Eindhoven: van het verleden naar de toekomst
Verslag uit de wijken samengesteld door Wierd Duk
November 2013
Voorwoord Achttien ‘detectives’ van campagnebureau BKB uit Amsterdam
In alle verslagen wordt deze eigenschap van de Eindhovense
trokken enkele dagen door de verschillende wijken van Eindhoven.
bevolking genoemd en gewaardeerd. De detectives spraken met
Ze peilden de stemming onder de bevolking. Ze vroegen de bewo-
ouderen en jongeren, met expats en met geboren Eindhovenaren,
ners van acht wijken wat zij van Eindhoven en in het bijzonder van
met inwoners met een migratieachtergrond en met studenten die
de eigen wijk vinden.
afkomstig zijn uit andere regio’s in Nederland. Zij stuitten op betrokken burgers en op bezorgde burgers, opmerkelijk vaak stuitten ze
Op een enkeling na kenden de detectives Eindhoven niet of
op redelijk tevreden burgers. Eindhoven is een dynamische stad en
nauwelijks. Veel verder dan de bekende associaties met Philips en
volop in ontwikkeling. Over dat proces denken veel Eindhove-
PSV kwamen ze niet wanneer hen gevraagd werd naar hun beeld
naren graag mee.
van Eindhoven. Voor hen waren de dagen die zij in de stad doorbrachten een eerste kennismaking. Voor de gemeente Eindhoven zijn daarom niet alleen de uitkomsten van de interviews die de detectives voerden relevant, maar ook de indrukken die de detectives zelf in de stad opdeden. Immers, de gemeente wil weten hoe de stad overkomt, welke knelpunten en verbeterpunten er zijn, en ook wat Eindhoven goed doet. Opvallend was het hartelijke onthaal door de bevolking. Zonder uitzondering werden de detectives met Brabantse gastvijheid ontvangen en te woord gestaan, ongeacht de wijk waar zij hun werk deden.
Enkele observaties • Veel Eindhovenaren zijn betrokken bij hun leefomgeving, zij zijn bereid om zich actief in te zetten voor hun wijk. • Het contact met gemeentelijke instellingen verloopt vaak niet naar tevredenheid. • Expats hebben moeite in Eindhoven hun weg te vinden, met name door een gebrek aan Engelstalige informatie. • Voor grootse stedenbouwkundige of culturele plannen bestaat op dit moment geen draagvlak onder de bevolking. Wijkbewoners pleiten voor behoud van ‘kleine’ en in hun ogen belangrijke zaken als speeltuinen en bibliotheken.
E I N D H O V E N : VA N HE T V E RL E DE N NAAR DE TO E KO MS T
1. Meerhoven, deel ontwikkelingsgebied Landelijk Strijp
Gevraagd naar het imago van Eindhoven, stad van Philips en hightech, antwoorden bewoners steevast dat zij trots zijn op de rijke industriële historie van Eindhoven en dat zij de oplossingen voor herbestemming van de oude Philips gebouwen waarderen.
Hun verblijf in Meerhoven en omgeving, het vele groen in de wijk en de vele gesprekken met bewoners hebben de
Respect
detectives die dit gebied enkele dagen
Opvallend is het respect, nog altijd, voor wat Philips voor de stad heeft gedaan
doorkruisten ervan overtuigd dat het
en voor wat Philips heeft betekend. De ontwikkeling van de oude Philips-
beeld dat zij hadden van Eindhoven –
gebouwen in de wijk Strijp vinden de geïnterviewden een belangrijk voorbeeld
als een wat grauwe, postindustriële pro-
van de transformatie die de stad onderging, de vestiging van de Design
vinciestad, verminkt door bombardemen-
Academy in de Witte Dame voorop. Meer dan op de afgelegen High Tech
ten en verlaten door Philips – moet worden bijgesteld. De stad blijkt
Campus kan iedereen hier die ontwikkeling zien: hoe die gebouwen een
spannender, interessanter en aantrekkelijker dan zij hadden verwacht.
nieuwe bestemming hebben gekregen en hoe de studenten en ontwerpers er bijdragen aan de aantrekkingskracht van de stad.
Maar dit stadsuitbreidinggebied, met de woongebieden Bos- en Zandrijk, Grasrijk en Waterrijk, kent ook de nodige problemen.
Maar de bewoners van dit deel van de stad hebben, tenzij ze er via hun werk rechtstreeks mee te maken hebben, persoonlijk weinig concrete affectie met
Dubbel Uit de interviews doemt een dubbel beeld op, dat door de ervaringen van detectives in andere wijken wordt bevestigd. Aan de ene kant dat van een hechte gemeenschap, opvallend genoeg vooral in een deels nog in aanbouw zijnde nieuwbouwwijk als Meerhoven, waar mensen via de scholen, de kinderen en
die high tech-identiteit en met het (internationale) culturele imago dat de stad Eindhoven zich graag aanmeet. Voor hen is de betreurde sluiting van de bibliotheek in het winkelcentrum belangrijker dan de ontwikkelingen rond, bij wijze van spreken, het vermaarde Van Abbe Museum. Als er per se bezuinigd moet worden, zeggen veel gesprekspartners, doe het dan op kunst en niet op belangrijke alledaagse voorzieningen.
allerlei sociale activiteiten redelijk veel onderlinge binding hebben. Aan de andere kant leven er onder de bewoners kleine, maar belangrijke ergernissen: over het zwerfvuil op straat, over de hondenpoep, de hangjongeren, de kleine
Gevarieerd
criminaliteit en over de leegstand in de stad. Allemaal zaken waarover veel be-
Dit is een gevarieerd gras-, water- en bosrijk gebied: de groene rust van
woners, die overigens veelal in grote gemoedelijkheid over het leven in hun wijk
Meerhoven, de bedrijvigheid van het vliegveld, de bossen van de Wielewaal.
spreken, zich zorgen zeggen te maken. Het contact daarover met de gemeente,
Vinexwijk Meerhoven is nog niet uitontwikkeld, het is lastig daar nu al een oor-
zeggen zij, schiet tekort: ‘De dialoog verloopt moeizaam.’
deel over te vellen. Airport bevestigt de groei van ondernemend Eindhoven en de bouw van de groene corridor op de Oirschotsedijk is een bijzonder project, zo dicht bij het centrum van een grote stad.
4
5
E I N D H O V E N : VA N HE T V E RL E DE N NAAR DE TO E KO MS T
“Onder de bewoners leven kleine, maar belangrijke ergernissen: over het zwerfvuil op straat, over de hondenpoep, de hangjongeren, de kleine criminaliteit en over de leegstand in de stad.” Een van de interessantste gesprekken voerden de detectives met Carlos Faes, de eigenaar van de Philips Fruittuin. Als we Faes mogen geloven is er veel ruimte in Eindhoven voor samenwerking tussen ondernemers, burgers en de overheid; er is ruimte om overheidsverantwoordelijkheden over te dragen aan particuliere initiatieven. ‘Strijp Groen’, zoals Faes zijn gebied liever noemt, lijkt een mooie proeftuin voor zulke projecten, zoals de Philips Fruittuin een proeftuin is voor allerlei vormen van duurzame fruitteelt.
6
7
E I N D H O V E N : VA N HE T V E RL E DE N NAAR DE TO E KO MS T
2. High Tech Campus, Technische Universiteit Eindhoven, Fontys Hogescholen
Verbinding HTC en de stad Vaak zeggen Eindhovenaren uit wijken als Stratum of Gestel dat zij geen idee hebben wat zich op de HTC afspeelt. Voor buitenstaanders is dit een merkwaardige situatie die lijkt op een gemiste kans. De vraagt rijst: waarom wordt de Campus niet meer bij de stad betrokken, en de stad niet meer bij de HTC? Op die manier zou je ook de pretentie van Eindhoven dat de stad een verzamelplek is van internationale ‘brains’, meer inhoud kunnen geven: bijvoorbeeld door ‘gewone Eindhovenaren’ te verleiden om vaker dit terrein te bezoeken waardoor ook zij een band opbouwen met dit deel van de stad en trots worden
De High Tech Campus (HTC) van Eind-
op de Campus. Een bijkomend voordeel is dat op die manier ook de vele ex-
hoven, gelegen buiten het centrum van
pats die op de HTC werken uit hun relatieve isolement kunnen worden gehaald.
de stad, is een wereld op zich. Als om
Zo kweek je binding met de stad – die band is nu voor veel expats, blijkt uit de
de gevoelde afstand tot de rest van de
gesprekken, niet vanzelfsprekend. Advies: organiseer als gemeente activiteiten
stad te onderstrepen, schiet de verbin-
en evenementen op het terrein van de HTC en maak daarvoor in het centrum
ding met het openbaar vervoer van en
van de stad reclame.
naar de HTC buiten de spitsuren tekort.
“De vraag rijst: waarom wordt de Campus niet meer bij de stad betrokken?”
Studenten en medewerkers klagen over die in hun ogen slechte verbindingen. In deze situatie zou verbetering moeten komen, temeer omdat de Campus een aantrekkelijke, niet afgesloten wereld blijkt te zijn. Het is een ‘open terrein’, met leuke eetgelegenheden waarvan iedereen – dus niet alleen studenten en medewerkers – gebruik kan maken. Veel inwoners van Eindhoven weten dit laatste waarschijnlijk niet.
Informatievoorziening
Er is een verschil in de manier waarop de gebruikers van de HTC de stad
Het gebrek aan informatievoorziening in het Engels is een veel gehoorde
ervaren en de wijze waarop studenten van de Technische Universiteit Eindho-
klacht. Expats zoeken naar informatie over culturele en sportieve evenemen-
ven (TU/e) en Fontys Hogescholen (beide centraler gelegen, achter het station)
ten en naar nieuws van de verschillende gemeentelijke diensten. Ze vinden
naar Eindhoven kijken.
dergelijke informatie echter nergens in het Engels. Ze zouden bovendien graag Engelstalige informatiebijeenkomsten bijwonen. Hier kan met enkele kleine
Studenten aan de TU/e en Fontys zeggen bijvoorbeeld ervan overtuigd te zijn
aanpassingen een belangrijke slag geslagen worden. (Noot: er bestaat wel
dat veel Eindhovenaren ‘trots’ zijn op de reputatie van ‘Brainport Eindhoven’.
een ‘Welcome to Brainport’ gids voor internationale nieuwkomers zagen we via
Terwijl op de HTC juist wordt gedacht dat de bevolking van Eindhoven met die
Google, maar de expats die door de detectives werden geïnterviewd waren van
ambitie helemaal niets heeft. Mogelijk is die laatste aanname een teken dat de
het bestaan van dit boekje kennelijk niet op de hoogte)
gebruikers van de HTC meer afstaan van wat er in de stad leeft.
8
HIGH TECH CAMPUS EINDHOVEN
9
E I N D H O V E N : VA N HE T V E RL E DE N NAAR DE TO E KO MS T
Ook op het Centraal Station van Eindhoven, waar de detectives hun stadstrip
Onderwijs
begonnen, was nergens een informatiefolder, flyer of plattegrond te vinden,
De studenten van de TU/e en Fontys, ook die uit het buitenland, zijn vol lof over
ook niet in het Nederlands. Voor studenten die nog wegwijs moeten raken in
de kwaliteit van de onderwijsinstellingen. De gemeente mag daar trots op zijn,
Eindhoven zou een dergelijke infoservice veel gezoek schelen. Ook de wegbe-
benadrukken zij niet zelden.
wijzering laat te wensen over, viel de detectives op.
Uitgaan Bereikbaarheid
Wat de studenten betreft is het uitgaansaanbodin orde. Zij ervaren vooral het
Het eerder genoemde probleem van de slechte OV-verbinding speelt niet voor
aantal cafés en clubs in Stratum als positief. De meeste medewerkers van de
studenten van TU/e en Fontys. Studenten van de TU/e en Fontys die van bui-
HTC die werden ondervraagd waren tevreden over het aanbod aan restaurants,
ten komen, reizen in meerderheid met de trein van en naar Eindhoven, maar ze
maar missen veelal ‘uitgaansgelegenheden voor volwassenen’. Zij zeggen
zijn niet afhankelijk van het OV in de stad. Studenten die met de trein aanko-
vooral geïnteresseerd te zijn in musea, theaters, musicals en andere voorstel-
men lopen vervolgens meestal vanaf het station naar de campus. De studenten
lingen, maar zijn niet op de hoogte van het aanbod en/of vinden het aanbod te
die in de stad wonen, fietsen naar de universiteit.
beperkt.
Door de belangrijke aanpassingen aan het wegennet rondom Eindhoven is de stad tegenwoordig goed bereikbaar met de auto. Parkeren in het centrum is wel lastig en duur volgens veel studenten. Opvallend is verder dat geen enkele van de ondervraagde Europese medewerkers op de HTC met het vliegtuig naar Eindhoven Airport vliegt. Eindhoven Airport biedt immers rechtstreekse verbindingen naar verschillende hoofdsteden en buitenlandse kennisregio’s.
Wonen Studentenhuisvesting is relatief goedkoop, maar kamers en appartementen zijn moeilijk te vinden. De meeste studenten geven aan dat zij na hun studie in Eindhoven willen blijven wonen of gaan wonen, omdat het makkelijk is voor een technisch geschoolde academicus om hier een baan te vinden. De expats zeggen dat zij in Nederland zijn voor werk en dat Eindhoven vooral een tijdelijke bestemming is. Ze merken wel op dat Eindhoven een prettige tijdelijke bestemming is.
10
L E N N A R T TA N G E
11
E I N D H O V E N : VA N HE T V E RL E DE N NAAR DE TO E KO MS T
3. Woensel-Noord
ze echter niet welke wegen ze moeten bewandelen. Opdat de bewoners hier
Ook in deze wijk ervaren de detectives dat Eind-
meer inzicht in krijgen, zou het contact met vertegenwoordigers van de ge-
hovenaren makkelijk benaderbaar zijn en dat zij
meente moeten worden geïntensiveerd. Deze geluiden kwamen de detectives
in gesprekken open kunnen zijn. Woensel-Noord
vooral tegen in de zwakkere, kwetsbare delen van Woensel-Noord.
manieren een bijdrage te leveren aan de leefbaarheid in de wijk. Soms weten
is een ruim opgezette wijk, met veel groen, mooie parken en fietsroutes. Maar ook een wijk
Bezuinigingen
met een niet al te beste reputatie op het gebied
In de ‘betere’ delen van Woensel-Noord zijn de zorgen over het wegvallen van
van veiligheid vertellen bewoners. De wijk heeft
sociaal-culturele voorzieningen minder dominant. Deels maken mensen zich
in elk geval een zeer divers karakter: van de meer kwetsbare buurten als Vaart-
hier druk om het groen in de stad en om het onderhoud daarvan. Tegelijkertijd
broek tot het meer welgestelde Aanschot in Blixembosch-West.
zeggen hier ook redelijk wat mensen dat zij zich zorgen maken over de bezuinigingen op cultuur. Deze mensen vinden dat cultuur voor Eindhoven juist een
65-plussers
punt is waarop moet worden geïnvesteerd, ook in combinatie met de reeds
Er bestaat een sterk verenigingsleven in Woensel-Noord. Vrijwilligers, meestal
genoemde ontwikkelingen op technologisch vlak en op het gebied van design.
65-plussers – spelen daar een voorname rol in. De buurtcentra zijn geliefde
Opvallend is dat maar weinig mensen zorgen uiten over de veiligheid in de wijk,
ontmoetingsplekken, waar een groot aanbod aan activiteiten is ontwikkeld voor
dat is anders dan in andere wijken. Ook ouderen niet, bij wie dit thema in het
mensen met verschillende achtergronden en van verschillende leeftijden. Er
algemeen toch een voorname rol speelt.
bestaat een breed gedeelde zorg onder inwoners van Woensel-Noord over
De diversiteit van de wijk dient zich soms wel erg letterlijk aan: het valt op hoe
voorgenomen gemeentelijke bezuinigingen op sociaal-cultureel gebied. Men
sommige delen zichtbaar achterblijven bij andere delen. De situatie in Woen-
begrijpt dat ook Eindhoven in crisistijden moet bezuinigen, maar juist doordat
sel-Noord is, voor zover je in algemene termen over de wijk kunt spreken, wel
die sociale activiteiten door de bewoners zo op prijs worden gesteld, vindt men
sterk verbeterd in vergelijking met enkele jaren geleden, geven veel bewoners
het ongewenst dat in deze sector te veel wordt gesaneerd.
aan.
Buurtcentra, jongerencentra, vrijetijdsaccommodaties en bibliotheken vervullen een bindende rol, dat ervaren de wijkbewoners aan den lijve. Zij hechten veel
Reputatie
waarde aan onderling contact en aan een bevredigend aanbod aan activiteiten.
Eindhovens reputatie als hightech stad wordt in Woensel-Noord vooral door
Een aantal wijkbewoners zit nu al met de handen in het haar bij de gedachte dat
hoger opgeleiden herkend en benoemd als een goede ontwikkeling. Voor lager
hun accommodatie wegens bezuinigingen wordt gesloten.
opgeleiden speelt dat imago van de stad een veel minder grote rol. In positieve zin noemen inwoners van Woensel-Noord de algehele groei van
Taak
Eindhoven, wat voor veel mensen betekent dat er meer in de stad te doen is.
Wijkbewoners willen graag in gesprek met de gemeente en zij vragen om be-
Mensen hebben het idee dat Eindhoven meer op de kaart is komen te staan.
geleiding van de gemeente als instellingen definitief moeten worden gesloten. Bewoners, vrijwilligers en betaalde krachten zeggen overigens meer dan bereid te zijn om gezamenlijk de handen uit de mouwen te steken en op allerlei
12
BKB
13
E I N D H O V E N : VA N HE T V E RL E DE N NAAR DE TO E KO MS T
4. Tongelre
Waarom zijn de gesprekspartners in meerderheid zo positief over hun buurt?
De detectives hebben Tongerle
Het is hier lekker dorps, zei een bejaard echtpaar, iedereen kent elkaar.
ervaren als een extreem diverse wijk:
Veel winkels zijn makkelijk bereikbaar en ook huisarts en apotheker zijn
in sommige buurten tref je indrukwek-
in de buurt.
Dorps
kend grote huizen aan, in andere stuit
Het ‘samenleven’ in de wijk wordt geroemd. De contacten met de Turkse wijk-
je op een woonwagenkamp en oude
genoten zijn goed. Wijkbewoners van Turkse afkomst zeggen dat zij het gevoel
arbeiderswoningen. Het lijkt wel alsof
hebben dat ze worden geaccepteerd. In de (veel geprezen) speeltuin spelen
Tongelre om de paar honderd meter
kinderen met verschillende etnische achtergronden met elkaar, vertelde een
van gezicht verandert. Dat maakt de
man.
wijk interessant. Het pittoreske ’t Hofke, waar een gemoedelijke dorpssfeer
“Het ‘samenleven’ in de wijk wordt geroemd.”
hangt, naast de culturele loods Sectie C, die plaats biedt aan 80 creatievelingen en basisschool ‘t Karregat, waar de hangjeugd zich ’s avonds verzamelt en waar de ramen van het kinderdagverblijf meer dan eens sneuvelden.
Er wordt in Tongelre veel eigen initiatief getoond: de populaire speeltuin, het
Koffie
buurthuis en het handvaardigheidcentrum, ze worden allemaal door vrijwilligers
De inwoners van Tongelre bleken net als die van andere Eindhovense
gerund. Opmerkelijk is het grote aantal 55-plus burgerinitiatieven.
wijken bijzonder gastvrij: bijna iedereen had wel tijd voor een praatje, men bood Vanzelfsprekend stuit je ook hier op allerlei kleine ergernissen. Zo wordt er, net
de detectives een kop koffie aan of trakteerde op een haring.
als elders in de stad, geklaagd over overlast door hondenpoep of Oost-EuropeIn het algemeen zijn de bewoners tevreden met de gang van zaken in de wijk.
anen die met enige regelmaat op het dievenpad zouden zijn. En de kermis is te
Maar als er wel eens iets is, dan blijken veel mensen moeite te hebben om
duur geworden, klaagde een man van Turkse afkomst.
in contact te komen met de gemeente. Dit is een verwijt dat ook in andere wijken werd gehoord en dat de gemeente zich - gezien het aantal keren dat detectives hierop werden gewezen - mag aanrekenen. Vaak krijgen bewoners de indruk met hun verhalen van het kastje naar de muur te worden gestuurd door gemeentelijke instanties. Of hebben ze zelfs geen idee waar of bij wie ze moeten beginnen. De overheid wordt gezien als een logge, traag reagerende en bureaucratische gesprekspartner.
14
WIKIMEDIA
15
E I N D H O V E N : VA N HE T V E RL E DE N NAAR DE TO E KO MS T
5. Centrum
“Opvallend is het (te) grote aantal winkelketens en franchises, waardoor het karakter en de eigenheid van de stad worden bedreigd.”
Veel Eindhovenaren zijn trots op hun stad. Dat is althans de ervaring van veel detectives, ook van hen die speurden in het centrum. Beide centrumdetectives waren
Cultuurbeleid
positief verrast door de stad.
Mevrouw is Eindhovenaar; ze is hier geboren en getogen en ze heeft er nooit
Het centrum bleek ondanks de
aan gedacht om te vertrekken. Zij heeft in haar functie de culturele ontwikkelingen
‘ongezellige’ architectuur opmer-
op de voet gevolgd en wist zodoende in detail te vertellen wat zij waardeert aan
kelijk levendig. En ook nu waren de aangesproken mensen zeer behulpzaam,
het cultuurbeleid in Eindhoven. Ze is met name te spreken over de ruimte die
men wilde graag allerlei verhalen kwijt.
de gemeente aan creatieven biedt om zich te ontplooien, over de uitgezette Ondanks de geringe omvang is het centrum divers. Rondom de Lichttoren is
looproutes, de grote culturele evenementen (in het bijzonder GLOW, het STRP
het karakter duidelijk kunstzinnig. Dat komt door de aanwezigheid van musea,
Festival en de Dutch Design Week), de profilering van Eindhoven als moderne
boetiekjes en de Design Academy. Het winkelcentrum, inclusief Piazza Center,
stad en over de aanwezigheid van legio kleinere culturele activiteiten. Ook, in
wordt druk bezocht. Opvallend is het (te) grote aantal winkelketens en franchi-
tegenstelling tot wat we in andere wijken hebben gehoord, is zij te spreken over
ses, waardoor het karakter en de eigenheid van de stad worden bedreigd, een
de communicatie tussen gemeente en inwoners.
indruk die veel respondenten delen.
Frame
Diversiteit
Enkele aanbevelingen. Ga door met het profileren van Eindhoven als belang-
In het gebied rond de Kleine Berg is het ondanks het wat ‘snobberige’ karakter
rijkste designstad van Nederland. Alle ondervraagden, ongeacht inkomen en
erg aangenaam. De geïnterviewden waren zeer te spreken over de straat,
afkomst, zien dit designimago als een frame dat de reputatie van Eindhoven
omdat die haar bijdrage aan het ‘gezellige’ hart van Eindhoven goed vervult.
goed doet. Maar vergeet niet de gezelligheid: we zijn per slot van rekening in
De diversiteit van het centrum is een groot pluspunt van deze wijk en het
Brabant. In samenhang hiermee: de respondenten vonden unaniem dat er de
bevorderen van de diversiteit van het centrum is een aanbeveling die de
afgelopen jaren genoeg is geïnvesteerd in brede zin. In moeilijke tijden zou
detectives aan de gemeente willen meegeven.
er meer geïnvesteerd moeten worden in basisbehoeften en in publieke voor-
De detectives willen graag nader ingaan op een ontmoeting met een docente
zieningen. Ook hier wordt het voortbestaan van de openbare bibliotheek veel
CKV aan een VMBO-school: ‘Omdat het gesprek dat wij met haar hebben
genoemd; subsidies voor schoolzwemmen is een vaak gehoorde wens, meer
gevoerd samenvat hoe men in Eindhoven denkt over het culturele beleid dat
groen in de stad eveneens. Een belangrijk kritiekpunt is de leegstand, ook in
de stad de afgelopen vijftien jaar heeft gevoerd.’
andere wijken wordt hierover geklaagd. Buig dit nadeel om in een voordeel door leegstaande panden, zoals elders, aan te bieden aan ondernemers, studenten en creatieven, om zodoende de wijk bruisender en gezelliger te maken zonder daarvoor al te veel publiek geld aan te spreken.
16
VINYLMEISTER
17
E I N D H O V E N : VA N HE T V E RL E DE N NAAR DE TO E KO MS T
6. Woensel-Zuid
“Twee vaak genoemde problematische thema’s zijn hier: de openbare veiligheid en daarmee samenhangend de overlast door hangjongeren.”
Ook in Woensel-Zuid bleken de meeste mensen zeer betrokken bij het wel en wee in hun wijk, in een aantal gevallen zijn ze ook uitgespro-
Het multiculturele samenleven in de Woenselse wijken wordt verschillend er-
ken trots op hun wijk. In een breder
varen. Zo waren er enerzijds klachten over zeer specifieke (etnische) groepen
verband associeert men zich met Phi-
hangjeugd, maar aan de andere kant gaven enkele jongeren ook aan dat het
lips en voetbalclub PSV. Maar over de
goed gaat met de integratie.
meer recente pogingen om Eindhoven te profileren als designstad was men hier unaniem minder enthousiast. De wens van de
Ramadan
gemeente om in 2018 Culturele Hoofdstad te worden, wordt niet begrepen.
In de moskee aan de Otterstraat gaf een bestuurslid uitleg over de reden dat
In een tijd van crisis moet je aan dat soort concoursen geen geld uitgeven,
islamitische hangjeugd tijdens de vastenmaand Ramadan zoveel overlast
is een veel gehoord argument.
veroorzaakt: ‘Tijdens de Ramadan gaat op een laat tijdstip nog heel veel suiker het lichaam in en die energie moeten de jongeren dan ook weer kwijt voordat ze naar bed gaan.’ Wellicht kan een nachtelijk voetbaltoernooi of muziekfestival,
Parkeeroverlast
op een plek met weinig geluidsoverlast voor omwonenden, uitkomst bieden.
De activiteiten rond Strijp S en het Philips Stadion leveren veel parkeeroverlast op in de omliggende wijken, waar goedkoper of gratis geparkeerd kan worden. Dat is een bron van ergernis. Maar tegelijkertijd zitten veel mensen ook niet te
Betrokkenheid
wachten op betaald parkeren in hun straat.
Respondenten klagen nauwelijks over de gemeente en men noemde het meermaals begrijpelijk dat er meer bezuinigingen aankomen. Het beeld dat succes
Twee vaak genoemde problematische thema’s zijn hier: de openbare veilig-
uit de mensen zelf moet komen wordt in Woensel-Zuid breed gedragen. Niet
heid en daarmee samenhangend de overlast door hangjongeren. Niet alleen
voor niks is ‘Wij doen het zelf in Woensel-Zuid’ de slogan van die wijk. Om die
vrouwen vertelden ’s avonds niet meer over straat te gaan uit angst om door
slogan ook in de toekomst van toepassing te laten zijn, is het essentieel om de
hangjeugd te worden lastiggevallen.
mensen die zich nu met passie inzetten voor bijvoorbeeld het buurthuis, niet Aan de andere kant klinken er veel positieve geluiden over de Edisonstraat die,
met een simpele bezuiniging te verliezen voor deze wijksamenleving. Betrek
sinds de prostitutie is gecentreerd op het Baekelandplein, duidelijk veiliger is
hen vroegtijdig bij het nadenken over bezuinigingen, geef hen invloed in de
geworden in de perceptie van de bewoners. Maar er zijn andere stukken, zoals
latere besluitvorming en biedt perspectief op een eventuele nieuwe rol in de
de buurt rond de Anthoni van Leeuwenhoeklaan en het Blondeelpad, die nog
buurt.
steeds worden ervaren als bijzonder onveilig in de avonduren. Het is dus de vraag of er niet sprake is van een waterbedeffect. Er is sowieso nog veel te doen op het gebied van (de perceptie van) veiligheid in de openbare ruimte in deze wijk.
18
FA C E M E P L S
19
E I N D H O V E N : VA N HE T V E RL E DE N NAAR DE TO E KO MS T
7. Stratum en Gestel
“Met de veiligheid in de stad is het volgens veel respondenten niet goed gesteld. Maar vaak blijft het bij een onbestemd gevoel van onveiligheid.”
Hoewel de wijken zo goed als tegen elkaar aan liggen, is de sfeer in Stratum en Gestel zeer verschillend. Gestel is armer, ruwer, diverser, de mensen die
Expats benadrukken dat zij het internationale karakter van Eindhoven waarde-
de detectives er spraken waren in het
ren, maar dat hierop in de communicatie door de gemeente niet wordt inge-
algemeen lager opgeleid.
speeld. Er moet een Nederlands- en Engelstalige online bron van informatie Waar Stratum oogt als een dorp met
komen, waar up-to-date informatie te vinden is over wat voor evenementen,
overwegend blanke Nederlanders en
nieuwe horeca gelegenheden en ontwikkelingen er in Eindhoven zijn.
expats als bewoners in huizen voor de midden- en hogere klasse, is Gestel eerder de wijk van toko’s en dönerkiosken, van bankjes met hangende mannen.
Aantrekkelijk
Desondanks ziet ook Gestel er keurig onderhouden uit en kun je er gewoon
Eindhoven is vergeleken met steden als Rotterdam en Amsterdam nog te zeer
veilig over straat.
een gesloten stad, waar je moeite moet doen om leuke dingen te vinden. Voor expats aantrekkelijke evenementen vinden wel plaats, maar ze zijn vaak niet
Veiligheid
bekend, ook niet binnen bijvoorbeeld de Design Academy of onder jonge on-
In deze buurten kwam veiligheid als het voornaamste thema in de gesprekken
dernemers in Eindhoven.
naar voren. In Stratum gaat het dan vooral om inbraken in huizen en winkels, Een gesprek met een ondernemer uit de Hoogstraat sluit hierop aan. Zij stelt
een nieuw verschijnsel dat vooral via de krant en van horen zeggen bekend is.
dat er veel meer moet worden geïnvesteerd in kleine creatieve initiatieven, in
In Gestel om auto-inbraken.
ateliers bijvoorbeeld en beurzen. Dit vraagt meer investering van tijd dan van Met de veiligheid in de stad is het volgens veel respondenten niet goed gesteld
geld, maar zo’n aanpak kan zorgen voor een bruisender stad die aantrekke-
en deze situatie behoeft verbetering. Maar vaak blijft het bij een wat onbestemd
lijk is om in te wonen, ook voor de jonge designers die nu na hun studie vaak
gevoel van onveiligheid. Want hoewel veel mensen aangeven dat criminaliteit
vertrekken naar het buitenland.
vaker voorkomt dan voorheen, voelen de respondenten zich nog altijd veilig in Eindhoven.
Wijkgemeenschap
Opvallend was ook hier de vriendelijke bereidheid van de mensen om een
In het gesprek met een ijshockeycoach wordt een heel andere kant van de
gesprek over de wijk aan te gaan en de betrokkenheid van de wijkbewoners.
wijkgemeenschap belicht. Hij merkt dat kinderen een slechtere motoriek heb-
In Gestel bijvoorbeeld heeft iedereen wel adviezen voor de gemeente, vooral
ben dan vroeger en veel minder bewegen. Voor probleemkinderen is sport juist
mensen die spreken vanuit de ervaringen met hun eigen organisatie, zoals
een belangrijke afleiding en een oefening in discipline. Eindhoven beschikt over
de ijshockeycoach bij de ijsbaan en enkele ondernemers. Al die analyses en
goede sportfaciliteiten, zwembaden, voetbalvelden, hockey-
adviezen waren opbouwend. Slechts een keer bekende een ondervraagde in
velden, paardrijdroutes etc. In de ogen van de coach is het belangrijk dat op
het geheel niet tevreden te zijn met het leven in Eindhoven.
die diversiteit niet wordt bezuinigd, maar dat zij behouden blijft. Niet iedereen
20
N E N YA K I
21
E I N D H O V E N : VA N HE T V E RL E DE N NAAR DE TO E KO MS T
houdt immers van grote sporten als hockey of voetbal. Ook cultuur was een terugkerend thema. De meeste respondenten vinden cultuur belangrijk voor de stad. Maar de gemeente moet, in tijden van crisis en geldgebrek, niet doorslaan met het uitgeven van geld aan te prestigieuze culturele plannen. De inwoners van Stratum en Gestel willen graag dat er culturele faciliteiten worden aangeboden door de gemeente, maar geld uitgeven aan vormen van cultuur die maar voor een kleine groep beschikbaar zijn of die maar door een kleine groep worden gewaardeerd, vinden veel mensen geldverspilling.
Dorpsgevoel Opmerkelijk vinden de detectives hoezeer in Eindhoven de sfeer van de oude dorpen waaruit de stad is samengesteld nog is terug te vinden. Waar het centrum op het eerste gezicht een kille en onpersoonlijke indruk maakt, een observatie die door de centrumdetectives wordt gerelativeerd, tref je met name in Stratum een typisch dorpsgevoel aan. Stratum heeft sfeer, er is veel groen en straalt gezelligheid uit. De bewoners waarderen die kwaliteiten. Ook Gestel oogt keurig en de buurt is vooral interessant door zijn diversiteit. Zelfs in de meer beruchte straten hoef je je niet onveilig te voelen.
22
23
FA C E M E P L S
E I N D H O V E N : VA N HE T V E RL E DE N NAAR DE TO E KO MS T
8. Strijp
dat verder niet ongenoemd mag blijven, van heel andere aard weliswaar, is dat
Al wandelend en pratend ontdekten
aantrekt. Jonge mannen zijn nu oververtegenwoordigd in Eindhoven. De vraag
de stadsdetectives in de wijk Strijp
is overigens of het aantrekken van vrouwelijke studenten een overheidstaak is.
de jongens van de TU/e graag zouden zien dat de stad meer jonge vrouwen
‘twee verschillende Eindhovens’.
“Het overheidsapparaat zit te dicht op de ondergrondse initiatieven en smoort daarmee de spontaniteit en de onvoorspelbaarheid ervan.”
Aan de ene kant het creatieve Eindhoven: de stad van de start-ups, van de obsessie met en passie voor techniek en design. Jonge mensen zijn er bezig met het opzetten of het doorontwikkelen van een eigen bedrijfje in
Naast dit creatieve, optimistische Eindhoven bestaat er een tweede Eindhoven,
duurzaamheid, doen technische studies, verkopen hippe kleding, runnen een
dat wat pessimistischer en defensiever van karakter is en waar vooral mensen
skatepark of denken na over de manier waarop ze een muur artistiek kunnen
van hogere leeftijd deel van uitmaken.
beschilderen. Deze creatieven tref je vooral aan in de gebouwen van Strijp S, in het atelier
Philips
van Piek Hein Eek en onder studenten. Het blijkt een Eindhoven te zijn dat
Dit Eindhoven tref je vooral aan in de wijken van de vroegere Philipsarbeiders,
optimistisch is en energiek en de respondenten uit deze categorie zien de stad
zoals Philipsdorp en het Drentse Dorp. Ook hier is men trots op Eindhoven en
de goede kant op gaan. Zij benadrukken dat Eindhoven veel mogelijkheden
in het bijzonder op PSV en de bijbehorende gezelligheid rond het voetbal. Maar
biedt, zich goed profileert en dat de gemeente goede voorwaarden schept voor
deze Eindhovenaren maken zich tegelijkertijd zorgen over een breed scala aan
samenwerking tussen bedrijfjes. Ook zeggen deze mensen dat ze trots zijn op
ontwikkelingen. Zo hebben mensen tegenwoordig in hun ogen veel te weinig
die eigenschappen van de stad.
tijd voor elkaar. Ze staan niet meer voor elkaar klaar, zoals vroeger toen je nog iemand verzorgde als hij of zij ziek werd. Dat dit niet meer gebeurt, komt niet
Maar ook in creatief Eindhoven blijken de mensen na enig doorvragen zorgen
zozeer doordat de mensen egocentrischer of egoïstischer zijn dan vroeger,
te hebben. Vooral over de rol van de gemeente. De gemeente zou in sommige
maar vooral doordat jongeren van nu domweg geen ruimte meer in hun agenda
gevallen teveel afremmen en in andere gevallen juist weer overstimuleren.
kunnen vinden. Iedereen is te druk en te gehaast.
Geluidsoverlast
Steen des aanstoots
Dat afremmen uit zich vooral in het te grote aantal strikte voorschriften inzake
Maar ook de gemeente Eindhoven zou dingen verwaarlozen. Zo blijft voor de
geluidsoverlast en de invulling van de openbare ruimte.
oudere Eindhovenaren woekerend onkruid in het bijzonder een steen des aan-
Overstimulatie komt voornamelijk voor rond undergroundinitiatieven, die soms
stoots. Daar zouden mensen toch eens door de gemeente op aangesproken
ten onder lijken te gaan aan subsidiëring, aan veryupping en aan een te grote
moeten worden. Of de werklozen zouden het maar eens verplicht moeten weg-
toeloop. Het overheidsapparaat zit te dicht op die ondergrondse initiatieven en
werken, vinden bewoners. Ook is er sprake van geluidsoverlast, bijvoorbeeld
smoort daarmee de spontaniteit en de natuurlijke onvoorspelbaarheid ervan.
door grote bouwprojecten (‘die vreselijke heipalen’). Evenals respondenten
Advies: het is beter om de alternatieve initiatieven met rust te laten. Een punt
in Stratum en Gestel en Woensel-Zuid zeggen de inwoners van Strijp dat de
24
AREND VERMAZEREN
25
E I N D H O V E N : VA N HE T V E RL E DE N NAAR DE TO E KO MS T
onveiligheid voor hun gevoel toeneemt. Als het gaat over onveiligheid worden
nu en dan voormalige Philips medewerkers op bezoek komen die hem vertellen
verschillende keren ‘de buitenlanders’ verantwoordelijk gehouden. Die zouden
waar ze vroeger hebben gewerkt en hoe het er toen allemaal heeft uitgezien.
vaak bij criminaliteit zijn betrokken. Ook zouden zij voorgetrokken worden bij
Dat vindt hij leuk. Ook viel op dat veel mensen uit de groep meer defensieve
gemeentelijke diensten, bijvoorbeeld als het gaat om huisvesting. Zorgen zijn
Eindhovenaren niet afwijzend staan tegenover de technologische en creatieve
er verder over economische ontwikkelingen, zoals groeiende armoede, flexcon-
ontwikkelingen van de stad.
tracten en dure huisvesting.
Pretentieus Gemoedelijkheid
Waar de beide Eindhovens het ook over eens lijken, is dat de gemeente vaak
De twee Eindhovens die zich in Strijp aandienen, blijken ook raakvlakken te
iets te ambitieus is met plannen en uitblinkt in nogal pretentieuze PR. De
hebben. (Wellicht is het goed te vermelden dat de grenzen niet al te scherp te
gemeente zou te weinig bezig zijn met zaken die gewoon in de basis goed
trekken zijn. Sommige mensen bevinden zich in bepaalde opzichten tussen
moeten lopen. Ook hier speelt, kort samengevat, de gedachte dat de gemeente
beide werelden). In beide Eindhovens blijkt men de gemoedelijkheid en de
zich wat vaker zou mogen bekommeren om de bibliotheken in de wijken en wat
gezelligheid van de mensen in de stad te waarderen. Dit geldt evenzeer voor
minder om de internationale PR. Beter zou het dan ook zijn als de gemeente
de jonge hightech designer als voor de gepensioneerde Philips-arbeider. Een
aansluit bij de zorg voor en het behoud van wat er al is. Dit punt komt ook naar
uitzondering hierop vormen wellicht Eindhovenaren met een migrantenachter-
voren in het commentaar dat veel mensen hebben op de burgemeester. Veel
grond. Het lukte de detectives in Strijp – anders dan die in bijvoorbeeld Stratum
geïnterviewden uiten zich nadrukkelijk positief over hem, maar er werd ook
en Gestel – niet om ook immigranten te interviewen. Degenen die
opgemerkt dat hij wat vaker zijn betrokkenheid mag tonen bij inwoners van
werden aangesproken zeiden de taal niet voldoende machtig te zijn of beweer-
Eindhoven die het zwaar hebben.
den het te druk te hebben. Nog een punt waar beide Eindhovens elkaar blijken te kunnen vinden is in de kritiek op het vele gesloop in de stad. Teveel mooie oude gebouwen worden neergehaald en lang niet altijd worden die op een goede manier vervangen.
Samenhang De sloop, zo maken respondenten duidelijk, is vaak schadelijk voor de sociale samenhang en de sociale controle. Ze berooft Eindhoven bovendien van zijn karakter. En dat terwijl de stad al zo weinig plekken heeft die nostalgie en mooie herinneringen oproepen. Geen wonder dat zoveel mensen positief zijn over de ontwikkelingen in Strijp S. Dat de oude Philips gebouwen een nieuwe bestemming hebben gekregen valt bij een brede en diverse groep Eindhovenaren in de smaak. Zo beschreef een jongen die werkt in een tot skatepark verbouwde oude Philips fabriek, dat er zo
26
RABAN HAAIJK
27
E I N D H O V E N : VA N HE T V E RL E DE N NAAR DE TO E KO MS T
Nawoord
wat minder geld en aandacht aan gemeentelijke PR, zeggen veel Eindhovena-
Geen van de achttien detectives is tijdens zijn speurtocht door Eindhoven
ren.
basisvoorzieningen in de wijken (voor speeltuinen en bibliotheken) en besteed
geconfronteerd met agressie. Integendeel, telkens waren de reacties van de
In geen van de wijken lijkt een specifieke ontwikkeling een ontwrichtende
Eindhovenaren allerhartelijkst. Dit lijkt een triviale constatering, maar dat is het
invloed te hebben. Waar oude wijken in de grote steden, als Rotterdam en Den
niet. Die positieve ontvangst lijkt er op te duiden dat de burgers van Eindhoven
Haag zeer te lijden hebben onder de grote toestroom van arbeidsmigranten
zich niet vervreemd voelen van hun stad, maar dat zij betrokken zijn bij hun
uit Oost-Europa en vooral onder de gevolgen van de uitbuiting van deze groep
wijk en bij de stad en dat zij verantwoordelijkheid voelen. Door in te gaan op de
door huisjesmelkers en malafide uitzendbureaus, lijken dergelijke problemen
vragen van de detectives, willen zij bijdragen aan het beeld dat buitenstaanders
in Eindhoven niet aan de orde. In de gesprekken met de detectives werd in elk
hebben van hun stad.
geval geen probleem van uitzonderlijke proporties opgevoerd.
Deze constatering kan voor de gemeente een belangrijk handvat zijn: de
Concluderend kunnen we het volgende opmerken: veel burgers van Eindhoven
gemeente Eindhoven kan haar burgers overtuigen en draagvlak creëren voor
willen meedoen, ze willen gehoord worden door politiek en bestuur, ze willen
nieuwe projecten en plannen, als ze erin slaagt de burgers op de juiste manier
meedenken en ze weten vaak zelf heel goed wat hun wijk nodig heeft.
te benaderen. Aan dat laatste schort het nogal eens, zo blijkt uit de verslagen.
Voor de gemeente Eindhoven ligt in die bereidwilligheid en betrokkenheid een
Burgers die juist in het algemeen bereidheid tonen om zich actief in te zetten,
grote kans. Steun die ‘sterkhouders’ in de wijken, voorkom overstimulering en
voelen zich als er problemen zijn door de gemeente vaak niet gehoord, of ze
betutteling en zorg ervoor dat ook (internationale) nieuwkomers in Eindhoven
weten niet bij welk gemeentelijk loket zij moeten aankloppen. Dit geldt zowel
hun weg kunnen vinden. Goed onderhouden speeltuinen, een bibliotheek die
voor de laagopgeleide inwoner van Gestel, die verder niet veel heeft met de
open blijft en degelijke informatiefolders in het Engels zijn de simpele ingrepen
reputatie van Eindhoven als hightech- en designstad, als voor de hoog-
die een groot verschil kunnen maken.
opgeleide expat, die juist wegens die internationale reputatie naar Eindhoven is gekomen en zich te weinig door de gemeente voelt gesteund. (Waarom zijn er geen Engelstalige informatiebrochures?) Hier is nog een wereld te winnen,
Eindhoven/Amsterdam, november 2013
zo lijkt het. Opmerkelijk is dat er onder de respondenten nauwelijks verzet bestaat tegen het imago dat de gemeente Eindhoven (internationaal) nastreeft: dat van toonaangevende hightech- en designstad. Waar bijvoorbeeld een stad als Groningen een permanent gevecht levert met de eigen bevolking, bijvoorbeeld destijds rond de plannen voor het excentrieke Groninger Museum of meer recent met de problemen rond het Groninger Forum, lijkt er onder Eindhovenaren consensus te bestaan over de weg die de gemeente heeft gekozen. Maar de gemeente moet niet overdrijven. Nu het crisis is mag er wel even pas op de plaats worden gemaakt. Heb nu meer aandacht voor het behoud van
28
BKB
29
BKB | Het Campagnebureau. + 31 20 520 5280 www.bkb.nl
