DE BROEKGAZET Jaargang 21, nummer 2 april, mei, juni 2012
België – Belgique P.B.- P.P. 3560 LUMMEN BC 5599
Erkenning Afgiftekantoor
P309416 3560 Lummen
Driemaandelijks tijdschrift van vzw Natuurpunt De Vrienden van het Schulensbroek V.U.: Piet Rymen, Manestraat 58, 3540 Herk-de-Stad.
De Broekgazet Woordje van de voorzitter “Tempus fugit” – de tijd vliegt. Dit zegden de Romeinen reeds tegen elkaar als ze aan de toog lagen en wijn nuttigden. Doch het blijft een keiharde waarheid. Al is de tijd van de mens slechts miniem als we het een beetje ruimer bekijken. Anderzijds zijn er dieren en soorten die het met minder tijd moeten stellen dan wij. Daarbij kan de mensheid met al haar korte levens toch heel wat natuur verknoeien of aan de andere zijde, natuur proberen te beschermen. Onze vereniging zit in het laatste kamp te figureren. De tijd doet zijn werk, ook in de geesten. Toen we de vereniging opstarten werden “de groen” bekeken als een bende fundamentalisten en wereldvreemde idioten. Doch: “tempus fugit” en stilaan begon men in te zien dat onze doelstellingen nog niet zo slecht waren. Wanneer we afspraken maken met een grote school uit Herk de Stad in verband met een wandeling krijgen we onderaan hun mail de mededeling: “We zullen zeker genieten van dat stukje natuur dat jullie voor ons, onze kinderen en … bewaren.” En we gaan niet flauw doen: die waardering doet ons een beetje deugd… Diverse activiteiten gaan verder in het broek. De schapen zijn aan het lammeren en dit is voor Adam toch wel een drukke periode. Af en toe moet er ook eens gekeken worden waarmee we bezig zijn en of dat in de goeie richting gaat. Inventariseren is belangrijk maar hiervoor is kennis nodig en dikwijls gespecialiseerde kennis. Daarbij komt dat natuurbeheer geen exacte wetenschap is. Het is niet zo dat als je dit doet, dat zal gebeuren zoals het in het boekje staat. Teveel lokale factoren spelen een rol. Voor vrijwilligers als wij is gezond boerenverstand, een luisterend oor naar mensen met ervaring en een evenwicht tussen “hoe het zou moeten” en” hoe het kan” al een hele klus. Al bij al denken we dat het niet zo slecht gaat met het Schulensbroek al duiken er wel steeds nieuwe bedreigingen op. Een van de laatste bedreigingen komt uit onverwachte hoek, namelijk uit de natuur zelf. Het aantal zomerganzen neemt erg toe en vormt wel een bedreiging voor de natuur. Doch dit probleem gaat ook onze mogelijkheden te boven, hiervoor zullen professionelen moeten in actie komen. Niettegenstaande de bedreigingen trekt de natuur toch steeds verassend “haar plan” en is er nog wel wat om te genieten. Vergeet dat dus niet te doen. Piet Rymen Voorzitter
De Broekgazet
April, mei, juni 2012
KORTE NIEUWSJES
Opruiming Enkele vrijwilligers van onze vereniging hebben in het voorjaar, in samenwerking met de gemeente Herk-de-Stad en Limburg.net, zwerfvuil opgeruimd aan de zuidzijde van het Schulensmeer (zeg maar de dijk aan Herkzijde). Het is verwonderlijk dat mensen wel in staat zijn om volle drankflessen mee te sleuren naar een natuurgebied, maar na het drinken de kracht missen om het leeggoed mee terug te nemen… Sluikstorten is een serieuze kwaal en verenigingen betalen om de smeerlapperij van anderen op te ruimen, is ook niet echt een goed systeem. Op die wijze creëer je een circuit volgens sommigen (waaronder de schrijver van dit stukje). Maar al bij al staat opgeruimd wel netjes. Beter was dat men de sluikstorters snapte en bestrafte. Ooit suggereerden we aan de politieoverste om camera’s te plaatsen op sommige plaatsen. Doch dit zou strijdig zijn met de wetgeving op privacy. En dat argument van privacy telt dan weer niet als ik geflitst word voor overdreven snelheid… rare jongens, die politie…
Ganzen- ganzen-ganzen en nog eens ganzen Het aantal ganzen is de laatste jaren enorm toegenomen in het Schulensbroek. Niet enkel bij ons: het is een fenomeen dat zich ook elders manifesteert. Al hebben ze wel een voorkeur voor plaatsen waar lekker gras groeit en waar er ook nog water is waar je je veilig kan terugtrekken. Zo is lekker goed bemest golfterreingras gelegen aan een waterplas wel een leuk plaatsje om te verblijven voor een gans. Net als aan het Schulensmeer trouwens. Waar het vroeger een winterverschijning was, broeden ze van langsom meer en het zijn steeds kroostrijke gezinnen. Ganzen vreten graslanden kaal alsook de dijken van het Schulensmeer en veroorzaken op die manier pure economische schade ook door al het mest in het gras. Bovendien verdringen ze de weidevogels die bij ons al zo zeldzaam zijn. Ze geven de planten ook geen kans om tot ontwikkeling te komen en kunnen als ze talrijk worden rietkragen compleet weggrazen terwijl dat juist de biotopen zijn waar veel soorten in broeden en ook net weer de fragiele soorten… Verjagen van ganzen met kanonnetjes heeft geen zin, ook het schudden of prikken van eieren is een onvoldoende efficiënte oplossing. Ze vangen, naar een asiel brengen, ze laten adopteren door welmenende burgers waar ze vervolgens verder kunnen kweken lijkt ons ook niet de oplossing. Alhoewel we natuurlijk heel omzichtig moeten omgaan met het doden van dieren is hier toch mogelijk een uitzondering nodig. De weidevogels lijden onder de overvloed van zomerganzen. Er is dus, naar onze mening, actie nodig: op zijn minst op Vlaams niveau. In Nederland is men trouwens al in actie geschoten. (PR)
Aflossing van de wacht Wandelaars zullen al wel gemerkt hebben dat het een beetje rustiger is in het wachtbekken dit voorjaar. De kudde koeien is volledig verwijderd, de laatste koeien verdwenen in februari. Maar weldra komt er een nieuwe kudde en opnieuw Blonde d’Acquitaines. Het beheer gaat dus gewoon verder en dat dit nodig is lees je hieronder...
De Broekgazet
April, mei, juni 2012
Niet zo slecht Onze vereniging liet een studie uitvoeren getiteld ‘evaluatie graslandbeheer wachtbekken Schulensmeer’ met als doelstelling het gevoerde graslandbeheer in het wachtbekken te evalueren. Tijdens deze evaluatie wordt getracht een antwoord te geven op volgende onderzoeksvragen: o o
Wat is de huidige toestand van de graslanden? Zijn er evoluties merkbaar sinds 2001?
o
Zijn er argumenten om het beheer eventueel bij te sturen?
Om een antwoord te geven op deze vragen werden 10 vegetatieopnames uitgevoerd, verspreid over de verschillende beheervormen. We gaan niet de ganse studie publiceren maar geven jullie wel de inleiding en het besluit mee… Inleiding Sinds 1990 zijn de Vrienden van het Schulensbroek actief bezig rond natuurbeheer in het Schulensbroek. Samen met Natuurpunt vzw worden gronden aangekocht en beheerd. Reeds meerdere jaren wordt ook het wachtbekken, dat in eigendom is van het Agentschap voor Natuur en Bos, beheerd door de Vrienden van het Schulensbroek. Het bereiken van een aantal vegetatiedoelstellingen is ruwweg afhankelijk van of beperkt door volgende factoren: de abiotiek van het gebied (voedselrijkdom van de bodem, vochtgehalte van de bodem, beschaduwingsgraad, reliëf, …), externe factoren (stikstofdepositie uit de lucht, aanrijking door overstromingen met Demerwater, overstromingsduur en -diepte, … ) en het gevoerde natuurbeheer. Op zich zou de factor overstroming, in een kunstmatig gestuurd hydrologisch systeem als het wachtbekken van Schulen, ook kunnen gezien worden als een beheervorm. Aangezien echter de overstromingsfrequentie en –duur momenteel vooral bepaald wordt door veiligheidsafwegingen beschouwen we dit aspect als een externe factor die niet of weinig gewijzigd wordt in functie van natuurdoelstellingen. Wanneer we het actieve natuurbeheer in het wachtbekken beschouwen zien we dat er vier beheertypes worden toegepast voor de gebieden die een open vegetatietype als doelstelling hebben: 1. maaien, 2. maaien met nabeweiding, 3. begrazing met runderen, 4. begrazing met schapen. Besluit Het Schulensbroek is een gevarieerd gebied. Enerzijds komt dit door de afwisseling in abiotiek (droog-nat, lemig-zanderiger), anderzijds door het natuurbeheer (maaien, maaien/begrazen, begrazen, nulbeheer). Door het gevoerde beheer wordt deze variatie maximaal benadrukt, met het gegeven van waterberging als limiterende factor. Het is aan te bevelen deze beheerinspanningen voldoende lang en consequent te blijven volhouden per zone, waarbij er zoveel mogelijk voor gezorgd wordt dat de kleinschaligheid voldoende te bewaren. Het beheer zoals voorgesteld in het basisbeheerplan heeft de voorbije 10 jaar duidelijk gunstige effecten gehad op variatie en soortenrijkdom van de vegetatie. Rekening houdend met een aantal hoger geformuleerde opmerkingen lijkt een verderzetting van dit beheermaatregelenpakket aangewezen. De Broekgazet
April, mei, juni 2012
Abonneer u op de Broekgazet…. Leden en abonnees We herinneren aan onze oproep van vorige broekgazet. Een aantal abonnees - niet leden van Natuurpunt- reageerden nog niet en dat dreigt voor hen dus de laatste Broekgazet te zijn. (kun je toch niet menen eh) Wie lid is van Natuurpunt en in Herk-de-Stad woont, is automatisch abonnee van de onvolprezen Broekgazet. Wie lid is van Natuurpunt uit Halen of Lummen en een abonnement op de Broekgazet wil, kan dit gewoon meedelen door het lidnummer van Natuurpunt op te geven (via mail of telefonisch). Wie geen lid is van Natuurpunt en toch de Broekgazet wenst te ontvangen, stort minstens 7 euro op rekening van de Vrienden op het rekeningnummer 451-5059141-44 van onze vereniging met vermelding “Broekgazet”. Maar uiteraard raden we iedereen aan om lid te worden van Natuurpunt. Dat kost slechts 24 euro, je krijgt er een mooi tijdschrift, de Broekgazet en vermindering in de Natuurpunt winkel voor in de plaats.
Cursus ‘natuur voor groentjes’ (mei/juni 2012) De lente is in het land. Knoppen barsten open en vogels laten weer van zich horen. Maar hoe heten die kleurrijke bloemen in de tuin en welke zanger zit daar verscholen in die struik? Deze fonkelnieuwe cursus is bedoeld voor iedereen met een klein groen plekje in zijn of haar hart. Tijdens 5 lessen en 5 excursies kom je te weten wat voor bijzondere dieren er in de tuin leven en hoe je het hen naar hun zin kan maken. We bezoeken de belangrijkste natuurgebieden uit de buurt en komen te weten hoe we met hele kleine dingen een verschil kunnen maken in de grote problematiek van klimaatverandering en de wereldwijde bedreiging van natuur en milieu. Organisatie: bezoekerscentrum ’t Vloot i.s.m. Natuurpunt Educatie, Natuurpuntafdelingen Vrienden van het Schulensbroek, Lummen en Regio Zelem en de milieuadviesraden van Herk-de-Stad, Lummen en Halen. theorie op dinsdag in ’t Vloot van 19u30 tot 22u30 (8, 15, 22 en 29 mei, 5 juni) excursies op zaterdag van 09u30 tot 12u30 (12, 19 en 26 mei, 2 en 9 juni) Thema’s: natuur op mensenmaat, natuurbeleving, huis-, tuin- en keukennatuur, tuinbezoek, nestkasten en beestentoren bouwen, achter de schermen van de natuur (ecologie), landschapsexcursie met kaart en kompas, natuurbeheer, poelenonderzoek, een blik op de wereld (milieu, duurzaamheid), ecologisch wonen, windmolens, bezoek bioboer… Deelnameprijs: 25 euro leden Natuurpunt, 30 euro niet-leden. Inschrijven via
[email protected] of telefonisch 013/55 63 81 De Broekgazet
April, mei, juni 2012
AGENDA: 1 april 2012
maandelijkse wandeling in het ’t Schulensbroek start om 14.00u aan het NEC ’t Vloot te Linkhout
6 mei 2012
maandelijkse wandeling in het ’t Schulensbroek start om 14.00u aan het NEC ’t Vloot te Linkhout
1 mei 2012
24-uren van het Schulensbroek: vogelsoorten tellen
1. vroege vogels ontdekken start om 05.30u aan de Kerk van Schulen, mogelijkheid tot ontbijt nadien, wel vooraf reserveren bij Guido (013/52 22 23), Marcel (013/44 37 06) of Piet (013/55 32 57) 2. vogels ontdekken in Schulens- en Lummensbroek start om 13.30u aan het Station van Schulen 3. avondwandeling voor de late vogels start om 18.30u aan het bezoekerscentrum ‟t Vloot te Linkhout 8 mei 2012
start cursus ‘natuur voor groentje’ meer info: zie hierboven
2 juni 2012
schapen scheren (indien het weer het toelaat) samenkomst om 09.00u aan de parking doorlaatsluis te Linkhout. alle hulp is welkom! geef een seintje… Guido (013/52 22 23) of Piet (013/55 32 57)
2 juni 2012
maandelijkse wandeling in het ’t Schulensbroek start om 14.00u aan het NEC ’t Vloot te Linkhout
De Broekgazet
April, mei, juni 2012
