DE BOUW IN Verkorte versie Samenvatting van de toekomstverkenning voor de bouwsector in 2020

Kiezen voor de toekomst

DE BOUW IN 2020

Verkorte versie Samenvatting van de toekomstverkenning voor de bouwsector in 2020

Voorwoord

Het jaar 2020 lijkt nog ver weg, maar is dat niet. Voor deze toekomstverkenning hebben veel betrokkenen hun dromen voor de bouwsector in 2020 geformuleerd. Om hun dromen straks te kunnen verwezenlijken, moeten we nu aan de slag. Dat begint met keuzes maken. De keuzes voor de koers die een bedrijf gaat volgen. Maar waar baseer je die keuzes op? De huidige economische turbulentie maakt dat de toekomst onzekerder is dan ooit. Hoe de bouw er in 2020 ook uitziet, er zijn volop kansen voor ondernemers. Met deze toekomstverkenning wil Bouwend Nederland haar leden een aantal ankerpunten bieden voor de toekomst. Ankerpunten die een bouwonderneming of een groep van bouwondernemingen helpen om de koers voor de komende jaren te bepalen. De route die we voor deze toekomstverkenning gevolgd hebben, kan heel makkelijk worden herhaald per deelsector of zelfs per individueel bedrijf. Dit strategietraject krijgt dan ook een vervolg in de secties van Bouwend Nederland. De verschillende secties zullen aan de slag gaan om de ambities voor hun deelsector te bepalen. De komende jaren zal in de secties vervolgens veel aandacht worden besteed aan de manieren waarop deze ambities kunnen worden gerealiseerd. Daarnaast kunnen leden als individueel bedrijf of in kleine groepen een kort strategietraject doorlopen. Het maakt daarbij niet uit of een bedrijf tot de voorhoede behoort of zich nog niet bezighoudt met de verre toekomst: deze aanpak is in elke situatie bruikbaar. Ik zou iedereen dan ook willen oproepen gebruik te maken van deze tools. Het uitgebreide rapport “Kiezen voor de Toekomst. De bouw in 2020” kan worden gedownload van de website van Bouwend Nederland: www.bouwendnederland.nl/bouwin2020

Mr. J.L. (Jan) van Tuinen Algemeen directeur

April 2012

2

1 Inleiding

1 Inleiding

“In 2020 is de bouwsector een ondernemende en marktgerichte sector. De wensen van opdrachtgevers en eindgebruikers staan centraal. De sector staat bekend om zijn professionaliteit en betrouwbaarheid en heeft een moderne uitstraling. Bouwen is een kwestie van hoogwaardige kwaliteit en maatwerk leveren, waarbij het werk verregaand geautomatiseerd en gestandaardiseerd is. Door creatief ondernemerschap wordt geld verdiend aan duurzame oplossingen en viert innovatie hoogtij.” Ziehier de visie op 2020 zoals Bouwend Nederland die aan u voorlegt. Al eerder, in 2006, keken we vooruit met het rapport ‘Ondernemen is positie kiezen. De bouw in het perspectief van 2015’. De turbulente tijd waarin we leven en waarin we moeten ondernemen, maakt dat we onze toekomstvisie voortdurend moeten bijstellen. De visie op 2020 is tot stand gekomen met input uit de sector zelf. Maar we hebben ook mensen uit de naaste omgeving van de bouw geraadpleegd: de zogeheten vrije denkers. En er is een uitvoerig bronnenonderzoek gedaan. Deze drie samen hebben geleid tot ‘Kiezen voor de toekomst. De bouw in 2020’. Deze brochure is daarvan een samenvatting. Het rapport is geen kant-en-klaar eindproduct. Het is ook geen marktverkenning. Wat dan wel? Het is een strategische verkenning voor de sector als geheel, uitmondend in een aantal ambities voor 2020. Deze ambities zijn: 1 2 3 4 5 6 7

In 2020 ontzorgt de bouw1 opdrachtgevers en gebruikers bij aanschaf, gebruik, onderhoud en transformatie van bouwwerken. In 2020 biedt de bouw aan opdrachtgevers combinaties van bouwen met financiering, energievoorziening, facilitaire dienstverlening en zorg in full service concepten. In 2020 kent de bouw een veelzijdigheid aan bouwondernemers die bewust hun rol in de keten kiezen als totaalaanbieder, specialist of capaciteitsaanbieder. In 2020 zijn bouwondernemers leidend in de keten en zetten in op de innovatieve kracht van toeleveranciers en ketenpartners om tot klant gerichte oplossingen te komen. In 2020 is de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer constructief en uitdagend en komen producten tot stand die voldoen aan veranderende behoeftes van gebruikers. In 2020 wordt de bouw gewaardeerd om de producten die duurzame oplossingen zijn voor maatschappelijke vraagstukken op het gebied van wonen, werken, mobiliteit en natuur. In 2020 heeft de bouw het imago van een aantrekkelijke werkgever met veel oog voor vakmanschap en toegevoegde waarde van mensen.

1 Waar in de tekst ‘bouw’ staat wordt bedoeld ‘bouw en infra’.

3

2 Waar we op moeten inzetten

2 Waar we op moeten inzetten

Uit de consultaties en gesprekken zijn zes thema’s naar voren gekomen. Thema’s waarop de sector en individuele bedrijven zullen moeten inzetten, willen ze tot de moderne bouwsector anno 2020 behoren. Deze thema’s zijn: - - - - - -

Klantvraag en daarop afgestemde bouwconcepten Financiering van bouwopgaven Duurzaamheid Imago van de bouwsector Arbeidsmarkt Ketensamenwerking

De meeste van deze thema’s zijn niet nieuw. Ze zijn de afgelopen tijd, sinds het verschijnen van het vorige visierapport, echter nog scherper naar voren gekomen. Willen we de visie op de bouw in 2020 ook daadwerkelijk gestalte geven, dan zullen we de uitvoering ervan nu voortvarend moeten oppakken.

4

3 Voorwaarden van succes

Elk van de zes thema’s kent zijn eigen voorwaarden voor succes. Klantvraag en daarop afgestemde bouwconcepten Wil je bouwconcepten goed kunnen afstemmen op de klantvraag, dan zul je een directe relatie moeten hebben met die klant en zijn omgeving. Zo’n relatie opbouwen en onderhouden vergt veel tijd en energie. Het betekent niet ‘leunen’ op de opdrachtgever, maar zelf actief op pad gaan.

Duurzaamheid Duurzaamheid is in de bouwsector synoniem voor vermindering van het energieverbruik, efficiënter omgaan met materialen en het verhogen van de gebruikskwaliteit en toekomstwaarde van de gebouwde omgeving. De roep om duurzaamheid zal steeds groter worden. Het is daarom belangrijk dat bouwbedrijven hierop – onafhankelijk van hun omvang –inspelen.


Financiering van bouwopgaven Nu banken terughoudender zijn geworden in hun financiering, gaan opdrachtgevers op zoek naar andere financiers. Bouwbedrijven kunnen de afweging maken of ze daarin iets kunnen betekenen voor de klant. Er zijn verschillende strategieën mogelijk, met verschillende risico’s, maar ook met nieuwe verdienmodellen.

Imago van de bouwsector We hebben de afgelopen jaren hard gewerkt om het imago van de sector te verbeteren. Dat heeft gewerkt! Het imago van de sector is verbeterd, dat toont onderzoek aan. Nederlanders vinden de bouw belangrijk voor de Nederlandse samenleving. Het belangrijkste vindt men de kwaliteit, dat afspraken worden nagekomen, vakmanschap en prijs. Daarom is het belangrijk dat individuele bouwondernemingen nog transparanter zijn op het gebied van planning, prijs en kwaliteit van projecten. Maak duidelijk dat de kwaliteit het werk meer dan waard is en wees helder in planningen. Ook hier geldt: speel in op de klantvraag en verbeter je relatie met die klant. Daarmee zal het imago van de hele sector verder verbeteren. Arbeidsmarkt Vakmensen blijven altijd nodig in de bouw. Toch zal tot 2020 het aantal uitvoerende mensen in de bouw afnemen, onder meer door de toename van prefabricage. Er treedt een verschuiving op naar personeel dat opgeleid is voor het managen van bouwprocessen. Ketensamenwerking staat hierbij voorop. Medewerkers moeten goed kunnen samenwerken en communiceren. Om de juiste mensen op de juiste plaatsen te krijgen, is het belangrijk om goede relaties te onderhouden met het onderwijs (vmbo, mbo, hbo en wo). Onderwijsprogramma’s moeten tot stand komen in samenspraak met het bedrijfsleven. Voor het (v)mbo gebeurt dit al, voor het hbo en het wo is er nog veel te winnen.

5



De sector zal ook meer dan vroeger afhankelijk worden van (oudere) zijinstromers. De markt gaat andere producten vragen; dat betekent meer nadruk op logistiek en techniek. Medewerkers moeten zich ook blijvend kunnen ontwikkelen in een omscholing naar andere functies. Ondernemingen moeten investeren in modern personeelsbeleid waarmee ze zich kunnen onderscheiden en hun imago kunnen versterken.

6

Ketensamenwerking De klant is niet gebaat bij een versnipperde bouwketen. Om de klantvraag tegemoet te komen en totaalconcepten te kunnen aanbieden, kunnen bouwbedrijven samenwerking zoeken met bijvoorbeeld installatiebedrijven en energiebedrijven. Op die manier wordt niet alleen de samenwerking tussen bouwers verbeterd, maar kan samenwerking ook een verbreding van het dienstenpakket betekenen.

4 De ambities voor 2020

Aan een groep leden van Bouwend Nederland uit de B&U- en infrasector is gevraagd naar hun verwachtingen voor 2020. Ze hebben die verwachtingen weergegeven in een zogeheten ‘vision paper’. Het gaat daarbij zowel om positieve als negatieve verwachtingen. Ambitie 2020 vanuit de sector Positief Waar zijn we trots op

Positief Wat zijn onze dromen

• Kwaliteit (gebouwde) product

• Betere branchemarketing

• Flexibiliteit (we reageren op alle vragen)

• Betere instroom personeel (kwantitatief en kwalitatief)

• Samenwerken op projectbasis • Weerbaarheid in de recessie • Cultuur/motivatie van hard werken • Innovatie en vernieuwing in de sector • Vakmanschap • Brede maatschappelijke positie van de bouw

• Bouw is een kwestie van montage • Modernisering verdienmodel • Van aannemer naar aanbieder, meer Product-Markt Combinaties (PMC’s)

Ambitie 2020

• Professioneel opdrachtgeverschap en andere aanbestedingsvormen (DBFM) • Innovatie, van prijs naar kennis • Verregaande automatisering van de bouw

Verleden/Heden

• Claimcultuur onderling • Bouwers zijn volgers, beperkt vermogen tot anders denken en innovatie

• Onzekerheid over overheidsbeleid • Tekort aan instroom personeel (kwalitatief en kwantitatief) • Internationale (bijvoorbeeld Chinese) binnentreders

• Slecht imago, de bouw kent geen merken

• Juridisering (certificering, weten regelgeving) en claimcultuur

• Traag verandertempo sector

• Te weinig anders denkende mensen

• Traagheid in projecten

• Prijzenslag - blijvende druk op rendementen

• Lage rendementen • Traditionele relatie opdrachtgever - opdrachtnemer

Negatief Waarin zijn we teleurgesteld


• Vicieuze cirkel (van flexibiliteit naar meerwerk naar imago)

Toekomst

Negatief Wat zijn onze nachtmerries

Dromen Een radicale vernieuwing van de sector van een aanbodgedreven naar een marktgerichte sector is de meest genoemde ambitie. Men wil niet langer aannemer zijn, maar aanbieder van totaaloplossingen die aansluiten op de wensen van de markt. Bovendien is het aanbod breder: van ontwerp tot onderhoud en financiering. Maar ook de bouwers voor wie deze scope te breed is – vanwege bijvoorbeeld hun bedrijfsgrootte – is een nauwer contact met de eindgebruiker een wens: meer regie en minder volgend. Een tweede ambitie is onderscheidend vermogen: in 2020 willen bedrijven concurreren op kwaliteit en kennis en veel minder op prijs. Nachtmerries Juridisering, een claimcultuur en hevige prijsconcurrentie zijn de grootste nachtmerries van de sector. Dat geldt ook voor het risico op nieuwe intreders uit andere landen (bijvoorbeeld China) en andere sectoren (zoals installatiebedrijven).

7


Vrije denkers Ook aan tien zogeheten vrije denkers uit de omgeving van de bouwsector is gevraagd welke beelden zij hebben bij de bouwsector in 2020. Dit zijn hun opvattingen:


- - - - - - - -

Er zal een omvangrijke vraag naar de producten van de bouw blijven bestaan, zoals nieuwe wegen, ziekenhuizen, kantoren en woningen. De verbouw- en renovatiemarkt van kantoren en woningen groeit stevig. Het totale volume van de vraag is sterk afhankelijk van de economische ontwikkelingen. De regionale verschillen zullen verder toenemen. De aard van de vraag verschuift. De financiering van (alle) bouwopgaven staat blijvend onder druk. De sector is vraaggedreven. De vraag naar duurzaam bouwen/renoveren neemt toe. Het perspectief wordt meer op Europa gericht. Enerzijds met meer weten regelgeving uit de EU, anderzijds met een toenemend aantal buitenlandse bedrijven op de nationale bouwmarkt.

Twijfels De vrije denkers zijn somber over de daadkracht van de bouwsector. Het verandertempo ligt te laag, de transparantie naar consument en opdrachtgever is ondermaats. Er zijn wel waardevolle best practices, maar er wordt nog te weinig gedacht vanuit een klantperspectief. Bouwers zijn volgers en geen koplopers. De ondervraagde bouwers zeggen eveneens hun twijfels te hebben bij het verandertempo van de sector. Dat kan ruimte bieden aan internationale toetreders die het schaalvoordeel beter kunnen uitnutten of aan aanbieders van full serviceconcepten uit andere sectoren. Als ondernemers uit de bouwsector dit niet zelf doen in het gepaste tempo, zullen nieuwkomers of vervangers die taak op zich nemen. Trends, scenario’s en ambities samen geven een beeld van waar de bouwsector in 2020 kan staan. Vooral de vier uitgewerkte scenario’s bieden aanknopingspunten. Ze gaan van heel pessimistisch tot heel optimistisch en kregen de inspirerende namen ‘Bloemweide’, ‘Tulpenveld’, ‘Heideveld’ en ‘Zandwoestijn’. De ambities van de sector passen het beste in de scenario’s Bloemweide en Heideveld. Daar sluiten de opvattingen van de vrije denkers bij aan. Belangrijk is te weten dat een omvangrijke bouwvraag zal blijven bestaan, zelfs in de krimpscenario’s. Maar de kansen voor de verschillende bedrijfsgroottes verschillen per scenario. Nichespelers kunnen overal terecht.

8

5 Trends

Alle dromen en nachtmerries van zowel de leden als de vrije denkers staan niet op zich. Ze zijn mede gebaseerd op ontwikkelingen die zich buiten de sector afspelen. Trends Trends zijn lange termijnontwikkelingen, die ergens in het verleden zijn ingezet en die hun invloed laten gelden in de toekomst. Ze doen zich autonoom voor; als sector heb je er weinig invloed op. Voor deze visie zijn we uitgegaan van vier soorten trends: - - - -

sociaal-culturele (individualisering, vergrijzing, verduurzaming, maar ook de toename van het aantal ZZP-ers, het gebruik van social media); economische (de algemene economische ontwikkelingen, schaalvergroting/verkleining van bouwbedrijven, marktontwikkelingen); politieke (minder overheid, meer invloed van de EU, strengere controle van banken, juridisering); technologische (meer standaardisering, ict-ontwikkelingen, innovaties).

5 Trends 9

5 Trends

Trends voor de bouw in 2020 Sociaal-culturele trends

Economische trends

• Verdere individualisering: - Vraagt om een andere benadering van de arbeidsrelatie (HR), arbeidsverhoudingen en sociale zekerheid. Collectiviteit staat onder druk

• Onzekere economische ontwikkeling: De ontwikkeling van de economie is op middellange en lange termijn zeer onvoorspelbaar. De koopkrachtontwikkeling is daarmee onzeker

- De work-life balans is een belangrijk thema voor werknemers en zij wensen steeds meer autonomie in de vorm van zelfwerkzaamheid

• Financiering verandert (wordt complexer): Grote bouwopgaven worden niet meer (alleen) door overheden gefinancierd. Er ontstaan gemixte financiering- en contractvormen die leiden tot toenemende complexiteit

- Toenemend ruimtegebruik per persoon/ huishouden en meer individuele klanteisen • Vergrijzing en ontgroening: leidend tot arbeidsmarktproblematiek, in kwantiteit en kwaliteit • Duurzaamheid: Duurzaamheid is concreet geworden en dit zal zich doorontwikkelen richting 2020. Zowel ten aanzien van het bouwproces, het product, het materiaal, alswel de aandacht voor de omgeving • Ecologie: de klimaatverandering en vernieuwing van grondstoffen en energiebronnen blijven in toenemende mate in de aandacht • VerZZPing van de sector: het aantal ZZP’ers (ook uit Oost-Europa) zal stijgen, waardoor bouwbedrijven concurrentie ondervinden en prijsdruk houden op de tarieven

• Verdere schaalvergroting/verkleining bouwbedrijven: De consolidatie van de bouwbedrijven zet door (infrastructuur). In bouw zie je juist schaalverkleining door diversificatie van de vraag • Markten ontwikkelen zich zeer uiteenlopend: Er zullen meer deelmarkten ontstaan en het aantal specialismen zal toenemen. Deze deelmarkten en specialismen zullen elk hun eigen economische dynamiek hebben. Daarnaast zullen ook de regionale verschillen toenemen. • Ontwikkeling waarde onroerend goed onzeker: de vraag is wat er de komende jaren met de waardeontwikkeling van onroerend goed gaat gebeuren. De meningen daarover verschillen. Regionaal zullen er grote verschillen optreden

5 Trends

• Social media: het gebruik en de toepassing van social media neemt een verdere vlucht. Dit draagt bij aan openheid en transparantie en biedt kansen voor positionering

Politieke en wettelijke trends

Technologische Drivers

• Terugtredende overheid: Het budget van de overheid krimpt en de overheid zal proberen de bureaucratie te beperken, maar wel steviger te handhaven en sanctioneren

• Verdergaande standaardisering: Prefabricage en standaardisering zullen doorzetten, maar daarnaast wordt er binnen dit standaardwerk steeds meer gediversificeerd. Bedrijven bouwen steeds meer met duurzame materialen

• Sterkere EU: De economische en financiële integratie van de EU zal verder doorzetten. Ook zal er meer Europees aanbesteed worden en de EU zal meer regelgeving voor haar rekening nemen (vervolg op lucht, geluid, habitat, wetgeving). Verder wordt liberalisering van markten en privatisering steeds meer nagejaagd door de Europese Unie • Druk op de financiering woningmarkt: De financiering van de woningmarkt zal op de schop gaan. Of het via de hypotheekrenteaftrek gaat of op een andere manier is nog onduidelijk, maar de fiscale afhandeling van de eigen woning kan veranderen

• ICT ontwikkeling zet door: Van mobiele telefoons gingen we naar smartphones en tablets. De vraag is hoe en hoe snel de ICT verder ontwikkelt. Deze ontwikkelingen dragen er toe bij dat de bouw sneller en verder automatiseert • Innovatie/vernieuwing bouwmaterialen: Er komt nog meer keuze aan materiaal en componenten. Voorraadplanning wordt steeds belangrijker

• Toenemende transparantie-eisen: Naast een roep van consumenten om meer transparantie draagt de overheid bij door regelgeving te stellen die dient om transparantie te bevorderen • Juridisering in de samenleving: Geschillen worden eerder en vaker voor de rechtbank uitgevochten. Mede onder druk van de media wordt vaak gezocht naar de “schuldige”

Je kunt als samenleving – en dus als bouwsector – inspelen op dergelijke trends. Maar op welke trends moet je je dan richten? Voor deze visie is gekozen voor vier trends: - - - -

10

economische onzekerheid diversificatie van de klantvraag verschillen in deelmarkten complexere financiering.

6 Scenario’s

Als we naar de toekomst kijken, kun je op basis van de hiervoor beschreven trends vier verschillende inschattingen maken van hoe de wereld er voor de sector dan zou kunnen uitzien. Zulke scenario’s, van buitengewoon gunstig tot buitengewoon ongunstig, zijn in deze visie omschreven als: - - - -

Bloemweide Tulpenveld Heideveld Zandwoestijn.

Toekomstscenario’s Economische groei Scenario 1: Bloemweide

Scenario 2: Tulpenveld

• Groei van het bouwvolume

• Groei van het bouwvolume

• De klant heeft grote invloed

• Invloed klant beperkt

• Een diversiteit aan aanbieders en veel ruimte voor niches

• Dominantie grote spelers, beperkte ruimte niches

• Grote spelers en kleine spelers

• Schaalvoordelen doorslaggevend

• Een winstgevend scenario

• Scenario met dunne marges

• Innovatie in techniek en bouw

• Innovatie niet drijvend

• Financiering door banken en institutionele beleggers

• Financiering blijft centraal en eenduidig • Ondernemerschap blijft achterwege

Vraag divers Financiering complex Vele deelmarkten

Uniforme vraag Financiering centraal Beperkt aantal deelmarkten

20

2012

20

Scenario 4: Heideveld

to t

20

20

20

08

• Ondernemerschap groeit

Scenario 3: Zandwoestijn

• Krimpend bouwvolume

• Krimpend bouwvolume

• Klant heeft grote invloed

• Invloed klant beperkt

• Sanering en consolidatie grote en middelgrote spelers

• Sterke concurrentie op prijs (vechtmarkt) • Alleen de sterksten blijven over (schaal)

• Ruimte voor niches • Marges hoger in niches, klein in volumewerk

• Verlieslatend scenario • Geen ruimte voor innovatie, alleen voor overleven

• Financiering problematisch

• Financiering problematisch

• Ondernemerschap viert hoogtij

• Ondernemerschap afwezig

6 Scenario’s

• Innovatie pure noodzaak

Economische krimp

Het ligt het meest voor de hand dat de scenario’s Bloemweide en Heideveld zich in 2020 zullen voordoen. Er zal wisselend sprake zijn van economische krimp en groei. De vraag zal verder diversificeren. De financiering raakt meer versnipperd en wordt complexer. En de bouw zal zich geconfronteerd zien met vele deelmarkten.

11

6 Scenario’s

Kwantitatieve doorrekening toekomstscenario’s in mln euro 2008

2012

2020 AH

RH

AL

RL

Woningbouw Nieuwbouw

14.850

11.175

15.650

16.025

11.625

12.200

Herstel en verbouw

7.750

6.425

7.750

7.525

7.375

7.275

Nieuwbouw

9.925

7.300

8.400

8.350

7.125

7.075

Herstel en verbouw

5.025

4.300

5.175

5.200

4.775

4.800

Woningen

5.250

5.325

6.250

6.250

6.050

6.050

Utiliteitsgebouwen

3.950

3.900

4.975

4.975

4.800

4.800

Nieuwbouw

8.150

7.225

8.175

8.350

7.625

7.775

Onderhoud

6.050

6.000

7.050

7.050

6.600

6.600

Externe onderaanneming

2.900

2.400

2.950

2.975

2.600

2.625

63.850

54.050

66.375

66.700

58.575

59.200

Utiliteitsbouw

Onderhoud gebouwen

GWW

Totaal bouw

Bron: De bouw in 2020 / EIB

AH Hoge groei en Angelsaksisch beleid (scenario Bloemweide) RH Hoge groei en Rijnlands beleid (scenario Tulpenveld) AL Lage groei en Angelsaksisch beleid (scenario Zandwoestijn) RL Lage groei en Rijnlands beleid (scenario Heideveld)

6 Scenario’s

Bovenstaand figuur toont de totale bouwproductie naar sector. Bij hoge groei zal de productie ruim 13% hoger liggen dan bij lage groei, ongeacht het gekozen beleid. Bij een hoge groei zal de productie na 2012 toenemen en rond 2016 stabiliseren. De productie zal fors toenemen ten opzichte van 2012. Bij lage groei zal de productie tot 2016 toenemen en hierna stabiliseren. Het topniveau van 2008 zal niet meer worden behaald.

12

6 Scenario’s

Het scenario Bloemweide toont een omvangrijke vraag naar de bouw, die ook financierbaar is. Dat komt doordat zowel de burger, private partijen, institutionele beleggers als de overheid een deel van de financiering voor hun rekening nemen. De diversiteit van de vraag maakt dat er in kleine volumes wordt gebouwd. Ook ontstaan er vele deelmarkten, met kansen voor grote en kleine bouwbedrijven. In Duitsland is het scenario Heideveld nu al realiteit. De nieuwbouwproductie is daar teruggevallen, waarbij ook nog eens wordt gebouwd in kleine porties die erg zijn ingericht op de klantvraag. Daarnaast is er een grote verbouwmarkt ontstaan en zijn de regionale verschillen groot. De marges hebben hier niet onder geleden en commodity producten in combinatie met maatwerk zijn breed geïntroduceerd. Het scenario heeft innovatie en ondernemerschap aangewakkerd. Wel is een aantal grote en middelgrote bedrijven uit de markt verdwenen. Dit scenario is voor de sector niet onverdeeld positief, maar biedt kansen voor innovatie. Dit scenario lijkt richting 2020 ook voor de Nederlandse markt realistisch. Wat we met z’n allen ook van deze scenario’s mogen vinden, we kunnen er weinig invloed op uitoefenen. Het is vooral een kwestie van erop voorbereid zijn.

6 Scenario’s 13

7 Wat Bouwend Nederland kan betekenen


Op een aantal van de thema’s waarvoor de bouw in 2020 zich geplaatst ziet, kan Bouwend Nederland ondernemers terzijde staan. Lobby Het is uiteraard aan de ondernemers zelf om te zorgen voor een goede reputatie en imago. Bouwend Nederland benadrukt bij haar lobby in Den Haag de waarde van de sector voor de Nederlandse economie. Met deze lobby hebben we onder meer de verlaging van de overdrachtsbelasting en de tijdelijke btw-verlaging kunnen realiseren. Bouwend Nederland zal zich ook op elk van de zes thema’s nadrukkelijk inzetten in zowel het Haagse als het regionale en lokale circuit om daarmee de voor de ondernemers benodigde ruimte te creëren. Ruimte die ze vervolgens zelf nader zullen moeten invullen. Secties en individuele leden Bouwend Nederland is er voor de leden. Omgekeerd kan Bouwend Nederland niet zonder haar leden. Uw inbreng en uw vragen en opmerkingen helpen ons verder. En helpen vervolgens u weer verder. De secties van Bouwend Nederland vertegenwoordigen de verschillende bedrijfsgroottes met hun eigen, specifieke kenmerken.

14

Daarnaast heeft Bouwend Nederland een kort strategietraject ontwikkeld voor individuele bedrijven om de ondernemers te helpen bij het maken van strategische keuzes. Bedrijven die hiervoor belangstelling hebben, kunnen gezamenlijk of individueel een aantal dagdelen begeleid worden. Zie: www.bouwendnederland.nl/bouwin2020.


In de secties zal met de leden samen een vertaalslag worden gemaakt van de visie op 2020 voor de totale sector naar de verschillende deelmarkten. Bovendien zal worden onderzocht wat kansrijke Product-Markt Combinaties (PMC’s) zijn voor de verschillende deelmarkten. Ook zal de komende jaren in de secties veel aandacht worden besteed aan de thema’s die belangrijk zijn voor de vernieuwing van de sector.

Bouwend Nederland Advies staat leden bij in het maken van keuzes voor 2020 (www.bouwendnederland.nl/advies). Hier kunnen individuele leden terecht met hun dagelijkse vragen en problemen. Van arbeidsomstandigheden en bedrijfsontwikkeling tot vragen op het gebied aanbestedingen, contracten, vergunningen en personeelsaangelegenheden. En uiteraard is op de website van Bouwend Nederland (www.bouwendnederland.nl) veel informatie en tal van hulpmiddelen te vinden.

15

8 Hoe werkt het in de praktijk?

8 Hoe werkt het In de praktijk?

We stellen u Frank voor Frank is een bouwondernemer van midden dertig2. Hij heeft een mboopleiding in de bouw gevolgd, aangevuld met het KOB-examen. Frank heeft een middelgroot bouwbedrijf waar hij dag en nacht mee aan de slag is. Hij heeft vijftien medewerkers. Samen hebben ze al menige klus geklaard. Meestal zijn het verbouwingen en aanbouw aan bestaande woningen. Soms ook werken ze als onderaannemer voor een groter bedrijf. Frank en z’n mannen werken hard en hebben daar plezier in. Frank: ”De aannemerij is een bedrijfstak van hollen en stilstaan. Het ene moment weet je niet hoe je je klanten zo goed en zo snel mogelijk kunt bedienen. Het andere moment zit je in een financiële en economische crisis en stellen mensen hun bouwbeslissingen nog even uit. En niet elke opdracht loopt altijd even soepel. Soms heb je de benodigde vergunningen in een paar weken rond, een andere keer ben je er maanden mee bezig.”

2 Frank is een fictief ondernemer die slechts als voorbeeld dient en niet representatief

16

is voor alle bedrijven in de sector.


Maar Frank wil met z’n tijd mee en ziet kansen voor zichzelf en z’n mensen. Ook in economisch mindere tijden. Hij heeft “Kiezen voor de toekomst. De bouw in 2020” gelezen en heeft nagedacht over wat de verschillende thema’s voor hem kunnen betekenen. Aan de hand daarvan heeft hij zich beraden op hoe hij nieuwe markten kan aanboren en nieuwe producten kan aanbieden.

Uiteindelijk ben ik tot de conclusie gekomen dat we er op een aantal punten uitspringen: - - - - - - -

We hebben in de regel een prima communicatie met onze particuliere opdrachtgevers. Kwaliteit staat voor ons voorop, zowel in de manier waarop we tot een offerte komen als in de uitvoering. Dat betekent concreet bijvoorbeeld een stofzuiger meenemen als je binnenshuis werkt. En je rommel achter jezelf opruimen. We houden ook van details: een strakke afwerking, geen slordigheidjes. Mijn medewerkers hebben allemaal hun talenten. Samen kunnen we er iets moois van maken. Maar we zijn een betrekkelijk klein bedrijf, dus we bestrijken niet àlle facetten van het bouwproces. We hebben de nodige ervaring met verduurzamen van huizen: we hebben al 50 woningen van energielabel E naar label B gebracht. We zitten in een regio met weinig nieuwbouwmogelijkheden. De projecten die worden uitgevoerd, zijn voornamelijk voor rekening van ontwikkelende bouwers met eigen grondposities. Mijn zwager heeft een installatiebedrijf en we hebben al vaak samen projecten aangenomen.


“Ik zie in feite twee wegen: verder gaan als zelfstandig ondernemer of als gespecialiseerde aannemer. Beide keuzes hebben hun voor- en nadelen. Welke keuze ik ook maak, alles valt of staat met samenwerking. Ik heb me vervolgens dan ook de vraag gesteld: waar ben ik, samen met m’n medewerkers, echt goed in? Waar liggen onze talenten, waarmee kunnen wij het verschil maken. En hoe ziet de markt eruit? Wie zijn mijn concurrenten? Over die vragen heb ik een flinke tijd nagedacht.

Dat alles bij elkaar genomen, heeft mij ertoe gebracht om ons verder te richten op renovatie en onderhoud. En daarbij een vaste samenwerking aan te gaan met een architect, een loodgieters- en een installatiebedrijf. Op die manier kunnen we onze klanten totaaloplossingen bieden. Met een strakke planning en een overzichtelijke prijsstelling. Hiermee denken we de komende tijd goed uit de voeten te kunnen, ook als het economisch een tijdje wat minder gaat.

17



Dat vraagt om een aantal acties. Zoals: - - - - -

zorgen dat onze website up to date is; een aantal van mijn medewerkers een aanvullende opleiding laten volgen. Daarvoor ga ik een Fundeon- adviseur bellen; ik ga me eindelijk aanmelden als deelnemer van Bouwgarant; ik ga mijn administratie reorganiseren. Ik heb af en toe problemen met het factureren van meerwerk. Daarvoor kan ik het ‘meerwerkblok’ van Bouwend Nederland Advies gebruiken, zeker nu er ook een elektronische versie is; met S@les in de Bouw kan ik de inkoop van mijn materialen veel efficiënter organiseren.

En ten slotte moet ik eens gaan praten met Bouwbedrijf Pieterse. Eigenaar Pieterse gaat binnenkort met pensioen en heeft nog geen opvolger. Hij werkt al jaren voor een woningcorporatie; dat zou een mooie aanvulling zijn op mijn bedrijf. Er zijn in onze stad nog veel huizen van woningcorporaties uit de jaren ‘50 en ‘60 die gerenoveerd moeten worden.” Voor zijn strategische keuzes heeft Frank gebruik gemaakt van het instrument dat Bouwend Nederland heeft samengesteld op basis van het rapport “Kiezen voor de toekomst. De bouw in 2020.” Dit rapport is te vinden op de website van Bouwend Nederland: www.bouwendnederland.nl/bouwin2020

18

Het uitgebreide rapport “Kiezen voor de Toekomst. De bouw in 2020” kan ook worden gedownload van de website van Bouwend Nederland: www.bouwendnederland.nl/bouwin2020

19

Postbus 340 2700 AH Zoetermeer

t 079 3 252 252 f 079 3 252 290

e [email protected] w www.bouwendnederland.nl

2012 04 006

Bouwend Nederland Zilverstraat 69

DE BOUW IN Verkorte versie Samenvatting van de toekomstverkenning voor de bouwsector in 2020

Recommend Documents