestie, ook het maatschappelijk rendement is hoog. De deelnemers van Crabbehoffelijk worden ingezet om de lokale wijkeconomie te versterken en het welzijn te vergroten. Het beleid in de wijken is vaak gericht op korte termijn resultaten en is versnipperd. De effectiviteit is daardoor beperkt. Dat er zo snel resultaat wordt geboekt in Crabbehof maakt dat de initiatiefnemers geloven in de gedachte dat een goede bijdrage kan worden geleverd in het verbinden van zorg en welzijn. Samen met MEE-Drechtsteden worden innovatieve initiatieven genomen binnen het sociale domein.
Ontmoeting en ondersteuning zijn gerealiseerd door het Sociale wijkteam ondersteund door vrijwilligers. Het restaurant en daarmee de ontmoeting door Het Spectrum. Een keuken en winkel completeren het geheel. Partijen die fysiek aanwezig zijn in deze wijkvoorziening zijn o.a Gemeente, Drechtwerk, Gemiva, MeeDrechtsteden, Vivenz en de Zichtbare Schakel. De Prinsemarij is ook een plek voor alle wijkbewoners, vrijwilligersorganisaties en professionals die actief zijn in de wijk. In het gezondheidscentrum participeren Het Spectrum, Stichting De Wielborgh, MHG (hulpmiddelenwinkel en uitgiftepunt), De Prinsemarij Fysio BV (Praktijk aan de Dijk en fysio Het Spectrum), huisartsenpraktijk Soy en Tokyay en als laatste apotheek de Vijzel.
Initiatief in de wijk de Staart Initiatief in de wijk Nieuw Krispijn De Prinsemarij is het nieuwe centrale punt voor de wijk Nieuw Krispijn wat in juni 2013 officieel is geopend. Trivire heeft hier 51 zorgappartementen, 16 sociale huurwoningen en 27 koopappartementen gerealiseerd. In dit multifunctionele gebouw is er een plint/wijkvoorziening gerealiseerd waar diverse zorgorganisaties, gemeente en een gezondheidscentrum de handen ineen geslagen hebben. Het Spectrum heeft een programmacoördinator aangesteld om de bruggen te bouwen tussen deze verschillende organisaties om een optimale samenwerking te realiseren op het gebied van wonen, zorg en welzijn.
Voor de wijken Staart West en Oost wordt door De Merwelanden, in samenwerking met de gemeente Dordrecht, MeeDrechtsteden en Syndion, gewerkt aan een voorziening die direct aansluit bij de behoefte in deze wijk. Door het aanstellen van een tweetal wijkverpleegkundigen (i.o.) als generalist in de wijk worden kwetsbare burgers snel en vakkundig ondersteund zonder het gevaar dat meerdere professionals achter één voordeur actief zijn. Ook hier worden vragen opgelost met ondersteuning vanuit eigen netwerk en inzet van mantelzorgers en vrijwilligers. Als er echter professionele hulp noodzakelijk is kan deze snel en efficiënt ingezet worden door de professionals uit het wijkteam. Hiernaast fungeert De
De Dordtse wijken van de toekomst | concept
4
De Dordtse wijken van de toekomst Merwelanden voor de wijk Merwedepolder als ontmoetingscentrum waar wijkbewoners van harte welkom zijn.
Met een gastvrije service en dienstverlening wordt “ontmoeting” gestimuleerd in De Merwelanden. Er zijn veel gevarieerde activiteiten waaraan men kan deelnemen. In de sfeervolle brasserie “De Ontmoeting”” kan een goede maaltijd worden genuttigd of a la carte gegeten worden. Er is een maaltijdservice. Een vitaliteitscoach helpt om vitaal te worden én te blijven. Andere services zijn alarmering, wasverzorging, een winkel, kapsalon, pedicure en de mogelijkheid om tijdelijk gebruik te maken van een hotelfunctie. Diverse huisartsen houden spreekuur in De Merwelanden, er is een fysiotherapeut en een huisartsenlaboratorium. Deskundige zorgverleners staan u daarin graag bij, ook als het gaat om geestelijke zorg, hulp bij levensvragen en zingeving.
Boodschap aan de politiek Om het concept te laten slagen vragen wij u mogelijkheden te creëren waarbinnen initiatieven kunnen ontstaan en succesvol blijven.
goede fundering is nodig voor de ontwikkeling, uitwerking en onderhoud van deze creatieve oplossingen. De participerende organisatie willen deze rol graag hebben en zijn er al op voorbereid.
Zoek naar wijkspecifieke oplossingen. Eén integrale aanpak voor de hele gemeente is niet mogelijk. Iedere wijk heeft zijn specifieke groepen burgers met specifieke vraagstukken en mogelijkheden en dus specifieke oplossingen. In de samenstelling van de voorzieningen is direct de behoefte van de wijk te herkennen. Investeer in vrijwilligers en in de organisatie die deze belangrijke groepen ondersteunen en faciliteren. Faciliteer mantelzorgers en haal obstakels weg. Accepteer dat mensen andere wegen kiezen. Niet iedereen kan of wil meedoen. Burgers hebben daarin hun eigen verantwoordelijkheid en autonomie. Geef andere meningen en gedrag de ruimte waarbij de veiligheid voor het individu en zijn omgeving de maatstaf zijn. Blijf initiatieven als in Sterrenburg, Wielwijk, de Staart en Crabbehof stimuleren en zorg voor een zelfde inzet in de andere wijken.
In de huidige situatie zijn er onvoldoende mogelijkheden om branche overstijgend geldstromen naar wijken te leiden. Wijkbudgetten voor wijkteams met wijkprestaties helpen initiatiefnemers innovatief te zijn en mee te werken aan succesvolle concepten waar de burgers maximaal van profiteren. Creëer regierollen op diverse niveaus zodat de samenhang op strategische en operationeel niveau optimaal blijft. Uit de voorbeelden blijkt duidelijk dat dit beter werkt dan afwachten of er spontane acties uit de wijken naar boven komen. Een
Boodschap aan organisaties Aan bedrijven en organisaties vragen wij om vooral mee te doen. Denk inclusief en
De Dordtse wijken van de toekomst | concept
5
De Dordtse wijken van de toekomst ga de dialoog in de wijk met burgers en collega’s aan. Verken de mogelijkheden vanuit een open visie en toon lef. Maak maximaal gebruik van je kennis en leervermogen. Creëer voor medewerkers ruimte om te experimenteren en laat vooral aan de omgeving zien wat je doet en wat werkt. Deze boodschap richten wij ook aan commerciële bedrijven in de wijk. Ook zij kunnen in het concept en afhankelijk van de wijkspecifieke vragen participeren. Er dreigt gevaar als je naar binnen gekeerd bent en je vooral concentreert op behoud van wat er is, in plaats van wat er kan ontstaan. Met de transities in het vooruitzicht zullen er alleen maar minder middelen zijn om iets extra’s te doen voor de eigen klantenkring en blijft er veel onzekerheid over. De neiging om alleen maar op het hoofdproduct gefocust te zijn holt de waardepropositie van uw organisatie uit.
verantwoordelijkheid nemen voor je eigen leven zijn de slagzinnen van nu. Binnen enkele jaren ziet de wereld van de zorg en sociaal maatschappelijke ondersteuning er echt anders uit. Vooral de doelgroepen die nu al ondersteuning ontvangen zullen merken dat er anders gekeken wordt naar wat nog zelf opgelost kan worden en waar de algemene middelen voor ingezet worden. Nieuwe ondersteuningsvragen starten direct bij het eigen netwerk. In geval van problemen moet de burger de weg in het dichte bos van regels, organisaties en initiatieven kunnen vinden. Als er dan al een toegangspunt herkenbaar in beeld is binnen de eigen wijk of buurt zal er eerder actie ondernomen worden.
Voorkom dat er geïnvesteerd wordt in voorzieningen die al voorhanden zijn. Bouw geen nieuw ontmoetingscentrum in een wijk die al voorzien is. Sluit voorzieningen die in overvloed aanwezig zijn. Als er in een wijk 4 keukens operationeel zijn creëren wij zelf overcapaciteit. Als participerende bedrijven moeten we wel in ontbrekende onderdelen investeren. Dit doe je in nauwe samenwerking en afstemming met elkaar. Door samen in wijken aan de slag te gaan ontstaan nieuwe waarden. Over 10 jaar zien al onze organisaties er echt anders uit. Dat is in ieder geval zeker.
Boodschap aan de burger Van de burger wordt ook wat verwacht. Participatie, eigen kracht en
Er wordt door de overheid nog meer van de burger verwacht. Na jaren van individualisme wordt er een appel gedaan op solidariteit, saamhorigheid en het meedoen. Dit is geen nieuw beleid maar een cultuur omslag. Hierbij kunnen wijkinitiatieven met ondersteuning van organisaties en gemeenten een goede
De Dordtse wijken van de toekomst | concept
6
De Dordtse wijken van de toekomst fundering bieden voor deze omslag. Want een ding is duidelijk. Een cultuur omslag duurt soms een generatie en de transitie en transformatie binnen de grenzen van de Drechtsteden maar 3 jaar.
Samenvatting Het concept heeft veel verschijningsvormen en zal per wijk en buurt verschillend ingericht zijn. Het zijn voornamelijk de burgers, de vrijwilligers en de mantelzorgers die samen met de hulpzoekenden bepalen hoe en wat er gebeurd. De organisaties zullen in nauwe samenwerking met gemeente en MKB moeten zorgen voor een fundering waarop gebouwd kan worden. In een samenleving waar meer van een ieder gevraagd wordt zal in eerste instantie de regie bij de aanbieders kunnen liggen. De verwachting is dat dit snel zal omdraaien.
gebouwen, functies en activiteiten en voorkom een overschot aan deze drie; 8. In grotere wijken kunnen centrale locaties ondersteund worden door satellieten. De voorzieningen zo dicht mogelijk bij de vraag organiseren. Het succes is afhankelijk van de wil van alle partijen in het veld. De wethouders van morgen hebben een buitengewoon lastige opdracht. Wij vragen daarom met klem: Ga de dialoog aan met burgers, vrijwilligers, mantelzorgers en organisatie. Creëer draagvlak en zorg voor stabiliteit. De deskundigen binnen de gemeente zijn goed op de hoogte, werken al nauw samen en geef ze de ruimte om te experimenteren en succesformules verder uit te bouwen. Laat partners in de wijk op eigen kracht oplossingen realiseren. Politici; creëer ruimte en faciliteer dit proces en voorkom de invoer van een veelheid aan beheersmaatregelen.
Ondanks de vele verschijningsvormen zal het concept aan de volgende overeenkomstige randvoorwaarden moeten voldoen: 1. Aanbod en ondersteuning voor alle hulpvragen. GGZ, Gehandicapten, senioren, jeugd, vrijwilligers en mantelzorgers; 2. Centrale positie in de wijk dicht bij overige voorzieningen; 3. Flexibele inrichting van plintvoorzieningen met multifunctionele ruimtes; 4. Professionals werken samen vanuit een gemeenschappelijk visie en missie; 5. Participatie van uitkeringsafhankelijke burgers en creëren van leer werkplekken; 6. Sluit voorzieningen die onrendabel zijn en concentreer de activiteiten; 7. Investeer alleen in ontbrekende voorzieningen op het gebied van
Kies voor je wijk! Dit artikel is tot stand gekomen met medewerking van: Pieter Baanvinger namens Het Spectrum, Johan Groen namens Stichting Protestantse zorggroep Crabbehoff, Marga Verweij namens Woon & Zorgcentrum de Merwelanden en Jorge Heynen namens Stichting de Wielborgh. Voor meer informatie:
[email protected]
De Dordtse wijken van de toekomst | concept
7
