UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2014 – 2015
De belastingdruk in België voor ondernemingen: meting en verklaring
Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science in de Toegepaste Economische Wetenschappen
Celine Vanrapenbusch en Klaas Verlinde onder leiding van Prof. dr. Philippe Van Cauwenberge
UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2014 – 2015
De belastingdruk in België voor ondernemingen: meting en verklaring
Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science in de Toegepaste Economische Wetenschappen
Celine Vanrapenbusch en Klaas Verlinde onder leiding van Prof. dr. Philippe Van Cauwenberge
PERMISSION
Ondergetekenden verklaren dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/of gereproduceerd worden, mits bronvermelding.
Celine Vanrapenbusch Klaas Verlinde
Woord vooraf
Eerst en vooral wensen we onze promotor Prof. dr. Philippe Van Cauwenberge te danken voor de gewaardeerde begeleiding en kritische inbreng. Zijn assistent Peter Beyne zijn we dankbaar voor zijn praktische ondersteuning inzake de gegevensverzameling en –analyse.
Voorts willen we onze appreciatie uitdrukken voor onze vrienden en familie die ons gesteund hebben bij het schrijven van deze thesis.
Mei 2015 Celine Vanrapenbusch Klaas Verlinde
I
INHOUDSOPGAVE LIJST VAN TABELLEN ............................................................................................................................... IV LIJST VAN FIGUREN ................................................................................................................................. V LIJST VAN GRAFIEKEN ............................................................................................................................. VI APPENDIX........................................................................................................................................... VII 1
Inleiding ......................................................................................................................................1
2
De statutaire belastingdruk .........................................................................................................4 2.1
Definitie ..............................................................................................................................4
2.2
Berekening van de vennootschapsbelasting .........................................................................4
2.2.1
Het belastbaar inkomen ...............................................................................................4
2.2.2
Het tarief van de vennootschapsbelasting ....................................................................7
2.3
3
Evolutie van de vennootschapsbelasting in België................................................................7
2.3.1
Daling van de statutaire belastingvoet in aanslagjaar 2004 ..........................................7
2.3.2
Invoering van de notionele-interestaftrek in aanslagjaar 2007 .....................................8
2.3.3
Introductie van de fairness taks in aanslagjaar 2014 ................................................... 11
2.3.4
Recente maatregelen ................................................................................................. 12
De effectieve belastingdruk ....................................................................................................... 15 3.1
Definitie ............................................................................................................................ 15
3.2
De verschillende methodes voor het meten van de belastingdruk ..................................... 15
3.3
Motivering van de gebruikte methode ............................................................................... 17
4
Steekproef ................................................................................................................................ 18
5
Welke factoren verklaren de variatie in de belastingdruk .......................................................... 20 5.1
Inleiding ............................................................................................................................ 20
5.2
Afhankelijke variabele ....................................................................................................... 20
5.2.1
Teller van de belastingdruk ........................................................................................ 20
5.2.2
Noemer van de belastingdruk .................................................................................... 22
5.3
Verklarende variabelen...................................................................................................... 24
5.3.1
Bedrijfsgrootte........................................................................................................... 24
5.3.2
Langetermijnschuldgraad ........................................................................................... 27
5.3.3
Notionele-interestaftrek ............................................................................................ 27
5.3.4
Kapitaalintensiteit ...................................................................................................... 28
5.3.5
Onderzoek en ontwikkeling........................................................................................ 29
5.3.6
Rentabiliteit ............................................................................................................... 30
II
5.3.7
6
7
Sectormediaan........................................................................................................... 31
5.4
Descriptieve analyse .......................................................................................................... 32
5.5
Regressieanalyse ............................................................................................................... 37
Internationaal aspect ................................................................................................................ 44 6.1
Vergelijking van de belastingdruk in de wereld .................................................................. 44
6.2
LuxLeaks ............................................................................................................................ 46
6.2.1
Beschrijving ............................................................................................................... 46
6.2.2
Casestudie ................................................................................................................. 47
6.2.3
Model ........................................................................................................................ 49
6.2.4
Steekproef ................................................................................................................. 51
6.2.5
Resultaten ................................................................................................................. 52
6.3
Excess profit ruling ............................................................................................................ 57
6.4
Toekomst van de belastingdruk in de Europese Unie ......................................................... 58
Discussie van de masterproef .................................................................................................... 62 7.1
Samenvatting van de resultaten ........................................................................................ 62
7.2
Beperkingen en toekomstig onderzoek .............................................................................. 63
7.3
Conclusie ........................................................................................................................... 64
8
Bronnen ...................................................................................................................................... I
9
Appendix......................................................................................................................................i
III
LIJST VAN TABELLEN Tabel 1: Selectieprocedure nationale regressie ................................................................................. 19 Tabel 2: Correlatietabel tussen "belastingen op het resultaat" en "belastingen op het resultaat van het boekjaar" .................................................................................................................................... 21 Tabel 3: Gepaarde t-test voor "belastingen op het resultaat" en "belastingen op het resultaat van het boekjaar" .......................................................................................................................................... 21 Tabel 4: Overzicht van de verschillende noemers van ETR in de literatuur ......................................... 23 Tabel 5: Correlatietabel tussen ETR1 en ETR2.................................................................................... 32 Tabel 6: Gepaarde t-test voor ETR1 en ETR2 ..................................................................................... 32 Tabel 7: Beschrijvende statistiek nationale regressie ......................................................................... 33 Tabel 8: Overzicht van de verklarende variabelen nationale regressie ............................................... 38 Tabel 9: Regressieanalyse nationale regressie ................................................................................... 39 Tabel 10: Correlatietabel nationale regressie .................................................................................... 40 Tabel 11: Overzicht van de verklarende variabelen internationale regressie ...................................... 50 Tabel 12: Selectieprocedure internationale regressie ........................................................................ 51 Tabel 13: Beschrijvende statistiek internationale regressie ............................................................... 53 Tabel 14: Regressieanalyse internationale regressie.......................................................................... 55 Tabel 15: Correlatietabel internationale regressie ............................................................................. 56
IV
LIJST VAN FIGUREN Figuur 1: Algemeen schema van de vennootschapsbelasting: Bepaling van de belastbare grondslag ...6 Figuur 2: Schematische voorstelling van de structuur van Groupe Bruxelles Lambert ........................ 48 Figuur 3: Schematisch overzicht van de excess profit rulings ............................................................. 58
V
LIJST VAN GRAFIEKEN Grafiek 1: Evolutie van de gemiddelde effectieve belastingdruk in 2004-2013................................... 35 Grafiek 2: Verdeling van de taksvoorkeur (STR-ETR) .......................................................................... 36 Grafiek 3: Evolutie van de langetermijnschuldgraad in 2004-2013 ..................................................... 37 Grafiek 5: Evolutie van de gemiddelde statutaire belastingdruk in Europa (2006-2014) ..................... 45 Grafiek 4: Gemiddelde statutaire belastingdruk per continent (2014) .................................................. Grafiek 6: Evolutie van de gemiddelde effectieve belastingdruk ........................................................ 52
VI
APPENDIX Appendix 1: Netto-effect van de notionele-interestaftrek op de overheidsfinanciën in 2006 ................i Appendix 2: Evolutie van de ETR bij stijgend resultaat ......................................................................... ii Appendix 3: Mediaan van ETR per sector en Chi-kwadraattest ........................................................... iii Appendix 4: Effectieve en statutaire belastingdruk in de Europese Unie (2013, in %) ......................... iv
VII
1 INLEIDING De financiering van een land gaat gepaard met het heffen van belastingen. Niet enkel inwoners worden hiervoor aangesproken, ook bedrijven moeten hun steentje bijdragen. Het doel van deze thesis is om na te gaan wat de effectieve belastingdruk voor ondernemingen is, of die significant verschillend is van de vooropgestelde belastingvoet in de wet en hoe we dit kunnen verklaren. Concreet hebben we dit aangepakt door de effectieve belastingdruk te meten voor een steekproef van Belgische bedrijven en te verklaren aan de hand van variabelen die wij achten een invloed te hebben op de belastingdruk.
Men mag de belastingdruk niet verwarren met het overheidsbeslag. Dat laatste wordt gedefinieerd als “de mate waarin de overheid beslag legt op de door de economie gegenereerde middelen” (Decramer, Konings & Reynaerts, 2011). Hierbij vertrekt men van de uitgaven van de overheid, terwijl de belastingdruk logischerwijs uitgaat van de belastingen. Naast de belastingen heeft de staat nog andere inkomsten, onder andere uit de verkoop van goederen en diensten.
Een verklaring voor de vele aandacht die de belastingdruk van bedrijven krijgt is de grote politieke interesse (Clark, 2003). Een vaak voorkomend argument in de beleidsdiscussie is de mogelijke negatieve impact van een hoge belastingdruk op de investeringen. Ten tweede worden bedrijven door de media er vaak van beschuldigd dat ze geen “fair” deel van de belastingen betalen.
Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen de statutaire (STR) en de effectieve belastingdruk (ETR). De statutaire belastingdruk is bij wet vastgelegd, terwijl de ETR kijkt naar de werkelijk betaalde of te betalen belastingen. De ETR is typisch lager dan de statutaire belastingdruk ten gevolge van bepaalde belastingaftrekken zoals de notionele-interestaftrek. Het verschil tussen STR en ETR kan gezien worden als de mate waarin de belastbare basis verschilt van het resultaat van het boekjaar, m.a.w. de omvang van het verkregen belastingvoordeel. Later in de thesis wordt, in navolging van Wilkie (1988), de term taksvoorkeur gebruikt wanneer er over het verschil tussen het boekhoudkundig en fiscaal resultaat wordt gesproken.
1
Deze thesis beperkt zich tot de vennootschapsbelasting, wat deel uitmaakt van de inkomstenbelastingen (WIB92, art. 1). De belastingen waaraan een vennootschap onderworpen is, beperken zich hier niet toe: er is onder andere ook een provinciebelasting verschuldigd. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat lokale belastingen een significante impact hebben op de rentabiliteit van een onderneming (De Schoenmaker, Van Cauwenberge & Vander Bauwhede, 2014). In navolging van de literatuur inzake de ETR beperken we ons tot de vennootschapsbelasting.
In ons model hebben we de ETR op twee verschillende manieren gedefinieerd, enerzijds als de ratio van “belastingen op het resultaat” op “resultaat van het boekjaar voor belastingen” (ETR1) en anderzijds als de ratio van “belastingen op het resultaat” op “resultaat voor interest en belastingen (EBIT)” (ETR2). We onderzoeken de impact die de ETR ondervindt van volgende variabelen: bedrijfsgrootte, langetermijnschuldgraad, notionele-interestaftrek, kapitaalintensiteit,
onderzoek,
rentabiliteit
en
sectormediaan.
Voor
de
variabele
bedrijfsgrootte hanteren we twee definities, namelijk de logaritme van het aantal werknemers en de logaritme van het balanstotaal. Deze hebben in onze steekproef een tegengestelde invloed op de ETR, respectievelijk positief en negatief. Ook de definitie van ETR blijkt van belang te zijn. Dit is duidelijk merkbaar bij de variabele rentabiliteit, die negatief geassocieerd is met ETR1 en positief met ETR2. Bij het bestuderen van de gegevens merken we sterke verschillen in de effectieve belastingdruk tussen de sectoren. Dit wordt bevestigd door de significante relatie tussen de sectormediaan en de ETR. Voor de overige verklarende variabelen bekomen we vaak resultaten die niet-significant of tegengesteld aan onze hypotheses zijn. Zo stellen we een positieve impact van de variabele onderzoek op ETR1 vast. De verklaring die we voor deze resultaten geven, is het feit dat de taksvoorkeur van veel ondernemingen in onze steekproef negatief is. In navolging van de literatuur werden onze hypotheses opgesteld uitgaande van een positieve taksvoorkeur.
Naast het nationale aspect van de belastingdruk bespreken we ook de actuele internationale ontwikkelingen. We geven een vergelijking van de effectieve belastingdruk in verschillende landen. De recente LuxLeaks en excess profit rulings worden uitvoerig besproken. Via een regressieanalyse tonen we aan dat ondernemingen die een vestiging in Luxemburg hebben, genieten van een significant lagere wereldwijde effectieve belastingdruk. Het fiscale debat situeert zich momenteel op Europees niveau, waarbij de nadruk ligt op het vergroten van de transparantie. 2
Onze thesis draagt bij tot de literatuur op meerdere vlakken. Ten eerste is er, voor zover wij weten, slechts een beperkt aantal onderzoeken gevoerd naar de determinanten van de belastingdruk van ondernemingen in België. Daarnaast is het internationaal aspect van deze studie uniek omdat we zeer recente fenomenen behandelen die nog nauwelijks in de academische literatuur behandeld werden.
Het vervolg van deze thesis is als volgt georganiseerd. In hoofdstuk 2 bespreken we het wettelijke aspect en de evolutie van de vennootschapsbelasting in België. Hoofdstuk 3 is een bespreking van de verschillende methodes om de effectieve belastingdruk te meten. In hoofdstuk 4 bepalen we de steekproef voor de studie, waarna een descriptieve analyse volgt. Vervolgens onderzoeken we welke factoren de variaties in de belastingdruk verklaren. Het zesde hoofdstuk behandelt het internationale aspect, met speciale aandacht voor de recente LuxLeaks en excess profit rulings. We sluiten af met een samenvatting van de resultaten en een algemene conclusie.
3
2 DE STATUTAIRE BELASTINGDRUK In dit hoofdstuk gaan we dieper in op de statutaire belastingdruk (STR). Allereerst geven we een definitie van het begrip. Daarna overlopen we hoe de vennootschapsbelasting wordt berekend en vervolgens beschrijven we de evolutie van de statutaire belastingvoet.
2.1 Definitie De statutaire belastingdruk wordt gedefinieerd als de ratio van de “belastingen op het resultaat van het boekjaar” op het “belastbaar inkomen”. De STR is het wettelijk bepaald percentage belastingen dat geheven wordt op het belastbaar inkomen van een vennootschap.
2.2 Berekening van de vennootschapsbelasting De berekening van de winstbelasting kan opgesplitst worden in twee delen: de bepaling van het belastbaar inkomen en de vaststelling van het tarief van de vennootschapsbelasting. Deze bespreking is grotendeels gebaseerd op Beghin en Van De Woesteyne (2012).
2.2.1
Het belastbaar inkomen
Om het belastbaar inkomen van een onderneming te bepalen, wordt uitgegaan van het boekhoudkundige resultaat. Dit resultaat is echter niet gelijk aan de uiteindelijke belastbare grondslag waarop het belastingtarief van toepassing is. De belastbare grondslag kan aan de hand van enkele opeenvolgende stappen worden bepaald. Eerst wordt het fiscaal resultaat bepaald, dat daarna wordt aangepast aan de fiscale voor- en nadelen waaraan de onderneming onderhevig is.
Eerste bewerking: fiscaal resultaat Het fiscaal resultaat bestaat uit drie bestanddelen: gereserveerde winsten, uitgekeerde winsten en verworpen uitgaven.
4
Tweede bewerking: opsplitsing van de winst volgens oorsprong Enkel
de
winst
die
werd
gerealiseerd
in
landen waarmee
België
een
dubbeltaxatieverdrag heeft afgesloten, kan worden vrijgesteld. Alle andere winsten worden in België belast.
Derde bewerking: aftrek van sommige niet-belastbare bestanddelen Sommige giften die tijdens de eerste bewerking als verworpen uitgaven werden geclassificeerd omdat ze niet het beroepskarakter bezitten, zijn binnen bepaalde grenzen en onder voorwaarden vrijgesteld en kunnen vervolgens verwijderd worden uit de winst. Een gift aan een erkende instelling zoals de Universiteit Gent valt onder dit toepassingsgebied.
Vierde bewerking: aftrek van definitief belaste inkomsten (DBI) en vrijgestelde roerende inkomsten (VRI) Het doel van de aftrek van DBI is om te voorkomen dat inkomsten die voortvloeien uit aandelen, en al belast werden bij de uitkerende vennootschap, dubbel zouden worden belast. Bepaalde financiële opbrengsten worden dankzij de VRI uit de belastbare winst gehaald. Het gaat hier onder andere over dividenden uit preferente aandelen van de NMBS.
Vijfde bewerking: aftrek van octrooi-inkomsten en risicokapitaal Octrooi-inkomsten kunnen tot 80% worden vrijgesteld. Op die manier wil de overheid onderzoek en ontwikkeling stimuleren. De aftrek voor risicokapitaal, ook wel notionele-interestaftrek genoemd, wordt berekend als een bepaald percentage van het kwalificerend eigen vermogen. De berekening en de geschiedenis hiervan bespreken we in deel 2.3.2.
Zesde bewerking: aftrek van vorige verliezen De fiscale recupereerbare verliezen die ontstaan zijn tijdens vorige jaren, kunnen in mindering worden gebracht van het huidige resultaat.
5
Zevende bewerking: de investeringsaftrek Een bepaald percentage van de investering kan onder bepaalde voorwaarden afgetrokken worden van de vennootschapsbelasting. Er is onder meer een verhoogde investeringsaftrek voor vaste activa die wordt ingezet om onderzoek en ontwikkeling te bevorderen van nieuwe producten, processen en materialen die een lagere impact op het milieu hebben.
Figuur 1 geeft dit proces schematisch weer.
Figuur 1: Algemeen schema van de vennootschapsbelasting: Bepaling van de belastbare grondslag
(Bron: FOD Financiën, 2014a)
6
2.2.2
Het tarief van de vennootschapsbelasting
Het belastingtarief wordt bepaald in art. 215 WIB92. Het normale tarief bedraagt 33% van het belastbaar inkomen. Voor vennootschappen met een belastbaar inkomen lager dan 322.500 EUR wordt een lager tarief voorzien. Hun belasting wordt als volgt bepaald:
24,25% op de schijf van 0 tot 25.000 EUR 31% op de schijf van 25.000 tot 90.000 EUR 34,5% op de schijf van 90.000 tot 322.500 EUR
Dit verlaagd tarief is niet van toepassing op: a) Vennootschappen waarvan meer dan de helft van de aandelen in handen is van een of meerdere andere vennootschappen (met uitzondering van erkende coöperatieve vennootschappen) b) Vennootschappen die meer dan 13% van het gestorte kapitaal uitkeren als dividend c) Vennootschappen die niet aan minstens een bedrijfsleider een bezoldiging toekennen van 36.000 euro of, indien het belastbaar inkomen lager is, niet minstens een bezoldiging gelijk aan het belastbaar inkomen toekennen (met uitzondering van erkende coöperatieve vennootschappen) d) Bepaalde beleggingsvennootschappen
Bovenop deze tarieven komt een crisisbelasting van 3 opcentiemen, zoals bepaald in art. 463 bis WIB92, waardoor het normale tarief dus op 33,99% komt.
2.3 Evolutie van de vennootschapsbelasting in België In dit deel geven we een overzicht van de fiscale ontwikkelingen in deze eeuw.
2.3.1
Daling van de statutaire belastingvoet in aanslagjaar 2004
Een eerste opmerkelijke aanpassing van de vennootschapsbelasting was de aanpassing van de statutaire belastingvoet in aanslagjaar 2004 (boekjaar 2003). Het belastingtarief (inclusief crisisbelasting) werd verlaagd van 40,17% naar 33,99%. Om ervoor te zorgen dat deze 7
verandering geen drastische invloed had op de begroting, werd de nominale daling gecompenseerd door de belastbare basis in de voorgaande jaren te verbreden. Een studie van Vandenbussche, Janssen en Crabbé (2004) toont aan dat feitelijke belastingdruk van grote Belgische ondernemingen in de periode 1993-2002 gestegen is.
2.3.2
Invoering van de notionele-interestaftrek in aanslagjaar 2007
In het boekjaar 2006, aanslagjaar 2007, werd de notionele-interestaftrek (NIA) geïntroduceerd. Deze maatregel werd ingevoerd om de discriminatie tussen het financieren met eigen vermogen en vreemd vermogen te reduceren. Voorheen konden enkel reële interestkosten van het vreemd vermogen worden afgetrokken van de belastbare grondslag. Dit zorgde voor aanzienlijke fiscale nadelen voor ondernemingen die met eigen vermogen financieren. Vanaf boekjaar 2006 mogen zij nu ook een fictieve interestkost aftrekken van hun belastbare grondslag. Naast het doel om deze fiscale discriminatie af te schaffen, zijn er nog twee redenen voor de introductie van de NIA. Ten eerste wil men een algemene verlaging van de effectieve belastingvoet voor alle bedrijven creëren, wat voor een hoger rendement na belastingen op investeringen zal zorgen. Ten tweede wil men kapitaalintensieve investeringen in België bevorderen en multinationals aanmoedigen om bepaalde intragroepsactiviteiten zoals factoring aan een Belgische (dochter)onderneming toe te wijzen (FOD Financiën, 2014b).
De invoering van de NIA was ook bedoeld om een alternatief te bieden voor het fiscaal gunstige stelsel van de coördinatiecentra. Deze behandeling moest afgeschaft worden omdat het een vorm van oneerlijke concurrentie met zich meebracht. Voor coördinatiecentra was er namelijk een bijzondere berekening van de belastbare basis, waardoor zij aanzienlijk minder belastingen betaalden. Ze hadden echter een positieve impact op de economie en tewerkstelling, waardoor er een alternatief moest voorzien worden (Vandermeersche, 2005). De NIA valt in de literatuur onder de categorie van de zogenaamde “Allowances for Corporate Equity” (ACE). Deze systemen hebben als doel de discriminatie tussen eigen en vreemd vermogen te stoppen door ondernemingen toe te staan een bepaald percentage van hun eigen vermogen af te trekken van hun belastingen (Klemm, 2007). De maatregel werd voorgesteld in 1991 door het Instituut voor Fiscale Studies in Londen. België was niet het eerste land dat een dergelijke maatregel invoerde. Kroatië, Italië en Oostenrijk voerden een
8
ACE-systeem in, maar schaften het later terug af. In 2011 herintroduceerde Italië het stelsel. Vandaag is de notionele-interestaftrek van toepassing in Brazilië, België, Letland en Italië. In Groenland zijn alle betalingen en bijgevolg ook dividenden (onder bepaalde voorwaarden) aftrekbaar. In Nederland, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk zijn er voorstellen om een ACE-systeem in te voeren (CORIT Academic, 2014; Deloitte, 2014).
De berekening van de NIA wordt in art. 205 WIB92 als volgt bepaald:
Notionele-interestaftrek = Notionele rente x gecorrigeerd eigen vermogen
De notionele rente is gelijk aan de gemiddelde rentevoet van de lineaire overheidsobligaties op tien jaar (OLO). Voor aanslagjaar 2015 bedraagt dit tarief 2,63%. KMO’s kunnen genieten van een verhoogd tarief van een half procent waardoor hun notionele-interestaftrek 3,13% bedraagt. Er werd een maximumgrens vastgesteld van 3% (3,5% voor KMO’s).
Zoals de formule aantoont, komt niet het volledige eigen vermogen in aanmerking bij het berekenen van de NIA. De berekening van het gecorrigeerd eigen vermogen start bij het eigen vermogen dat gerapporteerd is in de balans aan het einde van het vorige belastbaar tijdperk. Onder
het
eigen
vermogen
herwaarderingsmeerwaarden,
vallen
reserves,
de
rekeningen
overgedragen
kapitaal,
winsten
of
uitgiftepremies, verliezen
en
kapitaalsubsidies. Vervolgens worden enkele bedragen geëlimineerd:
De fiscale nettowaarde van de eigen aandelen op de balans
De fiscale nettowaarde van financiële vaste activa
De fiscale nettowaarde van aandelen waarvan de dividenden in aanmerking komen voor het DBI-stelsel
De nettoboekwaarde van materiële vaste activa indien de kosten de grenzen van redelijke beroepsbehoeften overschrijden
De boekwaarde van materiële vaste activa die beschouwd worden als een belegging die uit hun aard geen regelmatig inkomen opleveren
De boekwaarde van vastgoed dat gebruikt wordt door bestuurders, hun echtgenoten of kinderen
Het vrijgestelde bedrag van uitgedrukte, niet-verwezenlijkte meerwaarden en kapitaalsubsidies
9
Het werken met een gecorrigeerd eigen vermogen heeft als doel het vermijden van misbruik en dubbel gebruik. Zo zouden privébezittingen kunnen worden ingebracht waardoor het eigen vermogen en daarmee samengaand de notionele-interestaftrek worden vergroot (FOD Financiën, 2014b).
De notionele-interestaftrek kan nooit teruggestort worden via de belastingen. Wanneer er onvoldoende winst wordt gecreëerd om de NIA volledig te benutten, was het tot voor kort mogelijk om het ongebruikte bedrag over te dragen gedurende zeven periodes. Na het boekjaar 2012 werd deze maatregel afgeschaft. De geaccumuleerde bedragen die in voorgaande periodes werden opgebouwd zijn onderworpen aan een overgangsmaatregel.
Bij de invoering van de NIA dacht de regering dat deze maatregel budgettair neutraal zou zijn. Achteraf bleek dat men de kostprijs ervan had onderschat (De Tijd, 13 oktober 2007). Een studie van de Nationale Bank van België (2008) geeft een schatting van de netto-impact van de notionele interest op het overheidsbudget. Appendix 1 geeft deze berekening weer, die resulteert in een negatief netto budgettair effect.
We moeten echter voorzichtig omspringen met het trekken van conclusies. Partijen die voor de NIA zijn, menen dat het netto-effect op de inkomsten van de overheid positief is. Eén van de verklaringen voor de positieve impact is het aantal nieuwe buitenlandse investeringen die meer ontvangsten genereren voor de overheid dan kosten (Trends Knack, 2011). Als conclusie kunnen we stellen dat het moeilijk in te schatten valt wat de reële kosten en opbrengsten zijn van deze maatregel.
Het blijft onzeker hoelang deze maatregel nog van toepassing zal blijven aangezien er uit meerdere hoeken kritiek komt. Ten eerste staat Europa negatief tegenover de NIA. Het zou een ‘oneerlijke’ maatregel zijn die de fiscale concurrentie tussen de lidstaten verstoort. Verder hebben partijen zoals de PVDA kritiek op de NIA. Grote bedrijven kunnen via deze maatregel hun belastingdruk nog verder naar beneden drukken. Als laatste kritiekpunt komt de hoge kost naar boven, maar zoals hierboven beschreven valt dit te betwisten. Momenteel is deze kost aanzienlijk kleiner door de lage OLO-rente. Voor 2015 rekent de regering hiervoor op een besparing van 745 miljoen euro (De Tijd 21 november 2014).
10
2.3.3
Introductie van de fairness taks in aanslagjaar 2014
Een derde grote fiscale verandering, was de introductie van de zogeheten fairness taks die vanaf aanslagjaar 2014 (boekjaar 2013) van toepassing is. Deze taks van 5,15% is een afzonderlijke aanslag die in rekening moet worden gebracht bij het bepalen van de vennootschapsbelasting indien de dividenden die worden uitgekeerd geheel of gedeeltelijk afkomstig zijn uit inkomsten die niet daadwerkelijk onderworpen zijn geweest aan het normale vennootschapstarief (EY, 2013). Concreet wil dit zeggen dat ondernemingen mogelijk onderhevig zijn aan deze taks wanneer ze hun belastbare basis verminderen met de notionele-interestaftrek of de aftrek van overdraagbare verliezen in hetzelfde jaar van dividenduitkering. Wanneer de onderneming enkel gebruikmaakt van andere aftrekposten zoals de DBI-aftrek, aftrek voor octrooi-inkomsten, investeringsaftrek … is men niet onderworpen aan de fairness taks. Men moet wel rekening houden met het feit dat er dan geen notionele-interestaftrek of aftrek van overdraagbare verliezen mag worden toegepast op andere (belastbare) winsten. Indien dit wel zou gebeuren, zou de onderneming toch in aanmerking kunnen komen voor de toepassing van de fairness taks. Alle Belgische ondernemingen die niet als KMO worden erkend en alle Belgische inrichtingen van buitenlandse ondernemingen kunnen onderworpen worden aan deze taks. We kunnen deze aanslag als volgt samenvatten:
Het bedrag van de uitgekeerde dividenden verminderd met het uiteindelijke fiscaal resultaat, dat onderworpen zal zijn aan de vennootschapsbelasting, en het gedeelte van dividenden afkomstig van de belaste reserves vormen het onbelast deel van de uitgekeerde winst. De verworven reserves vanaf boekjaar 2014 zullen niet onder het onbelast deel van de uitgekeerde winst vallen wanneer zij worden uitgekeerd in één van de volgende jaren. De teller van de proportionaliteitsfactor bestaat uit het werkelijk toegepast bedrag aan notioneleinterestaftrek en overgedragen verliezen gedurende het belastbaar tijdperk. De noemer is 11
gelijk aan de bruto belastbare basis. Hiermee wordt het resultaat na de eerste bewerking in de berekening van de belastbare grondslag bedoeld.
2.3.4
Recente maatregelen
Bij de vorming van de nieuwe regering Michel I in 2014 zijn er opnieuw enkele belangrijke fiscale hervormingen op komst. Het beleid waarvoor men heeft gekozen, is er één van herstel met als doel tegen 2018 een begrotingsevenwicht te bereiken. Om dit te bereiken wil men 3/4de besparingen doorvoeren en 1/4de nieuwe inkomsten genereren. Het nieuwe beleid wil dit realiseren door onder andere een tax shift te maken van belastingen op arbeid naar andere inkomsten en additionele bijdragen te heffen in samenhang met nieuwe sociale maatregelen (BDO, 2014). We overlopen kort enkele belangrijke maatregelen in het kader van het nieuwe begrotingsakkoord.
Hervorming stelsel verworpen uitgaven
Dit stelsel zal een vereenvoudiging ondergaan met telkens een eenduidig toepassingsgebied. Het systeem zal bestaan uit drie verschillende onderdelen: boeten en belastingen, nietindividualiseerbare voordelen en liberaliteiten (BDO, 2014). Een voorbeeld van nietindividualiseerbare voordelen is het aanbieden van dagelijkse maaltijden aan het personeel tegen sociale prijzen. Het moet dus gaan om collectieve voordelen met een geringe waarde waarbij het praktisch onmogelijk is om het deel per verkrijger te berekenen. Onder liberaliteiten kunnen we schenkingen, giften en vrijgevigheden classificeren. Deze zijn kosten voor de onderneming, maar werden niet gemaakt om belastbare inkomsten te genereren en kunnen daarom initieel niet fiscaal worden afgetrokken. In sommige gevallen kunnen deze kosten onder specifieke voorwaarden en binnen bepaalde grenzen van de fiscale winst worden afgetrokken. Een voorbeeld hiervan zijn giften aan erkende instellingen zoals de Koning Boudewijnstichting.
Harmonisering begrippen uitgaven en kosten in de btw en inkomstenbelasting
Het doel van de stroomlijning van begrippen is een transparantere fiscaliteit te bekomen. 12
Intercommunales onderworpen aan de vennootschapsbelasting
Terwijl het voorstel al aan bod kwam tijdens de vorige legislatuur, wil de regering Michel I de maatregel nu effectief invoeren. Deze zou de uitdrukkelijke uitsluiting voor intercommunales van de vennootschapsbelasting uit de wet schrappen. Dit wil echter niet zeggen dat alle intercommunales automatisch onderworpen zullen worden aan de vennootschapsbelasting. Men kan nu wel geval per geval bepalen of aan de criteria is voldaan voor de onderwerping aan de vennootschapsbelasting zoals men doet voor andere rechtspersonen. Een intercommunale wordt enkel nog aan de rechtspersonenbelasting onderworpen wanneer zij geen onderneming exploiteert of zich niet bezig houdt met verrichtingen die van winstgevende aard zijn. Er wordt ook een aanpassing gemaakt voor de dividenden afkomstig van intercommunales. Voortaan dienen ook zij te voldoen aan de voorwaarden van de DBIaftrek (BDO, 2014). Zij verliezen dus hun voorkeursbehandeling. Kort samengevat kunnen we stellen dat deze maatregel als doel heeft om privé- en publieke ondernemingen in alle sectoren op eenzelfde manier te belasten wanneer zij zich bezig houden met gelijkaardige activiteiten. De inwerkingtreding van deze maatregel is voor het aanslagjaar 2015 (PwC, 2014).
'Pestbelastingen' teruggeschroefd ▫ Maatregelen liquidatiebonus
Door de tijdelijke ‘vastklikregeling’ voor reserves, waarbij die worden omgezet in kapitaal belast met 10% roerende voorheffing, kan men de liquidatiebonus met verhoogde roerende voorheffing van 25% omzeilen. Deze maatregel wordt vanaf aanslagjaar 2015 permanent voor KMO’s. Het wordt voor hen mogelijk om jaarlijks een deel van of de volledige boekhoudkundige winst na belastingen over te zetten op een passiefrekening. Deze omzetting wordt onderworpen aan 10% roerende voorheffing. De liquidatiereserve kan daarna bij liquidatie belastingvrij worden uitgekeerd aan de aandeelhouders. Wanneer men de reserves binnen een periode van vijf jaar uitkeert als dividend, wordt er een aanvullende roerende voorheffing van 15% aangerekend. Gebeurt deze uitkering echter pas na vijf jaar, wordt er slechts een additionele roerende voorheffing van 5% aangerekend (KPMG, 2014).
13
▫ Geheimecommissielonenaanslag De toepassing van deze aanslag wordt vanaf nu verbonden aan het niet of niet tijdig bekend maken van de identiteit van de genieter aan de Administratie in plaats van het niet naleven van ficheverplichtingen. Dit laatste wordt bij de nieuwe regeling gesanctioneerd met een administratieve boete. De aanslag kan enkel toegepast worden wanneer het geheime commissieloon niet kan worden belast bij de genieter. Afhankelijk van wie de genieter is, verschilt het tarief. Indien de genieter een natuurlijk persoon is die onderworpen is aan de Belgische personenbelasting, wordt er een tarief van 103% aangerekend inclusief de aanvullende crisisbijdrage. Voor vennootschappen die onderworpen zijn aan de Belgische vennootschapsbelasting wordt het tarief gereduceerd tot 51,5%. De aanslag blijft nog steeds aftrekbaar als beroepskost. De datum van inwerkingtreding wordt later nog bekend gemaakt (KPMG, 2014).
14
3 DE EFFECTIEVE BELASTINGDRUK Dit hoofdstuk concentreert zich op de effectieve belastingdruk (ETR). We starten met een definitie en geven vervolgens een overzicht van de verschillende methodes om de ETR te meten, waarna we de methode bepalen voor de verdere studie.
3.1 Definitie De effectieve of werkelijke belastingdruk geeft een realistischer beeld dan de statutaire, omdat deze gebaseerd is op cijfers uit de jaarrekening in plaats van fiscale berekeningen. Een verworpen uitgave bijvoorbeeld is wel degelijk een kost voor een onderneming, maar is fiscaal niet aftrekbaar. Een tweede motivatie voor het werken met de ETR is dat het fiscaal resultaat niet beschikbaar is in België. Bijgevolg zijn we genoodzaakt om ons voor de noemer van de belastingdruk te baseren op cijfers uit de jaarrekening, die wel openbaar gemaakt worden.
3.2 De verschillende methodes voor het meten van de belastingdruk In de literatuur vinden we verschillende methodes voor het berekenen van de ETR. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen een micro- en macrobenadering. De macromethode maakt gebruik van geaggregeerde macro-economische gegevens en is bijgevolg bruikbaar bij studies op land- of sectorniveau. Voor onderzoeken op bedrijfsniveau volgt men de microaanpak omdat deze gebruikmaakt van gegevens van individuele ondernemingen. Daarnaast maakt men een onderscheid tussen backward-looking en forward-looking methodes. De eerste categorie steunt op historische gegevens, terwijl de tweede zich baseert op hypotheses over de toekomst om beslissingen te nemen (Nicodème, 2001).
Nicodème (2001) combineert bovenstaande assen en komt zo tot drie methodes: macro backward-looking, micro backward-looking en micro forward-looking. De macro forwardlooking methode wordt in dit model buiten beschouwing gelaten. De eerste categorie wordt vaak toegepast in onderzoeken naar de belastingdruk in bepaalde landen (Carey & Tchilinguirian, 2000) of bij de analyse van welke bedrijven belastingen betalen in een bepaald land (Lammersen, 2002). Een voordeel van deze methode is dat er weinig berekeningen 15
vereist zijn: men deelt bijvoorbeeld de totale vennootschapsbelasting van een land, regio of sector door de totale gerapporteerde winst. Daarnaast zijn de benodigde data eenvoudig te verkrijgen bij nationale instanties zoals het Nationaal Instituut voor Statistiek en bij internationale organisaties zoals Eurostat. Het is echter mogelijk dat de ETR berekend via de macro backward-looking methode geen correct beeld geeft omdat de teller en noemer ervan niet op dezelfde entiteiten betrekking hebben. Nicodème (2001) wijst er bijvoorbeeld op dat de lage ETR van Duitse bedrijven te verklaren is door het feit dat zo’n 85% ervan geen vennootschapsbelasting betalen omdat ze onder de personenbelasting vallen.
De micro backward-looking methodes berekenen de ETR aan de hand van gegevens uit de jaarrekening. Een voordeel van deze aanpak is de mogelijkheid om balansposten op te sporen die een impact hebben op de ETR. Ondernemingen kunnen deze methodes hanteren bij het evalueren van de prestaties van de belastingafdeling van een bedrijf (Lammersen, 2002). Een nadeel van deze benadering is het feit dat ze geen onderscheid maakt tussen het nationaal belastingsysteem en dat van andere landen. De belastingdruk wordt namelijk berekend op basis van de belastingen op het resultaat van het boekjaar. Het is mogelijk dat een deel van dat resultaat in het buitenland verwezenlijkt werd en bijgevolg daar ook belast werd. De berekende ETR weerspiegelt hier dus de belastingdruk van een onderneming gevestigd in een bepaald land en niet de belastingdruk die het direct gevolg is van het nationaal belastingsysteem (Nicodème, 2001).
In de micro forward-looking benadering berekent men de ETR vertrekkend vanuit een hypothetisch investeringsproject, waarbij een schatting gemaakt wordt van de toekomstige belastingen (Lammersen, 2002). Deze schatting moet rekening houden met alle elementen van het belastingsysteem, wat vaak resulteert in complexe modellen (Nicodème, 2002). Een voordeel hierbij is evenwel dat men de impact van specifieke componenten van het belastingsysteem op de investeringsbeslissingen kan nagaan.
Binnen de micro-forward benadering maken de studies van King & Fullerton (1983) en Devereux & Griffith (1999) een onderscheid tussen de marginale en de gemiddelde belastingdruk. De marginale belastingdruk (EMTR) is het belastingpercentage dat betaald wordt op een additionele eenheid resultaat dat gegenereerd wordt door een bepaalde investering (Callihan, 1994). Deze investering wordt verondersteld marginaal te zijn, m.a.w. de netto huidige waarde is gelijk aan nul (“zero economic rent”). De EMTR wordt doorgaans 16
berekend als ratio van het verschil tussen de opbrengst vóór belastingen en de opbrengst na belastingen op de opbrengst vóór belastingen (Devereux & Griffith, 1999). Voor het vergelijken van de belastingdruk van onafhankelijke investeringen introduceerden Devereux en Griffith het begrip gemiddelde belastingdruk (EATR). Deze laat de assumptie van “zero economic rent” achterwege en weerspiegelt het belastingpercentage dat betaald wordt op de totale investering. Voor een marginale investering is de EMTR gelijk aan de EATR (Devereux & Griffith, 1999). In de praktijk is de EATR nuttig bij het kiezen van het investeringsproject, terwijl de EMTR een invloed heeft op de omvang van de investering. Deze benadering heeft als nadeel dat ze steunt op “kunstmatige constructies” in plaats van boekhoudgegevens (Gravelle, 1985).
3.3 Motivering van de gebruikte methode In deze thesis werken we met een micro-backwardbenadering. Het microstandpunt valt te verantwoorden doordat we rekening willen houden met de individuele kenmerken van bedrijven. Met geaggregeerde data is het onmogelijk om de verklarende factoren van de belastingdruk op te sporen. De backwardbenadering werd gekozen omdat ze zich baseert op historische gegevens in tegenstelling tot de forwardbenadering, die de toekomstige belastingdruk voorspelt met behulp van veronderstellingen. We kiezen voor de gemiddelde ETR en niet voor de marginale ETR omdat deze beter geschikt is om de globale belastingdruk van ondernemingen te bestuderen (Callihan, 1994). We gebruiken de gegevens van individuele ondernemingen, die gerapporteerd werden in hun jaarrekeningen.
17
4 STEEKPROEF De gegevens voor onze analyse vinden we in Belfirst, een database van Bureau van Dijk met gedetailleerde financiële gegevens van alle Belgische ondernemingen die een jaarrekening neerleggen bij de Nationale Bank van België.
We vertrekken van alle Belgische vennootschappen. Daarvan sluiten we de financiële sector (NACE 64-66), de openbare voorzieningen (NACE 35-39), de vastgoedsector (NACE 68), openbaar bestuur, defensie en verplichte sociale verzekeringen (NACE 84) en huishoudens als werkgever en niet-gedifferentieerde productie van goederen en diensten door huishoudens voor eigen gebruik (NACE 97-98) uit, omdat deze sectoren specifieke kenmerken en/of een aparte reglementering hebben. Vervolgens halen we ondernemingen eruit die een verlies leden of die een negatieve of geen belasting betaalden gedurende de beschouwde periode, aangezien deze voor een negatieve belastingdruk zorgen. Vennootschappen met overgedragen verliezen worden eveneens uit de steekproef verwijderd omdat hun ETR moeilijk te interpreteren valt (Wang, 1991). We nemen enkel ondernemingen met minstens 10 werknemers. Zogenaamde micro-ondernemingen maken dus geen deel uit van onze steekproef omdat deze vaak specifieke eigenschappen bezitten zoals hoge groei, jonge leeftijd en acuut tekort aan financiering (Reid, 1996). Alleen statutaire gegevens worden bestudeerd, omdat de belastingadministratie niet de geconsolideerde, maar statutaire cijfers gebruikt in haar berekeningen. Om “survivorship bias” te vermijden, houden we rekening met alle ondernemingen die minstens een jaar actief waren tijdens de bestudeerde periode. Survivorship bias ontstaat doordat failliete ondernemingen niet worden opgenomen in studies. Door deze ondernemingen niet op te nemen, kunnen de resultaten een vertekend beeld geven omdat de studie zich dan enkel focust op succesvolle ondernemingen die de volledige onderzochte periode overleefden.
We beschouwen de boekjaren 2004 t.e.m. 2013. Tijdens deze periode vonden er geen wijzigingen in het tarief van de vennootschapsbelasting plaats. Op deze manier kunnen we een beter zicht krijgen hoe de effectieve belastingvoet evolueerde in deze periode.
Zoals reeds vermeld, bestaat onze steekproef zowel uit grote als kleine ondernemingen. Bijgevolg bevinden er zich ondernemingen in onze analyse met een belastbaar inkomen
18
kleiner dan 322.500 EUR, die dus een lagere statutaire belastingvoet hebben. Dit zorgt misschien ook voor een lagere ETR, wat we hieronder zullen onderzoeken. Idealiter zouden we deze ondernemingen uit onze steekproef kunnen halen, maar dit is niet haalbaar aangezien het belastbaar inkomen onmogelijk te berekenen valt met de gegevens uit de jaarrekening. Tabel 1 geeft een overzicht van de selectieprocedure en het aantal ondernemingen.
Tabel 1: Selectieprocedure nationale regressie
Criterium
Aantal ondernemingen
Gevestigd in België
773.651
Rechtsvorm:
765.752
NV, Comm. VA, BVBA, EBVBA, Comm. V, V.O.F., CVOA, CVBA, ESV/EESV, Buitenlandse vennootschappen
Niet: NACE 35-39 en 64-66 en 68
67.834
Volledig & verkort schematype
590.335
Subtotaal
536.246
Aantal werknemers ≥ 10
- 161.764
Niet: Winst van het boekjaar ≤ 0
- 177.005
Niet: Belasting op het resultaat < 0 Niet: Overgedragen resultaat ≤ 0 Niet: Ontbrekende sectorcode Niet beschikbaar Totaal
- 5.824 - 10.539 - 104.232 - 30.040 46.842
Om te vermijden dat extreme waarden onze analyse beïnvloeden, verwijderen we voor iedere variabele de één procent kleinste en grootste observaties. We zorgen ervoor dat er zich geen bedrijven met een ETR groter dan één in onze steekproef bevinden, omdat deze voor problemen kunnen zorgen in de analyse (Stickney & McGee, 1982). Vennootschappen met een negatieve ETR werden reeds geëlimineerd, waardoor de belastingdruk verder in deze thesis steeds tussen 0% en 100% ligt, wat consistent is met de literatuur (Gupta & Newberry, 1997).
19
5 WELKE FACTOREN VERKLAREN DE VARIATIE IN DE BELASTINGDRUK 5.1 Inleiding De verzamelde paneldata worden in het volgend hoofdstuk geanalyseerd via een lineaire regressie. Bij het controleren van de steekproef aan de hand van de Hausmantest en Likelihood Ratio, die beide significant zijn, komen we tot het besluit dat het fixed effects model hier aangewezen is. Deze methode houdt rekening met de heterogeniteit tussen ondernemingen, wat niet het geval is bij een gepoolde regressie. Ondernemingsspecifieke constanten vertegenwoordigen deze heterogeniteit tussen de verschillende ondernemingen die per bedrijf relatief weinig verandert in de tijd. Een identieke methode vinden we onder andere bij Gupta en Newberry (1997). Voor het berekenen van de varianties van de coëfficiënten gebruiken
we
de
White
Period-methode,
die
rekening
houdt
met
mogelijke
heteroscedasticiteit en autocorrelatie.
5.2 Afhankelijke variabele De afhankelijke variabele in ons onderzoek is de ETR. Het is gebruikelijk om deze variabele te definiëren door het belastingbedrag te delen door het resultaat. Hoe de noemer en teller precies gedefinieerd moeten worden, staat open voor debat (Plesko, 2003).
5.2.1
Teller van de belastingdruk
We definiëren de teller als de “belastingen op het resultaat”. Idealiter zou dit de “belastingen op het resultaat van het boekjaar” zijn, maar dit cijfer is niet beschikbaar in het verkort schema van de jaarrekening. Indien we enkel grote ondernemingen zouden bestuderen, zouden we wel de correcte teller hebben, maar zou een groot deel van de Belgische ondernemingen niet in onze steekproef voorkomen. Om er zeker van te zijn dat deze keuze weinig impact heeft op de cijfers, bekijken we de correlatie tussen “belastingen op het resultaat” en “belastingen op het resultaat van het boekjaar” voor een sample waarvan beide variabelen gekend zijn. We vinden een correlatiecoëfficiënt van 0,999 (zie tabel 2). Daarnaast voeren we een gepaarde t-test uit, waarbij we een niet-significante p-waarde bekomen (zie tabel 3). We kunnen bijgevolg geen significant verschil tussen beide variabelen vaststellen. Hieruit kunnen we besluiten dat “belastingen op het resultaat” een goed substituut is voor 20
“belastingen op het resultaat van het boekjaar” en onze resultaten weinig invloed ondervinden van de definitie van de teller.
Tabel 2: Correlatietabel tussen "belastingen op het resultaat" en "belastingen op het resultaat van het boekjaar"
Correlatie Probabiliteit
Belastingen op het resultaat van het boekjaar
Belastingen op het resultaat
Belastingen op het resultaat van het boekjaar
1,000000
Belastingen op het resultaat
0,999402
1,000000
0,0000
-----
-----
Tabel 3: Gepaarde t-test voor "belastingen op het resultaat" en "belastingen op het resultaat van het boekjaar"
Methode
Waarde
Probabiliteit
T-statistiek
0,427741
0,6688
Bij het bepalen van de teller van de belastingdruk bestaat de discussie of men al dan niet rekening moet houden met uitgestelde belastingen. Porcano (1986) pleit ervoor om geen aanpassingen hiervoor te maken omdat veel tijdsverschillen nooit teruggedraaid worden. Hij geeft het voorbeeld van verschillen in de afschrijvingen: deze zullen blijven zolang de onderneming groeit en haar afgeschreven activa vervangt door nieuwe. Bovendien worden tijdelijk uitgestelde belastingen in tijden van inflatie vaak permanent uitgesteld omdat ze doorgeschoven worden naar een verdere toekomst of zelf nooit betaald worden (Kaplan, 1975). Daarnaast is de belastingdruk van een euro uitgestelde belastingen kleiner dan die van een euro huidige belastingen. Het verschil tussen beide hangt af van de periode van uitstel en de toegepaste interestvoet (Joint Committee on Taxation, 1984). Door deze argumenten besluiten we om geen rekening te houden met uitgestelde belastingen. We volgen hiermee onder andere Gupta en Newberry (1997). Andere onderzoekers kiezen echter wel om aanpassingen te maken voor de uitgestelde belastingen (Stickney & McGee, 1982).
Een volgend punt van discussie is de vraag of men al dan niet rekening moet houden met de belasting op aandeelhouders. Deze heeft namelijk ook een invloed op de beslissingen van bedrijven (Lammersen, 2002). Aangezien de impact van de belasting op aandeelhouders 21
afhangt van de financieringsstructuur en dividendpolitiek van de onderneming, beslissen we om er geen rekening mee te houden in deze thesis.
5.2.2
Noemer van de belastingdruk
Bij het bepalen van de noemer is de vraag welke maatstaf van het inkomen het meest geschikt is. We definiëren ETR1 als de ratio van “belastingen op het resultaat” op “resultaat van het boekjaar voor belastingen”. Een analoge manier van berekenen vinden we onder andere bij Buijink, Janssen en Schols (1999) en Vandenbussche et al. (2004). De noemer van de theoretische belastingdruk, de belastbare basis, vinden we niet terug in onze gegevens, omdat deze door de belastingadministratie berekend wordt. Daarom gebruiken we het startpunt van de fiscale berekening, namelijk het resultaat van het boekjaar voor belastingen, als proxy voor de belastbare basis. Zimmerman (1983) besloot dat belastingvoeten berekend met data uit de gerapporteerde jaarrekening een getrouwe schatting zijn van de ETR. Halleux en Valenduc (2007) vertrekken wel vanuit de belastbare basis bij het bepalen van de noemer, omdat ze over de nodige fiscale gegevens beschikken. Gupta en Newberry (1997) argumenteren dat het gebruik van het fiscaal resultaat ervoor zorgt dat het onmogelijk is de variaties in ETR te verklaren als verschillen tussen boekhoudkundig en fiscaal resultaat.
Zoals veel onderzoeken introduceren we een alternatieve berekening van de ETR, om zo de robuustheid van het model te verifiëren. In navolging van onder andere Gupta en Newberry (1997) en Liu en Cao (2007) definiëren we ETR2 als de ratio van “belastingen op het resultaat” op “resultaat voor interest en belastingen (EBIT)”. In tegenstelling tot het “resultaat voor belastingen” discrimineert EBIT niet tussen interest en dividenden en is het bijgevolg onafhankelijk van de financieringsstructuur van de onderneming. ETR2 geeft dus de verhouding weer tussen de betaalde belastingen en het operationeel resultaat.
Een tweede alternatief voor de noemer van ETR is de omzet. Deze ondervindt op zich geen invloed van verschillende boekhoudtechnieken of belastingregimes. Maar deze definiëring impliceert dat de winstmarges identiek zijn tussen ondernemingen (Collins & Shackelford, 1995). De EBITDA lost dit probleem deels op door rekening te houden met de kosten (uitgezonderd afschrijvingen en waardeverminderingen), maar creëert een vertekening ten opzichte van kapitaalintensieve sectoren, die een hogere proportie afschrijvingen hebben
22
(Nicodème, 2002). Niettegenstaande deze tekortkoming opteren heel wat auteurs voor een noemer gebaseerd op cashflows (Zimmerman, 1983; Richardson & Lanis, 2007). Hun hoofdargument is het feit dat cashflow niet beïnvloed wordt door verschillen in boekhoudtechnieken, die gecorreleerd zijn met de bedrijfsgrootte (Hagerman & Zmijewski, 1979). Tabel 4 geeft een overzicht van de verschillende noemers in de literatuur.
Tabel 4: Overzicht van de verschillende noemers van ETR in de literatuur
Noemer
Auteurs
resultaat voor belastingen
Stickney & McGee* (1982), Porcano* (1986), Wilkie (1988), Holland (1998), Buijink et al. (1999),
Vandenbussche
Richardson
&
Lanis
&
Crabbé
(2007),
(2004),
Fernández-
Rodríguez & Martínez-Arias (2014) EBIT
Gupta & Newberry (1997), Janssen (2005), Liu & Cao (2007)
EBITDA
Nicodème (2001), Lazar (2014)
operationele cash flow
Zimmerman (1983), Richardson & Lanis (2007), Lazar (2014)
operationele cash flow voor interest en Gupta & Newberry (1997) belastingen
(auteurs met een * gebruiken een aangepaste definitie)
Om de wiskundige relatie tussen de belastingdruk en de verschillende verklarende variabelen duidelijk te maken, ontleden we eerst ETR1 en ETR2 aan de hand van de studie van Wilkie (1988). Hij definieert eerst ETR1 als de ratio van de belastingen op het resultaat (T) op het resultaat voor belastingen (PTI). De belastingen zijn gelijk aan de statutaire belastingvoet (STR) vermenigvuldigd met het belastbaar inkomen (TI). Vervolgens definieert Wilkie het begrip taksvoorkeur (TP) als het verschil tussen het boekhoudkundig en het fiscaal resultaat.
ETR1 = T / PTI = (STR*TI) / PTI = STR*(PTI – TP) / PTI = STR*(1 – TP/PTI)
(a)
23
ETR2 = T / EBIT = (STR*TI) / (PTI + financiële kosten) = STR*(PTI – TP) / (PTI + financiële kosten) = STR*[1 – (TP + financiële kosten)/(PTI + financiële kosten)]
(b)
Deze formules zullen ons helpen bij het opbouwen van de hypotheses omdat ze de relatie tussen ETR en de verklarende variabelen weergeven.
5.3 Verklarende variabelen In dit deel gaan we de verschillende verklarende variabelen overlopen. We zoomen in op zowel de theoretische als praktische verwachte relatie met de afhankelijke variabele.
5.3.1
Bedrijfsgrootte
In de literatuur vinden we twee tegengestelde visies terug inzake de relatie tussen bedrijfsgrootte en ETR. Enerzijds pleit de political cost theory van Watts en Zimmerman (1978) dat grote ondernemingen meer onderhevig zijn aan reguleringen en andere politieke kosten waardoor zij vaker een deel van hun rijkdom moeten afstaan. Zo kunnen in België kleine ondernemingen met minder dan 11 werknemers onder bepaalde voorwaarden genieten van een belastingvrijstelling voor het aanwerven van extra personeel (Agentschap Ondernemen, 2015). Grote ondernemingen kunnen onder geen beding beroep doen op deze maatregel. Grotere bedrijven zouden ook vlugger in het vizier worden genomen door regeringen. Verder is er ook een ‘compliance cost’ waarmee rekening moet worden gehouden (Nicodème, 2002). Compliance cost kan gedefinieerd worden als alle kosten die gemaakt moeten worden door de belastingbetaler om te voldoen aan de vereisten van het belastingsysteem. Deze kosten gaan verder dan het betalen van de belastingen zelf (Slemrod & Sorum, 1984). Grote ondernemingen hebben een sterke onderhandelingspositie met de belastingautoriteiten. De term compliance cost duidt in deze situatie op de kost voor grote ondernemingen wanneer die onderhandelingen op niks uitdraaien. Uit een studie op basis van bestaande literatuur werd de compliance cost voor grote ondernemingen in Europa geschat op 2 tot 4% van de belastingontvangsten (Europese Commissie, 2001). Voorgaande redenen
24
zouden een hogere ETR voor grotere bedrijven verklaren. Deze relatie werd bevestigd door een onderzoek op Belgische bedrijven door Vandenbussche en Crabbé (2004).
Anderzijds is er de political power theory (Siegfried, 1972) die ervan uit gaat dat grote bedrijven meer resources hebben om politieke beslissingen te beïnvloeden in hun voordeel, aan taksplanning kunnen doen en hun activiteiten organiseren op een manier die ervoor zorgt dat ze een optimale taks kunnen bekomen. Dit resulteert in een lagere ETR voor grote bedrijven. Deze relatie wordt ondersteund door het Citizens for Tax Justice onderzoek (CTJ, 1986) waarbij er onderzoek werd gedaan bij bedrijven in de VS in 1986. Daar bleek dat grote ondernemingen een lagere ETR hadden dan kleine ondernemingen ook al waren beiden aan eenzelfde taxatieregime onderworpen. Door druk van politieke actiegroepen, waaronder ook de Citizens for Tax Justice beweging, werd de US Tax Reform Act of 1986 geïntroduceerd. Deze act zorgde voor vele veranderingen in de vennootschapsbelasting in de VS. In 1988 werd een gelijkaardige steekproef van bedrijven genomen en kon men hogere ETRs waarnemen voor grote bedrijven waardoor we kunnen concluderen dat de Tax Reform Act gezorgd heeft voor een meer evenwichtige verdeling van belastingdruk onder kleine en grote ondernemingen (CTJ, 1988). Wanneer we in België gaan kijken, bevestigt de studie van de PVDA de negatieve relatie. Uit de laatste studie van 2014 blijkt dat de duizend bedrijven met de meeste winst slechts 6,7% aan belastingen betalen terwijl de officiële aanslagvoet 33,99% bedraagt (PVDA, 2014). Deze bevinding kan mogelijk gedeeltelijk worden verklaard door de recente onthulling van de excess profit ruling voor bepaalde grote bedrijven in België. Hier komen we later nog uitgebreider op terug in deel 6.3 Excess Profit Ruling. Sommige auteurs vonden geen relatie tussen bedrijfsgrootte en ETR (Liu & Cao, 2007; Stickney & McGee, 1982; Janssen & Buijink, 2000). Holland (1998) vond in het Verenigd Koninkrijk een positieve relatie voor sommige jaren, maar een negatieve voor andere periodes.
Bij onderzoek door Zimmerman (1983) over de relatie tussen de belastingdruk en grootte van ondernemingen werd vastgesteld dat de belastingdruk niet monotoon stijgt in functie van toenemende grootte. De bedrijven werden in categorieën opgedeeld volgens hun grootte, waarbij Zimmerman tot de conclusie kwam dat het verschil in ETR tussen de categorieën beperkt is. Dit geldt echter niet voor de vijftig grootste bedrijven, die geconfronteerd worden met de hoogste belastingvoet. Dit zogenaamd drempeleffect is consistent met de resultaten van Watts en Zimmerman (1978) en Zmijewski en Hagerman (1981).
25
Nicodème (2007) bestudeerde de relatie bedrijfsgrootte-ETR in 21 Europese landen in de periode 1992-2004. De beschouwde relatie is zeer afhankelijk van de definitie van de bedrijfsgrootte. In zijn studie vond Nicodème een negatieve robuuste correlatie tussen de ETR en het aantal werknemers. Voor het balanstotaal stelde hij echter een positieve relatie vast, die minder robuust en minder significant is.
Ook in onze steekproef verwachten we tegengestelde resultaten afhankelijk van hoe we de ETR definiëren. In navolging van Nicodème definiëren we grootte1 als de logaritme van het aantal werknemers. We verwachten een negatieve relatie met de ETR en dus een bevestiging van de policital power theory. Ondanks deze verwachte negatieve relatie, moeten we opmerken dat de STR voor kleinere bedrijven lager is indien hun belastbaar inkomen lager is dan 322.500 euro. Verder definiëren we grootte2 ook als de logaritme van het balanstotaal. Tussen deze variabele en ETR verwachten we net als Nicodème een positieve relatie wat zou betekenen dat grotere bedrijven een hogere ETR hebben. Dit laatste zou de political cost theory van Watts en Zimmerman bevestigen.
H1: Bedrijfsgrootte gedefinieerd als de logaritme van het aantal werknemers en ETR zijn negatief geassocieerd
H2: Bedrijfsgrootte gedefinieerd als de logaritme van het balanstotaal en ETR zijn positief geassocieerd
Vandenbussche et al. (2004) hebben een gelijkaardig onderzoek gedaan met voorgaande hypotheses. Uit hun sample werd de conclusie getrokken dat grotere bedrijven meer belastingen betalen ongeacht hoe bedrijfsgrootte gedefinieerd werd.
We moeten echter opmerken dat vele studies enkel een univariate relatie tussen ETR en grootte bestuderen. Dit kan een misleidend beeld schetsen (Janssen & Buijink, 2000). Deze opmerking werd ook al gemaakt door onder andere Stickney en McGee (1982). Zij namen ook andere bedrijfsspecifieke karakteristieken op in hun onderzoek zoals de kapitaalstructuur en de kapitaalintensiteit. De mix van activa kan ook bestudeerd worden aangezien deze ook een impact kan hebben op de ETR door bijvoorbeeld een gunstig taxatieaftrek.
26
5.3.2
Langetermijnschuldgraad
Als proxy voor de interesten maken wij gebruik van de langetermijnschuldgraad, gemeten door de ratio langetermijnschuld op balanstotaal. De interesten die op schulden moeten worden betaald, kunnen immers worden afgetrokken van de nettowinst en leiden dus tot een lagere belastbare grondslag. We bekijken de interestkost apart voor ETR1 en ETR2, omdat het resultaat van het boekjaar ná interest is, terwijl EBIT vóór interest is. Bij ETR2 zal een gewijzigde interestkost enkel een impact op de teller hebben, de noemer EBIT blijft onveranderd. Bijgevolg verwachten we een negatieve relatie tussen schuldgraad en ETR2. De impact van de schuldgraad op ETR1 is niet eenduidig, omdat zowel teller als noemer wijzigen. We maken daarom gebruik van de formule (a). We stellen vast dat een hogere interestkost zorgt voor een stijging van ETR1 indien TP < 0, een daling van ETR1 indien TP > 0 en dat er geen impact is in het geval dat TP = 0. Omdat voor de meeste ondernemingen in onze steekproef geldt dat hun effectieve belastingdruk lager is dan de statutaire belastingvoet (zie deel 5.4 Descriptieve analyse), m.a.w. dat TP positief is, verwachten we een negatieve relatie tussen de belastingruk en de langetermijnschuldgraad.
Algemeen wordt er in de literatuur uitgegaan van een negatieve relatie tussen langetermijnschuldgraad en ETR (Richardson & Lanis, 2007; Vandenbussche et al., 2004; Stickney & McGee, 1982).
H3: Langetermijnschuldgraad en ETR zijn negatief geassocieerd
5.3.3
Notionele-interestaftrek
Aangezien ons onderzoek peilt naar de belastingdruk in België, mogen we niet vergeten om rekening te houden met de unieke notionele-interestaftrek. We creëren een dummy voor de NIA met een waarde ‘0’ voor de periode voor de introductie van de NIA (2004-2005) en een waarde ‘1’ voor de periode erna (2006-2013). Het doel van deze dummy is om na te gaan of de ETR een invloed ondervindt van de NIA. Meer bepaald verwachten we een negatieve relatie. De aftrek heeft namelijk de bedoeling de ETR te doen dalen (FOD Financiën, 2014b).
H4: Dummy NIA en ETR zijn negatief geassocieerd
27
In onze regressie gaan we ook het interactie-effect tussen NIA en de langetermijnschuldgraad na. We verwachten dat de invoering van de NIA ervoor gezorgd heeft dat de impact van de langetermijnschuldgraad op de belastingdruk verdwenen of sterk gedaald is. De discriminatie tussen eigen vermogen en vreemd vermogen zou door de NIA immers verdwenen moeten zijn.
H5: Langetermijnschuldgraad en ETR zijn minder sterk geassocieerd na invoering van de
notionele-interestaftrek
(positief
interactie-effect
tussen
NIA
en
langetermijnschuldgraad)
We bekijken ook het interactie-effect tussen grootte en de NIA-dummy. Voor de introductie van deze aftrekpost was er enkel voor financiering aan de hand van de schulden een vermindering van de belastbare grondslag mogelijk. In praktijk reflecteerde die aanpak zich in discriminatie tussen grote en kleine ondernemingen. KMO’s, start-ups en risicovolle of volatiele ondernemingen zijn vooral afhankelijk van intern gegenereerde financiële middelen en kunnen dus in mindere mate genieten van de voordelen die vloeien uit het financieren met vreemd vermogen (de Mooij & Devereux, 2011; Nam & Radulescu, 2007; Pettit & Singer, 1985).
H6: Bedrijfsgrootte en ETR zijn minder sterk geassocieerd na invoering van de notionele-interestaftrek
Bij het invoeren van een NIA-dummy in onze regressie moeten we nog de opmerking maken dat het mogelijk is dat deze ook andere tijdseffecten weergeeft die losstaan van de notioneleinterestaftrek.
5.3.4
Kapitaalintensiteit
De kapitaalintensiteit, gedefinieerd als het materieel vast actief gedeeld door het balanstotaal, wordt in deze thesis gebruikt als proxy voor de afschrijvingen, die aftrekbaar zijn van de vennootschapsbelasting. Omdat afschrijvingen een impact hebben op zowel de teller als de noemer van de belastingdruk, is de richting van deze invloed niet eenduidig. We baseren onze redenering daarom op de formules (a) en (b), waarin afschrijvingen zorgen voor een daling 28
van PTI. Het effect hiervan hangt af van het teken van TP. Indien TP positief (negatief) is, zal een stijging van de afschrijvingen zorgen voor een daling (stijging) van ETR. In het geval dat STR en ETR identiek zijn, zullen de afschrijvingen geen impact hebben op de belastingdruk. Aangezien de ETR van de meeste ondernemingen lager is dan de STR (zie deel 5.4 Descriptieve analyse), verwachten we dat de kapitaalintensiteit een negatieve impact heeft op de belastingdruk.
Vandenbussche en Crabbé (2004) vonden een negatieve associatie tussen kapitaalintensiteit en ETR in hun onderzoek bij Belgische bedrijven. Deze relatie werd bevestigd door onder meer Richardson en Lanis (2007) die hun onderzoek in Australië uitvoerden en Janssen en Buijink (2000) die de relatie onderzochten voor Nederlandse ondernemingen. In China werd door Liu en Cao (2007) geen significante relatie gevonden. Wij volgen het grootste deel van de literatuur en veronderstellen een negatieve relatie tussen kapitaalintensiteit en ETR.
H7: Kapitaalintensiteit en ETR zijn negatief geassocieerd
5.3.5
Onderzoek en ontwikkeling
We definiëren de variabele onderzoek als de ratio van de immateriële vaste activa op het balanstotaal. Het kan fiscaal interessant zijn om aan onderzoek en ontwikkeling te doen. We denken daarbij aan de belastingaftrek voor octrooi-inkomsten en de verhoogde investeringsaftrek voor onder andere vaste activa die worden ingezet om onderzoek en ontwikkeling te bevorderen van nieuwe producten, processen en materialen die een lagere impact op het milieu hebben (zie deel 2.2.1 Het belastbaar inkomen). Door deze fiscale voordelen kan de belastbare grondslag worden verlaagd en wordt de ETR ook lager. Aangezien de variabele onderzoek een proxy is voor bovenvermelde belastingaftrekken, verwachten we een negatieve relatie met de belastingdruk. De wiskundige redenering verloopt identiek als bij de variabele kapitaalintensiteit.
Ook de literatuur wijst op een negatieve relatie tussen onderzoek en ontwikkeling en ETR (Richardson & Lanis, 2007; Vandenbussche et al., 2004). Gupta en Newberry (1997) vonden een positieve relatie, maar die was echter niet significant. Wij gaan ook uit van een negatieve associatie tussen onderzoek en ontwikkeling en ETR. 29
H8: Onderzoek en ontwikkeling en ETR zijn negatief geassocieerd
5.3.6
Rentabiliteit
Waar voorgaande variabelen de grootte en structuur van de onderneming voorstellen, nemen we ook een variabele die de rentabiliteit van de onderneming weergeeft, namelijk de return on assets (ROA). De bedoeling hiervan is om te controleren voor veranderingen in het resultaat van ondernemingen (Gupta & Newberry, 1997). In het algemeen verwacht men een positieve relatie tussen de rentabiliteit en de belastingdruk. Een eerste verklaring hiervoor is het feit dat minder rendabele ondernemingen soms verlies maken, dat ze vervolgens kunnen aftrekken van toekomstige belastingen. Dit valt echter niet toe te passen op onze steekproef, omdat we geen ondernemingen met overgedragen verliezen geselecteerd hebben.
Voor de theoretische analyse vertrekken we van de formules (a) en (b). Daarin vervangen we PTI door ROA*balanstotaal (TA). We bekomen het volgende resultaat: ETR1 = STR*[1 – TP/(ROA*TA)]
(c)
ETR2 = STR*[1 – (TP + financiële kosten)/(ROA*TA + financiële kosten)]
(d)
Gupta en Newberry (1997) besluiten hieruit dat een hogere ROA zal resulteren in een hogere ETR als TP, TA en t constant gehouden worden. Dit houdt in dat ROA en ETR positief gecorreleerd zijn. Wat de auteurs over het hoofd zien, is het feit dat TP negatief kan zijn, wat wel opgemerkt wordt door Wilkie (1988). Nochtans heeft een aanzienlijk aantal ondernemingen in hun steekproef een ETR die hoger is dan de STR, waaruit volgt dat TI > PTI of TP < 0. Voor deze bedrijven volgt uit vergelijkingen (c) en (d) dat de ROA een negatieve invloed heeft op de ETR. We besluiten dat de rentabiliteit een negatieve impact heeft op de belastingdruk indien ETR > STR, een positieve impact indien ETR < STR en geen impact indien ETR = STR.
Dit wordt bevestigd door Wilkie (1988), die aantoont dat wanneer TP onafhankelijk is van het inkomen, ETR asymptotisch naar STR gaat bij een stijgend inkomen. De tabel van Wilkie in
30
appendix 2 geeft deze bevinding weer voor het geval ETR < STR. Wij schetsten de situatie waarin ETR > STR. We zien dat ETR asymptotisch daalt naar STR.
Omdat de effectieve belastingdruk van de meeste ondernemingen in onze steekproef lager is dan de statutaire belastingvoet, verwachten we een positieve relatie tussen ROA en ETR. Dit wordt bevestigd door de literatuur (Richardson & Lanis, 2007; Gupta & Newberry, 1997).
H9: Return on assets en ETR zijn positief geassocieerd
5.3.7
Sectormediaan
Als laatste variabele bespreken we de sectormediaan van de belastingdruk. De reden waarom we deze variabele in ons model opnemen is dat bepaalde belastingaftrekken en verworpen uitgaven verschillen tussen sectoren. Zo kunnen restaurantkosten in de voedingssector onder bepaalde voorwaarden volledig afgetrokken worden terwijl andere sectoren deze kosten slechts voor 69% kunnen aftrekken (WIB92, art. 53 8°bis). Een tweede verklaring is de mogelijke rol van politieke factoren. Vandenbussche en Crabbé (2004) vinden een extreem hoge feitelijke belastingdruk voor de tabakssector terwijl toerisme en recyclage onderhevig zijn aan een gunstiger belastingregime. Dit kan erop wijzen dat het belastingsysteem een instrument is om bepaalde sectoren te stimuleren of af te remmen. Het hierboven vermelde onderzoek maakt gebruik van sectordummy’s op NACE-niveau 2. Aangezien onze analyse gebeurt via fixed effects, waarbij tijdsonafhankelijke dummy’s niet bruikbaar zijn, werden ze vervangen door de sectormedianen van de ETR. We opteren voor de variabele sectormediaan in plaats van sectorgemiddelde aangezien die laatste gevoeliger is voor uitschieters en dus een vertekend beeld zou kunnen geven. Omdat de sector mogelijk een invloed heeft op de belastingdruk, verwachten we een positieve relatie tussen de sectormediaan en ETR. H10: Sectormediaan en ETR zijn positief geassocieerd
31
5.4 Descriptieve analyse We bestuderen eerst de evolutie van de gemiddelde ETR in de steekproef. We zien in grafiek 1 dat ETR2 steeds lager ligt dan ETR1. Dit is logisch aangezien EBIT, de noemer van ETR2, voor de meeste ondernemingen groter is dan het resultaat voor belastingen, de noemer van ETR1. Zoals te zien in tabel 5 bedraagt de correlatie tussen ETR1 en ETR2 57,4%. Om te onderzoeken of ETR1 en ETR2 significant verschillen, voeren we een gepaarde t-test uit. De teststatistiek blijkt significant te zijn (zie tabel 6) en we besluiten bijgevolg dat het interessant is om beide definities te bestuderen. Tabel 5: Correlatietabel tussen ETR1 en ETR2
Correlatie Probabiliteit
ETR1
ETR1
1,000000
ETR2
----ETR2
0,573923
1,000000
0,0000
-----
Tabel 6: Gepaarde t-test voor ETR1 en ETR2
Methode
Waarde
Probabiliteit
T-statistiek
32,68716
0,0000
32
Tabel 7: Beschrijvende statistiek nationale regressie
Gemiddelde Mediaan Maximum Minimum Standaard- Aantal deviatie observaties ETR1
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
0,349087 0,345206 0,321208 0,313816 0,309061 0,300126 0,308412 0,313834 0,316713 0,312813
0,347699 0,346480 0,323477 0,318051 0,311434 0,302309 0,308482 0,313991 0,315594 0,312450
1,000000 1,000000 1,000000 1,000000 1,000000 1,000000 1,000000 1,000000 1,000000 1,000000
0,003401 0,003501 0,003661 0,003527 0,003368 0,003524 0,003608 0,003490 0,003357 0,003483
0,141018 0,129100 0,126995 0,121824 0,133599 0,142685 0,143606 0,143789 0,153417 0,153680
4671 4778 4885 5006 5024 5016 5123 5193 5136 4629
ETR2
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
0,319023 0,327732 0,306180 0,301338 0,294832 0,278194 0,289361 0,297246 0,296779 0,293539
0,330206 0,335536 0,314843 0,312858 0,304456 0,287571 0,298028 0,305549 0,304568 0,302132
1,000000 1,000000 0,986991 0,988348 0,993271 0,987815 0,997150 0,997059 0,994920 0,998897
1,83E-05 0,000193 0,000240 0,000553 0,000298 0,000175 0,000178 7,22E-05 0,000417 7,52E-05
0,137652 0,137088 0,125695 0,118658 0,129693 0,126930 0,126832 0,132995 0,141482 0,142115
4671 4778 4885 5006 5024 5016 5123 5193 5136 4629
Grootte1
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
3,389519 3,407491 3,444943 3,480805 3,503832 3,511072 3,515722 3,529048 3,538949 3,568677
3,178054 3,218876 3,258097 3,295837 3,332205 3,332205 3,332205 3,332205 3,367296 3,401197
6,708084 6,701960 6,685861 6,705639 6,708084 6,706862 6,682109 6,700731 6,698268 6,688355
2,397895 2,397895 2,397895 2,397895 2,397895 2,397895 2,397895 2,397895 2,397895 2,397895
0,847895 0,841039 0,824805 0,827462 0,834121 0,840067 0,842287 0,851966 0,860614 0,865899
4458 4634 4784 4907 4926 4910 5010 5069 4996 4506
Grootte2
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
8,092150 8,164389 8,230357 8,293034 8,319164 8,330297 8,379166 8,394967 8,384040 8,468888
7,988459 8,063756 8,146227 8,217271 8,255195 8,284641 8,345842 8,376539 8,359423 8,445811
11,15999 11,15925 11,16253 11,15524 11,16261 11,15476 11,16025 11,14036 11,15364 11,16228
4,021666 4,213978 4,143976 4,382851 4,144182 3,608293 3,963077 3,313167 3,450686 4,294083
1,110890 1,104232 1,100965 1,099316 1,112198 1,128289 1,137318 1,153202 1,170528 1,129148
4530 4633 4713 4800 4802 4800 4887 4936 4885 4375
33
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
0,140551 0,135185 0,127985 0,123332 0,123216 0,120870 0,115081 0,115728 0,116772 0,112867
0,093280 0,089976 0,081753 0,075422 0,076809 0,076006 0,069775 0,070110 0,068823 0,063749
0,744801 0,736954 0,752524 0,741453 0,727007 0,711768 0,737596 0,714549 0,742503 0,754892
3,66E-05 1,74E-05 4,18E-06 5,85E-06 7,29E-08 8,37E-08 1,30E-07 1,36E-07 9,96E-08 1,17E-05
0,139393 0,136065 0,131988 0,130364 0,130984 0,130490 0,125899 0,126150 0,129039 0,126741
4018 4099 4152 4217 4191 4163 4200 4182 4083 3702
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
0,220088 0,215844 0,208010 0,204324 0,202456 0,197762 0,189795 0,187895 0,190877 0,188523
0,175159 0,170528 0,164348 0,157892 0,156313 0,151121 0,141917 0,138347 0,140142 0,135187
0,928539 0,924029 0,911392 0,931308 0,930770 0,927541 0,931305 0,920680 0,932543 0,921101
0,001019 0,000951 0,000958 0,000942 0,000944 0,000937 0,000948 0,000926 0,000923 0,000958
0,178163 0,177041 0,173407 0,174331 0,175477 0,172649 0,170960 0,171687 0,175325 0,175778
4607 4714 4814 4922 4930 4911 5006 5060 4994 4505
Onderzoek
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
0,027623 0,024315 0,025965 0,024756 0,024980 0,026455 0,026372 0,025648 0,028664 0,026422
0,005017 0,004806 0,004342 0,003973 0,004161 0,004442 0,004435 0,004090 0,004240 0,004178
0,725540 0,668098 0,718962 0,696210 0,680301 0,694501 0,626334 0,567340 0,699639 0,728394
2,23E-05 2,33E-05 2,19E-05 1,77E-05 1,85E-05 1,83E-05 1,78E-05 1,74E-05 1,74E-05 1,74E-05
0,065639 0,057458 0,066359 0,064583 0,062981 0,068418 0,067395 0,063664 0,071025 0,065709
1610 1722 1837 1957 1998 2001 2001 2060 2086 1907
ROA
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
0,130256 0,134045 0,138120 0,147541 0,138063 0,131354 0,131548 0,128615 0,117496 0,113213
0,099818 0,104345 0,108880 0,118333 0,108892 0,100604 0,100490 0,095317 0,085688 0,082992
0,982552 0,988493 0,978996 0,965070 0,971412 0,979081 0,993507 0,919415 0,893820 0,914512
0,002255 0,002445 0,002459 0,002333 0,002258 0,002266 0,002312 0,002307 0,002257 0,002248
0,114031 0,117237 0,114658 0,119620 0,116008 0,116789 0,115844 0,116453 0,111950 0,108441
4657 4761 4866 4983 5005 4988 5105 5165 5102 4591
Schuldgraad
Kapitaalintensiteit
34
Grafiek 1: Evolutie van de gemiddelde effectieve belastingdruk in 2004-2013 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 2004
2005
2006
2007
2008 ETR1
2009
2010
2011
2012
2013
ETR2
Voor beide definities van ETR stellen we een daling vast van 2004 tot 2009, gevolgd door een stijging tot 2011. Daarna stagneert de gemiddelde belastingdruk. In 2006, het jaar van de invoering van de notionele-interestaftrek, daalt ETR dus. De vraag is of deze daling ook veroorzaakt werd door de NIA. We gaan hier dieper op in bij de regressieanalyse.
Voorts merken we in de grafiek op dat de gemiddelde ETR steeds dicht bij de statutaire belastingvoet van 33,99% ligt. Hieruit besluiten we dat de belastingaftrekken van de bestudeerde ondernemingen gemiddeld genomen beperkt zijn. We bestuderen dit nu meer in detail met behulp van de taksvoorkeur (besproken in deel 5.2.2 Noemer van de belastingdruk). Deze wordt gedefinieerd als het verschil tussen het boekhoudkundig en het fiscaal resultaat, uitgedrukt in euro, waardoor het niet evident is om ondernemingen met elkaar te vergelijken. Daarom schalen we de taksvoorkeur als volgt: TP = PTI – TI = T/ETR1 – T/STR
als ETR1 > STR: TP < 0 als ETR1 < STR: TP > 0 als ETR1 = STR: TP = 0
We bestuderen bijgevolg de taksvoorkeur door de effectieve en de statutaire belastingdruk van een bedrijf met elkaar te vergelijken. We bekijken de verdeling hiervan in grafiek 2. De 35
ondernemingen in de twee intervallen met het meeste observaties hebben een ETR die niet meer dan 5 procentpunt afwijkt van de STR, m.a.w. hun taksvoorkeur is beperkt. De meeste bedrijven hebben logischerwijs een positieve taksvoorkeur, die veroorzaakt wordt door belastingaftrekken zoals de NIA. Een merkwaardige vaststelling is dat een aanzienlijk deel (38,4%) van de observaties een negatieve taksvoorkeur heeft. Dit heeft mogelijk een invloed op de resultaten van de regressieanalyse, aangezien een groot deel van onze hypotheses uitgaat van een positieve taksvoorkeur.
Grafiek 2: Verdeling van de taksvoorkeur (STR-ETR)
We vermelden nogmaals dat het in principe onmogelijk is om zonder extra fiscale gegevens de statutaire belastingvoet van een onderneming te kennen. De vooropgestelde STR van 33,99% is dus in zekere mate arbitrair en moet gezien worden als een maximumgrens. Het besluit dat veel ondernemingen in onze steekproef een negatieve taksvoorkeur hebben, blijft echter geldig aangezien een ETR groter dan 33,99% elke mogelijke STR overtreft.
Vervolgens bekijken we de evolutie van de langetermijnschuldgraad. In 2004 bedroegen de langetermijnschulden gemiddeld zo’n 14% van het balanstotaal. We zien een geleidelijke daling tot 11,3% in 2013. Na de invoering van de notionele-interestaftrek in 2006 constateren we dus een daling van de schuldgraad. De vraag is of deze ook veroorzaakt werd door de NIA, aangezien we in 2005 ook een daling konden vaststellen.
36
Grafiek 3: Evolutie van de langetermijnschuldgraad in 2004-2013 0,14 0,12 0,1 0,08 0,06
0,04 0,02 0 2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Ten derde geven we in appendix 3 een overzicht van de effectieve belastingdruk per sector. De sectoren met de hoogste mediaan zijn “Informatie en communicatie” (ETR1 en ETR2 36,0%) en “Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten” (35,3% en 34,5%). De laagste ETR vinden we bij “Landbouw, bosbouw en visserij” (29,6% en 25,2%) en “Vervoer en opslag” (30,3% en 29,7%). We merken een aanzienlijk verschil op tussen de belastingdruk van sommige sectoren. Dit wordt bevestigd door een p-waarde 0 bij de Chikwadraattest. We besluiten hieruit dat er minstens één sector is waarvan de ETR verschilt van de andere sectoren en dat het dus interessant is om de sectormediaan als variabele in de regressie op te nemen.
5.5 Regressieanalyse In dit deel overlopen we de resultaten van de regressieanalyse en bespreken we de invloed van de verklarende variabelen op de effectieve belastingdruk. Aan de hand van de verklarende variabelen uit deel 5.3 bekomen we volgende vergelijking:
37
Bedrijfsgrootte wordt bij de eerste regressie gedefinieerd als het logaritme van het aantal werknemers. Vervolgens voeren we de regressie nogmaals uit met het logaritme van het balanstotaal als tweede definitie voor bedrijfsgrootte. Daarnaast gebruiken we, zoals vermeld, twee definities van ETR, waardoor we in totaal vier regressies uitvoeren. Tabel 8 geeft een overzicht van de verklarende variabelen en hun verwachte relatie met de effectieve belastingdruk.
Tabel 8: Overzicht van de verklarende variabelen nationale regressie
Variabele Bedrijfsgrootte1
Definitie ln(aantal werknemers)
Verwachte relatie -
Bedrijfsgrootte2
ln(balanstotaal)
+
Schuldgraad
schulden op meer dan één jaar
-
/ balanstotaal Notionele-interestaftrek
= 0 voor invoering
-
= 1 na invoering NIA x bedrijfsgrootte1
+
NIA x bedrijfsgrootte2
-
NIA x schuldgraad
+
Kapitaalintensiteit
materieel vast actief /
-
balanstotaal Onderzoek
immaterieel vast actief /
-
balanstotaal Rentabiliteit
resultaat voor belasting /
+
balanstotaal Sectormediaan
mediaan van de belastingdruk
+
van de sector
Tabel 9 bevat de statistische output van de regressie. De correlatietabel bevindt zich in tabel 10. We kunnen vaststellen dat beide modellen globaal significant zijn en ongeveer 58% van de variatie in de ETR verklaren.
38
Tabel 9: Regressieanalyse nationale regressie
ETR1 Constante Grootte1 Grootte2 Schuldgraad NIA NIA*grootte1
-0,007842 [0,8825] 0,020075 [0,0090] ---0,025647 [0,3347] 0,006606 [0,6073] -0,005630 [0,0528] ---
ETR2 0,220453 [0,0026] ---0,012888 [0,0332] -0,021675 [0,4275] 0,082207 [0,0022] ---
Mediaan2
0,048747 [0,0309] 0,004507 [0,8223] 0,130575 [0,0192] -0,153771 [0,0000] 0,866314 [0,0000] ---
-0,010569 [0,0004] 0,050543 [0,0347 -0,007287 [0,7318] 0,153944 [0,0128] -0,161569 [0,0000] 0,740987 [0,0000] ---
R-squared Adjusted r-squared F-statistic Prob(f-statistic) Durbin-watson stat
0,585458 0,488239 6,022023 0,000000 1,964676
0,588884 0,489659 5,934867 0,000000 1,979520
NIA*grootte2 NIA*schuldgraad Kapitaalintensiteit Onderzoek Roa Mediaan1
-0,073268 [0,1083] 0,021394 [0,0038] ---0,106058 [0,0000] 0,004695 [0,6754] -0,003852 [0,1518] ---
0,024734 [0,6887] --0,000413 [0,9389] -0,096310 [0,0002] 0,073647 [0,0023] ---
0,044380 [0,0338] -0,026966 [0,1422] -0,008830 [0,8442] 0,155537 [0,0000] ---
-0,009355 [0,0005] 0,041504 [0,0666] -0,029066 [0,1663] -0,17086 [0,7192] 0,144292 [0,0000] ---
0,943694 [0,0000] 0,578340 0,479451 5,848380 0,000000 1,885764
0,872891 [0,0000] 0,581117 0,480018 5,748002 0,000000 1,923993
De p-waarde werd vermeld tussen [ ].
39
Tabel 10: Correlatietabel nationale regressie
Correlatie Probabiliteit ETR1 ETR2
ETR1 1,000000 ---0,543140 0,0000
Grootte1
0,051682 0,0000
Grootte2
-0,075353
NIA Kapitaalintensiteit Onderzoek
Kapitaalintensiteit
-0,108683 0,0000
0,0000
-0,104480
-0,079112
0,0000
0,0000
0,0000
0,0000
-0,057057
-0,185737
-0,020876
-0,140724
0,0000
0,0000
0,0110
0,0000
-0,066709
-0,080717
0,0000
0,0000
0,0000
0,5059
0,0000
-0,084223 0,189727 0,0000
Mediaan2
NIA
0,0000
0,113191
0,191195 0,0000
0,048551
1,000000 ---0,626246
Schuldgraad
-0,195812
0,0000
Mediaan1
0,0000
Grootte2
0,0000
0,034819
0,0000
ROA
1,000000 ---0,138169
Grootte1
1,000000 ----0,113623
0,0000
Schuldgraad
ETR2
0,0000
0,0000
0,004296 0,0000
0,185024 0,0000
0,160476 0,0000
0,176222 0,0000
0,043746
0,084184
1,000000 ----0,064149 0,0000
0,497995 0,0000
0,0000
----0,081893
-0,045070
-0,220470
-0,012909
-0,147056
0,0001
0,0000
0,0000
0,1159
0,0000
0,0334
-0,061235
-0,166465
-0,610627
-0,083913
0,0000
0,0000
0,0000
0,0000
-0,045403
-0,134733
-0,478803
-0,094335
0,0000
0,0000
0,0000
0,0000
0,026633 0,0012
0,009990 0,2238
0,005463
ROA
Mediaan1
Mediaan 2
1,000000
1,000000 ----0,017467
0,032296
0,137253
1,000000 ----0,045432
Onderzoek
0,147905 0,0000
0,154256 0,0000
1,000000 ---0,084143 0,0000
0,106842 0,0000
1,000000 ---0,943128 0,0000
1,000000 ----
40
Voor de variabele bedrijfsgrootte vinden we, zoals verwacht, tegengestelde resultaten afhankelijk van de definitie van de grootte. Voor grootte1, de logaritme van het aantal werknemers, stellen we een positieve invloed op de ETR vast. De alternatieve definitie, de logaritme van het balanstotaal, heeft een negatief effect op ETR1, terwijl de impact op ETR2 niet significant blijkt. Deze vaststellingen zijn tegengesteld aan onze vooropgestelde hypothesen. We besluiten uit deze resultaten dat de bedrijfsgrootte een invloed heeft op de belastingdruk, maar dat de richting ervan niet eenduidig is.
De langetermijnschuldgraad blijkt geen significante impact te hebben op ETR1. Dit is mogelijk te verklaren door het feit dat de interestkost zowel in de teller als in de noemer van de belastingdruk zit. Een stijging van de interest zal namelijk zowel het resultaat voor belastingen als de belastingen op het resultaat doen dalen. Het effect hiervan op ETR1 is dus beperkt en blijkt in onze steekproef niet significant te zijn. Tussen de langetermijnschuldgraad en ETR2 vinden we daarentegen een negatieve relatie. Dit komt overeen met de vooropgestelde hypothese. De verklaring waarom we hier wel een significant resultaat bekomen is dat de interest enkel een impact heeft op de teller van ETR2. De noemer EBIT is namelijk per definitie vóór interest.
De invloed van de notionele-interestaftrek is enkel merkbaar in de regressies met de logaritme van het balanstotaal als bedrijfsgrootte. De impact van de NIA op ETR blijkt echter positief te zijn, wat zou betekenen dat de notionele-interestaftrek de belastingdruk doet stijgen. Dit wordt weliswaar deels gecompenseerd door een negatief interactie-effect tussen NIA en grootte2. Het negatief effect van grootte2 op ETR1 is dus versterkt na de invoering van de NIA. De invloed van grootte2 op ETR2 was vóór de invoering van de NIA niet significant, maar erna stellen we een significante negatieve relatie vast. Dit is een bevestiging van de political power theory (Siegfried, 1972). We besluiten dat de relatie tussen bedrijfsgrootte en belastingdruk sterk afhankelijk is van de definitie van de grootte: grotere bedrijven in termen van aantal werknemers hebben een hogere ETR, terwijl grotere bedrijven in termen van balanstotaal over een lagere ETR beschikken.
Het interactie-effect tussen NIA en de langetermijnschuldgraad is positief, behalve in de vergelijking met ETR2 en grootte2 waar we geen significante relatie vaststellen. Voor ETR2 zien
we
een
compensatie
van
het
eerdergenoemde
negatieve
effect
van
de
langetermijnschuldgraad. Dit is een bevestiging dat de NIA één van zijn doelen heeft bereikt, 41
namelijk een vermindering van de discriminatie tussen eigen en vreemd vermogen. Bij ETR1, waar we vóór de invoering van de NIA geen significante relatie tussen de langetermijnschuldgraad en de belastingdruk vaststelden, vinden we nu een positieve relatie. De notionele-interestaftrek heeft ook hier zijn doel bereikt, al kunnen we hier het oorspronkelijk probleem niet vaststellen.
We benadrukken nogmaals dat de NIA-variabele eventuele tijdseffecten kan bevatten die losstaan van de notionele-interestaftrek. De relaties die we hierboven hebben vastgesteld, kunnen dus mogelijk niet door de NIA zelf veroorzaakt zijn.
De variabele kapitaalintensiteit blijkt geen determinant te zijn bij het verklaren van de variaties in de belastingdruk. We hadden een negatieve relatie verwacht omdat de kapitaalintensiteit een proxy is voor de afschrijvingen van materiële vaste activa. Een mogelijke verklaring is het feit dat afschrijvingen zowel de belastingen als het resultaat voor belastingen en EBIT doen dalen. Bijgevolg is de impact op de ETR beperkt.
ETR1 ondervindt een significant positieve impact van de variabele onderzoek, wat tegengesteld is aan onze verwachtingen. Tussen onderzoek en ETR2 is de relatie niet significant.
Het effect van de rentabiliteit op de belastingdruk blijkt sterk afhankelijk te zijn van de definitie van ETR. Tussen ROA en ETR1 vinden we een negatieve relatie, terwijl ROA een positieve invloed heeft op ETR2.
De sectormediaan blijkt zoals verwacht positief gerelateerd te zijn aan de belastingdruk. De significante relatie bevestigt dat de ETR afhankelijk is van de sector waarin een onderneming actief is.
De verklaring waarom we in onze studie weinig significante en soms zelfs tegengestelde resultaten bekomen, is het feit dat de gemiddelde taksvoorkeur in onze steekproef beperkt is. In deel 5.4 Descriptieve analyse zagen we dat bijna vier op de tien observaties zelfs een negatieve
taksvoorkeur
heeft.
Voor
deze
ondernemingen
hebben
de
variabelen
langetermijnschuldgraad, kapitaalintensiteit, onderzoek en rentabiliteit theoretisch gezien een impact op de ETR die tegengesteld is aan deze van ondernemingen met een positieve 42
taksvoorkeur (zie deel 5.3 Verklarende variabelen). Wanneer we alle ondernemingen samen bestuderen, heffen deze tegengestelde effecten elkaar geheel of gedeeltelijk op, waardoor onze hypotheses vaak niet blijken te kloppen.
43
6 INTERNATIONAAL ASPECT Kapitaal- en goederenmarkten overschrijden steeds meer de landsgrenzen en dat kan voor opportuniteiten zorgen. Bedrijven streven voortdurend een optimale situatie na op het vlak van winstmaximalisatie, kostenefficiëntie … en dat geldt ook op het vlak van belastinguitgaven. Onder andere door hulp van consultants kunnen ingewikkelde taxatieschema’s opgesteld worden die de ETR van bedrijven aanzienlijk beïnvloeden. Het groepsinkomen van de onderneming wordt dan vaak strategisch verplaatst naar locaties met aantrekkelijke belastingregimes. In het eerste deel van dit hoofdstuk bespreken we globaal de verschillen in belastingdruk tussen de verschillende continenten en bekijken vervolgens de Europese Unie meer in detail. Daarna gaan we dieper in op de LuxLeaks, waarbij belastingdeals met de Luxemburgse overheid aan het licht kwamen. In de casestudie over Groupe Bruxelles Lambert analyseren we een concrete belastingconstructie. We stellen vervolgens een regressiemodel op waarin we een significant lagere ETR vaststellen bij bedrijven die over een vestiging in Luxemburg beschikken. In het derde deel bespreken we de zogenaamde excess profit rulings in België, die zorgen voor een daling in de ETR van multinationals. Het laatste deel van dit hoofdstuk geeft de mogelijke toekomst van de belastingdruk in de Europese Unie weer, waarbij we kort enkele scenario’s omschrijven.
6.1 Vergelijking van de belastingdruk in de wereld Binnen Europa kunnen we uiteenlopende belastingpercentages terugvinden. Deze statutaire tarieven variëren in 2014 tussen de 9% (Montenegro) en 35% (Malta). Dit brengt het Europese gemiddelde op 19,68% wat ervoor zorgt dat Europa het continent met de laagste statutaire belastingdruk is. Noord-Amerika kent de hoogste gemiddelde statutaire belastingvoet (33,25%). Grafiek 4 geeft de gemiddelde statutaire belastingdruk per continent weer.
44
Grafiek 4: Gemiddelde statutaire belastingdruk per continent (2014) 33,25%
35,00%
30,00%
27,85%
27,52%
25,00%
21,91% 19,68%
20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% Azië
Latijns Amerika
Noord Amerika
Europa
Afrika
(Bron: KPMG, 2015)
Wanneer we enkel de Europese Unie beschouwen, bekomen we een statutaire belastingvoet van 22,39% wat net iets hoger ligt dan het Europese gemiddelde. Bulgarije kent een statutair tarief van 10% wat de laagste belastingvoet is binnen de Europese Unie (KPMG, 2015). De laatste decennia werd het tarief van de vennootschapsbelasting wereldwijd gereduceerd. Zoals te zien in grafiek 5 volgde het Europese gemiddelde deze trend alhoewel sommige lidstaten zoals België geen reductie doorvoerden. De laatste statutaire daling in België dateert van meer dan tien jaar terug, namelijk aanslagjaar 2004 (KPMG, 2015). Deze evolutie werd besproken in deel 2.3.1 Daling van de statutaire belastingvoet in aanslagjaar 2004. Grafiek 5: Evolutie van de gemiddelde statutaire belastingdruk in Europa (2006-2014) 25,00%
23,70%
22,99%
21,95%
21,64%
21,46%
20,81%
20,42%
20,60%
2011
2012
2013
20,00%
19,68%
15,00%
10,00%
5,00%
0,00% 2006
2007
2008
2009
2010
2014
(Bron: KPMG, 2015) 45
Volgens een studie van de Europese Commissie ligt de effectieve belastingdruk in de Europese Unie in 2013 echter zo’n 1,5% lager dan het statutaire tarief wat de EU op een gemiddelde ETR van 21,1% brengt. Opnieuw kunnen we grote ongelijkheden vaststellen tussen de verschillende lidstaten. Bulgarije kent een gemiddelde ETR van 9% en biedt dus niet enkel het laagste statutaire tarief maar ook het gunstigste effectieve belastingtarief in de Europese Unie. Dit percentage ligt aanzienlijk lager dan in Frankrijk, waar vennootschappen het hoogst belast worden aan een gemiddelde effectieve belastingvoet van 39,4%. Met een ETR van 26,7% behoort ook België bij de groep met de hoogste effectieve belastingvoet binnen de EU (Centrum for European Economic Research, 2014). Een tabel met een overzicht van de ETR en STR van de lidstaten in 2013 is terug te vinden in appendix 4.
6.2 LuxLeaks 6.2.1
Beschrijving
Het voorbije jaar doken er meerdere vertrouwelijke belastingakkoorden op die gesloten waren tussen de Luxemburgse fiscus en multinationals waardoor deze een gunstigere taxatie konden bekomen, ondanks het feit dat de meesten onder hen amper aanwezig zijn in het land. Deze praktijk werd uitvoerig in de media behandeld onder de term ‘LuxLeaks’. Inkomsten afkomstig uit landen met een hoger taxatieregime werden gedeeltelijk verschoven naar Luxemburg waar een lagere belastingvoet geldt. In sommige gevallen kon de belastingvoet op de verschoven winsten worden terug geschroefd tot minder dan één procent. Sommige constructies waren zo uitgebreid dat ze tot 79 verschillende stappen inhielden. Iedere constructie verliep door één of meerdere belastingparadijzen om de belastingen maximaal te reduceren (De Tijd 5 november 2014 a).
Oorspronkelijk ging het voornamelijk om belastingakkoorden die opgesteld waren tussen 2008 en 2011 maar na het lekken van nieuwe informatie bleek dat sommige akkoorden al dateerden van 2003. Deze controversiële akkoorden werden gesloten met behulp van advieskantoren, waarbij PwC in eerste instantie zeer actief betrokken was, maar ook de andere grote advieskantoren EY, KPMG en Deloitte sloten deze betwiste akkoorden voor hun klanten. Alhoewel er beweerd wordt dat er geen wetgevingen geschonden zijn, zijn er toch tal van ethische aspecten die vragen oproepen (VRT Nieuws 9 december 2014). Na het
46
ontdekken van deze omstreden activiteiten werd een bijzondere commissie opgericht op Europees niveau die zal onderzoeken of de Luxemburgse belastingakkoorden een inbreuk zijn op de Europese wetgeving (De Tijd 5 november 2014 b). Deze commissie ging van start op 9 maart 2015.
Maar het verhaal van Luxemburg gaat nog een stap verder. Zo blijkt dat de fiscus in Luxemburg er ook voor zorgt dat grote bedrijven via belastingdeals belastingvrij kunnen beleggen in België. Via Luxemburgse ondernemingen wordt er in Belgische Beveks, beleggingsfondsen
met
het
statuut
van
een
vennootschap,
geïnvesteerd.
Deze
beleggingsfondsen worden in België bijna niet belast op hun inkomsten. Het zijn de beleggers die op de dividenden belastingen verschuldigd zijn. Via gelekte documenten blijkt nu dat grote bedrijven die via Luxemburg investeerden, volledig onbelast konden beleggen in de Belgische Beveks. Dit kan doordat de Luxemburgse fiscus akkoord gaat met de veronderstelling dat de Bevek geen beleggingsfonds is maar gezien wordt als een gewone onderneming. Door deze veronderstelling is het dubbelbelastingverdrag tussen België en Luxemburg van toepassing. Dit houdt in dat Luxemburg mag concluderen dat er al een belasting werd geheven in België, ook al is die zo goed al nihil, en de belegging dus zelf niet meer mag belasten in eigen land (De Tijd 9 december 2014).
In de media worden dergelijke fenomenen als schadelijk voorgesteld voor de naburige landen. Volgens de theorie van Desai, Foley en Hines (2006a) is er echter ook een positieve invloed voor landen met een hoge belastingvoet wanneer ondernemingen zich vestigen in belastingparadijzen. Hun model suggereert immers dat de verminderde belastingkosten die gerealiseerd kunnen worden in belastingparadijzen, een stimulans vormen om te investeren in nabijgelegen landen met een hogere taxatie. Dit zou betekenen dat de nadelen van de belastingakkoorden in Luxemburg op de Belgische economie gedeeltelijk kunnen gecompenseerd worden door een positief investeringseffect.
6.2.2
Casestudie
Om de scope van deze constructies duidelijk zichtbaar te maken, bespreken we kort een case waarin wordt aangetoond dat de maatregelen enorm ver kunnen gaan. Op 8 november 2014 verscheen in De Tijd een artikel dat reflecteerde op het LuxLeaksaspect met de titel “Een
47
privéjet voor de prijs van een businessclassticket”. In dit artikel gaat men dieper in op de constructie die de Groupe Bruxelles Lambert heeft opgezet in Luxemburg. De groep behoort in België tot de grootste beursgenoteerde bedrijven en is in Europa de op één na grootste holding. De hoofdzetel is gevestigd in België maar na het lekken van belastingakkoorden blijkt dat het bedrijf ook goed aanwezig is in Luxemburg, althans op papier. De lijst van de bedrijven van GBL gevestigd in Luxemburg is aanzienlijk (GBL R, GBL Verwaltung, GBL Finance, Immo Namur, Serena …).
In 2009 werd GBL R opgericht onder de bestaande Luxemburgse tak GBL Verwaltung. Het nieuw opgerichte dochterbedrijf zou een privéjet aankopen. Deze jet zou voornamelijk door het personeel gebruikt worden en slechts uitzonderlijk door derden. Voor de aankoop richtte het bedrijf zich niet naar de markt, maar naar GBL Overseas Finance, een onderneming binnen de groep, gevestigd in de Nederlandse Antillen. Het onderhoud en bestuur van de jet werd toevertrouwd aan Abelag, een Belgische onderneming die op het moment van de deal niet actief was in Luxemburg. De privéjet bevindt zich in werkelijkheid dus in België. Enkel en alleen op papier behoort de jet toe aan het Luxemburgs bedrijf.
Figuur 2: Schematische voorstelling van de structuur van Groupe Bruxelles Lambert
(Bron: De Tijd 8 november 2014)
48
Aan de hand van deze deal werden voor meerdere ondernemingen binnen de groep voordelen gecreëerd. Ten eerste werd er 24,95 miljoen euro betaald voor de privéjet aan GBL Overseas Finance. Het volledige aankoopbedrag bleef dus binnen de groep en de transactie werd bovendien belast in de Nederlandse Antillen, die vaak in de categorie van belastingparadijzen geplaatst wordt. Verder werd de deal gefinancierd door verschillende Luxemburgse bedrijven die behoren tot GBL. De leningen konden fiscaal worden afgetrokken van de winst van GBL R. Maar door de opzet van de constructie was GBL R een verlieslatend bedrijf waardoor er geen belastbare basis meer overbleef. Dit zorgde dan weer voor fiscale voordelen voor de Luxemburgse ondernemingen die krediet hadden verstrekt. Zij konden de onbetaalde schulden namelijk aftrekken van hun winst. Bovendien accepteerde de fiscus in Luxemburg dat het personeel dat met de jet vloog dit niet moest aangeven als ‘belastbaar voordeel in natura’. Derden moesten dit evenmin aangeven als ‘geheim voordeel’. De toplui en werknemers bij GBL konden vanaf dan de privéjet gebruiken voor de kostprijs van een businessclassticket.
6.2.3
Model
We stellen een regressiemodel op waarmee we onderzoeken of de belastingdruk van ondernemingen die in Luxemburg gevestigd zijn, significant lager is. We baseren ons hiervoor op het model dat opgesteld werd door Dyreng en Lindsey (2009). Dit model gaat na of de aanwezigheid in een bepaald land een impact heeft op de globale belastingdruk van een multinational. In het kader van LuxLeaks besloten we om te onderzoeken of bedrijven die in Luxemburg actief zijn een lagere ETR hebben. De afhankelijke variabele is het bedrag aan wereldwijde belastingen op het resultaat (TXWW). Als verklarende variabelen nemen we het resultaat voor belastingen en een LUX-dummy (die gelijk is aan 1 voor bedrijven die minstens 10% van een Luxemburgse vestiging controleren). Daarnaast nemen we de controlevariabelen bedrijfsgrootte, kapitaalintensiteit, onderzoek, langetermijnschuldgraad en rentabiliteit op in het model. Omdat de afhankelijke variabele hier het bedrag aan belastingen in euro is, worden alle verklarende variabelen (behalve resultaat voor belastingen) vermenigvuldigd met het resultaat voor belastingen. Tabel 11 geeft een overzicht van de verklarende variabelen. We bekomen de volgende vergelijking:
49
Tabel 11: Overzicht van de verklarende variabelen internationale regressie
Variabele PI
Definitie Inkomsten voor belastingen
LUX (dummy)
0 = Niet aanwezig in Luxemburg 1 = Aanwezig in Luxemburg
Bedrijfsgrootte
Ln(balanstotaal)
Onderzoek
Immateriële vaste activa / balanstotaal
Schuldgraad
Langetermijnschulden / balanstotaal
Kapitaalintensiteit
Materiële vaste activa / balanstotaal
ROA
Resultaat voor belastingen / balanstotaal
Dyreng en Lindsey (2009) vonden een lagere wereldwijde ETR voor Amerikaanse multinationals met een vestiging in Luxemburg. Deze relatie bleek echter niet significant te zijn. Wij verwachten voor onze steekproef een significante negatieve relatie door LuxLeaks.
HLUX: Ondernemingen gevestigd in Luxemburg hebben een lagere wereldwijde effectieve
belastingdruk
In de literatuur vinden we een grote diversiteit aan methodes om de aanwezigheid in een belastingparadijs en de daarmee gepaard gaande winstverschuiving en lagere ETR aan te tonen. Zo vergelijkt Gravelle (2009) de totale gerapporteerde winst van Amerikaanse multinationals in een bepaald land met het bbp van dat land. Voor de meeste landen vindt ze een ratio van een paar procent, terwijl dit voor Luxemburg 18,2% is. Typische belastingparadijzen zoals de Kaaimaneilanden en de Marshalleilanden bezitten nog hogere ratio’s. Rousslang (1997) maakt een schatting van de werkelijke winst van een multinational in een bepaald land door de gemiddelde return on investment van het bedrijf te vermenigvuldigen met de investering in dat land. Deze schatting wordt vervolgens vergeleken met de gerapporteerde winst. Het verschil tussen beide levert een schatting van de versluisde winst. De studie van Desai, Foley en Hines (2006b) gaat via een logit-regressie op zoek naar de factoren die een bedrijf stimuleren om zich in een belastingparadijs te vestigen. De belangrijkste determinanten in hun onderzoek zijn de bedrijfsgrootte, het percentage internationale activiteit en de R&D-activiteit. 50
6.2.4
Steekproef
Omdat we ons in dit deel concentreren op het internationale aspect, vertrekken we van de geconsolideerde jaarrekeningen van alle vennootschappen die in België gevestigd zijn. Consolidatie kan omschreven worden als een boekhoudtechniek die de resultaten van een moedermaatschappij en dochtervennootschappen bij elkaar voegt. Op die manier wordt het groepsvermogen en groepsresultaat weergegeven alsof ze van één vennootschap is (IFRS 10). Van de groep bedrijven sluiten we opnieuw de financiële sector (NACE 64-66), de openbare voorzieningen (NACE 35-39), de vastgoedsector (NACE 68), openbaar bestuur, defensie en verplichte sociale verzekeringen (NACE 84) en huishoudens als werkgever en nietgedifferentieerde productie van goederen en diensten door huishoudens voor eigen gebruik (NACE 97-98) uit, omdat deze sectoren specifieke kenmerken en/of een aparte reglementering hebben. We verwijderen vennootschappen die een verlies of een negatieve belasting rapporteren, alsook deze met een overgedragen verlies. Tabel 12 geeft een overzicht van de selectieprocedure.
Tabel 12: Selectieprocedure internationale regressie
Criterium
Aantal ondernemingen
Gevestigd in België
800.512
Rechtsvorm:
794.122
NV, Comm. VA, BVBA, EBVBA, Comm. V, V.O.F., CVOA, CVBA, ESV/EESV, Buitenlandse vennootschappen
Niet: NACE 35-39 en 64-66 en 68
75.387
Geconsolideerd schematype
1.987
Subtotaal
1.099
Niet: Overgedragen resultaat < 0
-636
Niet: Belasting op het resultaat < 0
-77
Niet: Resultaat voor belastingen< 0
-0
Totaal
386
Om vertekening door extreme waarden te vermijden, werden van elke variabele de één procent grootste en kleinste observaties verwijderd.
51
6.2.5
Resultaten
Voor we naar de regressie overgaan, analyseren we kort de gegevens. We bekijken in grafiek 6 de evolutie van de gemiddelde ETR (gedefinieerd als “belastingen op het resultaat” op “resultaat voor belasting”) van de totale steekproef, van de bedrijven zonder vestiging in Luxemburg en van de ondernemingen gevestigd in Luxemburg. Deze laatste groep vertegenwoordigt zo’n 10% van de steekproef. De gemiddelde belastingdruk van alle ondernemingen over de periode van negen jaar bedraagt 26,7%. Voor de ondernemingen die niet in Luxemburg gevestigd zijn, is dit 27,3%. We stellen vast dat de bedrijven met een Luxemburgse vestiging een lagere gemiddelde ETR hebben in alle jaren, behalve in 2013. Hun gemiddelde belastingdruk bedraagt 21,7%. We kunnen onze hypothese al een eerste maal testen met behulp van een eenzijdige t-test. We bekomen een teststatistiek van 2,058 met 2006 vrijheidsgraden, wat ons een p-waarde van 0,020 oplevert. De gemiddelde ETR van de bedrijven gevestigd in Luxemburg is bijgevolg significant lager dan deze van bedrijven zonder Luxemburgse vestiging.
Grafiek 6: Evolutie van de gemiddelde effectieve belastingdruk 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 2005
2006
Gemiddelde ETR
2007
2008
2009
Gemiddelde ETR Lux
2010
2011
2012
2013
Gemiddelde ETR zonder Lux
52
Tabel 13: Beschrijvende statistiek internationale regressie
Gemiddelde Mediaan Maximum Minimum Standaard- Aantal deviatie observaties TXWW
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
1621,043 1656,163 1748,412 1631,053 1328,457 1592,250 1689,822 1636,527 1571,350
389,5000 368,0000 410,0270 393,2040 367,3140 414,8385 466,8680 332,4150 354,8380
26886,00 25473,00 17855,50 21130,00 24054,78 20499,87 15656,14 23122,00 21234,68
0,018000 0,032000 0,114000 0,013000 0,024000 0,017000 0,013000 0,012000 0,007000
3363,361 3352,636 3250,184 3144,860 2543,208 2934,303 2876,820 3226,904 3156,837
226 229 224 223 223 226 221 233 232
PI
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
7461,868 8457,640 9127,237 7910,215 6763,301 9538,604 8962,866 9066,635 8364,708
2171,000 1895,198 2610,107 1953,559 2024,492 2489,489 2676,255 2452,139 2449,142
171211,0 145691,0 107099,5 146798,1 89212,68 171356,0 136206,1 125149,5 126714,2
6,000000 8,842000 5,691000 10,86500 10,28900 5,369000 6,339000 7,248000 4,856000
17246,98 19102,60 16430,18 17019,84 12485,30 21079,67 17414,42 18838,17 16752,31
258 258 252 251 252 254 250 247 251
Grootte
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
10,17002 10,26669 10,36473 10,41053 10,40004 10,44460 10,52914 10,63671 10,70231
10,13888 10,23060 10,35312 10,32212 10,32733 10,40431 10,45216 10,53268 10,50951
13,95435 13,94716 13,97520 14,10219 14,30472 14,16801 14,10675 14,31978 14,29131
6,191417 6,243240 6,552161 6,161773 6,761796 6,216822 6,367190 6,220719 6,727207
1,446528 1,500310 1,464327 1,446915 1,464319 1,450998 1,438518 1,496792 1,461740
259 258 254 253 251 253 250 250 251
Onderzoek
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
0,025976 0,025242 0,024775 0,022757 0,019480 0,019908 0,024350 0,020194 0,023726
0,005210 0,004178 0,003949 0,004485 0,004324 0,004435 0,004245 0,003939 0,004827
0,377178 0,371503 0,419449 0,338728 0,310310 0,238763 0,325828 0,227780 0,421781
3,08E-05 1,66E-05 2,32E-05 2,87E-05 1,17E-05 1,72E-05 6,87E-06 1,53E-05 6,45E-06
0,059332 0,056148 0,056557 0,047990 0,042448 0,041131 0,053322 0,042210 0,056286
111 111 111 115 114 115 119 123 126
Schuldgraad 2005 2006 2007 2008 2009
0,161640 0,161942 0,176346 0,187952 0,196140
0,108448 0,100830 0,118058 0,124246 0,135852
0,687288 0,733930 0,770630 0,758983 0,742739
1,81E-05 1,48E-05 1,70E-05 1,83E-05 0,000200
0,162559 0,163489 0,181275 0,191253 0,188634
157 150 146 144 142
53
Kapitaalintensiteit
ROA
2010 2011 2012 2013
0,173333 0,188297 0,180146 0,191658
0,116135 0,119139 0,121151 0,135668
0,703185 0,760268 0,718051 0,713715
0,000139 2,60E-05 8,28E-05 0,000150
0,176055 0,189700 0,182100 0,183296
147 143 144 146
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
0,139835 0,127104 0,133587 0,143336 0,138927 0,127775 0,116861 0,113089 0,122173
0,091562 0,082267 0,086000 0,079949 0,073693 0,069679 0,071657 0,066849 0,076507
0,774993 0,785771 0,773154 0,804944 0,779123 0,788083 0,746769 0,694294 0,764593
0,000121 8,77E-05 0,000115 6,40E-05 0,000108 0,000111 6,26E-05 0,000104 7,53E-05
0,158304 0,146798 0,153774 0,173117 0,163445 0,151808 0,136337 0,132438 0,148399
223 223 218 220 213 215 213 209 211
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
0,125040 0,118005 0,117003 0,105960 0,108368 0,112048 0,103170 0,091063 0,091763
0,090935 0,078513 0,081687 0,074252 0,069476 0,073075 0,065276 0,058121 0,050777
0,591905 0,631102 0,613691 0,642658 0,615629 0,589925 0,633816 0,557417 0,555234
0,001772 0,001110 0,001285 0,000771 0,000758 0,000798 0,000689 0,001189 0,000704
0,119621 0,119904 0,110703 0,112702 0,113967 0,117343 0,106911 0,095572 0,097762
257 258 247 254 252 252 251 251 251
De likelihoodtest geeft ons een significante p-waarde, dus is een gepoolde regressie hier niet aangewezen. De Hausmantest levert een niet-significante p-waarde op, waardoor we de regressie uitvoeren met behulp van het random effects model. Voor het berekenen van de varianties van de coëfficiënten gebruiken we de White Period-methode, die rekening houdt met mogelijke heteroscedasticiteit en autocorrelatie. Het model is globaal significant met een R² van 47,6%. De variabele resultaat voor belastingen blijkt logischerwijs een positieve invloed te hebben op TXWW. De afhankelijke variabele ondervindt een significante negatieve impact van PI*LUX, wat onze hypothese bevestigt. We kunnen hieruit besluiten dat binnen de groep ondernemingen die in België een geconsolideerde jaarrekening neerleggen, er een lagere ETR is bij de bedrijven die een vestiging in Luxemburg hebben.
De output en correlatietabel bevinden zich in tabel 14 en 15. Van de controlevariabelen blijkt geen enkele significant te zijn in onze steekproef. Een mogelijke verklaring hiervoor is het beperkt aantal observaties.
54
Tabel 14: Regressieanalyse internationale regressie
TXWW Constante PI PI*LUX PI*Grootte PI*Onderzoek PI*Schuldgraad PI*Kapitaalintensiteit PI*ROA
R-squared Adjusted r-squared F-statistic Prob(f-statistic) Durbin-watson stat
300,4234 [0,2722] 1,323435 [0,0309] -0,127876 [0,0037] -0,082575 [0,0693] -0,140780 [0,8025] 0,003468 [0,9713] -0,113739 [0.6129] -0,382682 [0,1027] 0,476250 0,469784 73,65382 0,000000 1,312598
De p-waarde werd vermeld tussen [ ].
55
Tabel 15: Correlatietabel internationale regressie
Correlatie Probabiliteit TXWW PI
TXWW 1,000000 ---0,782641
Grootte Onderzoek Schuldgraad Kapitaalintensiteit ROA
LUX
Grootte
Onderzoek
Schuldgraad
Kapitaalintensiteit
0,031815
1,000000 ---0,111669
0,4464
0,0074
0,639850
0,646047
1,000000 ---0,239344
0,0000
0,0000
0,0000
0,052244
0,006430
0,021372
1,000000 ----0,136026
0,2110
0,0000
0,6091
0,0011
-0,067977
-0,004954
-0,079761
0,107828
1,000000 ---0,010913
0,1034
0,9056
0,0559
0,0097
0,7940
-0,094140
-0,126833
-0,030826
-0,151574
-0,037172
1,000000 ---0,261861
0,0240
0,0023
0,4607
0,0003
0,3736
0,0000
0,479127
0,529537
-0,010881
0,067501
-0,032153
-0,199511
----0,032589
0,0000
0,0000
0,7946
0,0000
0,4416
0,0000
0,4354
0,0000
LUX
PI
ROA
1,000000
1,000000 ----
56
6.3 Excess profit ruling Niet enkel Luxemburg werd aangesproken op zijn fiscaal regime, ook België kwam in opspraak nadat de excess profit ruling in de media verscheen. De excess profit ruling is een unieke vorm van belastingontwijking, gecreëerd in België, die ervoor zorgt dat de belastbare winst naar beneden aangepast wordt. De ruling heeft als doel internationale groepen te overtuigen om activiteiten op te starten in België. Maar ook bestaande investeerders kunnen een beroep doen op deze regeling (FOD Financiën, 2014c). De ruling richt zich enkel op multinationals waardoor Belgische ondernemingen die enkel actief zijn binnen de landsgrenzen, niet kunnen rekenen op deze voordelen.
In normale omstandigheden moeten transacties tussen verschillende partijen gebeuren volgens het arm’s length principe. Dit houdt in dat er geen voorkeursbehandeling mag zijn tussen de partijen en dat gelijkaardige voorwaarden zouden gesteld worden indien er een andere tegenpartij zou zijn. Beide partijen zijn dus onafhankelijk en handelen met het oog op eigenbelang. De onafhankelijkheidsvoorwaarde is duidelijk niet vervuld indien er transacties zijn tussen een filiaal en een andere entiteit die behoort tot eenzelfde internationale onderneming. De winst tussen de afhankelijke partijen die de arm’s length overschrijdt, wordt in België vrijgesteld van belastingen. Bovendien wordt het onbelaste deel van de winst niet meegedeeld aan andere landen waardoor het volledig onbelast blijft. Concreet kan gesteld worden dat het Belgische filiaal enkel belast wordt op de winst die het zou gerealiseerd hebben in een ‘stand alone’ situatie. Dit is de situatie waarbij er geen rekening wordt gehouden met het feit dat het bedrijf kan rekenen op de knowhow van de groep, managementvaardigheden, betere gezamenlijke aankoopprijzen of internationale uitstraling. De extra winst die wordt gegenereerd door die groepsvoordelen wordt dus vrijgesteld van belastingen (De Standaard, 8 december 2014).
57
Figuur 3: Schematisch overzicht van de excess profit rulings
(Bron: De Standaard 8 december 2014)
Ondanks het feit dat deze maatregel volkomen legaal is, stoot ze op veel kritiek. Zo twijfelt de Europese Commissie of deze fiscale bepaling voldoet aan de voorwaarden voor staatsteun binnen Europa. Die voorwaarden houden in dat het verboden is om bepaalde ondernemingen selectieve voordelen te vergunnen die ervoor kunnen zorgen dat de mededinging op de markt verstoord geraakt (Europese Commissie, 2015). Minister van Financiën Johan Van Overtveldt ziet geen probleem in de belastingdeals en benadrukt dat België de regels naleeft die door de OESO bepaald zijn (VRT Nieuws 13 november 2014). Hij beklemtoont ook het feit dat de excess profit rulings al sinds 2004 in de wet opgenomen zijn (VRT Nieuws 8 december 2014). Mocht de Europese Commissie echter van oordeel zijn dat er een inbreuk gepleegd werd en de excess profit rulings dus geclassificeerd worden als illegale staatsteun, kan België verplicht worden om die bedragen terug te eisen inclusief interesten (De Tijd, 18 maart 2015).
Hoewel België een hoge statutaire belastingvoet kent, kan zij onder andere door deze maatregel in combinatie met andere belastingaftrekposten bedrijven aantrekken met een lagere effectieve belastingvoet.
6.4 Toekomst van de belastingdruk in de Europese Unie Stelsels zoals hierboven beschreven worden nu onder de loep genomen door de Europese Commissie. Hiervoor werd een bijzondere commissie opgericht die zich zal toespitsen op het ontleden van de tax rulings opgesteld door de lidstaten sinds 1991. Naast het doel om 58
transparantie te creëren, wil de commissie ook uitrekenen hoeveel deze rulings de belastingbetaler heeft gekost en wil men aanbevelingen maken voor de toekomst. Het mandaat van de commissie strekt zich uit over een periode van zes maanden maar kan worden verlengd (De Standaard 26 februari 2015). Constructies zoals in Luxemburg en de excess profit ruling werden ondermeer gecreëerd om mee te kunnen in de concurrentiestrijd op fiscaal vlak binnen Europa. Dit fenomeen wordt geclassificeerd onder de term race to the bottom waar de individuele lidstaten allerlei initiatieven nemen om hun ETR zo laag mogelijk te houden. Op die manier willen ze bedrijven aantrekken. Het fenomeen is merkbaar sinds het midden van de jaren 90 (De Tijd 4 juli 2008). Het blijft voorlopig binnen Europa nog steeds mogelijk voor individuele landen om hun eigen fiscaal regime te bepalen aangezien er nog steeds fiscale soevereiniteit bestaat. Toch zien we stilaan een beweging op gang komen die het belastingregime in de toekomst sterk kan veranderen. Vooreerst zien we dat er steeds meer transparantie komt op fiscaal vlak in de Europese Unie. Onder meer dubieuze belastingdeals zoals bij LuxLeaks worden blootgelegd maar ook zichtbare initiatieven zoals de notionele-interestaftrek komen steeds vaker in opspraak. Deze initiatieven vormen de kern van de onderlinge race to the bottom. Van Hamme (De Tijd 24 mei 2013) is van mening dat de race to the bottom maar een “halve waarheid” is. Zijn argument is dat ondernemingen in hun vergelijking tussen landen ook rekening houden met de overheidsvoorzieningen, met andere woorden wat de overheid biedt in ruil voor de hoge belastingen.
Verder is er het voorstel om een algemeen belastingstelsel binnen Europa te introduceren, de zogenaamde common corporate tax base (CCTB). Het doel van dit systeem is om de internationale competitiviteit voor Europese multinationals te verbeteren. De gemiddelde ETR en algemene welvaart in Europa zouden ongeveer op een gelijkaardig niveau blijven. De welvaart op het niveau van individuele landen zou echter sterk variëren binnen de Unie. Het effect van een geharmoniseerd belastingstelsel zou de ETR in België met 16% verhogen. Dit is voornamelijk het gevolg van de notionele-interestaftrek die niet langer geaccepteerd zou zijn binnen dit nieuwe stelsel (Roggeman, Verleyen, Van Cauwenberge & Coppens, 2014). Het voorstel van de Europese Commissie betreft een gemeenschappelijke geconsolideerde heffingsgrondslag voor de vennootschapsbelasting (CCCTB). Dit houdt in dat men eerst op geconsolideerd niveau de belastbare basis berekent, om deze vervolgens te verdelen tussen de landen aan de hand van een verdeelsleutel, bijvoorbeeld het percentage verkopen in een land 59
(Roggeman, Verleyen, Coppens & Van Cauwenberge, 2012). De landen beslissen zelf over hun belastingvoet. Om de fiscale concurrentie te beperken, zijn er voorstellen om een minimumpercentage in te voeren. De CCCTB stuit op veel kritiek, vooral vanwege het feit dat de belastbare basis geconsolideerd berekend wordt. Hierdoor valt het zeer moeilijk te voorspellen wat de impact zal zijn op de belastinginkomsten van landen. Als alternatief wordt de common corporate tax base (CCTB) zonder consolidatie gesteld (Röder, 2012). In dit systeem wordt de belastbare basis per land berekend, maar op identieke wijze.
Er is echter veel commentaar op de CCTB en CCCTB. Er wordt geargumenteerd dat de fiscaliteit één van de enige middelen is waarmee een Europees land nog zijn concurrentiepositie kan versterken. Voordat Europa een economische en monetaire unie was, konden landen hun positie verbeteren door bijvoorbeeld de nationale munt te devalueren (De Tijd 24 mei 2013). Minister Van Overtveldt deelt deze mening en benadrukt dat de investeringen die het gevolg zijn van fiscale maatregelen, voor heel wat jobs zorgen. Hij is geen tegenstander van fiscale harmonisatie, maar vindt dat landen tot op zeker niveau een eigen fiscaal beleid moeten kunnen voeren (VRT Nieuws 8 december 2014). Vooral kleine landen keren zich tegen de CCTB en CCCTB omdat hun fiscaal beleid een belangrijke troef is. Volgens De Broe, hoogleraar fiscaal recht aan de KU Leuven, kan de fiscale harmonisatie maar slagen als er ook budgettaire solidariteit tussen de lidstaten wordt ingevoerd. Zo zouden kleine landen een compensatie ontvangen voor het verlies van hun fiscaal beleidsinstrument (De Tijd 12 december 2014).
Transparantie is van fundamenteel belang bij het streven naar een eerlijk belastingsysteem. Naar aanleiding van LuxLeaks stelde de Europese Commissie voor dat de Europese lidstaten elk kwartaal een overzicht van hun belastingdeals indienen. Deze komen terecht in een database die toegankelijk is voor de lidstaten en de Commissie. Bovendien zullen alle deals van de afgelopen tien jaar in deze database terechtkomen. Daarnaast onderzoekt men de mogelijkheid om ondernemingen te verplichten bekend te maken hoeveel belastingen ze per land betalen. Dit transparantieplan van de Europese Commissie zou in 2016 in werking treden, mits er unanimiteit bereikt wordt bij de lidstaten (De Tijd 18 maart 2015). Ook de OESO buigt zich over de fiscaliteit met het zogenaamde BEPS-project (“Base Erosion and Profit Shifting”), dat tegen eind 2015 op papier moet staan. Dit project omvat internationale afspraken over belastingen en bestaat uit vijftien maatregelen, waaronder 60
transparantie (MO 1 april 2015). Men wil hiermee verhinderen dat grote bedrijven hun winst doorsluizen naar landen met een lage belastingvoet. De regelingen betreffen onder andere de interne verrekenprijzen voor immateriële activa en de verplichting voor bedrijven om te melden hoeveel belasting ze per land betalen (De Tijd 27 december 2014).
Voorlopig zijn de lidstaten van de EU en de OESO druk in debat over wat er precies moet veranderen en hoe dit het best wordt aangepakt. Wat de precieze invloed op de verschillende belastingsystemen in de lidstaten zal zijn, is momenteel nog onzeker.
61
7 DISCUSSIE VAN DE MASTERPROEF 7.1 Samenvatting van de resultaten Bij het definiëren van bedrijfsgrootte als de logaritme van het aantal werknemers kunnen we een positieve significante relatie vaststellen. Een tegengestelde relatie kan worden geconstateerd voor ETR1 wanneer bedrijfsgrootte omschreven is als de logaritme van het balanstotaal. Bij het verklaren van ETR2 speelt deze variabele geen rol.
De schuldgraad heeft enkel een invloed op ETR2. Deze verklarende variabele staat negatief in relatie met ETR2. De notionele-interestaftrek blijkt enkel een rol te spelen in de verklaring van de ETR wanneer de variabele bedrijfsgrootte gedefinieerd wordt als de logaritme van het balanstotaal. De relatie tussen de NIA en ETR is significant positief. Dit wordt gedeeltelijk gecompenseerd door het interactie-effect tussen de NIA en grootte2 waarbij er een negatief verband is. Behalve in de regressie ETR2 waarbij grootte gedefinieerd wordt als de logaritme van
het
balanstotaal,
is
er
een positieve
interactie-effect
tussen NIA en de
langetermijnschuldgraad.
De variabele kapitaalintensiteit blijkt geen determinant te zijn in het verklaren van de ETR in beide modellen. Wat de variabele onderzoek betreft, stellen we ook een niet-significante relatie vast bij het verklaren van ETR2. Er kan echter een significante positieve relatie worden vastgesteld tussen onderzoek en ETR1. De rentabiliteitsratio ROA heeft een negatieve significante invloed op ETR1. Een tegengestelde relatie kan vastgesteld worden bij ETR2. De sectormediaan is positief gecorreleerd met beide ETRs. Zoals we vooropgesteld hadden, kunnen we discriminatie tussen sectoren vaststellen.
We moeten rekening houden met het feit dat we in onze steekproef vaststelden dat de taksvoorkeur laag is en vaak negatief. Dit heeft als gevolg dat de hierboven vermelde resultaten vaak niet significant blijken of tegengesteld zijn aan de vooropgestelde hypotheses.
Uit ons onderzoek op internationaal niveau blijkt dat de variabele Luxemburg negatief significant is. Dit houdt in dat bedrijven gevestigd in Luxemburg gemiddeld een lagere effectieve belastingvoet hebben dan bedrijven die er niet aanwezig zijn. Deze relatie bevestigt de vooropgestelde verwachtingen en toont aan dat er fiscale concurrentie bestaat in Europa. 62
7.2 Beperkingen en toekomstig onderzoek Een eerste belangrijke tekortkoming in ons onderzoek naar de effectieve belastingdruk voor ondernemingen in België, is het niet incorporeren van alle belastingen waaraan een onderneming onderhevig is. Ons onderzoek focust zich enkel op de vennootschapsbelasting.
Verder werd een potentiële beperking door Gupta en Newberry (1997) opgemerkt. Zij vermelden het mogelijke effect dat het ontbrekende element impliciete belastingen kan hebben op de resultaten van de analyse. Impliciete belastingen ontstaan door de hoge vraag naar activa die gunstigere taksmaatregelen treffen. Hierdoor is de marktwaarde lager voor activa waarvoor geen gunstige taksmaatregelen voorzien zijn. Door de vele verschillende fiscale voordelen voor de diverse activa is het aannemelijk dat ondernemingen onderworpen zijn aan die impliciete taks. Er wordt door de ETR enkel rekening gehouden met de expliciete belastingen, het werkelijke bedrag dat aan taksen wordt betaald. Dit betekent evenwel dat een deel van de totale belastingdruk niet opgenomen is. De teller van de ETR is inclusief de belastingen op het inkomen van de activa met gunstigere taksmaatregelen terwijl de noemer geen rekening houdt met de vernoemde impliciete belastingen gerelateerd aan die activa. Wat de gevolgen hiervan zijn en of die er al zijn, is onduidelijk. Wanneer de ontbrekende variabele enkel een impact heeft op de grootte van de ETR dan blijft de originele conclusie onveranderd. Weliswaar als de impliciete taks in relatie staat met andere verklarende variabelen in de regressie, moet er voorzichtig omgesprongen worden met de interpretatie van de conclusies.
Een derde ontbrekend element is een zo accuraat mogelijke proxy die de internationale aspecten vertegenwoordigt. Deze aspecten worden steeds belangrijker en kunnen de nationale ETR aanzienlijk beïnvloeden. Een ideaal model zou de internationale dimensie in het nationale incorporeren. Het is namelijk moeilijk om het nationale aspect geïsoleerd te interpreteren aangezien er interdependentie is tussen beiden. Hierbij aansluitend kunnen we het fiscale debat op Europees niveau vermelden. Momenteel is dit debat volop aan de gang en het valt het af te wachten welke maatregelen er zullen worden genomen en welke gevolgen die zullen hebben op de verschillende belastingsystemen in de lidstaten. Vandaag bevinden we ons mogelijk op een kantelpunt van de fiscaliteit.
63
7.3 Conclusie De effectieve belastingdruk werd in onze thesis op twee verschillende manieren gemeten. Deze blijken significant verschillend te zijn, wat zich uit in onze regressieresultaten. Zo vinden we dat de variabele rentabiliteit een negatieve invloed heeft op ETR1 en een positieve op ETR2. Voor de variabele bedrijfsgrootte hanteren we eveneens twee definities, namelijk de logaritme van het aantal werknemers en de logaritme van het balanstotaal. Deze hebben in onze steekproef een tegengestelde invloed op de ETR, respectievelijk positief en negatief. Algemeen kunnen we dus stellen dat we voorzichtig moeten omspringen met het trekken van conclusies.
Bij het bestuderen van de gegevens merken we sterke verschillen in de effectieve belastingdruk tussen de sectoren. Dit wordt bevestigd door de significante relatie tussen de sectormediaan en de ETR. Voor de overige verklarende variabelen bekomen we vaak resultaten die niet-significant of tegengesteld aan onze hypotheses zijn. Zo stellen we vast dat ETR1 een positieve invloed van de variabele onderzoek ondervindt. De verklaring die we voor deze resultaten geven, is het feit dat de taksvoorkeur van veel ondernemingen in onze steekproef negatief is. Onze hypotheses werden in navolging van de literatuur opgesteld uitgaande van een positieve taksvoorkeur.
Het internationaal aspect van deze thesis toont aan dat er een significant verschil is in taxatie tussen ondernemingen die gevestigd zijn in Luxemburg en bedrijven die er niet gevestigd zijn. De laatste groep betaalt gemiddeld meer belastingen. Hieruit kunnen we concluderen dat er duidelijke verschillen zijn tussen landen op het vlak van belastingtarieven. Deze verschillen zijn het gevolg van fiscale concurrentie. Vooral dit laatste aspect is een zeer actueel thema. Vanuit Europa worden er verschillende initiatieven verwacht waardoor de komende jaren zeer interessant zullen worden op fiscaal vlak.
64
8 BRONNEN Agentschap Ondernemen, 2015, Belastingvrijstelling voor bijkomend personeel in kleine ondernemingen, http://www.agentschapondernemen.be/maatregel/belastingvrijstelling-voor-bijkomend-personeel-kleineondernemingen. Geraadpleegd op 8 april 2015.
BDO, 2014, Vennootschapsbelasting, http://www.bdo.be/nl/tax-and-legal-services/tax/vennootschapsbelasting2014/. Geraadpleegd op 21 januari 2015.
Beghin, P. en Van De Woesteyne, I., 2012, Handboek vennootschapsbelasting, Intersentia.
Buijink, W., Janssen, B. en Schols, Y., 1999, Corporate effective tax rates in the European Union, Maastricht Accounting and Auditing Research and Education Center.
Burggraeve, K., Jeanfils, PH., Van Cauter, K. en Van Meensel, L., 2008, Macro-economische en budgettaire impact van de belastingaftrek voor risicokapitaal, Nationale Bank van België
Callihan, D. S., 1994, Corporate Effective Tax Rates: A Synthesis of the Literature, Journal of Accounting Literature, 13, pp. 1-43.
Carey, D. en Tchilinguirian, H., 2000, Average Effective Tax Rates on Capital, Labour and Consumption, OECD Economics Department Working Papers, 258, OECD Publishing.
Centrum for European Economic Research, 2014, Effective Tax Levels using the Devereux/Griffith Methodology, Mannheim.
Citizens for Tax Justice (CTJ), 1986, 130 Reasons Why We Need A Tax Reform, Washington DC: Citizens for Tax Justice.
Citizens for Tax Justice (CTJ), 1988, The Corporate Tax Comeback: Corporate Income Taxes After Tax Reform, Washington DC: Citizens for Tax Justice.
Clark, W. S., 2003, Using Micro-Data to Assess Average Tax Rates, CESifo Working Paper, 966.
Collins, J. H. en Shackelford, D. A., 1995, Corporate Domicile and Average Effective Tax Rates: The Cases of Canada, Japan, the United Kingdom, and the United States, International Tax and Public Finance, 2 (1), pp. 5583. CORIT Academic, 2014, Allowance for Corporate Equity – Overview of existing Equity and Dividend Deduction Regimes and the International Tax Law treatment hereof, Tax Research for the Business Community.
Decramer, S., Konings, J. en Reynaerts, J., 2011, De Omvang van het Overheidsbeslag in België: Een actualisering, VIVES – KULeuven.
I
Deloitte, 2014, Switzerland considering notional interest deduction on equity, http://www2.deloitte.com/ch/en/pages/tax/articles/national-interest-deduction.html. Geraadpleegd op 20 december 2014.
De Mooij, R. A. en Devereux, M. P., 2011, An applied analysis of ACE and CBIT reforms in the EU, Int Tax Public Finance, 18, pp. 93–12.
Desai, M. A., Foley, C. F. en Hines, J. R., 2006a, Do tax havens divert economic activity?, Economics Letters, 90, pp. 219–24.
Desai, M. A., Foley, C. F. en Hines, J. R., 2006b, The demand for tax haven operations, Journal of Public Economics, 90, pp. 513–531.
De Schoenmaker, S., Van Cauwenberge, P. en Vander Bauwhede, H., 2014, Effects of local fiscal policy on firm profitability, Service Industries Journal, 34(16), pp. 1289–1306. De Standaard 8 december 2014 “België promoot ‘unieke’ belastingontwijking” De Standaard 26 februari 2015 “Bijzondere commissie rond fiscale rulings van start in EU-Parlement” De Tijd 13 oktober 2007 “Notionele intrest weegt op staatskas” De Tijd 4 juli 2008 “Race to the bottom nog op volle snelheid” De Tijd 24 mei 2013 “Meer fiscale harmonisering in Europa is geen goed idee” De Tijd 5 november 2014 a “Luxemburg onder vuur door massale lek van belastingdeals” De Tijd 5 november 2014 b “Luxemburg onder vuur door massale lek van belastingdeals” De Tijd 8 november 2014 “Een privéjet voor de prijs van een businessclassticket” De Tijd 21 november 2014 “Regering bespaart door lage rente 750 miljoen euro op notionele intrest” De Tijd 9 december 2014 “Topbedrijven mogen gratis beleggen in België” De Tijd 12 december 2014 “Politiek Europa draagt een verpletterende verantwoordelijkheid in fiscale concurrentie” De Tijd 27 december 2014 “België bevindt zich op een fiscaal kantelpunt” De Tijd 18 maart 2015 “Rulings van voorbije tien jaar worden publiek”
II
Devereux, M. P. en Griffith, R., 1999, The Taxation of Discrete Investment Choices, The Insitute for Fiscal Studies Working Paper Series, 98(16).
Dyreng, S. D. en Lindsey, B. P., 2009, Using Financial Accounting Data to Examine the Effect of Foreign Operations Located in Tax Havens and Other Countries on U.S. Multinational Firms’ Tax Rates, Journal of Accounting Research, 47(5), pp. 1283-1316.
Europese Commissie, 2001, Company Taxation in the Internal Market, COM(2001)582.
Europese Commissie, 2015, Staatssteun: Commissie begint diepgaand onderzoek naar Belgische rulingregeling voor overwinst, Persbericht.
EY, 2013, Fairness Tax, http://www.ey.com/BE/en/Services/Tax/Fairness-Tax-NL. Geraadpleegd op 20 december 2014.
Fernández, R. en Martínez, A., 2014, Effective tax rates in corporate taxation: a quantile regression for the EU, Engineering Economics, 25(5), pp. 487-496. FOD Financiën, 2014a, Fiscaal Memento Nr. 26 (update) 2014, Stafdienst Beleidsexpertise en –Ondersteuning.
FOD Financiën, 2014b, Notionele Interestaftrek: uniek en innoverend belastingvoordeel in België (Aanslagjaar 2015 – Inkomsten 2014).
FOD Financiën, 2014c, Unique Tax Incentives in Belgium. Gravelle, J. G., 1985, “Which Effective Tax Rate?” A Comment and Extension, National Tax Journal, 38 (1), p. 103.
Gravelle, J. G., 2009, Tax Havens: International Tax Avoidance and Evasion, National Tax Journal, 62 (4), pp. 727-753.
Gujarati, D. N. en Porter, D. C., Basic Econometrics Fifth Edition, McGraw-Hill Higher Education.
Gupta, S. en Newberry, K., 1997, Determinants of the Variability in Corporate Effective Tax Rates: Evidence from Longitudinal Data, Journal of Accounting and Public Policy, 16, pp. 1-34.
Hagerman, R. L. en Zmijewski, M. E., 1979, Some Economic Determinants of Accounting Policy Choice, Journal of Accounting and Economics, 1, pp. 141-161.
Halleux, F. en Valenduc, C., 2007, Effective tax rate and the size of the company in Belgium: an empirical investigation on micro-data, Belgian Ministry of Finance Studies Department.
Holland, K., 1998, Accounting Policy Choice: The Relationship between Corporate Tax Burdens and Company Size, Journal of Business Finance & Accounting, 25(3) & (4), pp. 265-288.
III
International Accounting Standards Board, 2011, IFRS 10: Consolidated Financial Statements, Appendix A.
Janssen, B., 2005, Corporate effective tax rates in the Netherlands, De Economist, 153(1), pp. 47-66.
Janssen, B. en Buijink, W., 2000, Determinants of the Variability of Corporate Effective Tax Rates (ETRs): Evidence from the Netherlands, MARC Working Paper, 3.
Joint Committee on Taxation, 1984, General Explanation of the Revenue Provisions of the Deficit Reduction Act of 1984, Congress of the United States, 98th Cong, 2nd Sess.
Kaplan, R.L., 1975, Effective Corporate Tax Rates, Journal of Corporate Taxation, 2 (2), pp. 187-198.
King, M. A. en Fullerton, D., 1983, The Taxation of Income from Capital: A Comparative Study of the U.S., U.K., Sweden and West Germany, National Bureau of Economic Research Working Paper Series, 1058.
Klemm, A., 2007, Allowances for Corporate Equity in Practice, CESifo Economic Studies, 53 (2), pp. 229-262.
KPMG, 2014, Tax update, http://www.kpmg.com/BE/en/services/TaxLegal/Documents/Tax-Update-NL.pdf. Geraadpleegd op 22 december 2014.
KPMG, 2015, Corporate tax rates table, http://www.kpmg.com/Global/en/services/Tax/tax-tools-andresources/Pages/corporate-tax-rates-table.aspx. Geraadpleegd op 15 februari 2015.
Lammersen, L., 2002, The Measurement of Effective Tax Rates: Common Themes in Business Management and Economics, Centre for European Economic Research Discussion Paper, 02-46.
Lazar, S., 2014, Determinants of the Variability of Corporate Effective Tax Rates: Evidence from Romanian Listed Companies, Emerging Markets Finance & Trade, 50 (4), pp. 113–131.
Liu, X. en Cao, S., 2007, Determinants of Corporate Effective Tax Rates: Evidence from Listed Companies in China, The Chinese Economy, 40 (6), pp. 49–67. MO 1 april 2015: “VN moeten grotere rol spelen bij internationale belastingafspraken”, http://www.mo.be/nieuws/vn-moeten-grotere-rol-spelen-bij-internationale-belastingafspraken. Geraadpleegd op 3 april 2015. Nam, C. W. en Radulescu, D. M., 2007, Effects of corporate tax reforms on SMEs’ investment decisions under the particular consideration of inflation. Small Business Economics, 29(1) & (2), pp. 101-118.
Nicodème, G., 2001, Computing effective corporate tax rates: comparisons and results, Economic Papers (working paper series). Nicodème, G., 2002, Sector and size effects on effective corporate taxation, Economic Papers , 175.
IV
Nicodème, G., 2007, Do Large Companies Have Lower Effective Corporate Tax Rates? A European Survey, CEB Working Paper, 07 (001).
Pettit, R. R. en Singer, R. F., 1985, Small business finance: a research agenda. Financial management, 14 (3), pp. 47-60.
Plesko, G. A., 2003, An evaluation of alternative measures of corporate tax rates, Journal of Accounting and Economics, 35, pp. 201–226.
Porcano, T. M., 1986, Corporate Tax Rates: Progressive, Proportional, or Regressive, The Journal of the Amercian Taxation Association, 7, pp. 17-31.
PVDA, 2014, Nieuwe regering behoudt alles wat van België een belastingparadijs maakt, Studiedienst PVDA.
PwC, 2014, Wat brengt de tax shift en de taks-cificatie van de nieuwe regering voor vennootschappen? http://www.pwc.be/en/pwc-academy/assets/pdf/1.PYE-NL-Wat-brengt-de-tax-shift-en-de-taks-cificatie-van-denieuwe-regering-voor-vennootschappen.pdf. Geraadpleegd op 3 februari 2015.
Reid, G. C., 1996, Mature Micro-Firms and Their Experience of Funding Shortages, Small Business Economics, 8 (1), pp. 27-37.
Richardson, G. en Lanis, R., 2007, Determinants of the variability in corporate effective tax rates and tax reform: Evidence from Australia, Journal of Accounting and Public Policy, 26, pp. 689–704.
Röder, E., 2012, Proposal for an Enhanced CCTB as Alternative to a CCCTB with Formulary Apportionment, World tax journal, 4 (2), pp. 125-150.
Roggeman, A., Verleyen, I., Coppens, C. en Van Cauwenberge, P., 2012, Verslag symposium CCCTB: Towards a Harmonized Corporate Tax System in Europe, Accountancy & Tax, 3, pp. 10-13.
Roggeman, A., Verleyen, I., Van Cauwenberge, P. en Coppens, C., 2014, Impact of a common corporate tax base on the effective tax burden in Belgium, Journal of Business Economics and Management, 15 (3), pp. 530543.
Rousslang, D. J., 1997, International income shifting by US multinational corporations, Applied Economics, 29, pp. 925-934.
Siegfried, J. J., 1972, The Relationship between Economic Structure and the Effect of Political Influence: Empirical Evidence from the Corporation Income Tax Program, PhD Dissertation University of Wisconsin.
Slemrod, J. en Sorum, N., 1984, The compliance cost of the U.S. individual income tax system, National Bureau of Economic Research Working Paper Series, 1401.
Stickney, C. P. en McGee, V. E., 1982, Effective Corporate Tax Rates: The Effect of Size, Capital Intensity, Leverage, and Other Factors, Journal of Accounting and Public Policy, 1, pp. 125-152.
V
Trends Knack, 2011, Notionele-intrestaftrek brengt geld op, http://trends.knack.be/economie/finance/notioneleintrestaftrek-brengt-geld-op/article-normal-230553.html. Geraadpleegd op 22 december 2014.
Vandenbussche, H. en Crabbé, K., 2004, Betalen alle grote Belgische Bedrijven evenredige Belasting op hun Winst?, Accountancy en Bedrijfskunde Maandschrift, 24 (8), pp. 10-16.
Vandenbussche, H., Janssen, B. en Crabbé, K., 2004, Is there Regional Tax Competition in Belgium?, DTEW Research Report, 0421, pp. 1-21.
Vandermeersche, C., 2005, Notionele interestaftrek: een nieuwe fiscale incentive, Beleidsnota, 10. VRT Nieuws, 13 november 2014, “Wij passen regels toe die OESO vastlegt” VRT Nieuws, 8 december 2014, “Dit is mogelijk zelfs straffer dan in Luxemburg” VRT Nieuws, 9 december 2014 “Nieuwe LuxLeaks onthult nog veel grotere belastingontwijking” Wang, S., 1991, The Relation Between Firm Size and Effective Tax Rates: A Test of Firms’ Political Success, The Accounting Review, 66 (1), pp. 158-169.
Watts, R. L. en Zimmerman, J. L., 1978, Towards a positive theory of the determination of accounting standards, Accounting review, 53 (1), pp. 112-134.
Wilkie, P. J., 1988, Corporate Average Effective Tax Rates and Inferences about Relative Tax Preferences, The Journal of the American Taxation Association, 10 (1), pp. 75-88.
Zimmerman, J., 1983, Taxes and Firm Size, Journal of Accounting and Economics, 5 (2), pp. 119-149.
Zmijewski, M. E. en Hagerman, R. L., 1981, An income strategy approach to the positive theory of accounting standard setting/choice. Journal of accounting and Economics, 3(2), pp. 129-149.
VI
9 APPENDIX Appendix 1: Netto-effect van de notionele-interestaftrek op de overheidsfinanciën in 2006
In miljoen euro Bruto fiscaal voordeel van de belastingaftrek voor risicokapitaal
3.035
Pro rate temporis-verrekening van de veranderingen in eigen vermogen
-374
Correctie voor vaste inrichtingen in het buitenland
-49
KMO’s die het stelsel van de investeringsreserve blijven toepassen
-13
Overige correcties op het eigen vermogen
-274
Afschaffing van het registratierecht op inbrengen in vennootschappen
60
Brutokostprijs
2.385
Budgettaire compensatiemaatregelen
-717
Macro-economische terugverdieneffecten
-10
Instroom van buitenlands kapitaal en uitbreiding van de heffingsgrondslag
-465 tot -745
Substitutie van vreemd vermogen door eigen vermogen
-52 tot -67
Impact van de coördinatiecentra
-561
Niet-recuperatie van vroegere verliezen
-149
Netto budgettair effect
≈ -140 tot -430
(Bron: Burggraeve, Jeanfils, Van Cauter & Van Meensel, 2008)
i
Appendix 2: Evolutie van de ETR bij stijgend resultaat
Accounting Income
Taxable Income
(a)
(b)
(c)
(d)
Sales
Margn
- Fixed =
.5(a)
costs
Inc.
300
150
100
400
200
500
(e)
(f)
(g)
- Fixed
=
.5(a)
costs
Inc.
.46(g)
(h)/(d)
50
150
150
0
0
.00
100
100
200
150
50
23
.23
250
100
150
250
150
100
46
.31
600
300
100
200
300
150
150
69
.35
700
350
100
250
350
150
200
92
.37
800
400
100
300
400
150
250
115
.38
900
450
100
350
450
150
300
138
.39
1000
500
100
400
500
150
350
161
.40
5000
2500
100
2400
2500
150
2350
1081
.45
10000
5000
100
4900
5000
150
4850
2231
.46
(f)
(g)
(h)
(i)
- Fixed
=
Acct Margn
(h) Tax. Tax
(i) ETR
(Bron: Wilkie, 1988)
Accounting Income
Taxable Income
(a)
(b)
(c)
(d)
(e)
Sales
Margn
- Fixed =
.5(a)
costs
Inc.
.5(a)
costs
Inc.
.46(g)
(h)/(d)
300
150
150
0
150
100
50
23
∞
400
200
150
50
200
100
100
46
.92
500
250
150
100
250
100
150
69
.69
600
300
150
150
300
100
200
92
.61
700
350
150
200
350
100
250
115
.58
800
400
150
250
400
100
300
138
.55
900
450
150
300
450
100
350
161
.54
1000
500
150
350
500
100
400
184
.53
5000
2500
150
2350
2500
100
2400
1104
.47
10000
5000
150
4850
5000
100
4900
2254
.46
Acct Margn
Tax. Tax
ETR
ii
Appendix 3: Mediaan van ETR per sector en Chi-kwadraattest
Sector
Aantal observaties
Mediaan ETR1
Mediaan ETR2
A B C F G H I J M N P Q R S Totaal
187 152 11227 8633 17022 2977 669 1605 3217 2249 62 1080 182 199 49461
0,296015 0,308583 0,310105 0,317395 0,318071 0,303427 0,338090 0,360433 0,353405 0,343628 0,351021 0,324135 0,331597 0,329535 0,320464
0,251923 0,306161 0,297138 0,300867 0,305456 0,296870 0,304988 0,359699 0,345498 0,335339 0,329404 0,311209 0,335766 0,309448 0,308629
1274,339 13 0,0000
1331,341 13 0,0000
Mediaan Chi-Kwadraat Aantal vrijheidsgraden P-waarde Classificatie van de sectoren volgens Nacebel 2008
A
Landbouw, bosbouw en visserij
B
Winning van delfstoffen
C
Industrie
D
Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht Distributie van water; afval-en afvalwaterbeheer en sanering Bouwnijverheid
E
Exploitatie van en handel in onroerend goed M Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten N Administratieve en ondersteunende diensten O Openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen P Onderwijs L
R
Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening Kunst, amusement en recreatie
S
Overige diensten
Verschaffen van accommodatie en maaltijden
T
J Informatie en communicatie K Financiële activiteiten en verzekeringen
U
Huishoudens als werkgever; nietgedifferentieerde productie van goederen en diensten door huishoudens voor eigen gebruik Extraterritoriale organisaties en lichamen
F
G Groot-en detailhandel; reparatie van auto's en motorfietsen H Vervoer en opslag I
Q
iii
Appendix 4: Effectieve en statutaire belastingdruk in de Europese Unie (2013, in %)
Land
ETR
STR
Land
ETR
STR
Oostenrijk
23,0
25
Italië
24,0
31,4
België
26,7
33,99
Letland
14,3
15
Bulgarije
9,0
10
Litouwen
13,6
15
Kroatië
16,5
20
Luxemburg
25,5
29,22
Cyprus
15,2
12,5
Malta
32,2
35
Tsjechië
16,7
19
Nederland
22,6
25
Denemarken
22,2
25
Polen
17,5
19
Estland
16,5
21
Portugal
27,1
25
Finland
18,4
24,5
Roemenië
14,8
16
Frankrijk
39,4
33,33
Slowakije
19,4
23
Duitsland
28,2
29,55
Slovenië
15,5
17
Griekenland
24,1
26
Spanje
32,6
30
Hongarije
19,3
19
Zweden
19,4
22
Ierland
14,4
12,5
Verenigd Koninkrijk
22,4
23
Europees
21,1
22,75
gemiddelde
(Bron: KPMG, 2015)
iv
