De collectie als drager voor Geschiedenis in het echt

eigenwijs sinds 1285

De collectie als drager voor ‘Geschiedenis in het echt’

Collectienota 2013-2016 Versie 3 oktober 2012 Drs. Yvonne Molenaar Hoofd collectie & presentatie

Nota collectiebeleid 2013-2016 Stichting Rijksmuseum Muiderslot

NOTA COLLECTIEBELEID 2013-2016

Geschiedenis in het echt! Axim quianis pel inctametur Inleiding 1

Algemeen

1.0 1.1 1.2 1.3

2

2.2

Collectiebeschrijving 2.1.1 Collectiegeschiedenis 2.1.2 Samenstelling van de collectie 2.1.3 Cultuurhistorische waarde Collectievorming 2.2.1 Meer geschiedenis in het echt 2.2.2 Verwerven 2.2.3 Selecteren 2.2.4 Afstoten

Registratie en documentatie 3.1 3.2

3.3 3.4 3.5

4

Beknopte geschiedenis van het Muiderslot Missie en doelstellingen Positionering ‘Geschiedenis in het echt’- activiteitenplan 2013-2016 1.3.1 De cultuur in de Gouden Eeuw 1.3.2 Het Muiderslot als Europees topkasteel 1.3.3 Schrijvershuis van P.C. Hooft 1.3.4 Wonen in de middeleeuwen

De collectie op hoofdlijnen

2.1

3

3

Registratie Omvang 3.2.1 Indeling in deelcollecties 3.2.2 Gegevens per deelcollectie Juridische status Standplaatsregistratie Documentatie

Behoud en beheer

4.1

4.2

Preventieve conservering 4.1.1 Standplaatsen 4.1.2 Onderhoud 4.1.3 Klimaatbeheersing 4.1.4 Instellingen en periodieke controle 4.1.5 Veiligheidszorg Actieve conservering en restauratie 4.2.1 Conditie 4.2.2 Preventie

1

4 5 6 9 13 14 15 16

17 17 33 37 40 40 42 43 43

45 45 46 47 48 49 50

51 51 53 53 57 59 59 60 62


5

Gebruik van de collectie

73 6

Projecten 2013-2016

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6

6.1 6.2

Onderzoek en educatie Vaste presentatie Themajaren, objecttentoonstellingen en deelcatalogi Digitale toegankelijkheid Bruikleenverkeer Niet-museaal gebruik museumzalen

De collectie als drager van geschiedenis in het echt Projecten 6.2.1 Museumtour online 6.2.2 Tentoonstelling Gouden Spreuken van P.C. Hooft 6.2.3 Twee keer per jaar objecttentoonstellingen & e-katernen 6.2.4 Samenwerking Europese topkastelen 6.2.5 Uitbreiding van de vaste presentatie in de publieksroutes 6.2.6 Digitale ontsluiting deelcollecties boeken en prenten 6.2.7 Middeleeuws miniatuurkasteel

Tot besluit

74 75 75 76 77 85 88 92 94 96

Bijlagen

1 2 3 4

64 68 69 71 72 73

Missie en doelstellingen Stichting Rijksmuseum Muiderslot 1995 – 2016 Ethische Code Musea Onderzoek binnenklimaat Muiderslot Onderzoek vitrine Poortgebouw

2

97 99 120 130


Inleiding Het nieuwe beleidsplan van de Stichting Rijksmuseum Muiderslot is getiteld ‘Geschiedenis in het

Axim quianis pel inctametur

echt’ – Activiteitenplan 2013-2016. Want het museum biedt de bezoeker anno 2012 maar liefst twee middeleeuwse kasteelroutes; een Historische Verdieping met o.a. aandacht voor de canon van het Muiderslot en de Rondleiding Gouden Eeuw door het Hoge Huys, het ingerichte museale deel van het kasteel op de bel-etage. Bovendien biedt het Muiderslot een aantrekkelijk museaal ingericht vestingterrein met neorenaissance sier- en nutstuinen, buitenkunst en sporen van zeven eeuwen vestinggeschiedenis, een buitentheater en een ingericht Valkerijpaviljoen. En sinds april 2012 het Waterschild: een verrassend semiondergronds bezoekerspaviljoen achter het kasteel, in de historische Pruimenboomgaard van P.C. Hooft. Een modern, robuust gesamtkunstwerk waarin de verborgen geschiedenis van het Muiderslot met het water letterlijk boven water wordt gehaald. Hiermee is de kernpresentatie van het Muiderslot voltooid. Veel van de voorgenomen projecten zijn de afgelopen beleidsperiode gerealiseerd; de gehele museumcollectie is gedigitaliseerd vanuit het concept van de ensemblewaarde en zal worden ontsloten door de Museumtour, een innovatieve online bezoekvorm van het gebouw en de collectie. Nieuwe initiatieven zoals de gratis MuiderslotApp - een complete museumgids in pocketformaat - maar ook de plaatsing van Cuypers’ schouw en de realisatie van het miniatuurkasteel zijn meegenomen in de plannen voor 2013-2016. De beleidsvisie voor de komende jaren is wat betreft de collectie uitgewerkt in termen van versterking en verdieping. Enerzijds vertaald in de vorm van nieuwe aanvullingen en uitbreidingen van de collectie en presentatie in de middeleeuwse routes; anderzijds biedt het Muiderslot straks nieuwe contextuele raakvlakken met de eigen kernthema’s en collectie door middel van een reeks objecttentoonstellingen en diverse studiedagen op het kasteel. Kortom: nog meer geschiedenis in het echt!

Van den huize te Muiden, september 2012

3


1

Algemeen

1.0

Beknopte geschiedenis van het Muiderslot

Floris V (1254 – 1296), zoon van de beoogd Rooms-koning Willem II en graaf van Holland en Zeeland, laat omstreeks 1285 een stenen vesting bouwen aan de monding van de rivier de Vecht, de belangrijkste vaarroute naar het bisdom Utrecht. In 1296 wordt Floris V tijdens een valkenjacht gevangen genomen en vermoord. Het kasteel wordt vermoedelijk met de grond gelijk gemaakt. Vanaf 1370 wordt het oorspronkelijke Muiderslot in ere hersteld en verder uitgebreid met de woonvleugel aan de noordoostzijde, de kant van de voormalige Zuiderzee. Omstreeks 1576 wordt de vesting versterkt met aarden wallen en bastions. Het Muiderslot dankt zijn grote bekendheid aan de dichter en schrijver Pieter Corneliszn. Hooft (1581-1647). Ambtshalve bewoonde Hooft bijna veertig jaar het ‘Hoge Huys’ te Muiden. Hij gaf huis en hof het rijke aanzien van de Hollandse renaissance. P.C. Hooft is één van de markante figuren in de 17e eeuw die zich heeft bekwaamd in het schrijven van toneelstukken, gedichten en historische werken. Hij ontvangt geregeld gasten op het Muiderslot waaronder componisten, muzikanten, schrijvers en wetenschappers. Deze nimmer georganiseerde groep bevriende kunstenaars wordt sinds de 19e eeuw geduid als ‘de Muiderkring’. In 1825 wordt het Muiderslot gered van de sloop en in 1878 als Rijksmuseum in gebruik genomen. Na drie ingrijpende restauraties ademen huis en hof weer de sfeer van de Gouden Eeuw. De presentatie van het verzamelde interieur illustreert de fascinerende verbeeldingsgeschiedenis van Hollands Gouden Eeuw sinds het einde van de 19de eeuw. De presentatie van de bijzondere collectie wapentuig in de Ridderroute onderschrijft de middeleeuwse verhaallijn van het Muiderslot als het ridderkasteel van graaf Floris. Delen van de middeleeuwse burcht en de vesting tonen zeven eeuwen verdedigingswerken. De wezensgeschiedenis van het Muiderslot en het water wordt inzichtelijk gemaakt in het Waterschild. De nieuwe waterpresentatie raakt tegelijk de kern en het hart van Nederland en de Nederlander! 4


1.1

Missie en doelstellingen

In het Beleidsplan 2013-2016, getiteld ‘Geschiedenis in het echt’, luidt de huidige missie van het


museum als volgt: “Het Rijksmuseum Muiderslot is hét kasteel van Nederland met ruim zeven eeuwen gezaghebbende geschiedenis, op een eigentijdse wijze verteld en vertaald naar het hier en nu.”

Het Muiderslot vertelt op de echte historische locatie vier belangrijke verhalen uit de Nederlandse geschiedenis: •

Graaf Floris V en de bestuurlijke hervormingen van het middeleeuwse graafschap Holland

•

Zeven eeuwen waterdefensie (van slotgracht tot waterlinie) in termen van vriend en vijand

•

P.C. Hooft en de Gouden Eeuw

•

De 19de-eeuwse mythevorming van de Muiderkring en de verbeelding van het vaderlandse verleden.

Het Muiderslot is een laagdrempelige, ruim toegankelijke, verrassende en leerzame plek waar een breed publiek uit binnen- en buitenland de verhalen kan beleven.

5


Het museum beheert gebouwen, collecties, vesting en tuinen als een zakelijke onderneming met culturele activiteiten (collectiebeheer, presentatie, educatie, rondleidingen en podium) en ondersteunende commerciële activiteiten (winkel, horeca en locatieverhuur). Daarvoor zijn deskundige medewerkers en betrokken vrijwilligers van groot belang. Het Muiderslot werkt samen met overheden, onderwijs, musea, fondsen en bedrijfsleven. Vanuit deze missie en visie zijn de volgende zeven hoofddoelstellingen vastgesteld: •

Beheren en behouden van het Muiderslot en de collecties

•

Optimaal presenteren en positioneren van het Muiderslot en zijn collecties

•

Maximaal toegankelijk zijn voor een zo breed mogelijk binnenlands en buitenlands publiek, zowel fysiek als digitaal

1.2

•

Een breed educatief aanbod bieden volgens het concept ‘leren door zelf te beleven’

•

Muiderslot als podium presenteren voor jong talent en Hoofts werken

•

Sterker staan door samenwerken

•

Commerciële activiteiten benutten om daarmee aanvullende inkomsten te genereren.

Positionering

De kerntaak van het Rijksmuseum Muiderslot is de verbinding leggen tussen de museumcollectie en het publiek door het overdragen van de bijzondere verhalen die horen bij de collectie en de gebouwen. Het Muiderslot heeft helder voor ogen wie dat publiek is, wat het zijn publiek te bieden heeft en hoe het dit publiek bereikt en bindt. Het museum ambieert een beheersbare groei, waarbij het rekening houdt met een bezoekerscapaciteit die verantwoord is vanuit de hoofddoelstelling voor beheer en behoud van gebouw en de collectie. Het Muiderslot is een laagdrempelig museum voor een breed publiek Het Muiderslot is er voor iedereen. Opvallend is dat de bezoekers van het Muiderslot niet uitsluitend onder de noemer museumpubliek zijn te rangschikken. Mensen realiseren zich vooraf niet altijd dat ze een museum gaan bezoeken. En als dat dan een positieve ervaring blijkt te zijn, verlaagt dat ook de drempel om andere musea te bezoeken.

6


Aanbod in alle seizoenen Het Muiderslot kent een hoog en een laag seizoen. En heeft daluren en piekuren. De uitdaging zit in het behalen van een hogere bezetting in het laagseizoen en de daluren.


Tijdens het hoogseizoen (schoolvakanties en weekenden) positioneert het Muiderslot zich als een museale dagattractie (nadrukkelijk géén attractiepark!) met meer beleving. Daarvoor wordt het bestaande aanbod verrijkt met extra evenementen en activiteiten als ridders, voorleestheater en de Slotvalkenier. Met deze insteek wordt niet alleen de geïnteresseerde museumbezoeker aangesproken, maar ook de doelgroep die een leuk dagje uit wil en iets interessants wil zien. Overeenkomstig de status van het Muiderslot als belangrijk nationaal monument van geschiedenis – en in aansluiting op het advies van de Raad van cultuur - heeft het museum in het meerjarenbeleidplan nadrukkelijk ingezet op meer inhoudelijke verdieping en het verder versterken van de publieksbinding. In het laagseizoen en in de daluren wil het Muiderslot meer bezoekers trekken door een positionering als podium voor verdieping voor de doelgroep actieve senioren. Hiervoor wordt een activiteitenprogramma ontwikkeld met kleinschalige objecttentoonstellingen rond een bepaald thema, aangevuld met lezingen en cursussen in samenwerking met instellingen zoals De Vrije Academie voor Kunsthistorisch Onderwijs. Amsterdam Castle Muiderslot Verder is de focus gericht op de markt van buitenlandse toeristen. Jaarlijks bezoeken ruim 5,3 miljoen toeristen (9,7 miljoen overnachtingen) Amsterdam. Met name voor herhaalbezoekers en/of buitenlanders in gezinsverband is het Muiderslot een aantrekkelijke bestemming. Niet te ver van de stad en historisch en landelijk gelegen in een typisch Hollandse setting aan het water. Om buitenlandse bezoekers te bereiken is aansluiting gezocht met het ATCB (Amsterdam Toerisme & Congres Bureau), de IAmsterdam card, de Gouden Sleutels (topconciërges uit hotels in Amsterdam) en met partijen die bus- en boottochten organiseren vanuit Amsterdam. Ook de basisinformatie op de website is inmiddels voorhanden in het Engels, Spaans, Duits en Frans.

7


Ook met de meertalige museumApp worden de nieuwe bezoekersgroepen op hun wenken bediend! De MuiderslotApp biedt een keuzemenu met gesproken rondleidingen door de verschillende publieksroutes van het kasteel en het buitenmuseum, historisch beeldmateriaal waaronder veel interieurfotoÕ s en de hoogtepunten en verborgen schatten van gebouw en collectie in woord ene beeld. De app wordt gratis aangeboden in maar liefst vijf taalversies: Nederlands, Engels, Duits, Spaans en Chinees en is beschikbaar voor zowel Apple als Android smartphones.

Publieksbereik In voorgaande beleidsperioden is opzettelijk een onderscheid gemaakt tussen de bezoekersaantallen en het publieksbereik, waartoe ook de digitale bezoeker wordt gerekend. Als erkend museum neemt het museum nadrukkelijk haar verantwoordelijkheid als verantwoord beheerder van cultureel erfgoed. Het museum richt zich daarom impliciet op een lichte verhoging van de fysieke bezoekersaantallen, maar legt expliciet de nadruk op het verhogen en versterken van het digitale publieksbereik. Vooral de mogelijkheden van nieuwe media als twitter, worden door het museum met verve ingezetÉ

8


1.3

‘Geschiedenis in het echt’ - Activiteitenplan 2013-2016

Uitgangspunt van het ‘beleidsplan 2013 - 2016 is de ambitie om het Rijksmuseum Muiderslot met


zijn museale collectie en nieuw ontwikkeld aanbod actiever en gerichter in de markt te zetten. De toename van buitenlandse bezoekers, de seizoensspreiding en meer locatieverhuur moeten extra inkomsten opleveren, die geheel ten goede komen aan het museum. Kerndoel is de museale kwaliteit handhaven en liever nog verbeteren. Om deze doelstellingen te realiseren werkt het museum samen met overheden, onderwijs, musea, fondsen, bedrijfsleven en andere partners. De activiteiten voor de komende beleidsperiode zijn ingedeeld in vijf clusters: 1. De vaste museale presentatie 2. Het nieuwe Waterschild paviljoen 3. Het Muiderslot als authentiek podium voor jong talent en de werken van P.C. Hooft 4. Digitale toegankelijkheid van het slot en de collectie 5. Verdieping door jaarlijkse thema’s Ad. 1. De vaste museale presentatie De vaste museale presentatie vertelt de vier hoofdthema’s van het Muiderslot •

Graaf Floris V en de Middeleeuwen

•

Zeven eeuwen strijd met en tegen het water

•

P.C. Hooft en de Gouden Eeuw

•

De Muiderkring en de verbeelding van het verleden Middeleeuwse Ridder- en Torenroute met interactieve kinderspeurtocht

De Gouden Eeuw rondleiding door het ingerichte Hoge Huys (met de bekende spreekwoorden en gezegden) Gereconstrueerde sier- en nutstuinen uit de Hollandse renaissance en de beroemde pruimenboomgaard van P.C. Hooft Valkerijpaviljoen met in de zomer de Slotvalkenier Waterschildpad route over de vestingwallen en waterbeleving in het nieuwe Waterschild paviljoen 9


Ad. 2. Het Waterschild paviljoen De museumbezoeker toont een toenemend interesse in de eigen omgeving en in de vaderlandse geschiedenis. Juist die vaderlandse geschiedenis is sterk gekleurd door de relatie van de Nederlanders met het water en in het bijzonder met de eeuwenoude toepassing van water als nationaal defensiesysteem. Het Muiderslot is dé aangewezen plaats om het verhaal van meer dan zeven eeuwen waterdefensie te vertellen. Het slot is niet alleen één van de oudste –zo niet de oudstewaterburcht van Holland, maar vormde bovendien het sluitstuk van vier nationale waterdefensielinies: de Utrechtse waterlinie, de Oude en Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam. Om de betekenis van de waterlinies voor het eerst in een breed historisch perspectief te plaatsen is het Waterschild gerealiseerd. Het Waterschild is een gesamtkunstwerk in de vorm van een betonnen schild, verzonken onder het maaiveld in de legendarische Pruimenboomgaard van P.C. Hooft, en is gebouwd op de fundamenten van één van de voormalige bomvrije gebouwen uit de 19e eeuw, onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

10


Ad. 3. Podium voor jong talent en de werken van P.C. Hooft De theatrale uitvoering van de papieren erfenis van renaissancedichter P.C. Hooft is een mooie manier om van deze teksten een volwaardig levend onderdeel te maken van het cultureel


erfgoed van het kasteel. Het Muiderslot biedt een authentiek podium aan verschillende doelgroepen, zoals jonge dichters en schrijvers en internationale muzikale talenten. Theateractiviteiten buiten reguliere openingsuren worden met name bezocht door cultuurliefhebbers en scholen. Tijdens reguliere openingsuren zijn er ook theateractiviteiten met een verhalencyclus rond de 13e-eeuwse Roman van Walewein. Deze vorm van verteltheater richt zich op de kerndoelgroep gezinnen met kinderen en is zeer succesvol. Ad. 4. Digitale toegankelijkheid van het Muiderslot en de collecties In een digitale samenleving is het van belang dat het Muiderslot en zijn collecties ook digitaal bereikbaar zijn. In de afgelopen beleidsperiode heeft het Muiderslot deelgenomen aan de ontwikkeling van de Museumtour, een innovatieproject van Senter Novum in samenwerking met het Amsterdam Museum en Keramiekmuseum Princessehof.

11


Door middel van o.a. slideshows en tijdlijnen worden de objecten naar wens getoond in samenhang met hun specifieke gebruiksfunctie en ensemblewaarde, omwille van de eigen uniciteit en artisticiteitwaarde of op deelcollectieniveau. Ook de verborgen depotopstelling van kleine gebruiksvoorwerpen in de verschillende kasten op de bel-etage wordt in de Museumtour virtueel ontsloten. In 2013 is de interactieve digitale museumtour klaar, inclusief de volledige objectinformatie van de vaste presentatie en de depotcollectie gebruiksvoorwerpen. In de volgende jaren worden de depotcollecties documenten en textilia binnen deze ensemblecontext digitaal voor het publiek ontsloten. Ter versterking van de positionering van het Muiderslot als het schrijvershuis en de theaterzaal van P.C. Hooft, wordt ook de museumcollectie boeken digitaal ontsloten. Dit gebeurt in samenhang met de presentatie in het Werkvertrek van P.C. Hooft. Wisselende selecties uit de teksten en geschriften van Hooft worden gekoppeld aan het commentaar van de betreffende P.C. Hooftprijswinnaar, die het Hooftgenootschap jaarlijks als erelid zal inviteren. Nu al worden citaten en frases uit zijn werk uitgedragen via social media, zoals de tweets van Pieter C. Hooft en via het educatieve po‘ zieproject Kasteeljuweel. Ad. 5. Verdieping door jaarlijkse themaÕ s Jaarlijkse thematische activiteiten verdiepen het aanbod van het Muiderslot en de collectie. Hieronder volgt een beknopte beschrijving van de geplande activiteiten per themajaar.

12


2013 - De cultuur in de Gouden Eeuw Amsterdam staat in 2013 in het teken van de Gouden Eeuw. De grachtengordel viert het 400-jarige bestaan en het Amsterdam


Museum komt met een grote tentoonstelling over de 17e eeuw. Als Amsterdam Castle Muiderslot haakt het Muiderslot hierbij aan met een reeks aanvullende activiteiten, in samenwerking met het Amsterdam Museum, waarmee de onlosmakelijke verbintenis tussen Amsterdam en het Muiderslot verder wordt versterkt. Naast de aandacht voor het kasteel als verdedigingspoort van Amsterdam, wordt de verbinding gelegd met het Hoge Huys als de beroemde buitenplaats van P.C. Hooft en geliefde ‘vrijplaats’ van de belangrijkste cultuurdragers van de Gouden Eeuw. Presentatie •

Tentoonstelling Gouden Eeuw - De Gouden Spreuken van P.C. Hooft

•

Aftrap en introductie theaterprogrammering Hooft op Hol

•

Gouden Eeuw Museumtour online. Bijzondere aandacht voor de verbeeldingsgeschiedenis van het interieurensemble

•

100-jarig bestaan Taveerne

•

Twee objecttentoonstellingen, Door schade rijk - Maria Tesselschade (voorjaar) / De Muiderkring (najaar)

•

Erotische rondleiding met gepassioneerde liefdespoëzie van P.C. Hooft

Productontwikkeling •

Kindermuseumtour online

•

Oprichting van het P.C. Hooftgenootschap

•

Start partnerwerving alliantie Europese topkastelen

•

Ontwikkeling Fast-kasteelapptour Going Dutch! voor toeristen

Educatie •

Basisonderwijs: Voorleesproject Hooft op Hol (aansluiting op Nationale Voorleesdagen)

•

Voortgezet onderwijs: interactieve rederijkersrondleiding (inclusief voorbereidend lesprogramma)

•

Voortgezet onderwijs: Kasteeljuweel, jaarlijks poëzieproject gekoppeld aan Hooft op Hol en thema Gouden Eeuw

•

Lesbrieven en workshops bij de objectpresentaties van het themajaar

13


2014 - Het Muiderslot als Europees topkasteel Het Muiderslot geldt als belangrijk icoon en lieu de mémoire van zeven eeuwen Nederlandse geschiedenis. Niet voor niets rubriceert de Raad van Cultuur het Rijksmuseum Muiderslot in haar adviesplan als museum van nationaal belang met een potentie voor internationale groei. Het museum heeft de volgende activiteiten gepland om Amsterdam Castle Muiderslot daadwerkelijk als Europees topkasteel op de kaart te zetten. Presentatie •

Tentoonstelling Europese topkastelen met o.a. eigen deelcollectie tekeningen en prenten

•

Speelkasteel op het kanonbastion

•

Voorbereiding herplaatsing van de schouw van Cuypers op de voorzolder

•

Uitbreiding Ridderroute: kinderpresentatie Floriskisten op de zolder

•

Theaterstuk Geerard van Velzen (onderdeel programmering Hooft op Hol)

•

Twee objecttentoonstellingen: Ridders van Oranje (voorjaar) / Keizer Willem II (najaar)


Promotiecampagne Europese topkastelen

•

Oprichting Florisgenootschap

•

Bijeenkomst Hooftgenootschap (voorbereiding op themajaar 2015: Schrijvershuis van Hooft)

•

Start (crowd)funding middeleeuws miniatuurkasteel

Educatie •

Boekpresentatie en activiteit: Kinderboek Nederlandse kastelen voor kinderen (uitgeverij Gottmer)

•

Basisonderwijs: project middeleeuwse ambachten (eindpresentatie met middeleeuwse markt op het slotplein)

•

Basisonderwijs en voortgezet onderwijs: verhalenwedstrijd over het Muiderslot en Floris V. Winnaars krijgen de Florisprijs uitgereikt in de Ridderzaal

•

Ridder en jonkvrouwenschool voor kinderen tijdens de schoolvakanties

•

Basisonderwijs en voortgezet onderwijs: lesbrief en workshop bij objectpresentaties themajaar 14


2015 - Schrijvershuis van Hooft Wie kent niet de P.C. Hooftstraat? Maar de kennis over en erkenning van het belang van P.C. Hooft als


baanbrekend dichter, schrijver en historicus neemt nog steeds af. Toch zou Hooft, als hij niet in zijn moerstaal maar in het internationale Latijns had geschreven, even beroemd kunnen zijn geweest als zijn Engelse collega Shakespeare… Het Muiderslot zet in op een revanche! Presentatie •

Programmering theaterreeks Hooft op Hol

•

Presentatie Hooft als Nederlandse Shakespeare in het Werkvertrek van Hooft

•

Ontsluiting boekencollectie P.C. Hooft (boekenapp voor tablet pc’s i.s.m. winnaar P.C. Hooftprijs)

•

Twee objecttentoonstellingen: P.C. Hooft: de man, de prijs en de straat (voorjaar) / Kinderheldverhalen – idolen & rolmodellen van toen en nu (najaar)


Expertmeeting en introductie/presentatie alliantie (inter)nationale schrijvershuizen (i.s.m. NAI en Letterkundig Museum)

•

Conceptontwikkeling publicatie Muiderslotbaedeker (huisvrouwenhandboek uit monde van ‘Griet’, huishoudster op het slot in de 17e eeuw)

Educatie •

Basisonderwijs (groep 6-8) en voortgezet onderwijs (brugklas): project Muiderkinderkring. Kinderen verdiepen zich in de zeven disciplines van de Muiderkring met eindpresentatie in historisch kostuum in de Ridderzaal

•

Kinderboekenweekproject (bijv. met de Schrijvers van de Ronde Tafel)

•

Lesbrief en workshop bij de objectpresentaties van het themajaar

•

Voortgezet onderwijs: Kasteeljuweel, jaarlijks poëzieproject gekoppeld aan Hooft op Hol en het jaarthema

•

Voortgezet onderwijs: theaterproject Medusa, Griekse mythologie in interactief theater

•

Verhalenwedstrijd over P.C. Hooft op het Muiderslot

15


2016 - Wonen in de middeleeuwen “Maar waar sliepen ze dan in de middeleeuwen?” “Wat was het vertrek van de jonkvrouwen?”… zomaar enkele van de meest gestelde vragen van bezoekers. Het Muiderslot is weliswaar één van de best bewaarde middeleeuwse kastelen van Nederland, maar over de daadwerkelijke bewonersgeschiedenis is niet zo heel bekend. Met behulp van een miniatuurkasteel kunnen onderbouwde veronderstellingen met betrekking tot het wonen op het Slot in de middeleeuwen straks worden getoond, getoetst en bijgeschaafd. Presentatie •

Presentatie middeleeuws miniatuurkasteel anno 1450

•

Minisymposium of capita selectareeks Wonen in de Middeleeuwen

•

Programmering theaterreeks Hooft op Hol

•

Twee objecttentoonstellingen: : Ir. Pierre Cuypers – Een ode aan de Kastelendokter van Nederland (voorjaar) / Als de wijsheid in de kan… - De welvoorziene keuken in de middeleeuwen (najaar)

•

Tapijten uit de Oost - wintertentoonstelling op het Hoge Huys

•

Publicatie Muiderslotbadeker


Virtuele ontsluiting van de collectie textilia

Educatie •

Project middeleeuwse ambachten

•

Verhalenwedstrijd over het Muiderslot en Floris V

•

Lesbrief en workshop bij de objectpresentaties van het themajaar

•

Workshops middeleeuws Miniatuurkasteel, inrichting en bouwplaat voor kinderen en volwassenen

16


2

De collectie op hoofdlijnen

2.1

Collectiebeschrijving Axim quianis

pel inctametur

2.1.1 Collectiegeschiedenis Visie en uitgangspunten In 1863 benoemt de overheid een studiecommissie met als opdracht de oprichting van een Nationaal Museum. De commissie stelt het Muiderslot als locatie voor, maar dit plan haalt het niet. Ook een nieuwe poging vijf jaar later wordt opgehouden vooral op grond van de gebrekkige mogelijkheden tot ‘behoorlijk toezicht’ in het gebouw. In 1876 presenteren de heren W. Everts en J.A. Alberdingk Thijm in opdracht van de Leidse Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde een beleidsplan voor het Muiderslot als een soort nationale gedenkplaats, met de nadruk op twee tijdperken: dat van bouwheer Floris V en de Gouden Eeuw van P.C. Hooft. In hun rapport adviseren zij het gebouw in overeenstemming te houden dan wel te brengen met de architectonische beginselen van de dertiende eeuw; de grote zaal dient zoveel mogelijk te worden teruggebracht en ingericht anno de eerste helft van de 17e eeuw. Het plan wordt door de betreffende rijksadviseurs ondersteund, mits het blijft bij de inrichting en stoffering van een kasteel. Ondertussen is jhr. mr. V.E.L. de Stuers aangetreden als chefreferendaris van de afdeling Kunsten en Wetenschappen (18751901) en plaatst in augustus 1878 het beheer van het Slot onder verantwoordelijkheid van zijn eigen afdeling. Het Rijksmuseum Muiderslot is een feit. Vroegst bekende foto van het Muiderslot door A.J. Hansen, 1875.

17


Ontstaan van de collectie De vroegste aanwinsten uit de collectie dateren uit 1875. In de jaren 1876 tot 1880 verwerft De Stuers onder andere een aantal schilderijen en portretten voor de inrichting van het Muiderslot.

L. Vay, Rebecca bij de bron, ca. 1650 P. Kremer, Vondel draagt voor uit Palamedes, 1826

P. Kremer, De familie Roemer Visscher, 1827

Ook de eerste documenten dateren uit 1876, waaronder enkele oude drukken van P.C. Hooft: De Nederlandse Historiën (1703), Mengelwerken (1704) en Beato (1644). Omslag en versierd (ingekleurd) titelblad van P.C. Hoofts Mengelwerken, ten deele nooit tevooren gedrukt: nu op veele plaatsen verbetert en vermeerdert (1704), uitgegeven door Henrik Wetstein en Pieter Scepérus (Tot Amsterdam), door Daniel van den Dalen (Tot Leiden), door Willem van de Water (Tot Utrecht); gegraveerd in koper door Bloteling naar Lairesse.

In 1880 bereidt een commissie de viering voor van Hooft´s 300ste geboortedag op 16 maart 1881. Deze P.C. Hooftcommissie stelt zich ten doel het Slot te Muiden in te richten tot een blijvend en duurzaam monument voor de Muiderkring, waarvan Hooft als het middelpunt wordt beschouwd. Het museum boekt dit jaar bovendien een record van 5552 bezoekers; de commissie brengt f. 8037,75 bijeen. De bezoekersaantallen lopen verder op dankzij de sterk verbeterde bereikbaarheid. Het Slot is nu bereikbaar per stoomtram. Gedurende de eerste helft van 1882 registreert het museum al 3008 bezoekers. Stoomtram de ‘Gooise moordenaar’, ansichtkaart, ca. 1915.

18


Uitgangspunten van het ensemble De Hooftherdenking in 1881 vormt de concrete eerste zet voor het versieren en stofferen van de grote zaal in de stijl van de eerste helft van de 17e eeuw. De Hooftcommissie stelt f. 5000,-


beschikbaar ten behoeve van de inwendige restauratie van Ð in eerste instantie Ð uitsluitend de Ridderzaal. De viering van Hooft« s geboortedag leidt een jaar later tot de oprichting van De Commissie voor de Inwendige Restauratie van het Muiderslot (De Commissie) te Amsterdam. De Commissie is belast met de voorbereiding en uitvoer van de inwendige restauratie van het Muiderslot. De Commissie bestaat bij oprichting uit een tiental heren, waaronder de architect dr. P.J.H. Cuypers, die tevens is belast met de inwendige restauratie van de grote zaal! De Commissie verwerft gelden van onder andere particulieren en krijgt toestemming van het Ministerie voor het tijdelijk heffen van entreegelden (van augustus 1882 tot 1887) voor de beoogde inwendige restauratie Ž n verdere aankleding van het Slot in de stijl van de 17e eeuw. In overeenstemming met de visie van Cuypers wordt de inwendige restauratie van de Ridderzaal verder verbeterd door het aanbrengen van historisch-allegorische voorstellingen uit het leven van Hooft. De eerste kunstenaarsinitiatieven dienen zich spontaan aan tijdens de herdenkingsfestiviteiten in 1881. Voornamelijk Belgische kunstenaars doen toezeggingen voor het portretteren van personages uit de Muiderkring. Zij vormen de basis voor de huidige collectie Muiderkringschilderijen.

E. Witkamp, Portret van Barlaeus

P.J. van der Ouderaa, Portret

B. Hubrecht, Portret van Anna

(Casper van Baerle), 1881

van C.P. Hooft, 1881

Roemersdr. Visscher, 1884

Dankzij de voortdurende bemoeienis van De Stuers vindt in de periode 1895-1909 een eerste grote restauratiefase plaats onder leiding van de architecten dr. P.J.H. Cuypers en dr. H.J.C. Berden. Het exterieur van het Muiderslot krijgt het hernieuwde uiterlijk van een middeleeuwse burcht. Zelfs de op gezag van Hooft in 1630-« 31 aangebouwde stenen galerij wordt als Ô splendide monument van vroeg 17e eeuwschen wansmaakÕ gesloopt. 19


Het interieur wordt juist omgevormd tot een blijvend gedenkteken van P.C. Hooft en de Muiderkring en ingericht in de stijl van de 17e eeuw.

P.J.H. Cuypers, Ontwerp voor de restauratie van de Groote Zaal te Muyden, 1880.

Professor Barend Wijnveld biedt aan een afbeelding te schilderen van de verheffing van P.C. Hooft in de adelstand. Dit doek zal er uiteindelijk nooit komen. In 1882 schildert hij uiteindelijk in opdracht van Cuypers een monumentale historisch-allegorische voorstelling van de kroning van Hooft tot `Poetus Laureatus´ als integraal schoorsteenstuk van de neorenaissance schouwpartij van Cuypers in de Ridderzaal. Na een grondige restauratie hangt dit voormalige schouwstuk sinds 2009 weer prominent in de Ridderzaal. Barend Wijnveld, Allegorische voorstelling van de kroning van P.C. Hooft tot Poetus Laureatus, 1882.

Gedurende de eerste grote restauratie worden de grondslagen voor het museum gelegd. Van een volwaardig ingericht museum of huis in bewoonde sfeer is echter nog geen sprake. De oud-luitenant Kolonel K.Th. Engelbert van Bevervoorde volgt in 1903 slotbewaarder Taunay op. Bijgestaan door de restauratiearchitect Berden en met de bereidwillige medewerking van in het bijzonder Jhr. B.W. van Riemsdijk, lid van De Commissie én directeur van het Rijksmuseum te Amsterdam, worden definitief de eerste grondslagen voor het museum gelegd.

20


Zo worden dankzij Van Riemsdijk in 1908 maar liefst vijftig schilderijen – allen afkomstig uit het legaat Hoogendijk – aan de presentatie toegevoegd. De Commissie koopt vanaf 1903 in eerste instantie vooral meubelen aan, waaronder veel stoelen


en de grote reftertafel uit de Ridderzaal, en een aantal oorspronkelijke uitgaven uit Hooft’s tijd ten behoeve van de beoogde bibliotheek.

Een eerste grote tentoonstelling Gedurende het voogdijschap van de Muidense burgemeester J.L. de Raadt organiseert het uitvoerend Comité van De Commissie in 1913 een eerste grote tentoonstelling ter gelegenheid van de honderdjarige onafhankelijkheid van het land.

Inrichting Tentoonstelling 1913 (v.l.n.r / v.b.n.o.) Ridderzaal, Prinsenkamer, Wapenzaal en Slotkeuken. 21


Veel inzenders en commissieleden continueren hun bruikleen geheel of gedeeltelijk na de tentoonstelling, zoals de inzendingen van de heren N.S. Rambonnet (waaronder een grote collectie wapentuig), Jhr. P.H.A. Martini Buys, Baron van Zuylen, dr. J.F.S. Esser, J.A. Frederiks, Jhr. Van Riemsdijk en J.L. Schouten. De basis is gelegd voor het museaal gevormde interieur. Naar aanleiding van de watersnood in1916 en de voortdurende oorlogstoestand, worden meerdere bruiklenen teruggevraagd. Tegelijkertijd ontvangt de Commissie ook een aantal objecten en bruiklenen als schenking van o.a. mw. C.E. Delprat, de heer O.L. van der Aa en Jhr. Van Riemsdijk. Zo ook de monumentale beddenkoets in de P.C. Hooftkamer van Jhr. Buys. Verder worden door de Commissie voor een bedrag van fl. 5.000,- objecten aangekocht, waaronder een kussenkast uit de collectie van Rambonnet, diverse meubelen - waaronder een tweede beddenkoets - en een vroeg 17e-eeuwse archiefkast met lessenaar, kandelaren en kronen, een verscheidenheid aan wapentuig en diverse huishoudelijke voorwerpen.

De objecten brengen het Slot eindelijk voor een groot deel in bewoonde sfeer. Zij vormen nog steeds de kern van het museaal gegroeide historische interieurensemble van het kasteel.

Catalogus van de meubelen en schilderijen in het Muiderslot - interieuropnamen van achtereenvolgens de Bisschopskamer, de Ridderzaal en de Prinsenkamer, 1916.

Op voorspraak van de slotvoogd en in overleg met de minister wordt de door de Commissie verworven collectie in eigendom overgedragen aan het Rijk. Indien de collectie echter niet langer zal worden aangewend ten behoeve van de inwendige restauratie van het Muiderslot,

22


zullen de betreffende objecten in eigendom worden geretourneerd aan de Commissie en staat het de Commissie vrij de objecten te verkopen of te herplaatsen.

Axim quianis inctametur Objecten in In pel % Objecten in Objecten in B-nr’s C-nr’s M-nr’s Totaal In %

collectie 150 373 832 1355 100 %

11 % 27,5 % 61,5 % 100 %

Kasteel 150 142 450 731 54 %

Lelystad

0 231 382 613 45 %

Objecten in Vermissingen Bruikleen 0 0 0 2 11 6 11 8 1% Stand mei 2011

Naast de bovengenoemde aankopen en schenkingen, ontvangt het museum in dezelfde periode een omvangrijk legaat van de erven van Hooft. Het legaat omvat 69 objecten waaronder een reeks 18e-eeuwse preciosa, herinnerend aan Hendrick Hooft Danielsz, diverse boeken, tekeningen en prenten.

Museum en collectie in oorlogstijd Tijdens de Eerste Wereldoorlog blijft het Muiderslot geopend voor het publiek. De bezoekersaantallen verdubbelen zich tot ca. 15.000 per jaar, nadat het museum vanaf 1918 ressorteert onder het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. In verband met de mobilisatie in 1939 wordt de Hollandse Waterlinie in stelling gebracht. Metershoge letters van wit geschilderd hout vormen het woord MUSEUM en worden op de daken van beide woonvleugels geplaatst als beveiliging tegen mogelijke luchtaanvallen. Zandkisten en emmers water worden in stelling gebracht op de zolders en de vochtbestendige inventarisstukken worden in kisten opgeslagen in de kelders. De grote meubelen en schilderijen worden zoveel mogelijk over de vertrekken in het kasteel verspreid.

23


De slotbewaarder weet een vordering door het leger te voorkomen, ten koste van het plaatselijke schoolgebouw. Dientengevolge haalt het museum in september 1939 de landelijke pers, door de schoolgaande jeugd van Muiden opvang te bieden in het kasteel. Foto in Dagblad de Telegraaf, september 1939.

Ondanks het gebrek aan verwarming en verlichting vanwege een voortdurend brandstoftekort, blijft het museum toegankelijk voor het publiek. Op 15 mei 1946 wordt het Slot na de bezetting ook formeel weer opengesteld. Opnieuw geeft een herdenkingsjaar een nieuwe impuls tot het verbeteren en verfijnen van het museaal gegroeide historische interieur van het Muiderslot. Dit keer ter gelegenheid van de driehonderdste sterfdag van Hooft wordt opnieuw een nationale Hoofttentoonstelling georganiseerd, opnieuw in samenwerking met het Rijksmuseum. Het initiatief komt van de algemeen secretaris van het Rijksmuseum, de heer Ton Koot. De tentoonstelling P.C. Hooft en zijn Kring loopt van 20 mei tot 1 oktober 1947 en trekt een recordaantal van 62.382 bezoekers. Mede dankzij het succes van de tentoonstelling en de hieruit voortkomende publieke belangstelling voor het Muiderslot, wordt Koot in 1948 belast met het beheer van het museum. De nadrukkelijke verbintenis tussen het Muiderslot en het Rijksmuseum wordt verder versterkt door de directeur van het Rijksmuseum formeel te belasten met het toezicht op het beheer van het Muiderslot en de collectie. Ter compensatie voor het uitzonderlijke gewicht van zijn nieuwe deeltaak, ontvangt secretaris Koot de eretitel van Slotvoogd van het Muiderslot. Van stijlkamer naar bewoond huis Onder leiding van Koot ondergaat het Muiderslot een nieuwe metamorfose. Veranderde inzichten resulteren in een herbezinning op de 19e-eeuwse, romantisch gekleurde inrichting en restauratie van het Hoge Huys. Koot beoogt een historisch juist(er) beeld te scheppen van ‘Hooft´s bewoning in Hollands bloeitijd’, een inrichting, passend bij het gebouw als historisch en bewoont kasteel met de daarbij behorende mogelijkheden van gebruik, in plaats van een statische inrichting in overeenstemming met de officiële status van het gebouw als museum.

24


De in bruikleen afgestane voorwerpen die geen historisch juist beeld geven van de Gouden Eeuw worden geretourneerd. De collectie Muiderkringschilderijen verhuist deels naar het depot en deels naar de niet permanent toegankelijke Slotkapel op de eerste verdieping van de noordoost vleugel.


Inrichting van de Slotkapel in 1954.

Een tweede grote restauratie vindt plaats gedurende de periode 1956-1972. Het kasteel en terrein worden gefaseerd hersteld en gerestaureerd. Huis en hof worden ingrijpend heringericht.

Foto links: De schouwlambrisering van Cuypers is deels gesloopt; de ingebouwde wandkast is nog intact (ca. 1950). Een ‘nieuwe’ 17e-eeuwse schouw en een adellijke marmeren vloer in 1965 (foto rechts).

De nagemaakte, geromantiseerde meubelen uit de eerste inwendige restauratieperiode worden vervangen door 17e-eeuwse sier- en gebruiksvoorwerpen. Als functionaris van het Rijksmuseum houdt Koot de banden tussen beide Rijksmusea kort: vanaf de jaren vijftig wordt de permanente bruikleen van het Rijksmuseum successievelijk uitgebreid met diverse meubelen (kantelbanken, kisten en veel stoelen), schilderijen en een keur aan gebruiksvoorwerpen waaronder veel haardplaten, vaatwerk en een zeldzame gietijzeren houtkachel. Het Muiderslot als representatieve buitenlocatie van het Rijksmuseum!

25


Naast het genereren van schenkingen en permanente bruiklenen van ook het Amsterdam Museum en het Legermuseum te Delft, wordt door het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen jaarlijks een toegestaan aankoopkrediet verstrekt van fl. 6.500,- . In 1952 bedraagt dit krediet nog fl. 5.000,- per jaar. Koot doet diverse beeldbepalende aankopen welke tegenwoordig deel uitmaken van de Collectie Nederland. Zijn bijzondere aandacht gaat uit naar Oosterse tapijten en schilderijen en documenten die expliciet verbonden zijn aan de geschiedenis van het kasteel en de beroemdste bewoners.

B-nr’s C-nr’s M-nr’s Totaal In %

Objecten in collectie 150 373 832 1355 100 %

In % 11 % 27,5 % 61,5 % 100 %

Objecten in Objecten in Kasteel Lelystad 150 0 142 231 450 382 731 613 54 % 45 %

Objecten in Bruikleen

Vermissingen

0 0 11 11 1%

0 2 6 8 Stand mei 2011

P. Lasire, Pendantportretten van Granida en Daifilo, ± 1650.

26

Kaukasisch tapijt, 18e-eeuw.


Naast de gestaag groeiende collectie schilderijen en documenten rond het thema P.C. Hooft en de Muiderkring, is Koot ook de initiatiefnemer van het in 1954 opgerichte Cultureel Genootschap De Muiderkring, met als vaste residentie het Muiderslot.


Na de overdracht van de Muiderslotvesting door de rijksdienst Domeinen in 1954, wordt de kernpresentatie van het Gouden Eeuw ensemble verder doorgezet in het nieuwe ‘buitenmuseum’, met opnieuw P.C. Hooft als verbindende schakel. In 1956 wordt de kruidhof gerealiseerd, naar het ontwerp van J. Mezger en A. Kipp. Het in het midden gedachte torentje van Hooft is niet gerealiseerd. Hoewel beoogd als Renaissance sier- en nutstuin, blijft deze kruidhof een eclectische verzameling van meerdere tuinstijlen met een moderne beplanting. P.J. Aerts, Cruydhof bij ’t Slot te Muyden, 1958.

Het Muiderslot valt nu onder het beheer van de afdeling Kunsten en Wetenschappen van het Departement van Binnenlandse Zaken, maar vooralsnog valt de vesting onder de verantwoordelijkheid van Defensie. Vlak voor de beheersoverdracht van het Slot in 1878 zijn de omliggende verdedigingsbolwerken nog in 1877 opnieuw aangepast aan de eisen van de tijd. Tot 1883 maakt het kasteel deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie; aansluitend wordt de Muidervesting opgenomen in de Stelling van Amsterdam als vestingwerk van de eerste klasse en is in deze hoedanigheid verboden toegang voor onbevoegden. De voorburcht is afgezet met prikkeldraad. In 1954 komt hier een einde aan en wordt ook de vesting overgedragen aan het museum. In 1969 komt uiteindelijk het Poortgebouw gereed ter beveiliging en bewaking van het Slot en de laatste slotbewaker verlaat het kasteel. De oplevering van het poortgebouw maakt een definitief einde aan bijna 700 jaar bewonersgeschiedenis van het Muiderslot. Luchtfoto Muiderslotvesting, ca. 1980. 27


Consolidatie In 1972 wordt het Slotbeheer formeel ondergebracht bij de Rijksdienst Kastelenbeheer in Den Haag. Bij de overdracht naar de Rijksdienst is geoordeeld dat het museum nu ‘zijn definitieve outillage in het algemeen heeft gekregen’; de Slotvoogdij behoeft geen volledige betrekking. De directeur van de Rijksdienst draagt de persoonlijke eretitel van ‘Slotvoogd van het Muiderslot’. Het dagelijkse beheer berust bij de slotbewaarder, nu woonachtig in de portiersloge van het nieuwe Poortgebouw. De museale exploitatie van het kasteel wordt gecontinueerd. In 1980 wordt het 700 jarige bestaan van het Muiderslot gevierd; in 1981 vinden in het museum verschillende activiteiten plaats ter gelegenheid van het vierhonderdste geboortejaar van Hooft. De bezoekersaantallen variëren van 142.352 in 1972 tot 105.692 in 1995. In het jaar 1974 wordt een recordaantal bezoekers ontvangen van 145.900. Loekie Metz (1918-2004), Steenreliëf met P.C. Hooft ten voeten uit (1981), in opdracht van het ministerie CRM vervaardigd voor het Muiderslot ter gelegenheid van de 400ste geboortedag P.C. Hooft.

Vanuit Den Haag wordt projectmatig met vrijwillige medewerkers een begin gemaakt met de wetenschappelijke onderbouwing van de collectie in de vorm van een digitale collectieregistratie. De eerste deelbestandscatalogi verschijnen, waaronder een syllabus met de catalogisering van Het Boekenbezit van het Muiderslot (1982) door de heer F.A.W. Sijtsma, de catalogus van de collectie Tekeningen en Prenten van het Muiderslot (1988) door T.L.J. Verroen en de Catalogus van de collectie Schilderijen (1989) door H.H.W.M. Peters en T.L.J. Verroen. In 1984 wordt ook het buitenmuseum kritisch onder de loep genomen. De kruidhof wordt gereconstrueerd tot een stijlzuivere Hollands Renaissance sier- en nutstuin met authentieke, vroeg 17e-eeuwse cultuurgewassen. Het museum heeft hiermee een begin gemaakt met de aanleg en het beheer van een waardevolle verzameling levend cultuurerfgoed. Renovatie kruidhof, 1984.

28


In 1986 is de volledige collectie tekeningen en prenten gerestaureerd en passief geconserveerd door studenten van de Opleiding voor Restauratoren te Amsterdam. In het volgende jaar wordt de Wapenzaal ingrijpend heringericht tot een functioneel ogend wapendepot.


De inrichting van de Wapenzaal in respectievelijk de jaren vijftig, de jaren zeventig en tot slot in 1987.

Professionalisering Per 1 juli 1995 is de Rijksdienst Kastelenbeheer opgeheven. Uit de boedel wordt (o.a.) het Muiderslot verzelfstandigd. Het gebouw en de terreinen blijven in eigendom van Domeinen en worden onderhouden door de Rijksgebouwendienst. Het voormalige Rijksmuseum is per 1 januari 1995 een geheel zelfstandige organisatie, in de vorm van de Stichting Rijksmuseum Muiderslot. Het tijdperk van Slotvoogden is definitief voorbij. Mevrouw W. ´t Hooft is op 1 juni 1995 aangesteld als eerste directeur van de Stichting, onder toezicht van een door het Ministerie van O, C & W benoemde Raad van Toezicht. De collectie wordt door een beheersovereenkomst in permanent bruikleen afgestaan. De Rijksoverheid verstrekt een jaarlijkse subsidie, bedoeld als minimale dekking van de exploitatiekosten van het museum. Uitgangspunt bij de subsidieverstrekking is dat het Muiderslot als zelfstandig instituut een aanzienlijk deel van de benodigde inkomsten zelf moet genereren. Ook de vesting en tuinen krijgen nu definitief een museale bestemming en de entree van het museum wordt verplaatst richting het poortgebouw. In 1996 verwerft het Muiderslot de status Erkend Museum.

29


Vanaf 1996 is de inrichting verder verfijnd met behulp van de gereconstrueerde stoffering van de schouwboezems, het beddengoed en de aankleding van de vensterbanken.

Kerstopenstelling met zaalversiering, 1998.

In 1998 heeft het museum in het kader van collectiemobiliteit een dertiental nieuwe schilderijen in langdurig bruikleen ontvangen van het Rijksmuseum.



In % 11 % 27,5 % 61,5 % 100 %



Vermissingen

0 0 11 11 1%

0 2 6 8 Stand mei 2011

Het buitenmuseum De museale functie van het buitenterrein is verder versterkt, mede dankzij de reconstructie en restauratie van de vestingwallen, bastions en kazemat. De vestingwerken worden grotendeels teruggebracht naar hun 17e-eeuwse vorm. De nutstuinen zijn in 1999 verder uitgebreid met een Hollands renaissance groentetuin, de Warmoeshof. De collectie kruiden, groenten, vruchten en siergewassen toont de grote vormen rijkdom (genetische verscheidenheid) van de sier- en nutsgewassen, inclusief de fruitbomen, die in gebruik was in de noordelijke Nederlanden, bij de sociale laag waar ook Hooft deel van uitmaakte. Warmoeshof met verhoogde plantbedden,2012

30


Tot slot is ook de beroemde, gereconstrueerde pruimenboomgaard van Hooft achter het kasteel, in 2004 herplant met uitsluitend 17e-eeuwse pruimenbomen.


In 1972 is een tweetal beelden aangekocht voor het buitenmuseum. Een bronzen beeld van Maria Tesselschade, ‘Tesseltje’ door Gerarda Rueter (vervaardigd in opdracht van de Stichting De Commissie) en een bronzen afgietsel van een beeldengroep van Eric Claus, voorstellend twee toernooiende ruiters te paard, aangekocht met behulp van de Beeldende Kunst Regeling (BKR). Vanaf 1996 heeft het museum uit een reeks tijdelijke zomerbeeldententoonstellingen - opnieuw met steun van De Commissie - nog een drietal beelden aangekocht voor een permanente opstelling in de tuinen van het kasteel. De beelden zijn vervaardigd door Eja Siepman van den Berg, Sjoerd Buisman en Huub Kortenkaas, hedendaagse kunstenaars van wie het werk thematisch past in de culturele traditie van het Slot en de bewoners. De beelden figureren als gidsen in het buitenmuseum. Met de realisatie van het Waterschild bezit het buitenmuseum nu ook een totaalkunstwerk, waarin de bijzondere geschiedenis van de plek tot uitdrukking wordt gebracht. De in 2012 in bruikleen verworven Populair – twitterboom - voldoet uitstekend als optionele laatste schakel van het beeldenpad in de Pruimenboomgaard, als verwijzing naar P.C. Hooft en zijn rol als dé meester van de openluchtpoëzie!

31


Het kasteel zelf als museaal topstuk ontsloten Met het aantreden van Ties Hilgers in 2000 als slotvoogd nieuwe stijl waait er opnieuw een frisse wind door het kasteel. Na een ingrijpende renovatie van de kantoren in het Poortgebouw en de realisatie van een nieuw kassagebouw met de volledige backoffice voorbij de doorgang in de stenen coupure, is in 2006 het Muiderslot zelf aan de beurt. Een lang gekoesterde wens van velen gaat in vervulling: ruim tachtig procent van het Slot wordt ontsloten en opgesteld voor het publiek. Kastelendeskundige Jan Kamphuis en Marc van Roosmalen, adviseur en architect van het atelier Rijksbouwmeester van de RGD tekenen voor de bouwkundige ingrepen en bouwhistorische verantwoording; conservator Yvonne Molenaar neemt de gehele (her)inrichting van het kasteel ter hand. In samenwerking met Ida Schuurman (educatie) en Monique Alberti (projectleider museale activiteiten) zijn de visie en uitgangspunten voor de nieuwe publiekspresentatie geformuleerd en uitgezet. Met de ontsluiting van grote delen van het kasteel heeft het collectiebeleid een nieuwe impuls gekregen. Naast de ‘bewoonde huispresentatie van de overwegend 17e-eeuwse collecties gebruiks- en siervoorwerpen op de bel-etage en in de Oostertoren, is de collectie wapentuig in een nieuwe museale vitrineopstelling ondergebracht in de nu vrij toegankelijke Wapenzaal. Ook het ingerichte Werkvertrek van P.C. Hooft op de eerste verdieping van de Oostertoren en de Jachtkamer op de eerste verdieping van de Noordertoren maken voortaan deel uit van de vrij toegankelijke publieksroutes; de museale objecten zijn opgesteld achter een glazen scheidingswand. Jachtkamer met Ridderslag, 2008.

32


2.1.2 Samenstelling van de collectie Topstuk Het Muiderslot zelf geldt als het museale topstuk van de collectie. Op grond van deze visie is het


gebouw gedurende de recente derde grote restauratie en verbouwing in 2006 maximaal ontsloten. Door middel van twee zelfstandig te bezoeken publieksroutes – de Toren- en Ridderroute - maken de bezoekers kennis met de bouwheer van het kasteel, graaf Floris V en ontdekken en ervaren de bezoekers het wezen en de kracht van het Slot als middeleeuwse waterburcht.

Kerncollecties De deelcollecties Gebruiksvoorwerpen, Interieurinrichting, Schilderijen en beeldhouwwerken tezamen het historisch gegroeide museale interieurensemble - en de omvangrijke deelcollectie Wapentuig vormen de kerncollecties van het museum en worden middels een permanente presentatie tentoongesteld (58%).

in depot

|

tentoongesteld

met afbeelding

Percentage collectie vastgelegd

REF4

61%

allen

62%

0%

20%

40%

60%

100% 98% 93%

80%

in registratiesysteem

Percentage collectie vastgelegd 84%

eigen

|

100%

84%

eigen REF4

61%

allen

62%

0%

20%

40%

60%

100% 98% 93%

80%

100%

In deze grafiek worden gegevens van het Muiderslot over 2010 afgezet tegen het gemiddelde van musea met een vergelijkbaar aantal bezoekers (REF 4) en tegen het gemiddelde van alle musea die aan het Museana 2010 (allen) hebben deelgenomen.

33


Het heringerichte Hoge Huys van het Muiderslot vormt in Nederland een uniek en stijlzuiver museaal interieurensemble, overwegend uit de eerste helft van de 17e eeuw. De objecten staan in samenhang opgesteld in de zalen en vertrekken van de bel-etage en in de aangrenzende Oostertorenkamers in de voormalige Baljuwtoren, het veronderstelde privé- en werkvertrek van de familie Hooft.

De inrichting van het Hoge Huys anno 2007.

Depotcollectie Het museum bezit een omvangrijke collectie Documenten tekeningen, prenten en boeken - van en over het gebouw, de geschiedenis van het kasteel, de bewoners en beroemde gasten van het Slot. De conditionele omstandigheden in het kasteel zijn helaas ongeschikt voor een permanente presentatie van deze kwetsbare deelcollectie. De documenten zijn daarom ondergebracht in het depot van het Rijksmuseum in Lelystad.

Depotopstelling deelcollectie boeken, Lelystad (2008). 34


Een groot deel van de tekeningen en prenten van het Muiderslot is ontsloten middels de monografie Het Muiderslot. ‘Fameux ende in ’t ooghe leggende’ (Zwolle 2004). Twee omvangrijke hoofdstukken getiteld Verbeeld verleden tonen aan de hand van schilderijen,


(bouw)tekeningen, prenten en schetsen de ingrijpende bouwgeschiedenis van het kasteel door de eeuwen heen. Het boek heeft bovendien tot basis gediend voor de productie van een informatieve videopresentatie over zeven eeuwen geschiedenis van het Muiderslot met 3D-reconstructies van de vroegste middeleeuwse bouwfasen van de burcht. Deze film wordt permanent getoond in de Slotkapel op de Historische verdieping.

35


Deelcollecties Glas, Vaatwerk en Linnengoed De kleine gebruiks- en siervoorwerpen zijn naar materiaalsoort tot zelfstandige deelcollecties samengesteld en staan permanent opgesteld in een aantal museale bergmeubelen op de beletage.

De beoogde zogenaamde ‘open-depotpresentatie’ van de kastinrichting wordt online gerealiseerd door middel van interactieve filmpjes en slideshows in de digitale Museumtour.

36


Rekwisieten Zevenendertig voorwerpen zijn als rekwisiet herbestemd, waaronder een aantal geweien en opgezette dieren, diverse bouwelementen en zwaar beschadigde of incomplete objecten. Een


deel van de rekwisieten is opgenomen in de presentatie van de middeleeuwse routes, met name op de Voorzolder. De opgezette dieren zijn ’s-zomers ondergebracht in het Valkerijpaviljoen op het Theaterbastion.

Voorzolder Ridderroute (2011)

Valkerijpaviljoen, Theaterbastion (2012)

Dilemma Er staan op dit moment nog enkele vooral 19e-eeuwse voorwerpen in het depot, waaronder de gerestaureerde neorenaissance schouwpartij van Pierre Cuypers uit de Ridderzaal. De objecten waren geselecteerd voor de inrichting van een Cuyperskabinet in de Noordertoren op de beletage. Dit bestemmingsplan is echter verlaten ten gunste van een permanente opslag voor het meubilair, mastiek en linnen, noodzakelijk voor de niet-museale activiteiten in de museumzalen. De Cuypersschouw krijgt een definitieve standplaats op de Voorzolder in de Ridderroute, als casestudy voor een publiekspresentatie over de dilemma’s en herbestemming van voorheen vaste interieuronderdelen als museumobjecten, ter illustratie van de rijke verbeeldingsgeschiedenis van het Muiderslot, vroeger en nu. 37


2.1.3 Cultuurhistorische waarde Naast het kasteel, zijn vooral het ingerichte Hoge Huys op de bel-etage en de collectie wapentuig gezichtsbepalend voor het Muiderslot. Vroeger en nu. De kern van dit museaal gegroeide interieur maakt vanaf het begin van het museum deel uit van de vaste inrichting van het kasteel en geldt vandaag de dag als stijlvoorbeeld van een representatieve ambtswoning ten tijde van de Hollandse renaissance. De rondleiding door het ingerichte huis dateert uit de jaren dertig en geldt al generaties als cultureel erfgoed op zich!In tegenstelling tot veel opengestelde huizen met een museale functie, is de inrichting van het Muiderslot grotendeels stijlzuiver en niet ‘vertroebelt’ door toevoegingen en bewonerssporen van latere generaties. Authenticiteit vs verbeelding Het unieke van dit interieurensemble is tegelijk de grote valkuil van de presentatie: door de bijeengebrachte eenheid in stijl én de langdurige permanente opstelling van min of meer dezelfde objecten in een steeds wisselende samenstelling en samenhang, is decennia lang de verbeelding gesterkt dat het hier daadwerkelijk de inrichting en het meubilair van P.C. Hooft betreft. Om dit aspect van de fascinerende verbeeldingsgeschiedenis van het verleden meer aandacht te geven is in 2003 de noordoostwand van de Ridderzaal heringericht als 19e-eeuwse salonwand met de deelcollectie Muiderkringschilderijen en twee bewaard gebleven deurpartijen van Cuypers, die deel uitmaakten van de 19e-eeuwse lambriseringwanden van de architect uit de eerste restauratieperiode van het museum. Met deze stijlbreuk in de Ridderzaal wordt de aandacht verlegd van het suggestieve woonhuis ván Hooft naar de museale geschiedenis van het Muiderslot als gedenkteken vóór Hooft!

Herinrichting van de noordoostwand in de Ridderzaal als onderdeel van het 125-jarige jubileum van het Muiderslot als Rijksmuseum. 38


De Muiderkring in beeld De Muiderkringschilderijen vormen in museologisch opzicht een derde belangrijke kerncollectie van het Muiderslot: een aantal van deze werken is expliciet vervaardigd voor en of geschonken


aan het museum ten behoeve van de inwendige restauratie van de Ridderzaal aan het einde van de 19e eeuw.

Documenten met een boodschap De deelcollectie tekeningen en prenten is in wezen onmisbaar voor het realiseren van de kernmissie van het museum, namelijk het samenstellen, in stand houden en verbeteren van voorwerpen van geschiedenis en kunst betreffende het Muiderslot. Een deel van deze kerncollectie is offline ontsloten in boekvorm; het nog niet zichtbare deel van de prenten zal middels thematische slideshows online worden ontsloten via de digitale Museumtour in 2014. Hetzelfde geldt voor de collectie oude handschriften en documenten van en over P.C. Hooft. De objecten bieden inzage in het literaire genre van de beroemde schrijver en dichter en behoren in dit verband onderdeel uit te maken van de presentatie van het werkvertrek van P.C. Hooft in de Oostertoren, zoals voorzien in het activiteitenplan 2013-2016 als onderdeel van de activiteiten rondom de herpositionering van het Muiderslot als het schrijvershuis van Hooft (2015).

39


2.2

Collectievorming

2.2.1 Meer geschiedenis in het echt In het activiteitenplan 2013-2016 is ingezet op het versterken en verdiepen van de vaste presentatie en kerncollectie. Het museum is voornemens de permanente opstelling van de wapencollectie uit te breiden, onder andere met een aanvullend bruikleen 18e en 19eeeuws wapentuig en materieel in relatie tot de geschiedenis van de Waterlinies, ter versterking van de derde, nieuwe verhaallijn van het Muiderslot. Jaarlijks worden vanaf 2013 objecttentoonstellingen georganiseerd op de Historische Verdieping van het kasteel. In aansluiting op de verschillende jaarthema’s wordt in het voor- en naseizoen rond een bepaald object, persoon of gebeurtenis een kleine tentoonstelling ingericht, ter kennismaking en verdieping van de eigen collectie. Aan de hand van een selectief aantal objecten en voorwerpen worden relaties gelegd en versterkt met de geschiedenis van het Muiderslot. Gedurende de tentoonstelling wordt het betreffende thema of onderwerp ook in de Gidsroute verder uitgediept en toegelicht aan de hand van gerelateerde museale voorwerpen en objecten in de vaste opstelling. Bij de objecttentoonstellingen verschijnen (deel)katernen, als onderdeel van de nieuwe themareeks Het Muiderslot, geschiedenis in het écht. De Stichting Rijksmuseum Muiderslot heeft geen eigen wetenschapstak ter ondersteuning van het verdiepingsaanbod. Het museum is er echter van overtuigt te kunnen voorzien in en te kunnen beschikken over ‘intermediaire’ kennisverzameling en -aanbod. Voor de inhoudelijke uitwerking en invulling van de jaarthema’s zullen de conservator en educatief medewerker gebruik maken van de aanwezige expertise in het eigen netwerk. Door de oprichting van een Hooft- en Florisgenootschap wil het museum de aanvullende kennis en expertise in huis te halen, die noodzakelijk is voor de uitwerking van de geplande jaarthema’s. Verder worden samenwerkingsverbanden aangegaan met culturele instellingen en organisaties op gebied van (volwassen)educatie en kennisoverdracht.

40


Zo is in 2012 gestart met het geven van studiedagen door de Vrije Academie uit Amsterdam. Het museum biedt de locatie en faciliteert inhoudelijk wat themaÕ s en content betreft.


In samenwerking met het Vestingmuseum Naarden start het Muiderslot in het seizoen 2012/2013 met de MuseumJeugdUniversiteit, een collegereeks voor Ô alle nieuwsgierige kinderenÕ van 8 t/m 12 jaar op de zondagochtend. De colleges zijn gebaseerd op prikkelende vragen van kinderen zelf en worden gegeven door wetenschappers, die hun sporen in het veld hebben verdient. Zij proberen hun verhaal zo aanschouwelijk mogelijk te brengen. Na de hoorcolleges is voldoende ruimte voor vragen en discussie ingepland.

41


Tot slot is het museum voornemens om in 2014 de internationale profilering van het Rijksmuseum Muiderslot als Amsterdam Castle Muiderslot verder te versterken door het initiëren van een internationale samenwerking met andere middeleeuwse topkastelen van Europa, zoals het Slot Gravensteen te Gent en kasteel Vianden in Luxemburg. Chateau Vianden

Slot Gravensteen

2.2.2 Verwerven Het Muiderslot voert geen actief verzamelbeleid. De collectie heeft een min of meer statisch karakter vanwege de grotendeels permanente presentatievorm als ingericht huis. In overeenstemming met de algemene missie van de Stichting is het verzamelbeleid van het museum in principe gericht op het samenstellen van representatieve collecties van voorwerpen van geschiedenis en kunst betreffende “Het Muiderslot”. Gedurende de recente beleidsperioden vanaf de verzelfstandiging was geen aankoopbudget beschikbaar. Ook voor de komende beleidsperiode is in principe geen aankoopbudget begroot. De uitgangspunten van het tentoonstellingen verzamelbeleid zijn gesteld in het kader van collectiemobiliteit en het zoeken van samenwerkingsverbanden. Gewenste uitbreidingen van de collectie of presentatie wordt bereikt door het genereren van permanente bruiklenen en of met behulp van nieuwe media. De toepassingsmogelijkheden van multimediale presentaties zijn onderzocht en daar waar gewenst toegepast in de nieuwe publieksroutes ter versterking van de beleving van het gebouw.

42


De Museumtour voorziet in de digitale ontsluiting van het overgrote deel van de collectie, in samenhang met de verbeeldingsgeschiedenis van het interieurensemble en inrichtingsgeschiedenis van het museum.


Ten aanzien van onopzettelijke verwervingen zoals schenkingen en legaten hanteert het museum een `selectie aan de poort´. Vanwege het statische karakter van de presentaties moeten de aangeboden objecten een passende functie kunnen vervullen binnen de vaste presentatie of een aantoonbare lacune opvullen in de bestaande collecties, om in aanmerking te komen voor verwerving. Doublures zijn niet gewenst. Indien aanname gewenst is, wordt desondanks bij de eigendomsoverdracht geprobeerd een vrij beschikkingsrecht bedongen. 2.2.3 Selecteren De museale boekencollectie bevat 240 werken van voor 1850 en bevindt zich in het depot van het Rijksmuseum in Lelystad. Als onderdeel van het themajaar Schrijvershuis in 2015, is in het activiteitenplan de digitale ontsluiting van de boekencollectie van P.C. Hooft opgenomen, alsmede een aanvullende presentatie van Hooft als de ‘Dutch Shakespeare’ in het Werkvertrek van P.C. Hooft. Een definitieve afbakening en herdefiniëring van de museale boekencollectie moet de komende beleidsperiode worden uitgevoerd, op grond van de volgende uitgangspunten:

•

in museaal opzicht illustreert de collectie boeken het (inter)nationale belang van P.C. Hooft, in relatie tot zijn rol als dichter, schrijver en historicus

•

uit oogpunt van haar maatschappelijke missie beoogt het museum met de onderliggende thema's Nederlands en Geschiedenis actief in te spelen op de vernieuwingen binnen het voortgezet onderwijs

•

een oplossing vinden voor de presentatie en beheersbaarheid van deze kwetsbare deelcollectie in het – deels - vrij toegankelijke Werkvertrek van P.C. Hooft op de eerste verdieping van de Oostertoren.

2.2.4 Afstoten De voormalige zolderdepots zijn formeel ontmanteld. Met de laatste aanpassingen en herschikkingen van de inrichting in 2007 is voor de resterende depotcollecties Interieurinrichting en Schilderijen een passende herbestemming gevonden conform de Leidraad voor het afstoten van museale objecten (LAMO). 43


De afstotingsprocedure is geheel transparant, verantwoord en zorgvuldig uitgevoerd en gedocumenteerd. Van een aantal geselecteerde objecten in bruikleen, was de bruikleengever onbekend. Intensief archiefonderzoek en een oproep in het landelijke dagblad Trouw (d.d. 19 juli 2008) leverden geen nieuwe informatie. Deze 23 objecten zijn toegevoegd aan de rijkscollectie van het Muiderslot, waaronder 16 wapens met een MZN-merk. In 2011 is een herkomstonderzoek gestart naar wapens met een MZN-merk, uitgevoerd door het Rijksmuseum in samenwerking met het Amsterdam Museum. Hieruit blijkt dat deze wapens mogelijk afkomstig zijn uit de Amsterdamse Schutterij; mogelijk worden zij dus in de toekomst opnieuw als bruikleen geregistreerd. Twee bruiklenen van de gemeente Naarden uit 1904 zijn ook overgenomen in de eigen collectie, omdat de bruikleengever in die zin niet meer bestaat. Er is een brief met het vaststellen van deze gegevens aan het archief van Naarden gestuurd, waarop geen reactie is ontvangen. Een stoel uit de MH-collectie was verkeerd geregistreerd als een M-collectie. De erfgenamen van geselecteerde objecten, ooit verworven door schenking, zijn voor zover achterhaald, persoonlijk per brief op de hoogte gebracht. Twee erfgenamen hebben de betreffende schenkingen terug gevraagd. In november 2008 zijn de overgebleven, af te stoten objecten online geplaatst op de herplaatsingsdatabase (HPD) van het ICN. Enkele kastelen zijn persoonlijk benaderd. Een 17e-eeuwse kussenkast, bolpoottafel en enkele stoelen zijn overgedragen aan het Hamelhuis - museum in oprichting - in Gorinchem. Een 17e eeuws schilderij naar Paulus Bor is overgedragen aan het Centraal Museum te Utrecht. In totaal zijn 50 objecten uit de rijkscollectie afgestoten, waarvan 23 objecten uit de collectie van de Stichting de Commissie. De meeste objecten zijn op verzoek van de Commissie geveild. ; Twee 17e-eeuwse portretten van Nicolaes Eliaszn. Pickenoy zijn door de Stichting in bruikleen gegeven aan het Hamelhuis. Met een deel van de veilingopbrengst heeft de Stichting de Commissie bijgedragen aan de realisatie van de laatste twee klimaatvitrines voor de pendantportretten op paneel van Granida en Daifilo, van de hand van P. Lesire (zie ook pag. 26). In totaal zijn 37 objecten als collectie afgeschreven en hergeregistreerd als rekwisiet. Hiervan zijn 2 objecten van de Stichting de Commissie en 35 uit de rijkscollectie. De opstelling van de rekwisieten voldoet niet aan de eisen van het goede huisvaderschap (niet geconditioneerd), maar ze zijn wel beschermd tegen risico op schade en verlies.

44


3

Registratie en documentatie

Axim quianis pel inctametur 3.1

Registratie

De museumregistratie is ondergebracht in het Adlib Museum Standaard programma. De volgende gegevens zijn systematisch in de basisregistratie vastgelegd: objectnummer, titel, omschrijving, standplaats, restauraties en één of meerdere digitale afbeeldingen van het object. Het digitale collectieregistratiesysteem is ondergebracht op de server van het kantoor. Van de server wordt elke nacht een back-up gemaakt.

3.2

Omvang



In % 11 % 27,5 % 61,5 % 100 %

Objecten in Kasteel 150 142 450 731 54 %

Objecten in Lelystad


0 231 382 613 45 %

Vermissingen

0 0 11 11 1%

0 2 6 8 Stand mei 2011

Het registratiesysteem bevat in totaal 1479 geregistreerde objecten, waaronder 8 geregistreerde vermissingen en 37 rekwisieten. Inv.nr. M1914-501

Object

Vermist sinds

Laatste standplaats

e

1993

onbekend

e

Sleutel, 18 eeuw

M1914-503

Sleutel, 18 eeuw

2007

onbekend

M1986-999

Prent van het Muiderslot vanuit het

2007

Kapelaanskamer

e

zuiden, 19 eeuw M1993-078

Tekening van 2 ruiters te paard, 20ste eeuw

2007

Kapelaanskamer

M1993-097

Tekening van de bestrating van het

2007

Kapelaanskamer

2007

Kapelaanskamer

1996

onbekend

2001

Slotkeuken

Muiderslot, 1972 M1993-770

Tekening van een ruiter te paard, 20ste eeuw

C1936-305 C1951-005

Chinese porseleinen mok, 17e eeuw e

Schijfkandelaar, 17 eeuw

Vermissingen d.d. september 2012

45


3.2.1 Indeling in deelcollecties De museumcollectie is onderverdeeld in vijf rubrieken of zogenaamde deelcollecties en een documentatierubriek. De laatste rubriek ‘Vervallen’ betreft een verzameling geregistreerde objecten die gedurende een bepaalde periode deel hebben uitgemaakt van het interieurensemble en of de vaste opstelling, maar inmiddels zijn geretourneerd aan de bruikleengever of zijn afgestoten. De deelcollecties zijn benoemd en geformuleerd op grond van de ensemblewaarde en de bijbehorende functies van het object evenals de omvang van het aantal objecten. Het museum hanteert de volgende indeling: 1

Interieurinrichting

2

Huishoudelijke artikelen

3

Schilderijen en beeldhouwwerken

4

Wapens en wapenonderdelen

5

Documenten

Onder de genoemde definities worden verstaan: Ad.1

Interieurinrichting ‘Voorwerpen die oorspronkelijk zijn gemaakt om menselijke activiteiten te vergemakkelijken en binnen of buiten een gebouw zorgen voor de fysieke behoefte van personen, meestal door comfort, gemak of bescherming te bieden (zoals meubilair, spiegels en verlichtingsmiddelen)’

Ad.2

Huishoudelijke artikelen ‘Voorwerpen die oorspronkelijk werden vervaardigd om te worden geplaatst in of bij een gebouw voor een ondergeschikt doel (tegengesteld aan interieurinrichting als zijnde een bovengeschikt doel) of worden gebruikt bij een productieve huishoudelijke daad (zoals toiletartikelen, speelgoed en eet- en drinkgerei)’

Ad.3

Schilderijen en beeldhouwwerken ‘Geschilderde voorstelling vooral op panelen en op gespannen doek, alsmede kunstwerken in drie dimensies, in het bijzonder tastbare objecten of groepen objecten. Term niet gebruiken voor schilderingen op gebouwdelen of in boeken.’

Ad.4

Wapens en wapenonderdelen ‘Middelen of mechanismen die worden gebruikt voor en bij de verdediging of aanval in gevecht, bij het jagen of in oorlog, als mede die middelen en mechanismen die als 46


siermiddel of andere functies gebruikt worden en niet enkel als wapen, zoals voor het aanduiden van rangen of standen.’ Ad.5


Documenten

‘Te gebruiken voor vastgelegde informatie, onafhankelijk van medium of kenmerken. Meestal geschreven, gedrukte of digitale informatie, maar in brede zin ook vastgelegde visuele of akoestische informatie als mede driedimensionale objecten met een specifieke informatieve functie (zoals boeken en prenten)’ De termen zijn ontleend aan de Art and Architecture Thesaurus (AAT) en de MARDOCclassificatie en vertaald naar de collectie van het Muiderslot. Dit houdt in dat bij het afbakenen van de deelcollecties nuanceringen zijn aangebracht binnen de afbakening (scope-note), zodat de term zo optimaal mogelijk voor het museum van toepassing is en de deelcollecties elkaar daardoor niet overlappen. Dit voorkomt onduidelijkheden bij het invoeren van de gegevens en het zoeken ernaar, zodat de kans op gegevensverlies vermindert. Bovenstaande deelcollecties hebben ieder een eigen hiërarchische thesaurus. 3.2.2 Gegevens per deelcollectie Het registratiesysteem bevat op in september 2012 de volgende aantallen per deelcollectie:

Omvang Cultuurhistorische waarde (vb. Deltaplan I, II, III, IV) / schatting Registratiegraad conditie Bewaaromstandigheden Herkomst en eigendom Verzamelbeleid

Interieurinrichting

Huishoudelijke artikelen 311** 7,4% 28,6% 47,3% 15,7% 100% goed redelijk

Schilderijen en beeldhouwwerken 89 38,8% 29,1% 19,4% 12,6% 100% goed redelijk

Wapens en wapenonderdelen 128 4,1% 82,6% 0% 13,2% 100% redelijk redelijk

197* I 7,3% II 81,9% III 10,8% IV 0% 100% goed redelijk

666*** 15% 75% 6% 4% 100% goed goed

100%

100%

100%

100%

100%

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

Nog te formuleren Depot extern / digitale ontsluiting

Gebruik

Documenten

Permanente Permanente Permanente Permanente opstelling / opstelling / opstelling opstelling open open kastdepot kastdepot *inclusief vier geregistreerde vermissingen ** inclusief vier geregistreerde vermissingen ***de collectie documenten bevat vooralsnog de boeken van voor 1850, tekeningen en prenten

47


Bij de definiëring van de deelcollecties is rekening gehouden met de bruikbaarheid van de afzonderlijke deelcollectietermen bij de collectieregistratie van het museum. De termen zijn leidend voor de thesaurus ‘Objecttermen’. Het belangrijkste aspect binnen de thesaurus is het afdwingen van een consequente objectinvoer. Met dit als doel zijn de termen binnen de thesaurus bepaald. Voor iedere term is bepaald hoe op de meest zorgvuldige wijze de meeste diepgang aan een woord kan worden meegegeven, zonder hierbij te vervallen in complexe hiërarchische systemen.

3.3

Juridische status

De inventarisnummers bestaan uit een letter: M(H), B of C, gevolgd door een volgnummer. Niet elk volgnummer bestaat uit een gelijk aantal karakters; in alle gevallen zijn dit er zeven. De eerste vier letters vormen een jaartal dat vaak (niet altijd) terugverwijst naar het jaar waarin het object is verworven. In sommige gevallen - dit betreft voornamelijk objecten die rond het begin van de twintigste eeuw zijn verworven – bestaat het oorspronkelijke volgnummer uit slechts drie cijfers. Bij deze objecten is voor zover mogelijk aan de hand van het oude inventarisboek alsnog een jaartal ingevoegd. De letters indiceren de juridische status van het object. Een M-nummer geeft aan dat het object tot de Rijkscollectie behoort. Het overgrote deel van deze objectcategorie is bij de verzelfstandiging van het museum in 1995 door het Rijk voor steeds een periode van dertig jaar in beheer gegeven aan de Stichting. Het gaat hierbij zowel om objecten die eigendom zijn van het Rijk als om objecten die aan de zorg van het Rijk zijn toevertrouwd. De objecten die na de verzelfstandiging door de Stichting zijn verworven hebben eveneens een M-nummer gekregen en zijn hiermee aangemerkt als Rijkseigendom. In overeenstemming met artikel twee van de beheersovereenkomst dient in overleg met de inspecteur te worden bepaald welke aanwinsten en verwervingen van na 1995 ook daadwerkelijk aan de Staat worden overgedragen om opgenomen te worden in de bijlage bij de beheersovereenkomst. De MH-nummers indiceren het Legaat van de Erven van Hooft uit 1933. Het legaat omvat een aantal boeken en prenten - overwegend portretten van leden van het geslacht Hooft - en een markante collectie 18e-eeuwse memoralia waaronder diverse (portret)medaillons, penningen en miniatuurreliëfs. Het C-nummer wordt gebruikt voor de collectie verworven door de Stichting De Commissie voor de Inwendige Restauratie van het Muiderslot. Deze categorie objecten is expliciet verworven 48


voor de inwendige restauratie van het Muiderslot. In beginsel zijn de objecten overgedragen aan het Rijk, mits de objecten worden gebruikt voor de inrichting van het Muiderslot. Als dit niet langer het geval is, vervallen de objecten in eigendom terug aan De Commissie. Het


stichtingsbestuur kan ertoe besluiten de objecten te verkopen. De B-nummers omvatten alle permanente bruiklenen van derden. De collectie bevat bruiklenen van het Rijksmuseum te Amsterdam, het Legermuseum, het Amsterdam Museum, het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap te Amsterdam en de Rijksdienst Beeldende Kunst. De bruikleenobjecten worden in het registratiesysteem gekenmerkt door de ingangsdatum van de bruikleen. Aan uitgaande en inkomende bruiklenen worden afzonderlijke bruikleennummers toegekend. De gehele collectie is in 1997 getaxeerd. De Rijkscollectie is niet verzekerd. De collectie bruiklenen van De Commissie is verzekerd tegen vervangingswaarde en wordt één keer in de drie jaar opnieuw getaxeerd. Een eerste hertaxatie heeft in 2001 plaatsgevonden. De laatste hertaxatie is in 2011 uitgevoerd.

3.4

Standplaatsregistratie

Het overgrote deel van de collectie is fysiek genummerd; enkele objecten zijn foutief genummerd of hebben nog geen fysieke nummering. De laatste volledige standplaatsregistratie is in mei 2011 afgerond. De fysieke collectie bestond in 2011 uit 1355 objecten.



In % 11 % 27,5 % 61,5 % 100 %


Objecten in Bruikleen 0 0 11 11 1%

Vermissingen 05/2011 0 2 6 8 Stand mei 2011

Conform de richtlijn van het RCE wordt de standplaatsregistratie tweejaarlijks uitgevoerd. Bij de volgende volledige standplaatsinventarisatie medio 2013 wordt ook de fysieke (om)numering van de collectie op standplaats voltooid.

49


Vanaf september 2012 wordt door de firma Helicon Conservation Support driemaandelijks een steekproefsgewijze standplaatscontrole uitgevoerd, die tegelijk dient als basis voor de implementatie van een accurate conditierapportage.

3.5

Documentatie

Het museumarchief is na de verzelfstandiging in 1995 in eerste instantie overgedragen aan de Stichting Rijksmuseum Muiderslot. Het museumarchief is in 2010 professioneel gecatalogiseerd en formeel overgedragen aan het Provinciaal Rijksarchief te Haarlem. Het museum bezit een deels fysiek collectiearchief op inventarisnummer van met name de schilderijen en meeste meubelen. Dit archief bevindt zich in het Poortgebouw aan de Vechtzijde, op de eerste verdieping. De archiefmappen bevatten foto- en diamateriaal en aantekeningen, restauratieverslagen en publicaties. Verder zijn er standplaatsmappen aangemaakt per museaal ingericht vertrek. Hierin zijn zoveel mogelijk de bestaande interieurfoto’s verzameld. De oude objectkaarten van de collectie bevinden zich in een aparte bak. Het oude inventarisboek is niet compleet. De registratie is gedurende bepaalde perioden niet, onvolledig of pas veel later, achteraf gevoerd. Met ingang van 2007 is besloten het oude objectkaartensysteem en het inventarisboek niet langer bij te werken. De gegevens in Adlib zijn nu de standaard voor de hele collectie. De handbibliotheek van het Muiderslot dient ter ondersteuning van de kerncollectie en presentatie van het Muiderslot. De handbibliotheek is administratief gescheiden van de museale boekencollectie en opnieuw geregistreerd en gerubriceerd. De handbibliotheek bevat boeken, tijdschriften en overige documentatie met betrekking tot het Muiderslot, de vesting en de tuinen, de bewoners en de collectie. De handbibliotheek bevindt zich in een afgesloten kast in de ontvangstruimte van het poortgebouw (het ‘aquarium’). De handbibliotheek is niet standaard opgenomen in het literatuurbestand van de collectieregistratie van het museum. Deel van de handbibliotheek in het Poortgebouw 50


4

Behoud en beheer

Axim quianis pel inctametur 4.1

Preventieve conservering

Onder preventieve conservering worden in deze nota alle inspanningen en procedures benoemd die bedoeld zijn om het behoud van de collectie optimaal te garanderen, zonder behandeling van het object zelf. 4.1.1 Standplaatsen Het Hoge Huys In de jaren vijftig van de vorige eeuw is de bel-etage voorzien van vloerverwarming. Ondanks eerdere lekkages is bij de recente restauratie in 2006 besloten de vloerverwarming vooralsnog te handhaven. Het museum blijft alert. Tijdens de laatste grote restauratie en verbouwing in 2006 is het optimaal dichten van de gebouwschil leidraad geweest voor de verschillende klimatologische en conditionele ingrepen aan het gebouw. Desondanks is uit esthetische overwegingen bewust niét gekozen voor het plaatsen van voorzetramen voor de bestaande glasin-loodvensters op de bel-etage; het glas wordt intensief gecontroleerd op breuk en schade. Bij de herinrichting van het Hoge Huys is rekening gehouden met deze kwetsbare factor en zijn bij het opstellen van de objecten de vensternissen zoveel mogelijk gemeden. De meeste meubelen zijn op verhoogde en stabiliserende vlonders geplaatst. In de Bisschopskamer is voor de raampartij aan de pleinzijde een rolgordijn geplaatst om de schilderijen tegen het invallende zonlicht te beschermen. De kozijnen zijn nog niet voorzien van tochtstrippen. Dit blijft een aandachtspunt. Vrije routes In de zelfstandig te bezoeken kasteelruimten met collectie – de voormalige Jachtkamer op de eerste verdieping in de Noordertoren en het Werkvertrek van P.C. Hooft op de eerste verdieping in de Oostertoren - staan de museale voorwerpen achter een glazen wand; de collectie is hiermee beschermd tegen het risico op mechanische schade, maar niet hermetisch afgesloten 51


voor stof en of klimaatwisselingen. Het Werkvertrek van Hooft is gedeeltelijk geconditioneerd (zie verder bij onderstaande paragraaf over de klimaatbeheersing). De deelcollectie Wapentuig is grotendeels ondergebracht in een gesloten monumentale glazen vitrine in de Wapenzaal; vier harnassen staan opgesteld in een tweede vitrine in het Poortgebouw. De conditionele omstandigheden in de grote wapenvitrine is de afgelopen vier jaar gemeten met verplaatsbare dataloggers. De gemeten waarden bewegen zich binnen de hiervoor toegestane variabelen. Ook de klimaathuishouding van de vitrine in het Poortgebouw voldoet inmiddels aan de gewenste bewaaromstandigheden van het opgestelde harnaschement (zie verder 4.1.3). Tentoonstellingsruimten De objecttentoonstellingen worden vanaf 2013 georganiseerd op de Historische Verdieping, in de Overloop en de Kapelaanskamer. Deze vertrekken zijn uit klimatologische oogpunt niet geschikt gebleken voor het presenteren van kwetsbare objecten; de vertrekken zijn niet geconditioneerd en de relatieve luchtvochtigheid is hoog. Proefopstelling prentenkabinet, zomer 2008.

Vijf objecten uit de deelcollectie Interieurinrichting staan permanent opgesteld in deze vertrekken. De vier houten kisten en een houten crucifix zijn voorzien van een volledig afgesloten (plexi)glazen behuizing op een houten vlonder of geplaatst in een gesloten (plexi)glazen vitrine voorzien van een bodemplaat met daaronder sillicagel. Ten behoeve van de tijdelijke objecttentoonstellingen wordt per tentoonstelling gezocht naar passende vitrines, geschikt voor een verantwoorde presentatie van de geselecteerde soorten objecten en materialen. De permanent opgestelde middeleeuwse bergkisten krijgen een definitieve plek op de Overloop; eventueel moet de vitrineombouw van de kisten worden geïntegreerd in de tijdelijke tentoonstellingsinrichting van de objecttentoonstellingen. De glazen wandvitrines met het offerblok en de crucifix, alsmede de gildekist met de gereconstrueerde inventaris van de middeleeuwse kapelinventaris, worden verplaatst naar de Slotkapel.

52


Extern depot Sinds 2005 zijn de fysieke deelcollecties Documenten - boeken, tekeningen en prenten - en de textilia (overwegend tapijten) extern ondergebracht in het depot van het Rijksmuseum in Lelystad.


De collectie tekeningen en prenten toont op inhoud echter de meest concrete invulling van het collectieprofiel van het museum en verdient op die grond een volwaardige plaats in de vaste museale presentatie. De tekeningen en prenten zullen een permanente plaats krijgen in het virtuele digitale museumaanbod op de website van het Slot. 4.1.2 Onderhoud Staat van onderhoud De gebouwen en het terrein (de vestingwallen, de kazematten en de bestrating) worden onderhouden door de Rijksgebouwendienst. Naast de eigen inspecties van de RGD – met de nadruk op apparatuur en elektronica - wordt het kasteel jaarlijks geïnspecteerd door de Monumentenwacht. De objectmanager van de RGD heeft regelmatig overleg met de Slotbewaarder over lopende zaken en eventuele calamiteiten. Het dagelijkse onderhoud in het kasteel is gedeeltelijk uitbesteed aan een erkend schoonmaakbedrijf. Dagelijks worden de vloeren in de opengestelde delen van het kasteel gezogen. De eigen museummedewerkers doen het dagelijks onderhoud in het museaal ingerichte deel van het kasteel – stoffen, zuigen en dweilen - en verzorgen de collectie en exhibits in de routes volgens een uitgewerkt onderhoudsplan, onder toezicht van de major domus en de custos van het kasteel. Tijdens de laatste restauratie (2006) is gestreefd naar een optimale dichting van de gebouwschil, onder meer door het aanbrengen van isolatielagen en dubbele verdiepingvloeren en een goede afsluiting van de verschillende beveiligingscompartimenten in het gebouw. 4.1.3 Klimaatbeheersing Stand van zaken De klimaatbeheersing is en blijft een heikel punt in het gemusealiseerde binnenhuis van een historisch monument als het Muiderslot. Het Muiderslot heeft een eigen klimaat, met een specifieke vochtigheid en specifieke pieken en dalen. In de zomer warmt het gebouw langzaam op. Als de muren eenmaal warm zijn, is het in het gebouw zeer warm. Op een bepaalde manier zijn de objecten en het gebouw zelf hieraan gewend geraakt.

53


De temperatuurschommelingen verlopen geleidelijk dankzij de kenmerkende dikke muren van het Slot; de relatieve luchtvochtigheid stijgt in de meeste vertrekken regelmatig boven de museaal verantwoord gestelde norm voor de meeste categorieën objecten. Ook de zo typerende waterrijke omgeving rondom het kasteel is hier debet aan. Ingrepen in het binnenklimaat moeten beperkt zijn, gericht op behoud en preventie. Mede naar aanleiding van de aanbevelingen in het inspectierapport 1999/2000 van de Inspectie Cultuurbezit van het Ministerie van OC&W is bij de recente derde restauratiefase een effectieve aanpak van de klimaatproblematiek een belangrijk uitgangspunt geweest, zowel bij de verbouwing en restauratie van de gebouwschil, als ook ten aanzien van het locatieplan voor de herinrichting en presentatie van het museaal ingerichte huis. De museale open huisopstelling is om deze reden teruggebracht tot uitsluitend de bel-etage en de Oostertoren. Het Gebouw Beheersysteem (GBS) De vier vertrekken op de bel-etage plus het Werkvertrek van P.C. Hooft op de eerste verdieping van de Oostertoren zijn voorzien van een ingenieus klimaatbeheersingssysteem. Dit Gebouw Beheersysteem (GBS) is een prototype naar het ontwerp van de RGD en door de dienst zelf ingebouwd. Het doel van de klimaatbeheersing is om met minimale ingrepen in bouwkundig en installatietechnisch opzicht, verbeteringen in het binnenklimaat te bereiken door goed ventilatiebeleid. Het GBS heeft drie ijkpunten: aangenaam voor de bezoekers, aangenaam voor de collectie en aangenaam voor het gebouw. De gekozen klimaatbeheersingstrategie gaat dus uit van de prestaties van het gebouw zelf. De bouwkundige schil is waar noodzakelijk gedicht. Het plaatsen van tochtstrips langs de kozijnen in de Gidsroute kan deze dichting nog verder verbeteren. Deze actie ligt bij de RGD. Vijf losse ventilatorkasten zijn op zolder geplaatst en gekoppeld aan de schoorsteenkanalen van de vijf eerder genoemde, museaal ingerichte vertrekken. Het systeem ventileert, filtert (museum-eis) en verwarmt na (comfort-eis). De aansturing is in beginsel gebaseerd op continue metingen en het vergelijken van de parameters met betrekking tot de luchtvochtigheid, temperatuur en luchtkwaliteit (CO2). Het hierbij gehanteerde toetsingskader is vastgesteld in het rapport Binnencondities in het Muiderslot – literatuuronderzoek binnenklimaatrichtlijnen door Mirjam Peters van de TU Eindhoven (2005). Via signaleringsapparatuur en software wordt via de computer gecontroleerd of de waarden in de betreffende ruimten in overeenstemming zijn met de instellingen. Na een eerste evaluatie in 2009 zijn de instellingen waar nodig bijgesteld. 54


Toetsingskader binnenklimaat Muiderslot Grenswaarden

Maximale variatie per dag

Relatieve luchtvochtigheid

40 – 65 % RV

10 % RV

Luchttemperatuur

5 – 25 °C *

CO2 concentratie

Maximaal 1.570 ppm**


*Vanuit de collectie is de wens uitgesproken dat bij voorkeur een constante en lage temperatuur (16 tot 18 °C) gerealiseerd dient te worden. **1.190 + 380 ppm [NPR-CR 1752] Tabel 3.3 Toetsingskader binnenklimaat Muiderslot, ontleend aan het rapport Peters

Evenementenregeling In 2010 is een uitgebreid extern klimaatonderzoek verricht door bureau Boersema Installatie Adviseurs (Bijlage 3). Mede naar aanleiding van deze rapportage zijn de afstellingen van het GBS verder verfijnd door het individueel monitoren en inregelen van de afzonderlijke vertrekken (waar voorheen de Ridderzaal als leidraad werd gebruikt). Bovendien zijn de instellingen nu ook op eenvoudige wijze handmatig aan te passen, waardoor accuraat kan worden gereageerd en worden geanticipeerd op de fluctuerende of te verwachten schommelingen in de klimatologische omstandigheden ten gevolge van de wisselende soorten locatiegebruik (de zogenaamde evenementenregeling). Luchtcirculatie Met het openstellen van het overgrote deel van het kasteel is de luchtcirculatie in delen van het gebouw sterk verbeterd. Door de min of meer continue bezoekersstromen door het kasteel is de kans op acute schimmelvorming bovendien sterk gereduceerd. Uit de bovengenoemde rapportage van Boersema is gebleken dat de ventilatiemogelijkheden van het GBS ten behoeve van de regulering van de ‘ideale’ luchtkwaliteit voor de bezoeker tijdens reguliere openingstijden acceptabel is. De gewenste luchtbehandeling voor bezoekers tijdens pieken (concerten, evenementen), verhoudt zich echter op gespannen voet met de beoogde binnenklimaatcondities met name wat betreft de relatieve luchtvochtigheid. De meeste objecten in de huidige vaste museale presentatie verdragen deze fluctuaties goed. Voor de kwetsbare objecten zoals de schilderijen, zijn lokale oplossingen gezocht door middel van passende klimaatvitrines om de panelen en een goede wandbescherming van de doeken met kapalineplaten. Harnasvitrine Poortgebouw Medio 2007 is het Poortgebouw van het Muiderslot gerenoveerd. In de onderdoorgang (poort) van het gebouw is aan de Vechtzijde een grote vitrine gerealiseerd voor de opstelling van een viertal 55


authentieke harnassen. De inhoud van de vitrineruimte is circa 3,5 m3. De vitrineruimte is vanaf de achterzijde (vanuit de gang en het ‘aquarium’) betreedbaar via twee afzonderlijke toegangsdeuren. De vitrine bestaat aan de voorzijde uit een enkele geharde glaslaag. De ruimte wordt geventileerd door middel van een luchtbehandelingkast. De overwegend ijzeren objecten vereisen een lage luchtvochtigheid. Naar aanleiding van het sterk schommelende binnenklimaat in de vitrine heeft bureau Boersema in opdracht van de RGD in juli 2010 een klimaatonderzoek verricht, met als doel het verbeteren van de luchtbehandeling (Bijlage 4). De aanbevelingen van het rapport zijn in 2011 opgevolgd. De ventilatieluchttoevoer – én daarmee een constante vochttoevoer - vanuit de luchtbehandelingkast is stopgezet en gedicht. In aanvulling op de bestaande vloerverwarming is in de technische ruimte op de vliering boven de vitrine een adsorpsiedroger (luchtdroger) geplaatst, waarmee het aan de vitrine onttrokken vocht, als vochtige lucht wordt afgeblazen in de zolder of naar buiten. De ruimtecondities worden bewaakt door een externe opnemer (hygrostaat met temperatuurmeter), aangesloten op de bestaande klimaatregeling van het Poortgebouw.

56


4.1.4 Instellingen en periodieke controle De vier vertrekken op de bel-etage zijn voorzien van de volgende installaties: -

vloerverwarmingsinstallatie

-

ventilatie-installatie


Op de vliering van de grote zolder van het corps-de-logis bevinden zich: -

5 ventilatiekasten t.b.v. de Ridderzaal, Prinsenkamer, Slotkeuken, Bisschopskamer en het Werkvertrek van P.C. Hooft op de eerste verdieping van de Oostertoren

-

2 regelkasten type RK4 t.b.v. de Ridderzaal en Prinsenkamer; 3 regelkasten type RK5 t.b.v. Slotkeuken, Bisschopskamer en het Werkvertrek P.C. Hooft

De gecombineerde ventilatie- en regelkasten vormen twee afzonderlijke kasten. Het onderhoud, de storingen en periodieke controles van de apparatuur worden uitgevoerd door de firma Honig, in opdracht van de RGD.

De twee GBS-installatiekasten op de vliering van de grote bergzolder van de hoofdvleugel.

Temperatuurregeling in de winter Het vloerverwarmingssysteem bevindt zich in de Ridderzaal, Prinsenkamer, Slotkeuken en Bisschopskamer; niet in de P.C. Hooftkamer in de Oostertoren. De watertemperatuurregeling is gebaseerd op de Ridderzaal, zodanig dat daar automatisch een temperatuur van ca. 17 °C wordt onderhouden. De gebruiker kan zelf de temperatuur verstellen in het GBS. De warmte wordt geleverd vanuit het Kassagebouw via een ondergrondse transportleiding naar de verdeler in de kelder bij de Museumshop op de binnenplaats. Het vloerverwarmingssysteem is continu (24 uur per dag) in bedrijf. De verwarmingsgroep voor de radiatoren in de Taveerne staat op een tijdklok, welke met een overwerktimer kan worden overbrugd. Temperatuurregeling in de zomer De binnencondities in de zomer worden voor een groot deel beïnvloed door de buitencondities en het aantal bezoekers. De ervaring leert dat de binnentemperatuur in de zomer gemiddeld 57


rond de 20 °C blijft, als gevolg van de accumulatie van de dikke muren en het beperkte raamoppervlak. Er is geen koelinstallatie aangebracht. Door te ventileren met buitenlucht (horbeleid) kan de binnentemperatuur verder worden verbeterd. Het horbeleid omvat vijf geselecteerde vensteropeningen, waarbij zich in de directe omgeving geen – kwetsbare – objecten bevinden. Vier vensters zijn voorzien van een vaste hor bevestigd in het buitenkozijn: Wapenzaal (het raam naast het gemakje), Ridderzaal (het onderraam van de raamnis naast de Noordertoren), Slotkeuken (onderraam links van de schouw) en de P.C. Hooftkamer (onderraam in de rechter vensternis aan de tuinzijde). De Bisschopskamer heeft een losse hor, pasklaar voor het linkerdeel van het onderste dubbele kloostervenster in de buitenmuur. Ventilatie in de zomer en winter Per ruimte is een aparte ventilatiekast aangebracht, bestaande uit een bekisting, een filterdeel, elektrische naverwarmer, een ventilator en een regelinstallatie met temperatuur- en vochtvoelers in de ruimte en in de buitenlucht. Via flexibele kanalen in de schoorstenen wordt de lucht via een rooster in de schouw ingeblazen. De lucht wordt aangezogen vanaf de zolder. Via kiertjes in de gevel zal de lucht door overdruk kunnen ontwijken. De ventilatie installatie is bedoeld om de ruimte te conditioneren en/of van verse lucht te voorzien. De ventilatie komt in bedrijf op voorwaarde dat de buitencondities gunstig zijn, om de binnencondities te verbeteren. Deze regeling is gebaseerd op het onderhouden van een luchtvochtigheid van ca. 52 % RV. De regeling wordt overruled als de binnenlucht ‘vervuild’ is door bijvoorbeeld bezoekers (CO2), in dat geval komt de ventilatie in bedrijf, ook al is dit ten nadele van het binnenklimaat. De regeling van het CO2 staat ingesteld op maximaal 1000 ppm CO2. Het museum kan ook deze waarde verstellen via het GBS. Als er ruimten zijn waarvan de relatieve vochtigheid nauwkeuriger moet worden geregeld, kan de gebruiker ter aanvulling een mobiele droger of bevochtiger plaatsen. Ventilatie Ridderzaal De standaardregeling is gebaseerd op het handhaven van een relatieve vochtigheid binnen een acceptabele bandbreedte. Bij bijzondere evenementen is de inregeling gebaseerd op voldoende verse lucht voor de bezoekers. Hiervoor is een zogenaamde evenementenschakelaar ontwikkeld, die door de gebruiker handmatig kan bediend. Met de evenementenschakeling kan zowel de gewenste temperatuur als de luchthoeveelheid in de vijf afzonderlijke zalen worden ingesteld. Bij ventileren in de winter kan, door voldoende mechanische ventilatie in combinatie met het inschakelen van de naverwarmer in de ventilatiekast op zolder, de gewenste temperatuur worden benaderd. Bij ventileren in de zomer wordt de temperatuur van de buitenlucht 58


ingeblazen, er is immers geen koeler. Na een evenement wordt de installatie weer in de automatische stand terug gezet.


Onderhoud GBS

Het onderhoudscontract voor het GBS ligt in beginsel bij de RGD. Het preventieve onderhoud omvat o.a. het schoonmaken van de filters, vervangen van de batterijen, etc. Storingen worden gemeld bij de landelijke storingsdienst van de RGD. De RGD heeft de periodieke controles en het onderhoud van de installaties uitbesteed aan een derde partij. De onderhoudscontracten worden steeds voor een termijn van drie jaar aanbesteed. 4.1.5 Veiligheidszorg Onderhoudsplan en huisregels De omgang en het reguliere onderhoud van de objecten en museale omgeving is vastgelegd in het onderhoudsplan. De huisregels met betrekking tot het omgaan met de museale voorwerpen is iedere museummedewerker persoonlijk beschikbaar gesteld als informatiekatern in De Gids, het interne museumhandboek voor alle museummedewerkers op maat, al naar gelang het individuele takenpakket. De huisregels zijn bovendien opgenomen in het onderhoudsplan, waarin ook het museale onderhoudsschema en de aftekenlijsten van verrichte onderhoudswerkzaamheden zijn samengevoegd. Deze onderhoudsmap is in het bezit van de major domus; de aftekenlijst bevindt zich in de personeelskeuken in het kasteel. Calamiteitenplan Het algemene bedrijfsnoodplan is naar aanleiding van de herinrichting in 2006 herzien en goedgekeurd door de officiële instanties. In 2008 is ook het calamiteitenplan voor de collectie aangepast. Op basis van een reëel risicoprofiel van de kansen en bedreigingen van het gebouw bij een calamiteit, zijn de maximaal haalbare preventiemaatregelen voor de verschillende collectieonderdelen en standplaatsen beschreven en uitgewerkt. Het collectiedeel is inmiddels in het bedrijfsnoodplan geïmplementeerd.

4.2

Actieve conservering en restauratie

Met actieve conservering wordt bedoeld het geheel van maatregelen en handelingen dat erop is gericht de toestand van het object te consolideren, verval tegen te gaan en/of te voorkomen. Restauratie is het geheel van handelingen en het daaraan voorafgaande onderzoek om een beschadigd of gedeeltelijk verloren gegaan object in een van te voren gedefinieerde toestand terug te brengen. 59


4.2.1 Conditie De algemene conditie van de museumcollectie is goed. Jaarlijks worden de meubelen, schilderijen, de koperen kronen en de textilia door een collectiemedewerker van buiten geïnspecteerd. Indien noodzakelijk wordt een restaurator geraadpleegd en wordt in overleg met het hoofd collectie een passend restauratieplan opgesteld en de restauratie uitgevoerd. Rapportage en pestmanagement Vanaf september 2012 zijn de kwartaalinspectie en conditierapportage van de collectie in huis professioneel uitbesteed aan de firma Helicon Conservation Support middels een jaarlijks opzegbaar onderhoudscontract. Helicon verzorgt de klimaat monitoring en rapportage, doet luchtkiemgetal metingen ten behoeve van de schimmelmonitor (uitgangspunt: meting van een ¼ van alle ruimtes in het kasteel, middels een dwarsdoorsnede door de ruimte van hoog naar laag en van links naar rechts) en het pestdieren monitoring (de controle op biologische aantastingen volgens het vijf stappenplan van het ICN (pluis in huis): Voorkomen – Blokkeren – Detecteren – Beperken – Bestrijden). Verder verzorgt het bedrijf ieder kwartaal een aselecte steekproef van de gehele collectie ten behoeve van de conditierapportages en het al dan niet noodzakelijke bijsturen van het algemene risicomanagement. Het eerste jaar wordt als nulmeting in alle vertrekken van de Gidsroute een steekproef gehouden. Jaarlijks wordt 1/5 deel van de collectie getoetst; na vijf jaar is de volledige collectie in kaart gebracht. Van ieder object wordt een beknopte conditierapportage gemaakt. Na vijf jaar is ieder object bekeken en kan aan de hand van de rapportages worden bekeken in hoeverre de fysieke staat van het object veranderd is. Onderhoud Tot 2008 werden de meubelen jaarlijks één á twee keer in de boenwas gezet en werd al het koperwerk gepoetst. Deze vorm van regulier onderhoud is stopgezet. Voortaan wordt per individueel object in overleg met de restaurator bepaald wanneer een meubel moet worden ingewreven. Alle kroonluchters zijn door een metaalrestaurator eenmalig gedemonteerd en grondig gereinigd. De kronen worden uitsluitend met handschoenen aangeraakt en drie á vier keer per jaar met een zachte doek en warm water afgenomen. Omgevingsfactoren Het Hoge Huys is ingericht in bewoonde sfeer. In overeenstemming met de inrichting is dit deel van het kasteel uitsluitend te bezoeken onder begeleiding van een professionele gids. Met het openstellen van de twee nieuwe publieksroutes door het kasteel, is ook de souterrainverdieping vrij toegankelijk gemaakt en ontsloten. In de ruimte grenzend aan de Taveerne is een deel van de voormalige caterkeuken herbestemd als garderobe en voorzien van publiekskluisjes. 60


Met deze ontsluiting en faciliteiten is een belangrijke stap gezet in de klimaatproblematiek betreffende de begeleide rondgang door het ingerichte huis. De gasten worden door de gids opgehaald in de Taveerne en betreden, zonder natte jassen en tassen, via het souterrain de


Oostertoren waar de Rondleiding door de Gouden Eeuw op de bel-etage begint. De rondleidingen staren op vaste tijden en duren gemiddeld 30 minuten. Per rondleiding worden in principe 25 personen toegelaten. Incidenteel worden in het hoogseizoen maximaal 40 bezoekers toegelaten in de rondleiding; in dat geval wordt de P.C. Hooftkamer in de Oostertoren overgeslagen en start de rondleiding in de veel grotere Bisschopskamer.

4.2.2 Preventie Afwegingen ten aanzien van de passieve conservering en preventie van de collectie worden mede bepaald uit esthetisch oogpunt vanwege de presentatie in bewoonde sfeer. Replica’s Een aantal kwetsbare objecten is vervangen door replica’s, zoals de roemerglazen op de tafels, de losse koperen kandelaren en het beddengoed. Replica sitsen kinderdekentje 61


Uit oogpunt van educatie is per ruimte in de rondleiding een zogenaamde kinderkist geplaatst met een aantal replicaobjecten welke tijdens de (kinder)rondleiding worden gebruikt en mogen worden aangeraakt. Passieve conservering De koperen kronen in de opstelling die niet meer worden gebruikt, zijn of worden gelakt. Alle meubelen en een aantal massieve stoelen langs de muren zijn op passende vlonders geplaatst; enkele stoelen worden in de opstelling gestabiliseerd door een vloermal tegen de muurplinten, waardoor de objecten niet in aanraking kunnen komen met de witgekalkte ruwe muren. Alle schilderijen op doek zijn van een achterplaatbescherming voorzien. De panelen zijn allemaal voorzien van een op maat gemaakte klimaatvitrine in de oorspronkelijke lijst. Florale presentaties Bloemen maken een onmisbaar deel uit van de vaste presentatie in het Hoge Huys. De unieke wijze van toepassing wordt in belangrijke mate bepaald door de historische functie van het bloemwerk in relatie tot het gebruik van de verschillende vertrekken. De florale composities onderstrepen de representativiteit van het museum als voormalige ambtswoning van de Baljuw van het Gooi. De arrangementen worden gedurende het zomerseizoen vervaardigd door de Muzen van het Muiderslot: een actieve groep bloemenvrijwilligers die onder leiding van conservator Yvonne Molenaar dagelijks met materialen uit de eigen tuinen van het kasteel, historische arrangementen verversen en controleren. Tijdelijke escherming Tijdens bijzondere ontvangsten en museale evenementen worden de tafels en kasten in het museale deel van het kasteel ter bescherming voorzien van een gecoat bovenkleed met zachte ondergrond, op maat gesneden en zoveel mogelijk in de kleur van het object.

62


Tentoonstellingsobjecten De meest zeldzame en enkele zeer kwetsbare stukken worden slechts incidenteel getoond. Dit geldt vooral voor een aantal voorwerpen van textiel. In de Prinsenkamer is de originele 19e-


eeuwse quilt in de beddenkoets vervangen door een replica van deze lappendeken. In het kinderledikantje ligt een replica van het zeldzame, vroeg 18e-eeuwse doorgestikte sitsen kinderdekentje in de vaste opstelling. De beide authentieke quilts zijn geconserveerd en zijn opgeslagen in het depot in Lelystad. De wapencollectie en de harnassen zijn opgenomen in de vrij toegankelijke Ridderroute. Voor de wapens in de Wapenzaal is een monumentale museale wapenvitrine ontworpen, waarin de wapens aan de hand van drie middeleeuwse thema’s worden getoond: de soldaat, de ridder en het toernooi.

Oorspronkelijke harnasopstelling Jachtkamer. Het aantal is gereduceerd in verband met de schoonmaak.

De harnascollectie is opgedeeld. Tegenwoordig staan vijf harnassen met stokwapens ceremonieel opgesteld in de Jachtkamer achter een beschermende glazen wand. De overige vier harnassen staan als ‘welkomstgarde’ opgesteld in een passende vitrine onderin de poort van het Poortgebouw. De vitrine is voorzien van een klimaatinstallatie.

63


5

Gebruik van de collectie

5.1

Onderzoek en educatie

Dé rondleiding Gouden Eeuw Het ingerichte deel van het museum is uitsluitend te bezichtigen onder leiding van een professionele gids. Met de aanstelling van het bewaardersechtpaar Reder in de jaren dertig van de vorige eeuw, werd de rondleiding door het Muiderslot geprofessionaliseerd en afgestemd op het geschiedenisonderwijs in die tijd: de tijd van de schoolplaten met de nadruk op het rijke vaderlandse verleden en het culturele klimaat ten tijde van Hooft en de Muiderkring.

Schoolplaat J.H. Isings, Een zomermiddag met de Muiderkring (bijgewerkte versie uit 1952)

Dit gebeurt al bijna honderd jaar in min of meer dezelfde vorm, tot educatie en genoegen. Lange tijd was dit bovendien de enige manier om het kasteel te bezoeken. De rondleiding is mét de voortdurende wijzigingen en verschuivingen in de inrichting weliswaar steeds mee geëvolueerd, maar een groot deel van het standaardverhaal blijkt nog nimmer aan zeggingskracht te hebben ingeboet. Sterker nog, ondanks verwoede pogingen van het museum om de laatste jaren meer differentiatie en wisselende verhalen in de rondleiding aan te bieden, leidt de behoefte van de bezoeker steeds weer terug naar een aantal vaste ingrediënten in de standaardtekst. 64


Dé rondleiding door het Muiderslot met de vele spreekwoorden en gezegden is cultureel erfgoed op zich gebleken! Generatie op generatie bezoekt


het kasteel en herinnert zich als van gisteren de

´klinkende munten´ en de legende van de bakker van Eeklo. Hét Muiderslotverhaal levert een belangrijke bijdrage aan een stukje kennisoverdracht en behoud van ons rijke vaderlandse verleden. Naar Cornelis van Dalem en Jan van Wechelen, De bakker van Eeklo (1550-1600), Bruikleen Rijksmuseum

Wapengekletter De wapenopstelling is volledig afgeschermd. Voorheen werden de werking en toepassingsmogelijkheden van verschillende typen slag- en stootwapens gedemonstreerd door de gids tijdens de rondleiding door de Wapenzaal. Dit zeer gewaardeerde onderdeel van de vroegere rondleiding is met de huidige vitrineopstelling verloren gegaan. Het museum is niet alleen voornemens om de museale wapencollectie verder uit te breiden, maar ook om regelmatig demonstraties te programmeren van het historische wapentuig, tijdens bijzondere dagen of openstellingen. De Grote Overdekte weergang, direct grenzend aan de Wapenzaal, biedt kansen voor beide!

65


Illustratief De collectie Documenten is niet toegankelijk voor het publiek. De omvangrijke collectie tekeningen en prenten dient vooral een ondersteunende en illustratieve functie, mede ten behoeve van onderzoek en educatie. Dankzij de virtuele ontsluiting van de prenten in de Museumtour zal deze deelcollectie haar oorspronkelijke functie kunnen vervullen. De canon van het Muiderslot Het Muiderslot bestrijkt zeven eeuwen geschiedenis. Aan de hand van een informatieve tijdbalk in de Slotkapel worden de belangrijkste hoogte- en dieptepunten uit die geschiedenis aangereikt in de vorm van de verschillende bouwfasen, de belangrijkste bewoners, historische gebeurtenissen en plattegronden. Het verhaal wordt uitvoeriger belicht in de permanente videopresentatie in hetzelfde vertrek. Beperkte bronnen De middeleeuwse geschiedenis van het Muiderslot is het meest unieke ‘verkooppunt’ van het museum, waarmee het zich binnen het culturele aanbod onderscheidt. Veelgestelde vragen van bezoekers impliceren een duidelijke behoefte aan meer informatie over met name de middeleeuwse woongeschiedenis van het kasteel. Het daadwerkelijk reconstrueren van de opengestelde woonvertrekken met een middeleeuwse inrichting in de vrije routes duidt op meerdere bezwaren. Authentiek middeleeuws meubilair is zeldzaam en dus zeer kostbaar en kwetsbaar. Bovendien ontbreken de hiervoor noodzakelijke bronnen over de specifieke inrichting van het Muiderslot in de middeleeuwen. De oude Grafelijkheids Rekeningen geven slechts inzage in het onderhoud van het kasteel en een beperkte inventaris van overwegend het aanwezige bouwmateriaal en wapentuig. Grafelijksheids Rekening uit 1387.

66


De inventarissen geven wel inzicht in de verschillende specifieke ruimte in het kasteel, die naar functie of afmeting zijn benoemd: zo bezat het Slot in ieder geval een sale, een groote sale, een scryfcaemer, een koecken en bottelarije aan de saele; verder in ieder geval een turfkelder, een


brauhuijs, een galerye en een cruijtcamerken. Helaas geven de bronnen nauwelijks inzage in de verdere inrichting van het Slot. Iedere baljuw bracht vermoedelijk zijn persoonlijke inventaris mee. Om op korte termijn toch tegemoet te komen aan de informatiebehoefte van de bezoekers, heeft het museum gekozen voor de planvorming van een ingericht miniatuur Muiderslot, te dateren omstreeks de eerste helft van de 15e eeuw. Uit deze periode stammen vermoedelijk de oudste, nog bestaande inwendige interieurverfraaiingen van het Slot: de schouwboezem en kapitelen in de Prinsenkamer en Kemenade. Na 1450 verliest het kasteel bovendien de kenmerkende maar kwetsbare middeleeuwse rieten dakbedekking en worden alle torens en daken voorzien van zwarte leisteen. Met de keuze voor een poppenhuisachtige, interactieve (speelgoed)vorm meent het museum een tastbare en educatieve vorm te hebben gevonden voor het op een verantwoorde wijze presenteren van de voortgang van het middeleeuwse interieuronderzoek en de fragmentarische kennis over de middeleeuwse inrichting en bewonersgeschiedenis van het kasteel. Bovendien bieden illusionaire presentaties zoals die met de Peppers’s ghost techniek, verrassende mogelijkheden voor het invoelbaar maken van het dagelijkse leven op een kasteel in de middeleeuwen. De presentatievorm van een poppenhuis leent zich bovendien uitstekend voor tussentijdse aanpassingen en uitbreidingen, al naar gelang de voortgang van het onderzoek en of nieuwe inzichten van de experts in het veld. Het miniatuurslot wordt opgesteld in de Hoge Torenkamer in de Ridderroute. Het poppenhuis zou gefaseerd kunnen worden opengesteld en nadrukkelijk in het onderzoeksveld worden gepresenteerd en gepromoot als een gesamtkunstwerk van de verschillende onderzoeksdisciplines, dat mogelijkheden biedt voor de tastbare ontsluiting van nieuwe inzichten en verworven kennis over het wonen en leven op een kasteel in de middeleeuwen. Miniatuur grachtenpand in museum Het Grachtenhuis in Amsterdam. 67


Eeuwig moes Met de tuinen draagt het museum in belangrijke mate bij aan de instandhouding van een uniek stukje cultuurerfgoed in Nederland. De verworven kennis door het opkweken en opnieuw in cultuur brengen van het historische genenmateriaal van deze oude sier- en nutsgewassen, wordt ook gebruikt in de teelt van moderne gewassen, door het afwenden van plantenziekten. Het Muiderslot werkt nauw samen met het Centre for Genetic Resources, the Netherlands te Wageningen en de hieraan gelieerde werkgroep Eeuwig moes. Beide instellingen leveren zaden voor de Muiderslottuinen, op voorwaarde dat het museum een deel van de nieuwe zadenoogst – na eerst een volledige groei-bloei cyclus te hebben doorgemaakt - retour zendt naar de genenbank, en op deze wijze dit groene erfgoed vermeerderd en bijdraagt aan de instandhouding van deze oude cultuurgewassen.

5.2

Vaste presentatie

Collectie-uitbreiding In aansluiting op de uitbreiding van de vaste presentatie van het museum met het verhaal van zeven eeuwen waterdefensie en de rol van het Muiderslot tijdens de inzet van de verschillende Waterlinies in het Waterschild, beoogt het museum een aanvullende uitbreiding van de collectie Wapentuig, in nauwe samenwerking met het Legermuseum. Overeenkomstig de thematische presentatie van de bestaande collectie, wordt een tweede wapenvitrine gerealiseerd in de Grote Overdekte Weergang, met als thema de wapenuitrusting en het harnascement van de soldaat in de linie. Franse troepen trekken over de lek, januari 1795. Schoolplaat G.B. Wolters, Groningen.

68


Instructief Ter ondersteuning van de beoogde wapendemonstraties worden de mogelijkheden onderzocht van een derde


demovitrine met bruikbaar historisch wapentuig, geschikt voor het demonstreren van historische wapenhandelingen. De soldaten in vroeger tijd exerceerden eindeloos. Ze werden eindeloos gedrild in de diverse militaire bewegingen zoals het laden van de musket, positie nemen, richten, schieten en plaats maken voor de man achter je. Het werd er zo ingestampt, dat de soldaten deze handelingen zelfs in het heetst van de strijd nog uit konden voeren. Illustratieblad uit Wapenhandelinghe van Jacob de Gheyn II, 1607. Collectie Legermuseum.

Aanvulling permanente presentatie De nog af te bakenen en te complementeren museale boekencollectie rond P.C. Hooft, zal worden opgenomen in de permanente inrichting van het Werkvertrek van P.C. Hooft. De boeken krijgen een standplaats in een hiervoor te realiseren, geconditioneerde vitrine, ingepast in de oude archiefkast in de kamer. Een inhoudelijke ontsluiting wordt gedeeltelijk digitaal gerealiseerd door middel van de P.C. HooftboekenApp voor tablet PC’s, als het resultaat van een beoogt jaarlijks samenwerkingsproject met de winnaar van de P.C. Hooftprijs, met ingang van 2015.

5.3

Objecttentoonstellingen De objecttentoonstellingen worden in het voor- en naseizoen geprogrammeerd, steeds voor een beperkte duur van circa zes weken. De objecttentoonstellingen zijn in eerste instantie bedoeld voor de cultureel geïnteresseerde vijftig plusser en de reguliere museumbezoekers. De objecttentoonstellingen worden geprogrammeerd op de Historische Verdieping van het kasteel, op de Overloop en in de Kapelaanskamer, te bereiken via de ingang van de Oostertoren. Als uitgangspunt dienen onderwerpen en of bijzondere objecten uit de eigen canon en collectie van het Muiderslot. 69


Voor de realisatie van de tentoonstellingen wordt steeds gezocht naar geschikte bruikleengevers en eventuele tentoonstellingspartners, die de betreffende objecttentoonstellingen op andere locaties presenteren. Met de objecttentoonstellingen worden accenten en verdiepingslagen aangebracht in relatie tot en ter versterking van de eigen kerncollectie en presentatie. De tentoonstellingen worden volgens een vast stramien opgebouwd: (A) introductie – (B) verdieping – (C) koppeling – (D)verbinding. (A)

(B)

(C)

70


(A)De introductie van het onderwerp of type object vindt plaats op de Overloop door middel van de presentatie van enkele tentoonstellingsobjecten, A-teksten en waar mogelijk ondersteund door audio/videomateriaal.


(B)De verdieping wordt geprogrammeerd in de Kapelaanskamer aan de hand van diverse voorwerpen uit de eigen collectie en met aanvullende bruiklenen, al dan niet afkomstig van samenwerkende partners uit het museale veld. (C)De koppeling wordt gemaakt tijdens de rondleiding in de Gidsroute. De inrichting van iedere tentoonstelling wordt gekenmerkt door één specifieke kleur als themadrager; door middel van eenzelfde kleuraccent rond de bijbehorende voorwerpen in de Gidsroute, wordt visueel een verbinding gelegd met de eigen kerncollectie en vaste presentatie van het museum. Soms zullen tijdelijk voorwerpen en objecten aan de vaste presentatie worden toegevoegd of worden vervangen door alternatieve objecten. De gids zal inhoudelijk de gerelateerde voorwerpen en verhalen toevoegen aan de rondleiding. (D)De thematische verdieping en verbinding van de tentoonstellingsonderwerpen worden verankerd middels een herkenbare reeks catalogi: Muiderslotkaternen, samengesteld door het hoofd Collectie van het museum, in samenwerking met betrokken experts uit het veld en of medewerkers van de samenwerkende tentoonstellingspartners.

5.4

Digitale toegankelijkheid

De overheid streeft naar een maximale digitale ontsluiting van de Collectie Nederland. Het Rijksmuseum Muiderslot onderschrijft dit streven van harte en draagt hieraan bij in de vorm van zowel de digitale Museumtour op de website van het museum, alsook door middel van de gratis MuiderslotApp: een complete museumgids in pocketformaat voor zowel Iphone als android smartphones. Het Muiderslot heeft hiermee op een zeer illustratieve wijze zowel de publieksinformatie van het museum als het overgrote deel van de rijkscollectie van het museum in 2013 voor een breed publiek toegankelijk gemaakt.

71


5.5

Bruikleenverkeer

Het Muiderslot heeft 11 objecten in permanent bruikleen gegeven. Kasteel Groeneveld presenteert twee 17e-eeuwse pendant portretten van het echtpaar Hasselaer door B.S. Bolomey (1775). Het Gelderse kasteel Doorwerth toont een 18e-eeuwse kinderstoel en Huis Zypendaal beheert twee stuks haardgerei, een kaarsenkroon, vier 18e-eeuwse stoelen en een bijpassende tafel. In principe is het museum een voorstander van het beginsel van collectiemobiliteit. Ondanks dat het overgrote deel van de collectie is opgesteld in de eigen permanente presentatie, biedt het museum voldoende speelruimte voor samenwerking en bruikleenverkeer. Aanvragen worden in principe altijd gehonoreerd; objecten gerelateerd aan de eigen thematische objecttentoonstellingen worden tijdens de duur van de tentoonstelling in huis niet uitgeleend. Objecten uit de vaste opstelling worden bij voorkeur in de winter in bruikleen aangeboden vanwege de eigen beperkte openingstijden.

5.6

Niet-museaal gebruik museumzalen

Cultureel podium Het Muiderslot en de vesting bieden unieke podia voor diverse typen culturele ontvangsten, optredens en concerten. In het kasteel wordt bij voorkeur zonder versterking gemusiceerd. De komende beleidsperiode zal de podiumfunctie van het Muiderslot verder worden versterkt, bij voorkeur als podium voor jong talent, met de bijzondere nadruk op de opvoering van werken van Hooft en uit de Gouden Eeuw. In de voetsporen van Hooft biedt het Muiderslot ruimte voor muziek, poëzie en theater. Opvoering Hoofts’Warenar door theatergroep De Kale (2009) op het slotplein en de vesting van het Muiderslot

72


Hooft heeft voor het gebruik van de Ridderzaal als podium zelf de grondslag gelegd. Niet alleen kwam hier tijdens zijn baljuwschap de top van het culturele leven van de Republiek samen, maar in 1618


ensceneerde hij hier al het door hemzelf en Samuel Coster geschreven toneelstuk Isabelle, ter gelegenheid van de ontvangst van de Stadhouder Prins Maurits. Dit maakt de Ridderzaal van het Muiderslot vandaag de dag

niet alleen het oudste, maar tegelijk het enige nog als zodanig functionerende podium uit de Gouden eeuw! Ontvangsten Tijdens ontvangsten wordt een deel van de collectie in de6 Bisschopskamer, Slotkeuken en Ridderzaal verplaatst naar de aangrenzende Prinsenkamer en of de P.C. Hooftkamer. Het betreft hier vooral stoelen en enkele banken. De overige tafels en kisten worden afgedekt met een beschermend dekkleed. Afhankelijk van het type ontvangst kunnen tot 100 stoelen worden opgesteld in de Ridderzaal. Deze stoelen staan opgeslagen in de Westertoren op de bel-etage. De capaciteit voor een diner in dezelfde ruimte is maximaal 80 couverts. In de Bisschopskamer en Slotkeuken worden uitsluitend statafels en of uitgiftepunten geplaatst. Er vinden geen bereidingsactiviteiten plaats in de museale vertrekken. De koperen kronen en enkele grote schouwkandelaren worden gebruikt tijdens een ontvangst. In overleg met de brandweer is de minimale plaatsingshoogte van de kaarsen 1,5 meter. De tafelkandelaren die tijdens ontvangsten worden gebruikt zijn replica’s van een 17e-eeuws origineel uit de museale collectie. Trouwlocatie Het Muiderslot is een officiële trouwlocatie van de gemeente Muiden. De huwelijken kunnen worden voltrokken in de Ridderzaal of in de Slotkapel van het kasteel. Trouwen is alleen mogelijk buiten de openingstijden van het museum.

73


6

Projecten 2013-2016

6.1

De collectie als drager van geschiedenis in het echt

Het Muiderslot kent een hoog en een laag seizoen. En heeft daluren en piekuren. Het laagseizoen en de daluren bieden ruimte voor nieuwe initiatieven en alternatieve vormen van presentatie. Tijdens het hoogseizoen (schoolvakanties en weekenden) positioneert het Muiderslot zich als een museale dagattractie - nadrukkelijk géén attractiepark! - met meer beleving. Daarvoor wordt het bestaande aanbod verrijkt met extra evenementen en podiumactiviteiten als ridders, Walewein en de Valkenier. Zo zal de bezoeker langer blijven en meer geld besteden. Het attractiedenken gaat ervan uit dat het Muiderslot niet alleen de doelgroep die in het museum geïnteresseerd is aanspreekt, maar ook de doelgroep die een leuk dagje uit wil en iets interessants wil zien. Ook vanuit het educatieve oogpunt is het interessant om deze doelgroep beter te bereiken. In het laagseizoen en in de daluren wil het Muiderslot meer bezoekers trekken door onder meer een positionering als podium voor verdieping voor de doelgroep actieve senioren. Hiervoor is een activiteitenprogramma ontwikkeld met tijdelijke thematentoonstellingen rond een beperkt aantal bijzondere objecten, aangevuld met lezingen en cursussen in samenwerking met instellingen zoals De Vrije Academie voor Kunsthistorisch Onderwijs. Op basis van de kernwaarden en mogelijkheden van de collectie en de uitgangspunten van het museumbeleid zoals geformuleerd in dit rapport, staan voor de komende beleidsperiode een reeks deelprojecten op stapel, welke in afzonderlijke jaar- en projectplannen verder zullen worden uitgewerkt. De projectplanning ziet er op hoofdlijnen als volgt uit:

•

Museumtour online

2013

•

Tentoonstelling Gouden spreuken van P.C. Hooft

2013

•

Twee objecttentoonstellingen per jaar, inclusief deelkaternen

2013-2016

•

Buitententoonstelling Europese Topkastelen

2014

•

Uitbreiding van de vaste presentatie in de middeleeuwse routes

2014-2016

•

Digitale ontsluiting van de deelcollecties prenten en boeken

2014-2015

•

Realisatie van het middeleeuwse miniatuurkasteel

2016

74


6.2

Projecten

6.2.1 Museumtour online


De website van het Muiderslot is het belangrijkste communicatiemedium van het museum. Het aantal directe sitebezoeken is groot (bijna 60%). De Museumtour voorziet in een tweeledige behoefte: het virtuele museumbezoek boeit en werft de nog te ontvangen fysieke museumbezoeker; tegelijkertijd biedt het virtuele museum verdieping en een bindende factor voor de eerder ontvangen museumbezoeker, van wie de interesse is gewekt. Middels de Museumtour is bovendien de Rijkscollectie van het museum grotendeels digitaal ontsloten. De verbeelding van het verleden De Museumtour toont 360º-opnamen van alle publiekstoegankelijke vertrekken van het kasteel, waaronder het ingerichte Hoge Huys. Er kan digitaal worden ingezoomd op een aantal beeldbepalende voorwerpen, ensceneringen en/of objecten uit de stijlinterieurs, die illustratief zijn voor de onderliggende visies en uitgangspunten van de verbeelding van het verleden. De objecten worden ook in deze context toegelicht. De objecten worden geplaatst in hun samenhang gedurende de verschillende inrichtingsfasen (Cuypers, Koot, nu). Verder worden ze uitgediept in relatie tot de specifieke deelcollectie waartoe zij behoren.

Screenprint tijdlijn Museumtour

75


De overdracht is meer dan de basale objectinformatie. Het object wordt ook nadrukkelijk belicht binnen de ensemblewaarde van het gemusealiseerde interieur en uitgelicht in termen van de specifieke bijdrage van het betreffende voorwerp aan de steeds veranderende beeldvorming van de inrichting. 6.2.2 Tentoonstelling Gouden spreuken van P.C. Hooft ‘Nyet sonder Hooft, Noyt sonder Hart’ In aansluiting op het activiteiten rondom het Gouden Eeuw Jaar van Amsterdam, kan Amsterdam Castle Muiderslot niet achterblijven. Het Muiderslot organiseert in 2013 twee objecttentoonstellingen rondom toonaangevende personages uit de kring van P.C. Hooft; gedurende het zomerseizoen wordt de Gidsroute gekleurd met “Gouden Spreuken” van de beroemdste bewoner van het kasteel, in aanvulling op de vele spreekwoorden en gezegden van de Rondleiding Gouden Eeuw. Hooft was een taalvirtuoos en bovendien een groot voorvechter van het schrijven in de eigen moerstaal. Alsof zijn eigen betogen nog niet daadkrachtig genoeg waren, besloot Hooft vele van zijn brieven met oude wijsheden en bekende zinsneden uit zijn tijd. Maar hij componeerde bovendien zijn eigen Apopfthegmata, ‘Gouden Spreuken’, als voetnoten onderaan de bladzijden van onder andere Henrik den Grooten, zijn biografie over het leven van de Franse koning Hendrik IV. De voortreffelijke kernspreuken doen nog niets af aan hun oorspronkelijke zeggingskracht. Wat te denken van: ‘Groote toekoomsten zijn zelden zonder eunjer* voorspel.’ [* akelig, ijsselijk] ‘Oorber* ende lichtdoenlijkheidt bewegen zeer tot onderwindt.’ [* voordeel] ‘Lof strekt betaling by vuidigen* ende vroomen. Een vorst, die deze munt niet weet te doen gaan, komt hoopen gelds te kort.’ [* ondeugenden] ‘Gerucht mompt (*) een meenighte.’ [* misleidt] (Bron: Apophthegmen, of Gouden Spreuken van Pieter Corneliszoon Hooft, uitgegeven door P.G. Witsen geysbeek. Te Amsterdam, bij G. Portielje. 182).

De 19e-eeuwse Hooftkenner Jacobus Scheltema vat deze spreuken in zijn Redevoering over de Brieven van P.C. Hooft als volgt samen: ‘Geene bladzijde zal men uitlezen, of een ieder heeft in de tijden, die wij beleefd hebben, de bevestiging van deze uitspraken proefondervindelijk gezien.’ Tijdens de rondleiding wordt aandacht besteed aan het genre van dergelijke kernachtige spreuken en wat Hooft ermee voor zou kunnen hebben gehad.

76


4.2.3 Twee keer per jaar objecttentoonstellingen, inclusief e-katernen De programmering van de objecttentoonstellingen beoogt in de kern het verdiepen en verbreden van de kerncollectie van het museum, in overeenstemming met de gekozen themajaren.


2013 De cultuur in de Gouden Eeuw

Tessel Schade Liefde en leed in de Gouden Eeuw 29 maart t/m 12 mei 2013 Marritgen Tesselscha(de) Roemersdr. Visscher werd geboren op 25 maart 1594, enkele maanden nadat haar vader op kerstavond een enorm financieel verlies leed ten gevolge van een grote scheepsramp bij Texel. Roemer Pieterszn. Visscher was graanhandelaar en assuradeur, woonachtig op de Gelderse (indertijd Engelsche) Kade in Amsterdam. Tijdens kerstavond 1593 vergingen meer dan 40 volgeladen koopvaardijschepen tijdens een hevige storm voor het eiland Texel. Visscher verloor weliswaar een aanzienlijk deel van zijn aardse vermogen, maar niet zijn vertrouwen en dankbaarheid voor de geboorte van deze gezonde jongste spruit van het gezin. Tesseltje zou dankzij haar naam, dit levensadvies van haar vader nimmer vergeten. De jonge Tessel groeide, samen met haar oudere zussen Anna en Geertruy, op in een inspirerend omgeving, mede dankzij de toonaangevende rol die haar vader bekleedde in de Rederijkerskamer d’Eglantier en de inspirerende bijeenkomsten in ’t zalig Roemer-huis, waar de creatieve ‘huisregels’ van Roemers’ Tafelrecht de toon bepaalden. Hier maakt zij onder andere kennis met de jonge Pieter Hooft en ontstaat een vriendschap voor het leven. In de tentoonstelling wordt de nadruk gelegd op de veelzijdige opvoeding van Tessel in de traditie van Thomas More, in dienst van haar lotsbestemming als deugdzame en geletterde gesprekspartner in het huwelijk. In 1623 trouwt Maria Tesselschade met de zeeofficier Allard Crombalch en verhuist het paar naar Alkmaar. Tessel zal echter, tot aan haar dood, een graag geziene gast op het Hoge Huys blijven en de geschiedenis optekenen als ‘Muze’ van de Muiderkring. Hendrick Goltzius, Krijttekening van een vrouw (voorheen benoemd als Tesselschade), ca. 1605; Amsterdam Museum. 77


De Muiderkring De cultuurcoryfeeën van toen en nu 22 september t/m 3 november 2013 Een feestmaal op het slot te Muiden, gesitueerd voor de oorspronkelijke schouw in de Ridderzaal. Moritz toont een reëel ogend beeld van een feestelijke maaltijd van de Hoofts met een keur aan literaire coryfeeën uit overwegend de Amsterdamse burgerij: de opgeroepen herinnering van een geïdealiseerd historisch moment. Louis Moritz, Een feestmaal op het slot te Muiden [..], 1847.

Desalniettemin is de setting en zijn de meeste afgebeelde personages goed identificeerbaar weergegeven. Naast de Hoofts zijn Roemer Visscher en zijn dochters Anna en Tessel aanwezig; verder in ieder geval Maria van Reigersberch, Vondel, Huygens, Vossius, een nog zeer jonge Barlaeus en vermoedelijk de schrijvers Van den Burgh, Brosterhuysen en Jan Vos. Zij maakten allen deel uit van de culturele elite van de stad. Maar wie zijn de culturele stadscoryfeeën van nu? Zijn het de vrije geesten, afgebeeld op Het Amsterdamse Schuttersstuk? Of de verkozen leden van De Kring, de kunstenaarssociëteit van Amsterdam? De tentoonstelling legt verbanden tussen de gasten van toen en nu. Amsterdam Castle Muiderslot, podium voor een nieuwe kring!

Aldert Mantje en Henk Schiffmacher, Het Amsterdamse Schuttersstuk (2001), Amsterdam Museum. 78


2014 Muiderslot als internationaal topkasteel

Ridders van Oranje Hollandse ridderordes van toen en nu


2 april t/m 13 mei 2014

De Gouden plakwinnaars van de Olympische Spelen werden ook dit jaar bij thuiskomst geridderd in de Orde van Oranje-Nassau. Maar wat betekent het ridderschap vandaag de dag? Wie zijn die ridders van nu? Wat hebben zij met Oranje?

Epke Zonderland, geridderd in de Ridderzaal van Den Haag

De geschiedenis van het Muiderslot kent diverse soorten ridders. De beroemdste ridder is ongetwijfeld Graaf Floris V. Hij werd in 1277 tot ridder geslagen en stichtte twee jaar later zijn eigen ridderorde. De Orde van Sint Jacob, vermoedelijk opgericht op 25 juli, de naamdag van Floris en tevens devotiedag van de heilige St. Jacob, schutpatroon van de Orde. Op dezelfde dag zouden de eerste twaalf edelen geridderd zijn in de Ridderzaal in Den Haag. Maar Floris sloeg zowel edellieden als gewonen ‘mannen’ tot ridder. Dit leverde hem het predikaat ‘Der Keerlen God’. Maar zijn ridders boden hem niet het protegé dat hij verwachten mocht: Floris werd door twee van zijn eigen ordebroeders vermoord! Zowel Gerard van Velzen als Gerard van Amstel zouden ridders van Sint Jacob zijn geweest… Helaas zijn de historische bronnen voor de wapenfeiten van Floris’ Orde verloren gegaan. Zowel de oude als nieuwe ridders van de huidige Soevereine Orde St. Jacob in Holland blijven daardoor een omstreden broederschap. Maar ook P.C. Hooft was ridder: hij werd in 1639 door de Franse koning Lodewijk XIII geridderd in de Orde van SintMichiel, uit dank voor zijn indrukwekkende monografie over het leven van diens vader Hendrik IV. Hooft bevond zich hierdoor in het illustere gezelschap van beroemde Vaderlandse ordebroeders als kapitein Frans Banning Cock – van de Nachtwacht! - en admiraal Michiel Adriaensz de Ruyter. Maar wat bracht het ridderschap Hooft in de praktijk? Ridders van Oranje wordt een tentoonstelling over de do’s en dont’s van échte ridders, vroeger én nu! Adelsdiploma van P.C. Hooft, 21 maart 1639 (Collectie Muiderslot).

79


Graaf Willem II – keizer van Europa Rooms-Koning had het (bijna) voor elkaar 23 september t/m 4 november 2014 Hoe een eenvoudige Hollandse graaf het schopte tot beoogd keizer van het Heilige Roomse Rijk. Willem II stamt uit het Huis van Holland, in 1227 (of 1228) geboren te Leiden als zoon van graaf Floris IV en Machteld van Brabant. Zijn vader stierf tijdens een toernooi en Willem werd op zevenjarige leeftijd officieel de nieuwe graaf van Holland en Zeeland. In 1239 nam de nu meerderjarige Willem het bestuur van zijn graafschappen zelf ter hand. Willem ontpopte zich als een grenzenloze strateeg; een kerneigenschap die ook zijn zoon Floris V zal kenmerken. Op politiek gebied steunde hij de machtige hertog Hendrik II van Brabant, die op zijn beurt zou bewerkstellingen dat zijn neef op 3 oktober 1247 werd uitverkoren als koning van het Duitse Rijk. Een koningschap, bedoelt als eigenlijke opstap tot het keizerschap. Maar de graaf moest hier wel iets voor doen… Willem II in keizerstenue, uit middeleeuws handschrift Hendrik van Heessel, Stadsbibliotheek Antwerpen

Willem II werd benoemt als tegenkoning van Frederik II, die in 1245 door de paus was afgezet en geëxcommuniceerd. Vóór zijn daadwerkelijke kroning moest hij zelf de kroningsstad Aken op de aanhangers van Frederik II veroveren. De belegering duurde vijf maanden. De overwinning volgde dankzij de Westfriezen, die de stad op spectaculaire wijze met bronwater hadden laten onderlopen. Uit dank werd hij in 1248 gekroond tot Roomskoning van het Rooms-Duitse rijk. Kroning door de paus zou hem de titel keizer brengen… Pas na de dood van Frederik II in 1250 kreeg Willem II daadwerkelijk de steun van de paus en de meeste vorsten dankzij zijn huwelijk met de Elizabeth van Brunswijk in 1252. Voor zijn beëdiging moest Willem in 1255 zelf de kroningsinsignia veroveren uit de Duitse burcht Trifels. Maar in plaats van door naar Rome, vertrok de graaf naar Holland vanwege een intern geschil met opstandige onderdanen: de Westfriezen: dezelfde Westfriezen die zijn koningskroon bereid hadden! Op 28 januari 1256 reed Willem in vol ornaat en vertrouwen zijn enorme leger vooruit… Tot zover de prelude: de tentoonstelling plaatst Willem II in zijn verdiende perspectief! 80


2015 Het Muiderslot als schrijvershuis van P.C. Hooft


P.C. Hooft De man, de prijs en de straat Voorjaar 2015 De man aldus Vondel: ‘het brein, gespitst op 't roer der Staaten te regeren, en 's wereldts Oceaan met kloekheit te braveeren, de geest, die Tacitus en d' oudtste dichters tart, besloot natuur in 't Hooft, herbooren uit Sandrart, die hooft- en halscieraet des Ridders heeft vergeeten, de duitsche lauwerkroon, en fransche koningsketen.’ Portret ten have lijve van P.C. Hooft, gravure J. Sandrart, berijmd door Joost van den Vondel, 17e eeuw.

De prijs: € 60.000,-. De P.C. Hooft-prijs voor Letterkunde behoort tot de belangrijke literatuurprijzen in het Nederlandse taalgebied. Deze oeuvreprijs wordt jaarlijks afwisselend toegekend voor proza, essayistiek en poëzie. De P.C. Hooft-prijs is ingesteld in 1947. In dat jaar werd op 21 mei de 300ste sterfdag van Pieter Corneliszoon Hooft herdacht. De prijs wordt jaarlijks rond zijn sterfdag uitgereikt. De PC. ‘Bij ons in de PC’ is een realityshow over rijke mensen met presentator Jort Kelder. De naam refereert naar de P.C. Hooftstraat, die in de wandelgangen 'de PC' wordt genoemd en waar de meeste reportages worden opgenomen. De man was groots in zijn eigen tijd. De prijs is begeerlijk onder schrijvers. De PC is vooral het speelterrein van de rijken. Waar plaatst dat Hooft nu? Wat is zijn rol, invloed en betekenis anno nu. ‘P.C. Hooft – de man, de prijs en de straat’: een mooie insteek voor een eigen realityshow! 81


Heldenverhalen Idolen en rolmodellen van Floris en Pieter Cornelis Najaar 2015 Kinderen groeien op met helden, vroeger en nu. Oorspronkelijk is een held een moedige figuur die in (religieuze) mythes, sagen of legendes grootse daden verricht. Helden en heldinnen kunnen bestaande, fictieve of historische personen zijn, maar altijd worden zij geconfronteerd met rampspoed en gevaar. Door moed en een bereidheid tot zelfopoffering strijden zij voor de goede zaak, het ‘grotere’ geheel. Het zijn stuk voor stuk morele uitblinkers! Heldenverering is van oudsher een politiek middel van heersers en politici voor hun eigen missie of persoonsverheerlijking. Helden zijn cultureel- en tijdsgebonden. De heldencultus in de klassieke oudheid speelde met de verering van vergoddelijkte helden zoals Herakles, Perseus en Achilles of helden van (half)goddelijke oorsprong, die in hun daden de menselijke vermogens ver te boven gaan. Dit geldt voor zowel de Griekse heroi als de twintigste-eeuwse superhelden als Super- en SpiderMan. De held van Floris V was Alexander de Grote. Zijn leermeester Jacob van Maerlant debuteerde rond 1260 met Alexanders geesten - de eerste Nederlandse Alexanderroman over de heldendaden van deze zo beroemd geworden koning van Macedonië. Alexander leefde van 356 tot 323 v.Chr. Ondanks zijn korte levensduur veroverde hij een groot deel van de toen bekende wereld, tot in India. Al tijdens zijn leven werden over hem de meest wonderbaarlijke verhalen verteld. De parallel tussen Alexander en Floris wordt al in het eerste hoofdstuk duidelijk gemaakt: zijn eerste heldendaad bestaat uit de wraak op de man die zijn vader de dood injoeg… Beide komen op gruwelijke wijze ook zelf om het leven? Toeval of versmelting? Pieter Cornelis had een heel andere held: Publius Cornelius Tacitus (ca. 56-117), een Romeins consul, historicus, schrijver en redenaar. Tacitus wordt door velen gezien als Romes grootste historicus ooit! De jonge schrijver Hooft waagde zich niet alleen aan een puriteinse vertaling van zijn grote meester, maar liet zich zelfs portretteren gelijk zijn held! De tentoonstelling Heldenverhalen toont grote en kleine helden van vroeger en nu

82


2016 Wonen in de middeleeuwen Ir. Pierre Cuypers Een ode aan dé Kastelendokter van Nederland


Voorjaar 2016

Precies honderd jaar geleden werd architect Petrus Josephus Hubertus (Pierre) Cuypers (1827–1921) in 1916 benoemd tot erelid van De Commissie voor de Inwendige Restauratie van het Muiderslot van 1882. Hij tekende niet alleen voor de neorenaissance inrichting van de Ridderzaal, maar was tegelijk eindverantwoordelijk voor de volledige restauratie van het Muiderslot als vervolmaakte middeleeuwse waterburcht. Cuypers was naast ‘kastelendokter’, vooreerst een kerkenarchitect. Als zoon van een kerkenschilder groeide hij op in een kunstminnende omgeving. Tijdens zijn architectuurstudie in Antwerpen kwam hij in aanraking met de Vlaamse neogotiek. Na een rondreis door het Duitse Rijnland keerde hij terug naar zijn geboorteplaats Roermond en werd in 1851 benoemd tot stadsarchitect. In 1852 richtte hij zijn eigen werkplaats aan huis op: het beroemde Atelier Cuypers-Stoltzenberg – het huidige Cuypershuis - broedplaats van het neogotische interieur in Nederland. Cuypers was een leerling en vriend van de Franse architect en architectuurtheoreticus E.E. Viollet-le-Duc (1814–1879). Hij werd bekend door zijn vele restauraties van met name middeleeuwse gebouwen en een toonaangevende figuur ten tijde van de neogotiek. Viollet-leDuc restaureerde onder meer de middeleeuwse citadel van Carcassonne en de Notre-Dame in Parijs. Zowel Viollet-le-Duc als Cuypers verwezenlijkten niet alleen aan het einde van hun loopbaan het ultieme middeleeuwse droomkasteel: Kasteel de Haar versus het kasteel van Pierrefonds; zij deelden dezelfde restauratie-ethiek. De controverse van restauratieprojecten zoals die van het Muiderslot waren gelegen in het beginsel zelf: Rijksbouwmeester Cuypers en zijn architect Berden creerden een ‘historisch perfecte’ en ideale middeleeuwse waterburcht. Kantelen werden rijkelijk toegevoegd; weergangen overdekt, zonder dat hiervoor het historische bewijs bestond. Desondanks is het vooral dankzij de bemoeienis van dezelfde fantasievolle wonderdokters, dat een monument als het Muiderslot behouden is gebleven en de inwendige restauraties van Cuypers voor zover mogelijk in ere worden hersteld! 83


‘Als de wijn is in de man is de wijsheid in de kan’ / ‘[men moet] eten wat de kok schaft’ De welvoorziene keuken in de middeleeuwen Najaar 2016 Het indrukwekkende laatmiddeleeuwse keukenstuk naar Joachim de Bueckelaer in de Slotkeuken van het kasteel toont een keur aan smakelijke groenten en etenswaar. De tentoonstelling gaat in op de recepturen, bereidingsvormen en vele spreekwoorden en gezegden die ontleend zijn aan onze keuken van weleer. Aan de hand van oude herbaria en receptboeken, middeleeuws keukengerei en kookbenodigdheden wordt de welvoorziene keuken van voorheen op ‘ spreekwoordelijke wijze’ uit de doeken gedaan. Bijzondere aandacht zal ook worden besteed aan de middeleeuwse tafelbereiding. Het begeleidende e-katern krijgt de vorm van een soort Muiderslotbadeker - een helder en gedetailleerd middeleeuws huishoud(hand)boekje van de meid van Floris, met kasteelspijzen, schoonmaaktips en overige wijsheden van en over het dagelijks leven in Floris’ tijd. Geïnspireerd op De verstandige kok, een transcriptie van het meest populaire Noord-Nederlandse kookboek uit de 17e eeuw: De verstandige kock of Sorghvuldighe Huyshoudster. Dit oorspronkelijke kookboek verscheen in 1669 als onderdeel van een handleiding voor welvarende buitenhuisbezitters, getiteld 'Het vermakelijk landleven'. Het is het enige gedrukte Noord-Nederlandse kookboek uit de zeventiende eeuw, waarvan de sporen nog steeds zijn terug te vinden in de kookboeken van deze tijd.

84


6.2.4 Samenwerking Europese topkastelen Voor 2014 staat de internationale profilering van Amsterdam Castle Muiderslot op het programma, door het initi‘ ren van een internationale samenwerking met andere middeleeuwse


en opengestelde topkastelen van Europa, in de vorm van een op te richten internationale topkastelen museumalliantie. Voor de uitwerking van een concreet projectplan worden de eerste contacten gezocht in Benelux verband, met het Gravensteen in Gent en kasteel Vianden in Luxemburg: alle drie gerekend tot de 100 mooiste middeleeuwse kastelen van de wereld!

Wereldranglijst van de Top 100 van middeleeuwse kastelen. Bron: www.topkastelen.nl.

Criteria alliantieparners Potenti‘ le partners voor de alliantie moeten minimaal voldoen aan de definitie van een kasteel, zoals gehanteerd voor de internationale ranglijst van topkastelen: Ò Een kasteel is een middeleeuws gebouw dat de functies van verdedigbaarheid en bewoonbaarheid combineert, door het verschaffen van woonruimte en verdedigbaarheid aan een beperkte groep mensen vari‘ rend van een adellijke familie met een paar dienaren tot een kleine hofhuishouding en een militair garnizoen tot een maximum van ongeveer vijftig personen. Essentieel hierbij is dat deze groep mensen in een afhankelijkheidsrelatie staat tot Ž Ž n persoon of instelling.Ó (bron: Jansen, H.L. e.a., 1000 jaar kastelen in Nederland, Utrecht, 1996) 85


Samengevat voldoet een écht kasteel aan de volgende eisen: -

Gebouwd in de middeleeuwen

-

Bewoond door een groep mensen (max. vijftig)

-

Verdedigbaar

-

De groep mensen staat in een afhankelijkheidspositie tot één persoon of instelling

Internationale synoniemen voor een kasteel: zijn burcht, Burg, stronghold of Château fort. Een bijzonder geval is de stadsburcht. Deze onderscheidt zich van een ommuurde stad wanneer het kasteelgedeelte afsluitbaar is van de stad en de stadsmuur. (bron: Oman, C. Sir, Castles, New York, 1978) Maar wat maakt een kasteel een topkasteel? De topkastelen-ranglijst hanteert de volgende criteria: “Allereerst: De uitstraling van een kasteel, een combinatie van zijn strategische ligging waardoor het kasteel het landschap lijkt te domineren, de vormgeving die schoonheid paart aan een ontzag inboezemende afschrikking en de gebruikte materialen waardoor het kasteel lijkt te versmelten met zijn omgeving. Grachten met ophaalbruggen, torens met kantelen, zalen met kruis en zwaard en kerkers en geheime gangen staan symbool voor rechtspraak en bescherming maar ook voor onderdrukking en wreedheid. Een topkasteel roept beelden op van een historie van belegeringen en veroveringen, beroemde bewoners en gevangenen, verwoesting en wederopbouw en bevestigt de mythes en de spookverhalen.” Naast de eerder genoemde insteek met Beneluxpartners in 2014, kan de Europese topkastelenalliantie de jaren erna verder worden uitgebreid. Steeds zal gezocht worden naar optionele partners met een brede publiekstoegankelijkheid en bij voorkeur een collectie van (inter)nationale allure. In aanmerking komen onder andere het beroemde Engelse Dover Castle te Kent en of Bodiam Castle, een vergelijkbare waterburcht als het Muiderslot. Omwille van zijn roemruchte geschiedenis kan natuurlijk ook het Schotse Edinburgh Castle niet ontbreken. Verder valt te denken aan de stadsburcht Caernarfon Castle in Wales of het Franse middeleeuwse ‘paleis’ Château de Saumur langs de Loire.

86


Het 12e-eeuwse rotskasteel Burg Eltz haalt de hoogste Duitse notering op de wereldranglijst, alsook het imposante Oostenrijkse rotskasteel Festung Hohensalzburg. De indrukwekkende havenburcht Kalmar Slott vormt de eerste Zweedse notering op een 37 e plaats.


Internationale tentoonstelling ‘Topcastles of Europe’ Het projectplan omvat in ieder geval de gezamenlijke programmering van een grote rondreizende fototentoonstelling, naar het voorbeeld van de manier waarop heeft Hongarije, tijdens het halfjaarlijkse Europese voorzitterschap in 2011, invulling heeft gegeven aan de culturele verbintenis tussen Spanje, België en Hongarije. Door middel van een monumentale fototentoonstelling in de publieke ruimten van Brussel, Barcelona en Boedapest is de architectonische verbintenis gelegd tussen deze drie Europese steden op basis van het werk van hun (wereld)beroemde Art Nouveau architecten: Victor Horta, Antoni Gaudi and Odon Lechner. Gedurende zes weken werden in dit geval 50 megafotoprints tentoongesteld aan de hekken van achtereenvolgens het National Museum in Boedapest, de Sagrada Familia in Barcelona en het Koninklijke Stadspark in Brussel. Een gezamenlijk logo vormde de verbindende schakel.

Het Muiderslot heeft hiertoe inmiddels de eerste contacten gelegd met het ECF (European Cultural Foundation), de Europese equivalent van het Prins Bernhardfonds, als penvoerder en belangrijkste subsidiepartner.

87


6.2.5 Uitbreiding van de vaste presentatie in de vrije publieksroutes In overeenstemming met de ingezette lijn van verdiepen en verbreden van de collectie middels de objecttentoonstellingen, wordt ook de vaste museale presentatie in de vrije middeleeuwse routes de komende jaren verder versterkt en uitgebreid. Grote overdekte Weergang Ter versterking van de nieuwe verhaallijn van zeven eeuwen strijd met en tegen het water, wordt ingezet op de realisatie van een uitbreiding van de historische wapencollectie met een derde objectvitrine in de Grote Overdekte Weergang, grenzend aan de Wapenzaal. Het uitgangspunt voor de nieuwe presentatie is het thema ‘Patriotten en veteranen’, met het accent op de 18e en 19e eeuw - de tijdspanne van de Hollandse waterlinies tot aan de Stelling van Amsterdam. In eerste instantie wordt gezocht naar een samenwerking met het Legermuseum in de vorm van een uitbreiding van de permanente bruikleen. In samenhang met de beoogde wapenpresentatie leent deze locatie zich bovendien uitstekend voor het geven van demonstraties historische wapenhandelingen. Ook hiervoor zal een afgesloten demovitrine worden gerealiseerd. Voorzolder Het uitgangspunt voor de presentatie op de Voorzolder in de Ridderroute is het tonen van 700 jaar geschiedenis van het Muiderslot aan de hand van diverse objecten, fragmenten en rekwisieten.

D.O. Voorzolder door bureau Platvorm, 2006

88


In het themajaar Internationaal Topkasteel (2014) wordt de zolder verder ingericht met een educatieve presentatie Ô de kisten van FlorisÕ . Aan de hand van de bewaard gebleven inventarislijsten van Floris V is het mogelijk een re‘ el beeld te schetsen van de kasteelinventaris


van onze beroemde graaf. De kisten worden opgenomen in de interactieve kinderspeurtocht.

Deelpresentatie Ô Kisten van FlorisÕ , D.O. Voorzolder door bureau Platvorm, 2006

Schatkist Erven Hooft Ook voor de volwassenen voorziet de Voorzolder op termijn in een aantal verrassende aanvullende collectiepresentaties.

89


Zoals de schatkist van de Erven Hooft. Het legaat van de 18e-eeuwse baljuwtak van Mr. Hendrick Hooft Danielsz. omvat een bizarre collectie momorabilia. De miniscule penningen, kwetsbare medailles en overige preciosa lenen zich bij uitstek voor een intieme, semiverborgen schatkistachtige vitrinepresentatie op de schaars verlichte zolder. De presentatie van het Legaat Erven Hooft staat gepland voor 2015, tijdens het themajaar Schrijvershuis van Hooft. Cuypers’ schouw als casestudy De voormalige schouwlambrisering van P.J.H. Cuypers uit de Ridderzaal is in 2009 grondig gerestaureerd. De schouwpartij is compleet, op de vier zandstenen schouwkolommen na. Terugplaatsing van de schouw in de Ridderzaal is geen optie. Eerdere plannen voor het realiseren van een Cuyperskabinet in de aangrenzende Noordertoren zijn op beleidsinhoudelijke grond verlaten. Het museum is voornemens de schouw als solitair object te herplaatsen op de Voorzolder, als onderdeel van de zelfstandig te bezoeken Ridderroute. De presentatie wordt bij voorkeur gerealiseerd in 2016, in aansluiting op de objecttentoonstelling over de architect Cuypers als ‘kastelendokter’ van Nederland. In de schouw wordt aandacht besteed aan de dilemma’s van het bewaren: een casestudy in het licht van 130 jaar museumgeschiedenis van het kasteel. De schouwpresentatie wordt ondersteund met diverse schoolplaten en in samenhang met de bewaard gebleven, originele handbeschilderde glas-in-loodmedaillons van het atelier Cuypers met de wapens van alle slotvoogden tot P.C. Hooft uit de Ridderzaal.

Schoolplaat J.H. Isings, Een zomermiddag met de Muiderkring (bijgewerkte versie uit 1952) 90


Werkvertrek P.C. Hooft In het themajaar 2015 staat het Muiderslot als schrijvershuis van Hooft centraal. Het streven is


om dit jaar de museale collectie boeken en

handschriften van Hooft permanent onder te brengen in het Werkverkvertrek van P.C. Hooft op de eerste verdieping van de Oostertoren. In de oude vroeg 17e-eeuwse archiefkast (C1914170) zal een zogenaamde open depotopstelling worden gerealiseerd van de geselecteerde deelcollectie. De kast staat achter glas. De museumcollectie boeken van Hooft is niet volledig. Om die reden is gekozen voor een permanente museale opstelling, in plaats van het toegankelijk maken van deze deelcollectie voor studiedoeleinden. Geïnteresseerden in de werken van Hooft vinden hun weg naar de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam. Deze biedt niet alleen passende studiefaciliteiten, maar bovendien het complete oeuvre van de schrijver, inclusief alle bewaard gebleven, originele brieven van P.C. Hooft. Het interieur van de archiefkast zal worden voorzien van geconditioneerde vitrines voor de boeken. De boeken worden opgesteld met boeksloffen en dienen vooral een ondersteunende, representatieve functie binnen de presentatie van het Werkvertrek. De inhoud van de werken van Hooft zullen virtueel en thematisch worden ontsloten, bij voorkeur in samenwerking met de jaarlijkse winnaar van de P.C. Hooftprijs. Hooft aan het woord Ter verlevendiging van het Werkvertrek van Hooft krijgt de schrijver in 2015 zelf het woord… Middels een virtuele versie van het in de kamer gehangen portret van Jurriaan Ovens zal Hooft de bezoeker straks persoonlijk toespreken en enkele beroemde frasen uit zijn poëzie op Hoof(t)se wijze declameren. Het ‘sprekende schilderij’ is bedienbaar in meerdere talen, ter ondersteuning van de informatieoverdracht en profilering van P.C. Hooft als de Shakespeare van Holland. Want had Hooft Engels geschreven in plaats van het puriteinse Hollands, dan had hij ’s-werelds beroemde dichter zeker naar de kroon gestoken!

91


6.2.6 Digitale ontsluiting deelcollecties boeken en prenten Aanvulling content Museumtour: slideshows Muiderslot De programmering van 2014 voorziet in een tentoonstelling van de tekeningen en prenten van het Muiderslot uit de eigen deelcollectie Documenten. De tentoonstelling wordt online gepresenteerd middels de Museumtour. Meerdere slideshows tonen het Muiderslot vanuit het zuiden, het westen, het noorden en het oosten.

Het Muiderslot vanuit het zuiden

Het Muiderslot vanuit het westen

Het Muiderslot vanuit het noorden

Het Muiderslot vanuit het oosten

De P.C. HooftApp voor tablet PC’s In juni 2012 is de nieuwe editie van de gedichten van P.C. Hooft gepresenteerd; de laatste uitgave in de Deltareeks door uitgeverij Atheneum, Polak & Van Gennep. Voor deze leesuitgave (die teruggaat op de wetenschappelijke tekstuitgave van P. Tuynman en G.P. van der Stroom uit 1994) hebben de auteurs Johan Koppenol en Ton van Strien de gedichten herspeld en van uitleg voorzien in toelichtingen, woordverklaringen en een nawoord.De lyriek van Hooft is hiermee toegankelijk gemaakt voor een breed publiek.

92


Nieuwe is bovendien de bijdrage van Natascha Veldhorst: zij heeft melodieën bij de liedteksten gezocht, de muzieknotatie toegevoegd en een beschouwing Hooft enpel de muziek geschreven. Aximover quianis inctametur Daarnaast voerde zij de regie over de cd met liederen die bij het boek is gevoegd; iets dat Hooft zelf bij zijn uitgever niet voor elkaar heeft gekregen! Op 29 juni 2012 nam Yvonne Molenaar, hoofd Collectie en Presentatie van het Muiderslot, het eerste exemplaar in ontvangst van de nieuwe editie van de gedichten van P.C. Hooft, gepresenteerd in de bibliotheek van het Nederlands Letterenfonds te Amsterdam.

Ook in 2012 vierde de Dichters van Muiden het tweehonderdjarig bestaan van de stad met een poëzieevenement rondom de beroemdste dichter van Muiden: P.C. Hooft. Zeven hedendaagse dichters lieten zich inspireren door de grote meester. De handgeschreven gedichten worden van oktober tot december tentoongesteld op het Muiderslot, in het Werkvertrek van P.C. Hooft.

Sonnet door Diana Ozon, 15 september 2012.

Poëzie is hot. Niet voor niets wordt in 2013 de eerste poëzieweek georganiseerd; Anna Enquist schrijft het eerste poëziegeschenk. “Poëzie is echt iets van deze tijd, waarin we dankzij de sociale media steeds meer korte teksten lezen”, aldus directeur Van Nispen van de Stichting CPBN. Voortbordurend op de groeiende populariteit van poëzie en de hernieuwde aandacht voor de lyriek van Hooft, is het museum voornemens om in 2015 - in samenhang met de nieuwe boekenpresentatie in het Werkvertrek van P.C. Hooft - een inhoudelijke en interactieve ontsluiting van de werken van Hooft te realiseren, voor met name een jong en internationaal publiek, in de vorm van een HooftApp voor tablet PC’s.

93


Het streven is om de jaarlijkse winnaar van de P.C. Hooftprijs te inviteren om een selectie te maken uit teksten en poëzie van Hooft en zich hierdoor te laten inspireren of deze juist te becommentariëren. Het zou wenselijk zijn dat de App vervolgens ook mogelijkheden zou bieden voor een eigen reflectie van of dialoog met de gebruiker. De App wordt jaarlijks geupload en vernieuwd. De App kan bovendien worden ingezet voor het educatieproject Kasteeljuweel, de jaarlijkse dichtwedstrijd voor jongeren van 12 – 16 jaar. 6.2.7 Middeleeuwse miniatuurkasteel Hoge Torenkamer De Hoge Torenkamer leent zich bij uitstek als locatie het miniatuur Muiderslot. Afdalend van de majestueuze torentrap zal het nauwkeurig op schaal uitgevoerde middeleeuwse kasteel een indrukwekkende blikvanger zijn. Het miniatuur-Muiderslot geeft antwoorden op een aantal van de meest gestelde vragen van onze bezoekers over het hoe en wat van het leven in de middeleeuwen op het Muiderslot. De keuze voor het reconstrueren van het Muiderslot omstreeks de eerste helft van de 15e eeuw is ingegeven door de vroegste, nu nog aanwezige en bekende interieurverfraaiingen in het kasteel. In 1450 werden bovendien de rieten daken van het kasteel vervangen voor het huidige leisteen. Het miniatuur-Muiderslot van vóór 1450 is in de grondvorm gelijk aan het huidige kasteel en geeft als bouwwerk een interessant vergelijk met de huidige, deels gedachte middeleeuwse vorm en uitstraling van het Muiderslot anno nu. Reconstructie Muiderslot anno 1450, © DeRode3D

Met het reconstrueren op schaal van de mogelijke middeleeuwse inrichting van het Muiderslot, hoopt het museum een aanzet te doen tot verdere verdieping van het middeleeuwse interieuronderzoek. Hiertoe zal het museum haar expertise en de voortgang van het onderzoek digitaal toegankelijk maken via onder meer een museumblog op de nieuwe website van het Muiderslot en door actieve participatie op professionele digitale netwerksites en via forumproviders als Linkedin.

94


Het miniatuurkasteel maakt een belangrijk deel uit van de thematische en educatieve doelstellingen van de Ridderroute (het presenteren van het leven op een grafelijk kasteel). Om die reden beoogt het museum tegelijk een mate van interactiviteit en levendigheid in deze


presentatie, overeenkomstig de overige exhibits in de middeleeuwse routes. Ter verlevendiging van het minatuur-Muiderslot is gekozen voor ‘levende ensceneringen’ in de vertrekken, met behulp van Pepper’s ghost (PG). Deze techniek vindt zijn oorsprong in de toneelillusie, maar is inmiddels een beproefd concept in diverse pretparkattracties en museale presentaties.

PG ‘Huiskamerconcert’ in de salon van Het Grachtenhuis door Dutch Igloo (2010)

95


Tot besluit

Meer middeleeuwen op het Muiderslot! En hier houdt het niet op… Vooruitlopend op de nationale discussie over de herziening van het museumbestel heeft het Muiderslot in deze nota alvast het vizier geopend op de rol van het museum na 2016. De focus is gericht op nog meer middeleeuwen op het Muiderslot. Met bijzondere aandacht voor de ware betekenis van het adeldom in de Middeleeuwen. Maar ook het verder uitdiepen van de bestuurlijke hervormingen en de modernisering van het middeleeuwse waterbeheer zoals ingezet door Rooms-koning Willem II. Tot slot zal de focus worden gericht op de internationale banden en strategische bondgenootschappen van het voorname Hollandse Gravenhuis, en in het bijzonder natuurlijk die van bouwheer Floris V. Toonaangevende nationale geschiedenis die het Muiderslot als geen ander binnen Nederland Museumland zou kunnen en moeten kunnen blijven presenteren.

96


Bijlagen

Axim quianis pel inctametur 1

Missie en doelstellingen Stichting Rijksmuseum Muiderslot - periode 1997 tot 2016

1995 Statutair luidt de missie van de Stichting Rijksmuseum Muiderslot sinds de oprichting in 1995 als volgt: de stichting stelt zich ten doel representatieve collecties samen te stellen, in stand te houden en te presenteren van voorwerpen van geschiedenis en kunst betreffende het Muiderslot. Het Muiderslot omvat de van oorsprong middeleeuwse burcht, de bijgebouwen, de vesting en de tuinen. Aan de hand van wetenschappelijk onderzoek, het ontsluiten en presenteren van de gebouwen, het terrein en de collecties beoogt de stichting een zo breed mogelijk publiek te informeren over en interesseren voor de ontwikkeling van zeven eeuwen geschiedenis van het Muiderslot. 1997-2000 In het beleidsplan 1997-2000 is de bovengenoemde missie als volgt uitgebreid: 'Verzamelen, bestuderen, tentoonstellen, registreren, beheren en conserveren van het slot en de collectie, de vesting en de tuinen, zodanig dat ook bij een wijziging in de maatschappelijke context het slot een gaaf geheel blijft.' 2001-2004 In het beleidsplan 2001-2004, ‘Muiderslot, open podium tot vermaeck’, zijn de bestaande missie en doelstellingen met een aantal nieuwe functies en doelen aangevuld. Het Muiderslot: -

is van iedereen

-

staat voor een uniek ensemble (‘sfeer’)

-

biedt verrassingen

-

richt zich op nieuwe publieksgroepen

-

geeft jong talent op het gebied van podiumkunsten de ruimte

-

schenkt educatie veel aandacht

-

is digitaal bereikbaar

-

onderneemt.

2005-2008 ‘Muiderslot ontsloten’ is de toepasselijke titel van het opeenvolgende beleidsplan 2005-2008.

97


Aansluitend op de bestaande hoofdlijnen zet het museum een volgende logische stap richting een verdere verbreding van het museumaanbod. De burcht zelf wordt het museale topstuk van de collectie en leidraad voor de presentatie van zeven eeuwen geschiedenis van het kasteel. Gedurende deze beleidsperiode is het accent gelegd op het vormgeven van de ontdekking van de middeleeuwen op het Muiderslot. De traditionele ensemblewaarde van het 17e-eeuwse Hoge Huys is bewaard en verder versterkt met de herinrichting van de bel-etage en de Oostertoren. De Historische Verdieping met expositieruimte, een prentenkabinet en de kleine filmzaal toont zeven eeuwen Muiderslot in woord en beeld. 2009-2012 Tijdens de afgelopen beleidsperiode is de presentatie verder uitgebreid met de nadruk op de 19e eeuw, de rol van het water, de verbeeldingsgeschiedenis van het museum en een verdieping van bestaande thema’s en aandachtspunten in relatie tot de Nederlandse Canon. 2013-2016 De focus in het nieuwe beleidsplan ‘ Geschiedenis in het echt’ is gericht op het actief profileren van het Muiderslot als hét kasteel van Nederland met ruim zeven eeuwen gezaghebbende geschiedenis, op een eigentijdse wijze verteld en vertaald naar het hier en nu. Het Muiderslot vertelt op de echte historische locatie vier belangrijke verhalen uit de Nederlandse geschiedenis: 1. Graaf Floris V en de bestuurlijke hervormingen van het middeleeuwse graafschap Holland 2. Zeven eeuwen waterdefensie (van slotgracht tot waterlinie) in termen van vriend en vijand 3. P.C. Hooft en de Gouden Eeuw 4. De 19de-eeuwse mythevorming van de Muiderkring en de verbeelding van het vaderlandse verleden Het museum beheert de gebouwen, collecties, vesting en tuinen als een zakelijke onderneming met culturele activiteiten (collectiebeheer, presentatie, educatie, rondleidingen en podium) en ondersteunende commerciële activiteiten (winkel, horeca en locatieverhuur). Daarvoor zijn deskundige medewerkers en betrokken vrijwilligers van groot belang. Het Muiderslot werkt samen met overheden, onderwijs, musea, fondsen en bedrijfsleven.

98


2

Ethische Code Musea


99


100



101


102



103


104



105


106



107


108



109


110



111


112



113


114



115


116



117


118

Nota Notacollectiebeleid collectiebeleid2013-2016 2013-2016 Stichting StichtingRijksmuseum RijksmuseumMuiderslot Muiderslot Nota collectiebeleid 2013-2016 Stichting Rijksmuseum Muiderslot


119 125


3

Onderzoek binnenklimaat Muiderslot

120



121


122

Nota collectiebeleid 2013-2016 Stichting Rijksmuseum Muiderslot Nota collectiebeleid 2013-2016 Stichting Rijksmuseum Muiderslot


125 123 123


124



125


126



127


128



129


4

Onderzoek vitrine Poortgebouw

130



131


132



133


134

Rijksmuseum Muiderslot Herengracht 1 1398 AA Muiden T 0294 - 25 62 62 E [email protected] www.muiderslot.nl

De collectie als drager voor Geschiedenis in het echt

Recommend Documents