Tijdschrift Toelating gesloten verpakking nr. 2/180
België - Belgique P.B./P.P.
Verschijnt 4x per jaar Afgiftekantoor 3000-Leuven 1
3000 Leuven 1 B-4883 V.U. Jan Delcour Erkenning: P4A9149
Bio-ingenieus TIJDSCHRIFT VAN DE FACULTEIT BIO-INGENIEURSWETENSCHAPPEN
FOTOKATALYSE
DRIEMAANDELIJKS APRIL-MEI-JUNI 2012 • 15E JAARGANG • NR. 3
COLOFON ‘Bio-ingenieus’ is de nieuwsbrief van de Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen (FBIW) van de KU Leuven en haar afgestudeerden. Met deze nieuwsbrief willen de alumni, het personeel en de studenten van de Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen voeling met elkaar houden en de band tussen de faculteit en haar afgestudeerden bewaren. FREQUENTIE ‘Bio-ingenieus’ verschijnt viermaal per jaar om de drie maanden nl. in januari, april, juli en oktober. Artikels en ander materiaal moeten uiterlijk 8 weken voor de verschijningsmaand op de redactie zijn. VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Jan Delcour REDACTIE Hoofdredacteur: Marleen Suckers Redactiesecretaris en eindredactie: Marleen Suckers Leden van de redactie: Iris Joye, Marie Loveniers, Herman Ramon, Dirk Springael, Marleen Suckers, Ann Van Loey, Jos Van Pelt REDACTIEADRES Bio-ingenieus Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Dienst Externe Relaties Kasteelpark Arenberg 37 bus 2300 3001 HEVERLEE tel. + 32 16 32 16 29 fax + 32 16 32 19 99
[email protected] NUTTIGE ADRESSEN Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Kasteelpark Arenberg 20 bus 2300 3001 HEVERLEE tel. + 32 16 32 16 19 fax + 32 16 32 19 99 URL KU Leuven: www.kuleuven.be URL FBIW: www.biw.kuleuven.be DRUKWERK Artoos Oudestraat 19 1910 Kampenhout tel. +32 16 61 83 59
2
Editoriaal Volgens de kalender begint de lente op 20 maart. Dag en nacht zijn even lang en de natuur ontwaakt uit haar lange winterslaap. De eerste bloemen verschijnen aan de hagen en in de velden. De bewerkte akkers worden groener, de fruitbomen hebben stralend witte bloemen. Maar de lente heeft nog steeds moeite om zich te doen voelen. Misschien kan nieuws over fotokalyse wat zonneschijn brengen. Aan onze faculteit doet het Centrum voor Oppervlaktechemie en Katalyse onderzoek naar fotokatalysatoren die met gratis zonne-energie te gebruiken zijn voor vele toepassingen, van de afzwakking van milieuverontreiniging tot de productie van duurzame brandstoffen. Jonge mensen dromen ervan om in de lente van hun leven te studeren. Ook Steven Sabbe, student derde bachelor, kon echt genieten van het Leuvense studentenleven. ‘De Sabbe’ werd echter plotseling uit dit leven weggerukt en de Revue verloor hiermee één van zijn acteurs en werd dus afgelast. Steven kwam in september van KULAK naar hier en voelde zich onmiddellijk thuis. Hij zou volgende maand kandideren voor het presidium en LBK verliest hiermee een enthousiast en beloftevol lid. Ondanks dit verlies doet de jeugd van LBK verder. LBK wordt 125 jaar jong en viert dit met receptie, pasta-avond, Highlandgames, TD en cantus. IAAS is het wereldwijde netwerk van studenten die landbouw en aanverwante wetenschappen zoals voedingstechnologie, milieutechnologie, land- en bosbeheer en vele andere. Zij houden in juli hun wereldcongres in Leuven en nodigen uit. Een ideale gelegenheid om studenten van over de hele wereld te leren kennen.
Inhoud Fotokatalyse voor een duurzamere maatschappij
2
Metaal-organische roosters als zichtbaar-licht-fotokatalysatoren
4
Perspectieven voor fotokatalysatoren in uitlaatgasreiniging 6 IAAS and 55th World Congress 2012
8
ALUMNINIEUWS
9
STUDENTENNIEUWS
10
NIEUWS VAN DE FACULTEIT
11
Personalia
15
De lente bracht gelukkig ook al goed nieuws. Professor Eddy Decuypere ontvangt de O, kom maar spoedig, lieve lente! Donald S. Farner Medal die wordt uitgereikt aan Met al uw mooie toverpracht! een wetenschapper die gedurende zijn/haar gehele De mensen, de planten onderzoekscarrière baanbrekend werk verricht en de dieren hebben heeft binnen het domein van de leer van de nu lang genoeg op u gewacht! endocrinologie bij vogels. Bio-ingenieur Marianne Hubeau ontving op 28 maart de Belgische Prijs voor Ontwikkelingssamenwerking en ir. Annelies Coussé stelt in een artikel haar masterproef voor waarmee ze de V.B.I.-studentenprijs won. Nieuw leven is er ook met de lancering van de nieuwste Musa Lova, met honing en gerijpt op Olorososherryvaten, en de publicatie van het boek ‘Landbouw en voedsel, verrassend actueel’. Dit boek biedt een economische analyse van de problemen en uitdagingen waarmee de landbouw geconfronteerd wordt, en van de mogelijke oplossingen waarover de sector beschikt. Op de jobbeurs van LBK en Jong V.B.I. verzamelden heel wat studenten zich rond de bedrijfstanden van deelnemende bedrijven op zoek naar zeldzaam jong talent. De meimaand komt er aan met nog heel wat werk voor personeel verbonden aan onze faculteit. Op 5 mei is er de bachelorbeurs van KU Leuven in de Universiteitshallen voor de schoolverlaters die nog moeten kiezen. Op 10 mei vindt het slotevenement van Faculty Stars plaats (www.facultystars.be/), op 18 mei de Fascination of Plants Day (www.plantday12.eu/belgium.htm) en op 23 juni de Biotechday (http://biotechdag.be/). Meer informatie over deze evenementen vindt u op de geciteerde websites. Alles is gratis en iedereen is welkom! Nu nog wachten op echt terrasjesweer! Marleen Suckers
1
Fotokatalyse
Fotokatalyse voor een duurzamere maatschappij Fotokatalysatoren zijn materialen die het mogelijk maken elektromagnetische straling als energiebron te gebruiken om een chemische reactie te verwekken. Door middel van deze energie is het mogelijk nuttige chemische reacties uit te voeren: de afbraak van verontreinigen in afvalwater, het splitten van water om waterstof en zuurstof te produceren en de zeer uitdagende reductie van CO2 naar methanol of methaan. Al deze processen zijn zeer relevant in de ontwikkeling van een duurzamere maatschappij.
Hoe werkt een fotokatalysator? Fotokatalysatoren zijn typisch halfgeleiders, d.w.z. materialen met een relatief kleine band gap tussen de valentieband en de geleidingsband. Door absorptie van straling met een hogere energie dan de band gap kunnen elektronen naar de geleidingsband geëxciteerd worden.
2
Hierdoor ontstaan er positief geladen holtes in de valentieband. Deze elektron-holte paren kunnen reageren met moleculen die geadsorbeerd werden op de fotokatalysator. Op deze manier wordt een redoxreactie gekatalyseerd (reductie door de elektronen en oxidatie door de holtes). Het meest gebruikte fotokatalytische materiaal is titaniumdioxide (TiO2). Deze halfgeleider is een actieve, stabiele en goedkope fotokatalysator, maar heeft een groot nadeel: hij is alleen actief met UV--straling, die maar een klein onderdeel van de zonnestraling is.
Zonnestraling is een beschikbare, duurzame en (bijna) oneindige energiebron. Daarom zou de ideale fotokatalysator ook met zichtbare straling actief moeten zijn, maar een efficiënt materiaal met deze eigenschap werd nog niet uitgevonden.
Welke fotokatalysatoren worden bestudeerd in COK? Er zijn verschillende mogelijke aanpakken om de activiteit van fotokatalysatoren te verbeteren. Bij het COK hebben we recentelijk ontdekt dat de synthese in superkritische CO2 van een TiO2/SiO2 composietmateriaal met hoge specifieke oppervlakte leidt tot een fotokatalysator met een hoger omzettingsgetal in de afbraak van fenol in afvalwater dan TiO2 alleen. Nu proberen we de band gap van fotokatalysatoren te leren afstemmen door het onderzoek van nieuwe rationele methoden voor de synthese van metaaloxide halfgeleiders. Dit zou ons toelaten om een fotokatalysator te ontwikkelen die actief is met zichtbare straling. Zulke ontdekking zou helpen om zonne-energie te kunnen gebruiken voor veel relevante toepassingen, van de afzwakking van milieuverontreiniging tot de productie van duurzame brandstoffen.
Damiano Cani Prof.dr. Paolo Perscarmona
3
Fotokatalyse
Metaal-organische roosters als zichtbaarlicht-fotokatalysatoren In onze samenleving is de zon een onmisbare bron van energie; onder de vorm van elektromagnetische straling (fotonen) komt de zonne-energie op de aarde terecht. Deze gratis energie wordt momenteel al gebruikt in de productie van elektriciteit door middel van zonnepanelen. Dit is echter niet de enige manier om nuttig gebruik te maken van de grote hoeveelheid zonne-energie op aarde! Verschillende milieugerelateerde problemen, zoals wateren luchtpollutie, kunnen eveneens worden aangepakt en opgelost door simpelweg gebruik te maken van zonlicht: zo kan de afbraak van organische polluenten sterk worden versneld door gebruik te maken van fotokatalyse.
Momenteel is de toepassing van fotokatalysatoren, hoofdzakelijk titanium- en zinkoxides, beperkt omdat ze enkel actief zijn onder UV-belichting. Deze materialen bezitten immers een grote band gap waardoor er hoogenergetische UV-fotonen nodig zijn om de gewenste elektron/gat-paren te vormen. Omdat het zonlicht op het aardoppervlak maar een kleine fractie UV-licht bevat, is er dus nood aan de ontwikkeling van nieuwe fotokatalysatoren die efficiënt kunnen gebruik maken van het zichtbare zonlicht (VIS).
Wanneer halfgeleiders worden belicht, kan er een elektronexcitatie vanuit de valentieband naar de conductieband optreden waardoor er een elektron/gat-paar wordt gevormd in de fotokatalysator. Na migratie naar het katalysatoroppervlak kunnen deze ladingsdragers redoxreacties induceren. Om een fotokatalysator te kunnen exciteren moet de energie van het foton (E = hν) minstens gelijk zijn aan het energieverschil tussen de valentie- en de conductieband van het materiaal. Dit energieverschil wordt de band gap genoemd.
4
Een heel interessante kandidaat is ijzeroxide; ijzeroxide (Fe2O3) heeft een kleine band gap en is goedkoop. Door de kleine band gap kan het efficiënt zichtbaar licht absorberen; dit blijkt ook uit de rode roestkleur. Een groot nadeel van ijzeroxide is de zeer snelle recombinatie van het door licht gevormde elektron/gat-paar en dit zorgt ervoor dat deze ladingsdragers niet meer kunnen worden aangewend om de gewenste redoxreacties te initiëren. Het fysiek verkleinen van de ijzeroxidepartikels kan deze ongewenste recombinaties sterk onderdrukken, omdat de gevormde elektron/gat-paren door de kortere afstand meer kans maken om het oppervlak te bereiken voordat recombinatie optreedt.
potentieel belangrijke toepassing van dergelijke zichtbaar licht fotokatalysatoren is, wordt gebruik gemaakt van waterige oplossingen met daarin een aantal organische stoffen opgelost, analoog aan de verontreiniging in oppervlaktewateren. Uit deze studie blijkt dat sommige van deze ijzeroxide-MOFs zeer efficiënt zichtbaar licht kunnen aanwenden om organische polluenten af te breken. Katrien Laurier, prof. dr. Johan Hofkens, prof. dr. ir. Dirk De Vos, prof. dr. ir. Maarten Roeffaers
In dit onderzoek worden zeer kleine ijzeroxideclusters ingebouwd in een metaal-organisch rooster, afgekort MOF. Deze kristallijne materialen zijn opgebouwd uit ijzeroxideknooppunten die onderling verbonden zijn door middel van organische liganden. Op deze manier worden stabiele ijzeroxidepartikeltjes van subnanometer afmeting bekomen die bestaan uit slechts enkele ijzeratomen. Om de fotokatalytische activiteit van deze ijzeroxide-MOFs te testen, wordt de afbraak van organische stoffen gevolgd in functie van de belichtingstijd. Vermits waterzuivering een
5
Fotokatalyse
Perspectieven voor fotokatalysatoren in uitlaatgasreiniging Het reinigen van uitlaatgassen is op korte tijd uitgegroeid tot één van de grootste toepassingen van katalysatoren. Systemen voor de verwijdering van stikstofoxides (NOx) en fijn stof zijn commercieel beschikbaar en worden op grote schaal toegepast. Het onderzoek naar nieuwe technieken voor de behandeling van uitlaatgassen verschuift stilaan van de klassieke thermische katalysatoren naar fotokatalysatoren. De temperatuur van de te behandelen gasstromen vertoont immers een dalende trend. Fotokatalysatoren kunnen hierop inspelen omwille van hun superieure activiteit bij lagere temperaturen. Het Centrum voor Oppervlaktechemie en Katalyse (COK) heeft een lange traditie in de remediëring van uitlaatgassen. Het labo beschikt hiervoor over verschillende reactoren die synthetische uitlaatgassen kunnen aanmaken (Figuur 1). Deze opstellingen laten toe om de invloed van de verschillende polluenten en procescondities (temperatuur, contacttijd met de katalysator, …) op de prestaties van de katalysatoren na te gaan. Detectie aan de uitlaat van de reactor gebeurt online met behulp van spectroscopische technieken. In stationaire installaties zoals afvalverbrandingsovens en
elektriciteitscentrales is activiteit op lagere temperatuur gewenst. Het gebruik van klassieke katalysatoren vereist echter in bepaalde gevallen het opwarmen van de rookgassen. Uiteraard is dit energetisch niet voordelig en wordt er volop gezocht naar alternatieven. Ook voor personen- en vrachtwagens is katalytische activiteit op lagere temperatuur interessant. De interesse in fotokatalysatoren in de behandeling van uitlaatgassen is daarom sterk toegenomen de laatste jaren. Het principe van fotokatalyse is als volgt. Invallend licht op de actieve katalysator leidt tot vorming van reactieve radicalen. Deze radicalen kunnen aanleiding geven tot de gewenste chemische reacties. De meest gebruikte fotokatalysatoren zijn gebaseerd op titaniumdioxide. TiO2 is immers overvloedig beschikbaar, niet toxisch en relatief goedkoop. Het gebruik van TiO2 in fotokatalytische toepassingen vereist echter het gebruik van UV- licht. Dopering van TiO2 (=verontreiniging door introductie van andere elementen) laat toe het activiteitsvenster naar het zichtbaar licht te verschuiven. Fotokatalytische afbraak van gasvormige polluenten vereist een ander type reactor dan weergeven in Figuur 1. De fotokatalysator wordt doorgaans afgezet op een vlakke plaat en belicht door UV- lampen (Figuur 2). Onder invloed van het UV- licht ontstaan op het katalysatoroppervlak reactieve radicalen, die de omzetting van gasvormige polluenten boven of op het katalysatoroppervlak versnellen. Aan het COK werd daarom recentelijk geïnvesteerd in dergelijke fotoreactoren. Er werd aangetoond dat deze een interessant alternatief kan vormen voor de klassieke nabehandelingssystemen.
Figuur 1. Reactor voor de verwijdering van polluenten uit uitlaatgassen.
6
UV lamp
Een andere reactie waarin fotokatalysatoren zeer actief blijken te zijn is de selectieve katalytische oxidatie (SCO) van NH3 (Reactie 2). 4NH3 + 3O2 → 2N2 + 6H2O (Reactie 2)
Quartz window Gas in
Catalyst
Gas out
Figuur 2. Opbouw van een reactor geschikt voor fotokatalytische afbraak van gasvormige polluenten. Een van de meest gebruikte systemen voor de verwijdering van NOx uit diverse uitlaatgassen is de selectieve katalytische reductie (SCR) met behulp van ammoniak (Reactie 1). De te verwijderen schadelijke stof (NOx) wordt in deze reactie omgezet in onschadelijk N2 door introductie van ammoniak, een andere schadelijke stof! 4NO + 4NH3 + O2 → 4N2 + 6H2O (Reactie1) Met behulp van fotokatalyse kan het activiteitsvenster voor deze reactie tot onder 150°C worden verlegd. Dit vormt interessante mogelijkheden in de remediëring van NOx in stationaire installaties. De SCR eenheid is namelijk vaak geplaatst aan het einde van de rookgasreiniging waar de temperatuur het laagst is.
Ammoniak is aanwezig in diverse uitlaatgassen van chemische processen en de oxidatie vereist een hoge selectiviteit naar N2. Analoog aan de SCR reactie zijn fotokatalysatoren in staat op relatief lage temperatuur een hoge NH3-omzettingsgraad te realiseren gekoppeld aan een hoge N2 selectiviteit. Tot slot kon ook fotokatalytische roetafbraak gedemonstreerd worden. Onder invloed van het UV- licht ontstaan in aanwezigheid van waterdamp hydroxyl (OH.) radicalen. Het oxiderend vermogen van deze species leidt tot omzetting van de koolstofgebaseerde roetpartikels in onschadelijk CO2. Dit type van innovatieve katalysatoren kan daarom hopelijk in de toekomst toegepast worden in nieuwe uitlaatgasbehandelingssystemen.
ir. Steven Heylen Prof. dr. ir. Johan Martens
7
IAAS and 55th World Congress 2012 WHAT IS IAAS?
HOW CAN YOU PARTICIPATE?
Over the whole world, students who are studying Agriculture and other related Sciences join IAAS to meet their fellow colleagues, in their own country as well as internationally. Our goal is to make a platform for the exchange of experience, knowledge and ideas between all different nationalities and cultures, specifically related to agricultural topics. We hope to broaden horizons for a better understanding and complementarity under students, who are the future. IAAS has Committees on every continent, going from the USA and Chile over Nigeria, Germany, Sweden to Nepal and Indonesia.
As we want to involve as many interested people as possible, we would like to give you the chance to participate at WOCO. The week organised in Leuven, from July 23 until 28, is filled with company visits, interesting speakers and challenging working groups! If you are interested to be part of one or more of these events, feel free to contact us on
[email protected] and we will keep you posted of the program. The program is still in the making, so we cannot tell you the exact days yet. The final program will also be available on our site: sites.google.com/site/woco2012.
WHAT IS WOCO? HOW CAN YOU HELP? Once a year a World Congress “WOCO” is organised where all members of IAAS are invited to meet each other. This year the congress will be held in Belgium and Germany. In total it will take three weeks, starting the 15th of July until the 5th of August. The first week is a General Assembly, where the passed year is to be evaluated and a strategy plan for the next years is to be made. Then two weeks of Seminars are organised. The subject of this year’s seminar is “Face the Future! – Agriculture from different points of view”. These different points of view are mainly the people behind agricultural companies, the products it selves and the technology used in agriculture nowadays. One week will take place in Belgium, the last week in the neighbourhood of Bonn, Germany.
8
Since it takes a lot of organisation and means, all financial and voluntary help is more than welcome. For example people who want to help at WOCO with logistics, guiding, playing games or just having a drink with international students. Since expenses and transport are always great issues, persons who can help us or have ideas for sponsoring possibilities, feel free to contact us! We would be enormously thankful! You can always contact us at
[email protected] if you have any questions, advices,… Hope to see you!
ALUMNINIEUWS
V.B.I.-studentenprijs Op vrijdag 2 maart werd naar jaarlijkse gewoonte de V.B.I.-prijs georganiseerd. Vier studenten van promotie 2011 werden geselecteerd na hun deelname aan de ie-prijzen van K VIV en presenteerden hun masterproef (2011) aan een zeskoppige jury. Uiteindelijk bleek de presentatie en vragenronde van ir. Annelies Coussé de jury het meest te overtuigen. Haar onderzoek wordt hier verder toegelicht.
DE GENETICA VAN ALLERGIE, ZOEKEN NAAR SPELDEN IN HET JEUKENDE HOOI Niezen, hoesten, krabben of tranende ogen: iedereen kent de symptomen van allergie wel. Ook paarden! 9.8% van de Belgische warmbloedpaarden heeft last van zomereczeem, een allergische huidaandoening waardoor de paarden enorme jeuk krijgen, vooral ter hoogte van de manen en de staart. Aan de basis ligt een allergische reactie op de steken van de Culicoides mug. Door de jeuk gaan de dieren schuren, krabben en rollen met kale plekken en zelfs open wonden tot gevolg. Verder is ook een verdikking van de aangetaste huid kenmerkend. Naast de aanwezigheid van de mug blijken ook erfelijke factoren een rol te spelen bij de ontwikkeling van zomereczeem. Deze masterproef maakt deel uit van een onderzoeksproject waarin op zoek gegaan wordt naar mutaties in genen die geassocieerd zijn met gevoeligheid voor zomereczeem.
Kandidaatgenen Na een grondige studie van de literatuur werden drie kandidaatgenen geselecteerd: IL4R, CCL5 en SMEa. Omdat slechts weinig gekend is van de genetische achtergrond van zomereczeem bij het paard, werd bij deze selectie gekeken naar gerelateerde aandoeningen bij de mens.
Het gen IL4R codeert voor de interleukine 4 receptor. Deze receptor speelt bij de mens een rol in de immunologische reacties die aan de basis van de jeuk en zwelling liggen. Het tweede geselecteerde gen, CCL5, codeert voor een chemokine, een eiwit dat ontstekingscellen naar de juiste plaats leidt. In de masterproef werd een vergelijking gemaakt tussen de expressie van deze genen bij paarden met en zonder zomereczeem die op dezelfde locatie gestald staan (aanwezigheid van de Culicoides mug). Het derde gen, SMEa, codeert voor een eiwit dat belangrijk is voor de opbouw van de huidbarrière. Dertig associatiestudies vonden een verband met mutaties in de humane variant van SMEa en atopische dermatitis (allergische eczeem). Daarnaast tonen ook expressiestudies en zelfs twee studies die het volledige genoom screenden, een verband tussen atopische dermatitis en dit gen aan. Bij het paard is SMEa echter nog niet gekarakteriseerd. Wel kon een homologe sequentie in het paardengenoom gelokaliseerd worden. Daarom werd eerst de SMEasequentie bij het paard geanalyseerd.
Expressiestudie (IL4R en CCL5) De test bestond eruit de expressie van IL4R en CCL5 te vergelijken tussen aangetaste en niet aangetaste stalgenoten. Hiervoor werd RNA uit witte bloedcellen geëxtraheerd en vervolgens via RT-PCR geamplificeerd. Afhankelijk van de starthoeveelheid RNA zal een bepaalde drempelwaarde bij een lager aantal doorlopen cycli overschreden worden (zie figuur). Op deze manier kan een kwantitatieve meting van de expressie uitgevoerd worden. De resultaten van de expressiestudie van IL4R en CCL5 leert dat deze genen niet significant verschillend tot expressie komen bij paarden met zomereczeem ten opzichte van niet aangetaste stalgenoten (p-waarde 0,57 voor IL4R en 0,21 voor CCL5.)
9
ALUMNINIEUWS
STUDENTENNIEUWS
Sequentieanalyse (SMEa) De sequentie van SMEa is complex opgebouwd en bevat 3 herhalingen. De amplificatie, voorafgaand aan de eigenlijke sequentiebepaling van het gen, vergde enige creativiteit omdat er onderscheid tussen deze 3 herhalingen moest gemaakt worden. De lengte van de geamplificeerde genfragmenten bleek niet altijd overeen te komen met de verwachte lengte. Verder kwam ook de locatie van één van de sequenties niet overeen met degene die afgeleid werd van de homologe sequentie bij de mens. Uit de resultaten blijkt dat het eigenlijke gen bij het paard een stukje korter is dan de voorgestelde sequentie op basis van de homologe SMEa sequentie.
Toekomst Onderzoek. Allereerst wordt de sequentiebepaling van SMEa afgewerkt, waarna mutaties in dit gen gezocht kunnen worden. Indien mutaties gevonden worden, wordt hun associatie met het voorkomen van zomereczeem nagegaan. Verder laat een functionele analyse toe het mechanisme aan de basis van de aandoening beter te begrijpen. Maar ook indien geen mutaties teruggevonden worden kan de analyse van het SMEa eiwit, waarvoor het gen codeert, nog leiden tot nieuwe inzichten over de rol van SMEa in zomereczeem. Tenslotte is ook een scan van het hele genoom (SNP chip) naar genen die de gevoeligheid voor deze ziekte beïnvloeden mogelijk. De verderzetting van dit onderzoek zal niet alleen het inzicht in de aandoening ‘zomereczeem’ bevorderen maar draagt tevens bij tot de kennis van het paardengenoom. Implementatie. Indien mutaties gerelateerd met zomereczeem teruggevonden worden, kan men deze gebruiken in de fokkerij van paarden om zo de prevalentie van de aandoening te verminderen. Daarnaast kan de behandeling en de ontwikkeling daarvan gerichter uitgevoerd worden.
Ir. Annelies Coussé, ir. Liesbet Peeters, prof.dr.ir. Nadine Buys
10
In memoriam Steven Sabbe Op 8 april overleed Steven Sabbe, student derde bachelor met optie katalytische technologie. Steven zou op 26 april 21 jaar worden. Hij genoot van het leven en maakte er een groot feest van met veel leute en plezier. Hij had steeds een lach om zijn gezicht en was een echte levensgenieter, vaak met een pintje in de hand, maar ook een doorzetter. Hij stond altijd klaar voor iedereen, was erg gedreven als zwemmer en bracht die passie over aan anderen. Ook onder de studenten en bij Maria was hij erg geliefd. Zij zullen hem missen! De faculteit, haar medewerkers en de studenten bieden de familie van Steven hun oprechte deelneming aan.
NIEUWS VAN DE FACULTEIT
In de prijzen Bio-ingenieur Marianne Hubeau (promotie 2010) ontving op 28 maart de Belgische Prijs voor Ontwikkelingssamenwerking voor haar masterproef over de builenpest in Tanzania. In het westelijke deel van de Usambara-bergen, een bergketen in het noordoosten van Tanzania, niet ver van de kust en van Kenia, kwam tot 2004 nog regelmatig builenpest voor. Er wordt nog steeds onderzoek gedaan naar de knaagdieren die drager zijn van de bacil, vooral dan ratten. Maar dat verklaarde niet waarom de builenpest net daar nog voorkwam, en in sommige dorpen meer dan in andere. “Omdat vrouwen en kinderen de pest meer opliepen, legde men de link met menselijke activiteiten en bewegingspatronen. In dat domein heb ik een eerste verkennende studie gedaan”, vertelt Marianne Hubeau. Dankzij een reisbeurs kon ze tijdens haar studies bio-ingenieurswetenschappen drie maanden veldwerk doen in Tanzania, om gegevens te verzamelen voor haar masterproef. Ze spitste haar onderzoek toe op de drie belangrijkste activiteiten: water halen, hout sprokkelen en naar de markt gaan. “Ik heb de mensen – vooral vrouwen – bevraagd over die activiteiten: hoe lang zijn ze ermee bezig, hoe frequent, waar en uit welke bron? Zoeken ze hout in een bos, of gaan ze naar een plantage of een houtfabriek?” Marianne vond een aantal verbanden. De pest blijkt meer voor te komen als de actieradius van een dorp groter is. Een hypothese is dat dorpelingen die grotere afstanden afleggen ook meer in contact komen met knaagdieren. De pest komt ook meer voor als dorpelingen hout halen in een plantage dan wanneer ze dat in een bos of houtfabriek doen. Mogelijke verklaringen zijn bijvoorbeeld dat knaagdieren afkomen op de maïs die tussen de bomen van een plantage wordt geplant, of dat een plantage de natuurlijke habitat van knaagdieren verstoort, zodat ze op zoek gaan naar een nieuwe plek en daarbij in contact komen met de mens. Verder onderzoek in Tanzania moet nu uitwijzen welke verbanden daar spelen. De vrouwen van het Tanzaniaanse dorp Hemboyo gaan water halen in een waterput naast het irrigatiekanaal tussen de landbouwvelden. Marianne Hubeau en haar vertaler staan klaar om een interview af te nemen. Marianne is zeer enthousiast over haar verblijf in Tanzania: “Een echte cultuurschok heb ik niet gehad. Op de armoede was ik voorbereid, doordat ik India al gezien had. En dankzij de samenwerking met de landbouwuniversiteit van Sokoine was ik goed omkaderd. Het was een leerrijke ervaring, ik heb een nieuwe cultuur leren kennen. De Tanzanianen zijn zeer gastvrij. Ik heb wel zo snel mogelijk een mondje Kiswahili geleerd, want dat helpt.” Voor haar masterproef ‘Land use and human acitivity patterns in relation to the plague disease in the West Usambara Mountains, Tanzania’, die ze in 2010 onder leiding van professor Hubert Gulinck voltooide, kreeg ze nu de Belgische Prijs voor Ontwikkelingssamenwerking. De kredietlijn van 5.000 euro die ze krijgt, wil ze investeren in verder onderzoek: “Ik wacht nog op nieuws over een doctoraatsbeurs, maar ik wil zeker opnieuw onderzoek doen in een ontwikkelingsland. Het geld zal daarvoor van pas komen.” Ilse Frederickx / KU Leuven Nieuws
STUDENT PAPER COMMENDATION AWARD OP MODSIM 2011 Op het 19th International Congress on Modelling and Simulation in Perth, Australië presenteerde ir. Jelle Van Loon (promotie 2007) zijn onderzoek en werk betreffende ‘Developing and testing a model for open field horticultural crops to enable use of a just-in-time fertilization management’. Het werk handelt over de opbouw van een simulatiemodel voor de groenteteelt, met nadruk op stikstofoptimalisatie. Zijn promotor is prof. Eddie Schrevens. De juryleden achtten zijn voorstelling van zeer hoog niveau en dus reikte de Australische en Nieuw-Zeelandse gemeenschap voor Modelleren en Simuleren (MSSANZ) hem een Student Paper Commendation Award uit voor een uitmuntende paper en uiteenzetting.
11
NIEUWS VAN DE FACULTEIT
In de prijzen PROF. DR. EDDY DECUYPERE BEKROOND MET DE DONALD S. FARNER MEDAL! Prof. Donald S. Farner (1915-1988) was een pionier in het zoofysiologisch onderzoek bij vogels en meer in het bijzonder de rol van (neuro)endocriene factoren in hun ontwikkeling. Als eerbetoon aan deze grote persoonlijkheid werd na zijn overlijden de prestigieuze Donald S. Farner Medal in het leven geroepen. Deze hoogste onderscheiding in het domein van de leer van de endocrinologie bij vogels wordt maar om de vier jaar toegekend aan een wetenschapper die gedurende zijn/haar gehele onderzoekscarrière baanbrekend werk verricht heeft binnen deze onderzoeksdiscipline. Deze onderscheiding wordt binnen dit onderzoeksdomein aanschouwd als zijnde de ‘Oscar for Lifetime Achievements’. Dit jaar viel deze grote eer te beurt aan Prof. Dr. Eddy Decuypere die hiermee als eerste landgenoot opgenomen wordt in de galerij van internationaal gereputeerde voorgangers. De prestigieuze Donald S. Farner Medal zal plechtig aan Prof. Dr. Eddy Decuypere uitgereikt worden tijdens het komende 10th International Symposium on Avian Endocrinology (6-10 Juni 2012) in Gifu, Japan.
CHARLES R. STUMBO PAPER COMPETION Liesbeth Vervoort (promotiejaar 2007), doctoraatsstudent aan het Laboratorium voor Levensmiddelentechnologie, heeft de 2de prijs gewonnen van de “Charles R. Stumbo Paper Competition 2012” voor haar paper “Headspace fingerprinting as an untargeted approach to compare novel and traditional processing technologies: a case-study on orange juice pasteurization”, met Tara Grauwet, Biniam T. Kebede, Iesel van der Plancken, Rian Timmermans, prof. dr. Marc Hendrickx en prof.dr. Ann Van Loey als coauteurs. De prijzen werden uitgereikt op de 31st annual conference of the Institute for Thermal Processing Specialists (IFTPS), van 6-9 maart te San Antonio, Texas. De manuscripten werden beoordeeld op hun inhoud en relevantie voor de kennisbevordering van thermische en/of niet-thermische behandeling voor de conservering van voedsel en biologische materialen. Het artikel zal gepubliceerd worden in Food Chemistry.
12
V.B.I.-STUDENTENPRIJS De Vereniging van Bio-ingenieurs van KU Leuven organiseerde op 2 maart de V.B.I.-studentenprijs 2011 waarop vier laureaten, geselecteerd uit de kandidaten voor de ie-prijzen van KVIV, gedurende 15 minuten hun masterproef voorstelden. Na beraadslaging door de jury, werden volgende prijzen uitgereikt: Winnaar van de V.B.I.-studentenprijs 2011 (750€): ir. Annelies Coussé • Titel: De genetische aanleg van de gevoeligheid voor zomereczeem bij paarden: een kandidaatgenbenadering • Promotor: Prof. Nadine Buys Laureaat van de V.B.I.- studentenprijs 2011 (250€): ir. Niels De Brier • Titel: De impact van puroïndolines en andere zetmeelgeassocieerde proteïnen op de eigenschappen van zetmeel • Promotoren: Prof. Jan Delcour en Dr. Ellen Fierens Laureaat van de V.BI.- studentenprijs 2011 (250€): ir. Wouter Schutyser • Titel: Optimalisatie van nikkelkatalysatoren voor de omzetting van cellulose tot suikeralcoholen • Promotor: Prof. Bert Sels Laureaat van de V.BI.- studentenprijs 2011 (250€): ir. Bram Van den Bergh • Titel: Bestrijding van antibioticumtolerante persistorcellen. Structuur-functie relatie van een essentiële regulator • Promotor: Prof. Jan Michiels, copromotor: Dr. M. Fauvart Over het onderzoek van Annelies Coussé vindt u een artikel elders in dit nummer.
SKYCAN MICRO-CT USER MEETING Doctoraatsstudente Els Herremans (promotie 2007) van de Afdeling MeBioS (Mechatronica, Biostatistiek en Sensoren, promotor Bart Nicolaï) won op de ‘SkyScan Micro-CT User Meeting’ de eerste prijs in de ‘Picture Contest’ met haar X-stralen CT afbeelding van een Jonagold appel. Deze jaarlijkse conferentie vond plaats van 3 tot 5 april in Brussel. Een honderdtal deelnemers uit 23 landen was aanwezig en meer dan 70 abstracts werden aanvaard. Er werden prijzen uitgereikt voor presentatie, poster en beeldmateriaal.
Jobbeurs 2012 De Jobbeurs 2012 voor laatstejaarsstudenten, PhD-studenten en alumni vond plaats op dinsdag 20 maart in het Thermotechnisch Instituut te Heverlee. Ze konden er kennis maken met tewerkstellingsmogelijkheden voor bio-ingenieurs en doctorandi, dit zowel voor wat betreft de sectoren als de in te vullen functies. De bedrijven, aanwezig op de jobbeurs kregen op hun beurt de kans om uit de doeken te doen welke perspectieven er achter de naam van hun bedrijf schuilgaan. Om 10 u. ging de jobbeurs van start en dit tot 16.00 u. De infostands konden vrijblijvend bezocht worden. Met het CV-boek (dat bedrijven nog steeds kunnen aankopen) startte de zoekcampagne voor jonge bio-ingenieurs op de juiste plaats en met een maximaal bereik van actieve werkzoekende ‘bio-ingenieurs’.
De jobbeurs kon rekenen op de deelname van 20 bedrijven en meer dan 300 deelnemers. Volgende bedrijven waren aanwezig op de jobbeurs: Accent Jobs, Altran, Agrojobs, Barry Callebaut, Beneo, Boerenbond, Cargill, DSM, Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen, Group IPS, Ineos, Jan De Nul, Janssen Pharmaceutica, Landbouw en Visserij – Ilvo, L’Oreal, Pieters- Marine Harvest, Siemens, Tereos-Syral, Vandemoortele en Waterleau. Jong.VBI, de Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen en LBK danken van harte deze bedrijven en alle deelnemers! Dank ook aan de studenten-organisatoren van het bedrijvenrelatieteam van LBK voor de organisatie: Aurélien Baudot, Maarten Everaert, Reinout Geyssens en Sara Lieben. Voor meer informatie over de jobbeurs verwijzen we graag door naar: www.biw.kuleuven.be/jobbeurs
13
NIEUWS VAN DE FACULTEIT
Nieuwe publicatie De problemen zijn voor een groot stuk het gevolg van de aard van de sector zelf, vermits landbouwproductie erg gevoelig is aan de grillen van de natuur en een schoolvoorbeeld is van volledige mededinging. Technologische vooruitgang, globalisering en culturele en socio-demografische veranderingen in onze maatschappij zetten de sector verder onder druk. Dit boek biedt een economische analyse van de problemen en uitdagingen waarmee de landbouw geconfronteerd wordt, en van de mogelijke oplossingen waarover de sector beschikt. Naast studenten universitair en hoger onderwijs zal dit boek ook een breder publiek van adviseurs, ambtenaren, beleidsmakers, financiële instellingen, NGO’s en natuurlijk ook de landbouwers zelf aanspreken. De auteurs zijn Erik Mathijs en Joris Relaes. Prof. dr. ir. Erik Mathijs (promotie 1991) is hoogleraar landbouweconomie aan onze faculteit. Ir. Joris Relaes (promotie 1986) is kabinetchef van de Vlaamse Minister voor Landbouw en gastdocent landbouw- en voedselbeleid aan onze faculteit
INHOUD
LANDBOUW EN VOEDSEL, VERRASSEND ACTUEEL Vlaanderen behoort tot de topregio’s in Europa wat landbouw betreft. Dit danken we aan de zeer intensieve manier van werken op meer dan 30.000 eerder kleinschalige en meestal op familiale leest geschoeide land- en tuinbouwbedrijven. De Vlaamse landbouw realiseert samen met de agro-voedingssector een opmerkelijk hoog aandeel in het exportsaldo. Toch blijft de sector met een aantal fundamentele problemen kampen. Als enige sector binnen de economie die levend materiaal voortbrengt, is de landbouw immers een uitermate kwetsbare sector. De recente voedselcrisis heeft dit nog eens extra in de verf gezet.
14
1. De landbouw economisch bekeken 2. Fundamentele problematiek van de landbouw: instabiele en lage inkomens 3. Landbouw in de keten: productdiff erentiatie en verticale coördinatie 4. Landbouw in haar omgeving: multifunctionaliteit, milieu en verbreding 5. Landbouw, innovatie en transitie 6. Landbouw- en voedselbeleid Te koop in de shop van Acco of via www.acco.be/uitgeverij/nl/shop
PERSONALIA
vanuit de vier windstreken
GEBOORTES
HUWELIJKEN
• Op 21 september 2011 werd onze eerste zoon Ferre geboren. We zijn trotse ouders: David Hennens (promotie 2001) en Sofie Suttels.
• Willy De Reymaeker (promotie 2003) en Liesbeth Rottiers zijn op 28 mei 2011 gehuwd
• Met veel vreugde kondigen wij de geboorte aan van Fiona (23 september 2011). Ze is de tweede dochter van Valentijn De Lille (promotie 2003) en Evelyne Vansuyt en ze is het “speelzusje” van Stella.
OVERLIJDEN
• Liese en Tim zijn heel trots op hun kleine broer, hij groeit al heel flink. De stoere bink werd op 28 oktober 2011. Sem maakt het gezinnetje compleet bij Kim Pelckmans en Chris Luyten (promotie 1997). • Isabel heeft er een zusje bij! Op 4 november 2011 werd Hannelore geboren, dochtertje van Annelies Vanden Eynde (promotie 2007) en Thomas Goovaerts.
• René De Lathauwer (promotie 1954) geboren te Wichelen op 12 juli 1926 is overleden te Keerbergen op 14 januari 2012. • Prof. Emer.Jan Van Onsem, geboren te Wetteren op 12 juli 1924 en overleden te Sint-Denijs-Westrem op 15 maart 2012.
ADRESWIJZIGINGEN PROM
NAAM
ADRES
• Fien koos een speciale datum om het levenslicht te zien! Ze is geboren op 11/11/2011, eerste dochtertje van Greetje Santermans (promotie 2005) en Benny Kimpen.
1970
Frans Willekens
Meidoornstraat 53 2400 Mol
1980 1979
Dirk Weytjens Sibylle Verplaetse
• Op 05 januari 2012 is onze kleine man, Jules, geboren. Hij is het eerste zoontje van Leslie Stuyck (promotie 2002) en Wilfried Limpens.
1981
Jan Helsen
1984
Francois Achten
1987
Annick Hermans
1989
Marleen Mertens
1994
Kristel Hauben
1996 1997 1997
Bernard Castelein Lieve Arens Pieter Borremans
• Via deze weg laten we weten dat we enorm fier zijn op onze flinke zoon Sten, geboren op 20 januari 2012. Kevin Huyghe (promotie 2004) en Sofie Poppe.
1997
An Poelmans
1997
Dirk Hoegaerts
• Op 17 februari 2012 is Kasper geboren. Zoontje van Peter Cornelis en Nele Esters (beiden promotie 2000) en kleine broer van Daan.
1997
Karen Vereecken
1999
Berthold Grieten
• Het mooiste wat je worden kan, is jezelf. Astor, geboren op 5 maart 2012, is het zoontje van Bart Maes en Noëlla Phlips (promotie 2009) en het broertje van Melchior en Wolf.
2000
Ann Vandecruys
2000
Tom Op ’t Eyndt Katleen De Brouwere
• Ramses is geboren op 10 januari 2012. Hij is het zoontje van David De Schutter (promotie 2003) en Lotte Dehing. • Ivo van Geloven en Karen Vereecken (promotie 1997) zijn trotse papa en mama van Kirsten (geboren op 16 januari 2012) en Cedric (geboren op 21 december 2009). • Grote zus Hanne roept heel luid: “Sinds 14/1/2012 heb ik er een kleine broer Tuur bij! Mama Wien Nijs (promotie 2004) en papa Arnaud Claes zijn daar even blij mee als ik!”
Achiel Cleynhenslaan 147 3140 Keerbergen United Nations Office, UN Avenue, Gigiri, 2nd level, Block P P.O. Box 30470-00100; Nairobi, Kenya Berghlei 2 3910 Sint-Huybrechts-Lille Op de Muur 5 3400 Landen Luchthavenlaan 30 9051 Sint-Denijs-Westrem Langehoevestraat 119 3130 Begijnendijk Wilgenlaan 35 9470 Gistel Heetstraat 1d 9520 Sint-Lievens-Houtem Abel Janssenslaan 39 2845 Niel Zagerijwijk 10 3220 Holsbeek Tilburgseweg 74 2482 Poppel Broekstraat 27 3945 Ham Eénmeilaan 142 3010 Kessel-lo Dutselstraat 58 3220 Holsbeek
15
