Mannaerts R., De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen: een openbaring … mits de juiste sleutel, Antwerpen, 2012 De STOEL: een eigen meubel voor leiding, gebed, onderricht en verzoening
De bisschopsstoel, alias de cathedra Een bisschopskerk onderscheidt zich van alle andere kerken enkel en alleen door één meubel: de bisschopsstoel, de cathedra. Vandaar dat een bisschopskerk er ook bondig naar genoemd wordt: een ‘kathedraal’, wat staat voor een kathedrale kerk. Bij de heropening van het koor van de O.-L.-Vrouwekathedraal in 1993 is een nieuwe set zetels gemaakt voor de bisschop en de kanunniken (maar artistiek en praktisch is anders).
Het wapenschild van de huidige bisschop Op de rug prijkt het wapenschild van de huidige bisschop. Sinds 2009 is Mgr. Johan Bonny de 22ste bisschop van Antwerpen. Zijn leuze “Agnus pascet illos” (Het Lam zal hun herder zijn) is genomen uit de Openbaring of Apocalyps: "Het Lam zal hun herder zijn en hen voeren naar de waterbronnen van het leven en God zal alle tranen van hun ogen wissen" (Apoc. 7:17). Jezus wordt door Johannes de Doper aangewezen als "het Lam Gods". Christus is de eigenlijke herder van alle gedoopten in een bisdom, met inbegrip van de bisschop. Maar in Zijn naam is de bisschop aangesteld tot ‘herder' te midden van zijn mensen. Zo is de bisschop gezonden om de bron van het levend water – het evangelie – te laten stromen en om mensen nabij te zijn door hun tranen van pijn en verdriet te wissen. In het Boek der Openbaring troont het Lam, dat de gestorven en verrezen Jezus symboliseert, te midden van een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Het Lam is daar licht, troost en vreugde. Het beeld van het Lam is ook nauw verbonden met de eucharistie waarin de geloofsgemeenschap haar levende Heer ontmoet, de Herder die ook het geofferde Lam is, opdat allen zouden leven.
Het koorgestoelte De geestelijken hebben als taak te bidden voor heel de geloofsgemeenschap. Deze officiële gebedstaak, die dan ook het officie heet, is verspreid over 7 gebedsmomenten van de dag die daarom de ‘getijden’ worden genoemd. Een college van kanunniken bidt het getijdengebed gezamenlijk, althans de voornaamste gebedsmomenten zoals de 'matutinas' ’s morgens en 'de vespers' ‘s avonds. Deels zingen zij de gebeden ook en daarom heet de aparte gebedsruimte zoals in een ‘collegiale’ kapittelkerk, ook het ‘koor’. Daar staat aan de twee lange zijden een gestoelte, van waaruit men zich voor de hoofdmomenten naar het hoofdaltaar in het oosten richt.
www.topa.be
~1~
Mannaerts R., De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen: een openbaring … mits de juiste sleutel, Antwerpen, 2012 De STOEL: een eigen meubel voor leiding, gebed, onderricht en verzoening Tijdens het Frans Revolutionair Bewind wordt het koorgestoelte verkocht. Ondanks de afschaffing van het O.-L.-Vrouwekapittel bij het concordaat van 1801, ontwerpt Frans Durlet in het elan van de neogotiek een weergaloos monumentaal gestoelte, dat qua volume afgestemd is op het (te grote) neoclassicistische hoofdaltaar. In een periode van 40 jaar (1840-1881) werken er verscheidene beeldhouwers aan, maar het leeuwenaandeel wordt uiteindelijk geleverd door Jean-Baptist van Wint en Jean-Baptist de Boeck. Het gestoelte telt 72 zitplaatsen, aan elke zijde 4 maal 9 stoelen. In de rugbeschotten vormen 36 taferelen in hoogreliëf het levensverhaal van Maria. Het wemelt van allerlei categorieën van heiligen. Dicht bij het hoofdaltaar, aan de oostkant van het noorderkoorgestoelte, vormt de rij van de 8 losstaande beeldjes (werk van Joseph Jacques Ducaju) een merkwaardige uitbeelding van het Onze Vader. 1. Onze Vader die in de hemelen zijt. Christus, die gezeten, tijdens de Bergrede zijn leerling het Onze Vader leert bidden, wijst bij dit vers (Mt. 6:9) met een hand ten hemel. De opstijgende rook van het brandende wierookvat wijst hemelwaarts en symboliseert daarom des te meer de godsdienst. 2. Geheiligd zij Uw naam. Een geknielde profeet of psalmist houdt in de opgeheven hand een banderol waarop hij de tekst geschreven heeft: 'Soli Deo honor et gloria' (Alleen aan God eer en glorie). 3. Uw rijk kome. St.-Agnes, geknield, een hand deemoedig op de borst, het hoofd omhoog, met haar naamattribuut: een lam. 4. Uw wil geschiede op aarde als in de hemel. Christus bidt geknield tijdens Zijn doodstrijd in de hof van Olijven, de ogen gesloten: “Niet mijn wil, maar Uw wil geschiede” (Lc. 22:42). De kroon en de scepter duiden aan dat Hij inderdaad verzaakt aan wereldse roem. 5. Geef ons heden ons dagelijks brood. De koning-priester Melchisedech, geknield, toont met uitgestrekte armen brood om het namens God aan Abraham te geven (Gen. 14:18-20). 6. Vergeef ons onze schulden zoals wij vergeven aan onze schuldenaren. Stefanus, de eerste martelaar, geknield en als diaken gekleed met dalmatiek. Met zijn opgeheven armen vraagt hij vergeving voor zijn moordenaars die hem stenigden: “Heer, reken hun deze zonden niet aan” (Hand. 7:60). 7. En leidt ons niet in bekoring. Zittende vrouw, de ogen gesloten ogen, weet met de kracht van haar gebed (een gebedssnoer in de handen), de verleiding (de kronkelende slang onder haar) te weerstaan. 8. Maar verlos ons van het kwade. Knielende vrouw, de handen biddend samengevouwen, met aan haar voeten een dode slang die door een omgekeerde kroon ligt, waaronder een kralensnoer: algemene overwinning op de verleiding en op machtslust en hebzucht in het bijzonder.
De pendant hiervan aan het tegenoverliggende koorgestoelte is de groep van de 8 zaligheden. Aan de ingang van elke gestoelte zetten musicerende engelen de koorzang kracht bij.
www.topa.be
~2~
Mannaerts R., De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen: een openbaring … mits de juiste sleutel, Antwerpen, 2012 De STOEL: een eigen meubel voor leiding, gebed, onderricht en verzoening
De preekstoel Tot aan het Frans Bewind stond de (toenmalige) preekstoel in de zuidbeuk, die als parochiekerk dienst deed. Om de kerk begin 19de eeuw opnieuw in te richten, wordt meubilair aangekocht, afkomstig van kerken en kloosters die door de Fransen afgeschaft waren. Zo koopt men de preekstoel aan van de cisterciënzerabdij van Hemiksem, een gemeente aan de Schelde, ten zuiden van Antwerpen. Dat verklaart waarom je rechts op de zijde van de kuip de afbeelding ziet van Sint-Bernardus van Clairvaux (D2), de stichter van de kloosterorde. Deze preekstoel is een meesterlijk kunstwerk. Weet je nog?: Een kunstvoorwerp... 3 eigenschappen. 1) HET PRAKTISCHE ASPECT. De functie moet duidelijk zijn. Als je tot een publiek spreekt, wil je toch graag dat ze aandachtig naar je luisteren. Nu beschikken wij daarvoor over microfoons en luidsprekers, maar toen... geen elektriciteit, geen batterijen… dus gebruikten ze natuurlijkere wegen om de boodschap over te brengen. Ten eerste plaatsten ze de predikant op een platform, zodat de mensen zijn stem beter konden horen en er terzelfder tijd een beter oogcontact was. Omdat het wel eens gebeurde dat de spreker bij een donderpreek te vurig werd in zijn emoties, vond men het raadzamer om hem achter een balustrade te plaatsen, kwestie van een eventuele valpartij te vermijden. Om het platform op een elegante wijze te bereiken – in plaats van er op te moeten klimmen – werd er ook een trap voorzien. En ten slotte, om te voorkomen dat het stemgeluid van de spreker in de kerkruimte zou verloren gaan, plaatste men er een klankbord bovenop. Wel erg praktisch, niet?
www.topa.be
~3~
Mannaerts R., De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen: een openbaring … mits de juiste sleutel, Antwerpen, 2012 De STOEL: een eigen meubel voor leiding, gebed, onderricht en verzoening 2) HET ESTHETISCHE ASPECT We zijn in de barok én we zijn in Vlaanderen. In de baroktijd houdt men ervan om alles op een natuurlijke, levend(ig)e wijze vorm te geven. Zo verbergt men bv. de structuur van de constructieve onderdelen. Een ander voorbeeld: de kandelaar in de slaapkamer. Wat doet men in de Duitse barokke kastelen? In plaats van een gewone standaard met gotische of renaissancistische decoratieve elementen, willen ze er niet zo maar barokke sierelementen op aanbrengen, maar vormen zij de gehele kandelaar om tot een exotische figuur die de indruk geeft van ‘live’ de kaars te dragen. Het blijft een kandelaar, maar de structuur is verborgen en helemaal omgevormd tot een levensechte figuur. Barok is theater, is spel. Dat zie je ook hier. Het platform wordt niet ondersteund door een gewone pilaar, maar door 4 ‘levende’ beelden. De structuur van de trap is verborgen door half afgekapte bomen. En de balustrade is van uiterlijk veranderd door de uitgesneden bladeren. Het klankbord wordt gedragen door 2 sterke bomen: een eik en een beuk... althans, die indruk heb je, zolang je de metalen trekstang niet ziet die bevestigd is aan de muur erboven. Barokkunstenaars, de Vlaamse voorop, beogen een realistische weergave van de werkelijkheid. Het materiaal waarin ze werken, herscheppen ze natuurgetrouw tot een ander soort materie. Of hoe in dit geval stevige eik niet alleen getransformeerd wordt tot levende bomen met takken, bladeren en vruchten, maar evenzeer tot zachte veren, gladde huid en gestylde haarlokken.
Deze preekstoel is gemaakt door Michiel I van der Voort, in 1713. Hier zijn bomen afgeknot zodat men er vogels op kon plaatsen. Toch is de structuur van de preekstoel nog steeds duidelijk waarneembaar. Nadien gaat de evolutie van de barokke (preekstoel-)kunst verder. Men probeerde één grootse theaterscène op te bouwen: een heel verhaal wordt verteld in een schitterend decor. In de hoofdkerken van Mechelen, Leuven en Brussel lijkt de preekstoel één rotsberg: kikkers zitten er tussen kleine planten en het lijkt wel even of er water uit opspuit. Het topwerk in zijn genre is de theatrale preekstoel in de Sint-Andrieskerk (1829). 3) HET ICONOGRAFISCHE ASPECT OF DE BOODSCHAP Wat is de boodschap van dit kunstwerk? Waarvoor heb je de preekstoel nodig? Om te preken, om een boodschap door te geven. Christus kwam op aarde om ons een levensvisie te leren. De Kerk moet deze taak overnemen en moet het evangelie voor de mensheid verder over de wereld verspreiden. De preekstoel is net als de radio, de televisie en de kranten een mediavorm. ‘Media’, een ‘medium’ wil zeggen ‘in het midden’, ‘wat er tussen is’ tussen degene die de boodschap brengt en het publiek dat de boodschap zal ontvangen. www.topa.be
~4~
Mannaerts R., De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen: een openbaring … mits de juiste sleutel, Antwerpen, 2012 De STOEL: een eigen meubel voor leiding, gebed, onderricht en verzoening WIE GEEFT HIER DE BOODSCHAP ? (A) Bovenop [op voldoende afstand plaatsnemen] daalt een grote engel – haast dansend – uit de hemel neer, het hoofd omlaag, de voeten omhoog. De geweldige boodschap van Jezus’ evangelie is geen soort kennis die enkel het resultaat is van menselijk redeneren. Ze komt vanuit de hemel als goddelijke wijsheid, ons door God zelf gegeven. (B) Daarom beschouwt men deze boodschap in de christelijke traditie als een openbaring of een revelatie. In het woord revelatie schuilt het Latijnse woord ‘velum’: sluier; (het tipje van) de sluier wordt opgelicht om een geheim te onthullen. Bij het ‘ont-sluieren’ zie je de naakte waarheid. Zo wordt bovenaan de rand van het klankbord een groot doek door de engelen opgetild: de ‘revelatie’. (A) De engel bovenaan steekt de bazuin. Het kan immers geenszins de bedoeling zijn om deze boodschap geheim te houden, maar de Kerk moet ze ‘uitbazuinen’ en ‘van de daken schreeuwen’. Waar het hart van vol is, loopt de mond van over, niet? (D1) Dit ‘uitbazuinen’ is de taak van de priester/predikant die niet (s)preekt uit eigen naam, noch zijn eigen ideeën verkondigt. Hij preekt – laten we hopen – onder de inspiratie van de Heilige Geest. (C) Daarom staat onder het klankbord Gods Geest als duif uitgebeeld.
www.topa.be
~5~
Mannaerts R., De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen: een openbaring … mits de juiste sleutel, Antwerpen, 2012 De STOEL: een eigen meubel voor leiding, gebed, onderricht en verzoening WAAROVER HANDELT DE BOODSCHAP ? (E1) De boodschap gaat over Christus. Zijn afbeelding hangt dan ook aan de voorzijde van de kuip. (E2) Christus is niet enkel gekomen om ons lieve, mooie woorden te brengen, Hij was ook een man van actie. Hij was consequent tot in de dood. Daarom zie je vlak naast de predikant een kruisbeeld of crucifix ((Lat.) crucifixus: de gekruisigde, d.i. Christus aan het kruis). Door Zijn liefde-offer tot de dood. Aan het kruis, heeft Hij de wereld gered.
(F1-4) Het verhaal van Jezus kennen wij dankzij 4 ‘journalisten’: de 4 evangelisten, die elk hun visie gaven en verslag over Hem hebben uitgebracht. Ze worden hier vertegenwoordigd door hun eigen symbool, hun ‘perskaart’ zo je wil: (F1) de adelaar van Johannes (rechterhoek), (F2) de os van Lucas (achteraan, rechterhoek), (F3) de engel van Matteüs (linkerhoek), (F4) en de leeuw van Marcus (achteraan, linkerhoek). VOOR WIE IS DE PREEK BEDOELD ? (G1-4) Oorspronkelijk voor de toehoorders in de abdijkerk van Hemiksem, sinds 1804 in deze kerk in Antwerpen, maar óók voor de hele mensheid. De Kerk heeft de opdracht gekregen het evangelie ‘te verkondigen aan alle volken’, waar ook ter wereld. De aarde wordt hier vertegenwoordigd door beelden van de 4 continenten: vrouwenfiguren, vermits de aarde (in het Latijn ‘terra’) in de oersymboliek ‘vrouwelijk’ is. Je kan ze vergelijken met de figuren op de beroemde barokke plafondschildering van de Sant’Ignaziokerk van de jezuïeten in Rome. Let op de juiste geografische schikking: (G1) Europa staat vooraan, d.i. de noordzijde. Specifiek voor het koloniale tijdperk is het machtssymbool in haar hand: ‘zij zwaait de scepter’. (G2) Aan de linkerzijde, d.i. de oostzijde, staat Azië, te herkennen aan de kledij die doet denken aan de sprookjes van 1001 nachten. (G3) Rechts, d.i. aan de westzijde, stelt een indiaanse Amerika voor. Bij de Bevrijding in 1945 meende een Amerikaanse soldaat in deze figuur ‘Pocahontas’ te herkennen, alias Lady Rebecca. Toen de Engelsen in de 17de eeuw in Virginia (V.S.) kwamen, vochten zij met enkele indianenstammen. De Engelse kapitein, Mr Smith – een originele Engelse naam, niet? – werd gevangengenomen en zou gedood worden. De dochter van het opperhoofd, Pocahontas, vroeg om genade voor hem en wist zo het leven van de
www.topa.be
~6~
Mannaerts R., De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen: een openbaring … mits de juiste sleutel, Antwerpen, 2012 De STOEL: een eigen meubel voor leiding, gebed, onderricht en verzoening man te redden. Pocahontas werd christen en toen ze gedoopt werd, kreeg ze de naam van een oudtestamentische figuur: Rebecca. Zij huwde met een (andere) Engelsman, de eigenaar van een tabaksplantage, en reisde af naar Engeland, waar ze tot aan haar dood bekend stond als de beroemde Rebecca. Ondanks deze mooie vergissing symboliseert Vrouwe America hier de missionering van de Nieuwe Wereld.
(G4) Aan de zuidzijde vertegenwoordigt een negermeisje heel Afrika. Als een kleine hineininterpretierung toegestaan is: geheel achteraan staat ze a.h.w. in de schaduw van de anderen, net zoals er in de politiek van nu minder aandacht is voor Zwart Afrika. Merk je dat zij elkaar zusterlijk de hand reiken, verbonden als ze zijn door hetzelfde christelijke geloof? (H) Op het einde van het Marcusevangelie (Mc. 16:15) zegt Christus: “Trek de hele wereld door om aan elk schepsel de goede boodschap te verkondigen”. Zo is het evangelie – bij wijze van spreken – niet enkel bedoeld voor de mensen, maar voor elk levend schepsel. Daarom is deze preekstoel versierd met flora en fauna, met name vogels; allemaal soorten die eertijds leefden in het gebied van de Schelde. Aan de achterkant van de trap zijn er nog 2 eekhoorns; zij houden van de vruchten van de eik en van de beuk. Merk je de uil (hoog in de top van de linkerboom)?
Begrijp je nu waarom men deze preekstoel als een écht kunstwerk beschouwt?
www.topa.be
~7~
Mannaerts R., De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen: een openbaring … mits de juiste sleutel, Antwerpen, 2012 De STOEL: een eigen meubel voor leiding, gebed, onderricht en verzoening
De biechtstoelen Een relatie – wil ze echt zijn – zoekt harmonie en evenwicht. Een relatie is in gevaar wanneer één van de partners zich gemakkelijk laat leiden door egoïsme: teveel aandacht voor zichzelf. Omdat wij mensen zijn – “wel gewillig van geest, maar zwak van vlees” (Mt. 26:41) – zijn onze relaties zeer, zeer kwetsbaar. De enige manier om de gebruikelijke breuken in een relatie te herstellen, is vergeving vragen... én krijgen. Vergeving is geen individueel innerlijk gevoel, maar een uitgesproken effect dat je wordt geschonken door de ander. Wat is er nog mooier dan de echte verzoening tussen partner en partner? Ook in onze relatie met God vragen wij best om vergeving voor onze fouten (‘zonden’). Katholieke christenen kennen hiervoor het sacrament van de verzoening: de biecht. Als ‘biechteling’ gaan zij hun zonden biechten bij een priester (de ‘biechtvader’), die hen vergiffenis schenkt namens Jezus Christus: “Wier zonden gij vergeeft, hun zijn ze vergeven” (Joh. 20:23). Omdat de priester uitdrukkelijk zegt dat je fouten vergeven zijn, weet je dat er een echt effect is; het is meer dan enkel een goed gevoel. Wat is er nog mooier dan een echte verzoening tussen partner en Partner? “Wij smeken u in Christus’ naam: laat u met God verzoenen!” (2 Kor. 5:20) Om het persoonlijk karakter van het biechtgesprek te bevorderen, wordt door het Concilie van Trente (1545-1563) een nieuw kerkmeubel gecreëerd: de biechtstoel. Aangepast aan de lichaamstaal (‘body-language’) kan de biechteling er zijn berouw nederig geknield komen uitdrukken. De priester, gezeten in het midden, aanhoort zijdelings de ene biechteling na de andere. Door de mens met gewetenswroeging geenszins recht in de ogen aan te kijken, wordt zo het vrije gesprek bevorderd; tactvolle psychologie al enkele eeuwen vóór Freuds sofagesprekken...
Het beeld van St.-Petrus Kennen wij de barokkunst meestal als theatraal of minstens gesticulerend, toch verschijnen er ook figuren die op een serene wijze uitdrukking geven aan hun gevoelens. Zo ook deze Petrusfiguur in eik (begin 18de eeuw), die – afkomstig van een biechtstoel – de verzoening van de mens met God via het sacrament van de verzoening (de biecht) wil stimuleren. Het gelaat van Petrus vertolkt psychologisch op meesterlijke wijze de innige, maar bewogen worsteling van de gewetenswroeging, in dit geval om de verloochening van een vriend, meer bepaald van Jezus (Mt. 26:75). Daaraan herinnert de haan aan zijn voeten. Jezus had het hem immers voorspeld: “Voorwaar Ik zeg u: nog deze nacht, vóór het kraaien van de haan, zult gij Mij driemaal verloochenen” (Mt. 26:34). Inderdaad, om toch maar het eigen vel te redden, durft een mens zelfs zijn beste vrienden laten vallen. Zelfbehoud versus vriendschap: een eeuwige strijd... Om voor die vriendschap en dat vertrouwen in Jezus toch op te komen, is de heilige Petrus uiteindelijk bereid zelf de kruisdood te sterven; vandaar het (omgekeerde) kruis naast hem.
www.topa.be
~8~
Mannaerts R., De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen: een openbaring … mits de juiste sleutel, Antwerpen, 2012 De STOEL: een eigen meubel voor leiding, gebed, onderricht en verzoening
De biechtstoel met de verloren zoon En wat staat dat zwijn te eten bij een biechtstoel in de noordelijke kooromgang? Kijk naar de jongeman die er beteuterd bij staat in haveloze kledij. Het is de Verloren Zoon, de jongeling die nadat hij alles verbrast heeft in een losbandig leven uiteindelijk tot inkeer komt en hier als toonbeeld de berouwvolle biechtelingen staat op te wachten (Lc. 15:10-32). Een beeld dat boekdelen spreekt; lees Henri Nouwen, Eindelijk thuis. Gedachten bij Rembrandts ‘De terugkeer van de Verloren Zoon’ (1998). Lc. 15:10-32 10 ‘Zo, zeg Ik u, is er vreugde bij de engelen van God over één zondaar die zich bekeert’. 11 En Jezus sprak: ‘Iemand had twee zonen. 12 De jongste zei tegen zijn vader: “Vader, geef mij mijn deel van de erfenis”. En hij verdeelde zijn vermogen onder hen. 13 Niet lang daarna vertrok de jongste zoon met al zijn bezit naar een ver land, waar hij het verkwistte in een losbandig leven. 14 Toen hij alles opgemaakt had, kwam er een zware hongersnood over dat land en ook hij begon gebrek te lijden. 15 Hij zwierf rond tot hij in dienst trad bij een van de inwoners van dat land; die stuurde hem het veld in om varkens te hoeden. 16 Graag had hij zijn honger gestild met het voer dat de varkens aten, maar niemand gaf hem wat. 17 Toen kwam hij tot zichzelf en zei: “Zoveel dagloners van mijn vader hebben brood in overvloed, en ik verga hier van de honger! 18 Ik ga terug naar mijn vader. Ik zal hem zeggen: Vader, ik heb gezondigd tegen de hemel en tegen u; 19 ik ben het niet meer waard om uw zoon te heten, behandel me als een van uw dagloners.” 20 En hij ging terug naar zijn vader. Toen hij nog ver van huis was, zag zijn vader hem al en werd ontroerd; snel liep hij op hem toe, viel hem om de hals en kuste hem. 21 “Vader”, zei de zoon tegen hem, “ik heb gezondigd tegen de hemel en tegen u; ik ben het niet meer waard om uw zoon te heten”. 22 Maar de vader zei tegen zijn slaven: “Haal vlug de mooiste kleren en trek ze hem aan, doe een ring aan zijn vinger en schoenen aan zijn voeten. 23 Haal het gemeste kalf en slacht het; laten we eten en feestvieren, 24 want mijn zoon hier was dood en is weer levend geworden, hij was verloren en is teruggevonden”. En het feest begon.”
De biechtstoelen in de noordbeuk Deze barokke biechtstoelen zijn afkomstig van de voormalige St.-Bernardusabdij te Hemiksem (Willem Ignatius Kerricx en Michiel I van der Voort, 1713). De buitenste beelden die deugden voorstellen, prijzen de verzoening van de mens met God aan. De apostelen in het midden beklemtonen dat Jezus’ belofte van vergeving op elke generatie overgaat.
www.topa.be
~9~
Mannaerts R., De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen: een openbaring … mits de juiste sleutel, Antwerpen, 2012 De STOEL: een eigen meubel voor leiding, gebed, onderricht en verzoening Biechtstoel 1 (1) Bij de Bewening van het kwaad horen de blote voeten, de versleten kleren en de aanzet om zijn sluier te verscheuren. Het verscheuren van de klederen was in het Oude Testament een teken van rouw, o.m. bij godslastering. Ondanks alle spijt blijft de mens wanhopig met zichzelf gewrongen, vandaar het vertrokken gelaat. (An) Andreas, attribuut: X-kruis (Pe) Petrus, attribuut: omgekeerd kruis Medaillon: Jezus, de Goede Herder, op zoek naar elk verloren schaap. (4) De Boetvaardigheid is blootsvoets en draagt een boetekleed. Ze houdt de hand deemoedig op de borst en pijnigt zich met een geselroede. De vis is het symbool van de vasten, de pelikaan dat van (be-)rouw. Volgens de heilige Hiëronymus zou de pelikaan 3 dagen zonder oponthoud klagen nadat hij zijn eigen jongen had gedood.
www.topa.be
~ 10 ~
Mannaerts R., De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen: een openbaring … mits de juiste sleutel, Antwerpen, 2012 De STOEL: een eigen meubel voor leiding, gebed, onderricht en verzoening Biechtstoel 2 (5) De Zelfkennis bekijkt zich in een handspiegel: een innerlijke weerspiegeling of ‘reflectie’. De lelietak in de hand en de zon op de borst zijn de symbolen van zuiverheid en waarheid. Biechten is immers met een zuivere blik in de waarheid gaan staan. (Ja m) Jacobus Minor, attribuut: vollerstang (Ju T) Judas Taddeus, attribuut: omgekeerd kruis (8) Gemoedsrust: de bekroning met een krans van olijftakken, de blik en de hand hemelwaarts, en een (afgebroken) olijftakje als verzoeningssymbool in de andere hand. Wat ook de zonden zijn, verzoening of herstel van de gebroken relatie met God is altijd mogelijk. Wanneer het gemoed dan in vrede is, spreekt men van gemoedsrust of zielenvrede. Biechtstoel 3 (9)
(Si) (Fi) (12)
Sterkte, het vergt kracht om de eigen fouten onder ogen te zien en te erkennen. De Moed om te gaan biechten steunt op de balusterzuil en heeft een stuk gedraaide koord in de hand (de Sterke Vrouw uit het Boek der Spreuken (31:17.24) die zelf haar gordels maakt). Simon, attribuut: zaag Filippus, attribuut: hoog rechtstaand kruis met korte dwarsbalk Wie echt in zichzelf kijkt, ontdekt dat bekering altijd opnieuw nodig is. De bekering van de zondaar houdt een dubbele beweging in. Je keert je af van wat doorgaans zo begeerlijk lijkt: eer (succes), macht en rijkdom en je keert je toe naar Degene die zichzelf tot de dood toe gegeven heeft en aan zijn leerlingen zegt: “Als je mij wil volgen, neem dan je eigen kruis op” (Mc. 8:34). De Bekering, gesluierd, vertrapt de laurierkroon van de aardse glorie en toont Jezus’ kruis.
Biechtstoel 4 (13) Het Gewetensonderzoek gaat na wat goed of fout zit; op dit diep nadenken alludeert het gebaar van de figuur: met de rechterwijsvinger wijst ze naar het voorhoofd. (Ba) Bartolomeüs, attribuut (ontbreekt) een mes (Ja M) Jacobus Major, attribuut: sint- jakobsschelp en geborduurd kruisje op pelerine (16) Devotie: de ene hand op de borst, in de andere een brandende flambeeuw. Door een nederige biecht bekom je meer godsvrucht: je wordt weer inniger met God verbonden. Biechtstoel 5 (17) Genade van God: gelauwerd en met een grote hoorn van overvloed vol vruchten en bloemen naast zich. Het uiteindelijke antwoord van God is overvloedige genade. Zelfs als je het niet verdiend hebt, ontvang je Gods liefde. (Jo) Johannes, attribuut: boek, kelk met slang (Pau) Paulus, attribuut: boek en zwaard (20) ‘Genade van God’ vertaalt zich in ‘Vergeving’. Zij draagt een boek met in het Latijn de boekhoudkundige tekst: “solutus omni foenere” (vrijgesproken van elke schuld (en last). Het hart van de sacramentele biecht is de zogenaamde absolutie: ‘Ik ontsla u van uw zonden, in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest.’ Door deze ‘vrijspraak en kwijtschelding van zonden’ wordt de last van de schouders genomen. De verloochening is uitgevaagd en de relatie hersteld. Voor de mens mag dit een nieuwe start zijn.
www.topa.be
~ 11 ~
Mannaerts R., De Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen: een openbaring … mits de juiste sleutel, Antwerpen, 2012 De STOEL: een eigen meubel voor leiding, gebed, onderricht en verzoening
Biechtstoel 6 (21) Gebed: oudere gesluierde vrouw draagt een wierookvat. “Laat mijn gebed als wierook voor U opstijgen” (Ps. 141:2). De biddende mens gaat uit het centrum van zijn eigen leven staan en vindt zo de ruimte om open te staan voor verbondenheid met de Ander en met de ander. (Mt) Matteüs attribuut: boek en ganzenveer (To) Tomas attribuut: korte lans (24) Berouw: een uitgemergelde vrouw, blootsvoets, de linkerhand voor de borst. De vernedering van het gebroken ideaalbeeld en de pijn van de oprechte spijt zijn ook op haar gezicht af te lezen. Het is het begin van het helingsproces.
www.topa.be
~ 12 ~
