De aansluiting van de Werkloosheidswet op het ontslagrecht
PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad van Doctor aan de Universiteit Leiden, op gezag van de Rector Magnificus Dr. D.D. Breimer, hoogleraar in de faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen en die der Geneeskunde, volgens besluit van het College voor Promoties te verdedigen op woensdag 4 juni 2003 klokke 15.15 uur door
Anita Claudia Damsteegt geboren te Amsterdam in 1970
Inhoudsopgave
WOORD VOORAF LlJST VAN AFKORTINGEN
V XIII
1
INLEIDING
1
1.1 1.2 1.3 1.4
Twee zelfstandige rechtsgebieden Probleemstelling Afbakening van het onderzoek Plan van aanpak
1 4 8 9
2
WERKLOOSHEIDSVERZEKERING
13
2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.5 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4 2.4 2.5 2.5.1 2.5.2 2.5.3 2.5.4 2.5.5 2.5.6 2.6
Inleiding De eerste werkloosheidsverzekeringen Werkloosheidsbesluit 1917 Wachtgeldregeling Voorontwerp van wet 1933 Voorontwerp van wet 1938 Commissie-Van Rhijn Werkloosheidswet 1949 Inleiding De wachtgeldverzekering De werkloosheidsverzekering Geen recht op uitkering Wet Werkloosheidsvoorziening Werkloosheidswet 1986 Inleiding Het ontstaan van het recht op uitkering Het geldend maken van het recht op uitkering Boeten en maatregelen Prestaties op grond van de Werkloosheidswet Uitvoering Conclusie
13 14 17 21 23 25 27 29 29 30 32 33 37 39 39 40 42 44 46 47 48
Inhoudsopgave
vm 3 3.1 3.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.3.4 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.5 3.6 3.7 3.7.1 3.7.2 3.7.3 3.7.4 3.7.5 3.8
4
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.5.1 4.5.2 4.5.3 4.5.4 4.6 4.6.1 4.6.2 4.6.3 4.6.4 4.7 4.7.1 4.7.2 4.7.3 4.7.4
DE VERWIJTBAARHEID VAN DE WERKLOOSHEID
Inleiding Verwijtbare werkloosheid Arbeidsrechtelijk verwijtbare werkloosheid Verwijtbaar gedrag Voorzienbaarheid Causaal verband Conclusie Sociaalzekerheidsrechtelijk verwijtbare werkloosheid Voortzetting te vergen Voortzetting te bewerkstelligen Conclusie Werkloos zijn of blijven Benadelingshandeling Maatregelen Inleiding Evenredigheidsbeginsel bij verwijtbare werkloosheid Volgorde sanctiegronden Dringende redenen Sanctie-oplegging Conclusie
51 51 52 54 54 57 60 63 63 64 69 75 76 79 82 82 86 94 99 101 107
VERWIJTBARE WERKLOOSHEID; DE WIJZE WAAROP EN DE REDEN WAAROM
111
Inleiding De wijze van beeindiging Dringende reden Bedrijfseconomische omstandigheden Redenen gelegen in de persoon van de werknemer Disfunctioneren Vrijheid van godsdienst, geweten en levensovertuiging Verstoorde arbeidsrelatie Conclusie Medische gronden Ontslag wegens ziekte of arbeidsongeschiktheid Situatieve arbeidsongeschiktheid Geschil omtrent bestaan arbeidsongeschiktheid Conclusie Meeverhuizen Met partner Verhuizing bedrijf/overplaatsing door werkgever Met ouders Conclusie
111 111 122 129 140 141 146 157 161 162 162 171 176 177 179 179 189 190 192
Inhoudsopgave
IX
Ander werk (Wettelijke) verplichtingen 4.10 Flexibele arbeidscontracten 4.10.1 Bestaan en omvang arbeidsovereenkomst 4.10.2 Loondoorbetalingsverplichting 4.10.3 Conclusie 4.11 Conclusie
193 199 204 205 210 213 213
5 5.1 5.2
217 217 218 218 226
4.8 4.9
HET VOEREN VAN VERWEER
Inleiding Het voeren van verweer vereist? 5.2.1 Werkloosheidswet 1949 5.2.2 De Werkloosheidswet sinds 1986 5.3 Het voeren van verweer tegen een (voorgenomen) beeindiging 5.3.1 Opzegging 5.3.1.1 Opzegverboden 5.3.1.2 Opzegtermijn 5.3.1.3 Kennelijke onredelijke opzegging 5.3.1.4 Ontslag op staande voet 5.3.1.5 Aansluiting op het ontslagrecht 5.3.2 Ontbinding 5.3.3 Wederzijds goedvinden 5.3.4 Einde van rechtswege 5.3.5 Bestaan en omvang arbeidsovereenkomst 5.3.6 Conclusie De pro forma problematiek 5.4 5.4.1 Inleiding 5.4.2 Formele verweren en formele procedures 5.4.3 De pro forma problematiek bij de BBA-procedure 5.4.4 De pro forma problematiek bij ontbindingen 5.4.5 Betekenis van de overeenkomst tot het voeren van formeel verweer 5.4.6 Pro forma een (kwantitatief) probleem? 5.4.7 De uitvoeringspraktijk 5.4.7.1 Inleiding 5.4.7.2 Misvatting 5.4.7.3 Het verrichten van zelfstandig onderzoek door de uitvoeringsinstantie 5.4.8 Conclusie Getroffen maatregelen ter voorkoming pro forma 5.5 problematiek 5.5.1 Inleiding
232 232 232 236 236 239 241 241 246 251 252 258 259 259 261 266 268 271 276 279 279 279 282 290 291 291
Inhoudsopgave
X
5.5.2 5.5.3 5.5.4 5.6 5.6.1 5.6.1.1 5.6.1.2 5.6.2 5.6.2.1 5.6.2.2 5.6.2.3 5.6.3 5.6.4 5.7 5.7.1 5.7.2 5.7.3 5.7.4 5.7.5 5.8
6
6.1 6.2 6.3 6.3.1 6.3.2 6.3.3 6.3.4 6.3.5 6.3.6 6.3.7 6.3.8 6.3.9 6.4 6.4.1 6.4.2 6.4.3 6.4.4
Het Besluit verweer tegen ontslag Beperking begrip verwijtbare werkloosheid Conclusie Nieuwe voorstellen ter voorkoming van de pro forma problematiek Verbetering kenbaarheid verplichtingen Voorlichting Duidelijker criteria Vooraf duidelijkheid Ruling Constructie van procedure-overeenkomst Registratie beeindigingsovereenkomst Verleggen risico Beter toetsen Wijziging van het systeem Repressief stelsel Een rechter voor beide oordelen Andere visie op de eis van reintegratie Schrappen van de cumulariebepaling Conclusie Conclusie
292 294 295 296 296 296 297 300 300 307 308 309 312 313 313 318 320 324 325 327
D E WERKLOOSHEIDSUITKERING EN DE VERGOEDING BIJ
ONTSLAG
333
Inleiding Rechtsgronden toekenning vergoeding Verschillende soorten vergoedingen in het ontslagrecht Schadevergoeding na onregelmatige opzegging Schadevergoeding na kennelijk onredelijke opzegging Afkoop herstel van de arbeidsovereenkomst Vergoeding na ontbinding Sociaal plan Individuele afvloeiingsregeling Redelijkheid en billijkheid Ontslagvergoeding in verband met handelen in strijd met de overeenkomst of in strijd met de wet Conclusie Systeem ww ten aanzien van ontslagvergoeding Geen uitkering ingeval van loon De vergoedingen en de WW tot 1994 Toerekening financiele vergoeding per soort schadevergoeding Conclusie
333 334 340 341 344 349 350 354 356 357 364 368 369 369 370 374 377
Inhoudsopgave
6.5
De vergoeding en de ww sinds 1994 De cumulatiebepaling ex artikel 34 lid 5 ww De fictieve opzegtermijn; een tweede (mislukte) poging De fictieve opzegtermijn geintroduceerd Reikwijdte van de fictieve opzegtermijn Vaststelling fictieve opzegtermijn Inkomsten De fictieve opzegtermijn en de referte-eis De fictieve opzegtermijn en de benadelingshandeling De fictieve opzegtermijn en de contractuele opzegtermijn De fictieve opzegtermijn en de tussentijdse beeindiging van de arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd 6.5.11 Toerekening vergoeding 6.5.12 Conclusie 6.6 De ontslagvergoeding en de ww-uitkering 6.7 Conclusie 6.5.1 6.5.2 6.5.3 6.5.4 6.5.5 6.5.6 6.5.7 6.5.8 6.5.9 6.5.10
7
DE POORTWACHTERS VAN DE WW
7.1 7.2 7.3
Inleiding Het begrip De poortwachters van de werkloosheidsuitkering De uitvoeringsinstantie
7.3.1 7.3.2 7.3.3 7.3.4 7.3.5 7.4
8 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6
8.6.1 8.6.2 8.7
9 9.1
D e CWI
De kantonrechter De onderlinge verhouding van de drie poortwachters Conclusie Conclusie
DE FINANCIERING VAN DE WERKLOOSHEIDSVERZEKERING
Inleiding De lastenverdeling In denbeginne... Werkloosheidswet 1949 De ontwikkeling vanaf de jaren '80 De toekomst Premiedifferentiatie Premiedifferentiatie en het ontslagrecht Conclusie
HET DUITSE RECHT
Inleiding
XI
378 378 383 385 387 388 395 402 405 409 411 412 415 416 422
425 425 425 428 429 434 445 454 456 457
461 461 461 463 466 469 476 476 486 489
491 491
Inhoudsopgave
xn Het Duitse ontslagrecht 9.2 9.2.1 Opzegging van de arbeidsovereenkomst 9.2.1.1 Ontslag op staande voet 9.2.1.2 Ontslag tijdens de proeftijd 9.2.1.3 Anderungskundigung 9.2.2 Het einde van 'rechtswege' 9.2.2.1 De arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd 9.2.2.2 Ontbindende voorwaarde 9.2.2.3 Dood van de werknemer 9.2.3 Beeindiging met wederzijds goedvinden 9.2.4 Ontbinding door de rechter Werkloosheidsverzekering 9.3 9.3.1 Geschiedenis 9.3.2 Plaats in het recht 9.3.3 De uitkeringen 9.3.3.1 Arbeitslosengeld 9.3.3.2 Arbeitslosenhilfe 9.3.4 Bijverdiensten 9.3.5 Geen uitkering 9.3.5.1 Andere sociale uitkeringen 9.3.5.2 Recht op loon 9.3.5.3 Beeindigingsvergoeding 9.3.5.4 Sancties 9.3.6 Financiering 9.4 Aansluitingsproblematiek? 9.4.1 Inleiding 9.4.2 Sociaalzekerheidsrechtelijk verwijtbaar gedrag 9.4.3 Voeren van verweer 9.4.4 Ontslag en vergoeding 9.5 Conclusie 10 10.1 10.2 10.3
SAMENVATTING EN CONCLUSIE
Samenvatting Knelpunten Slotbeschouwing
ZUSAMMENFASSUNG LlTERATUUR TREFWOORDENREGISTER CURRICULUM VITAE BlJLAGEN
491 491 500 502 502 503 503 505 505 506 507 507 507 509 511 511 516 517 518 518 518 519 522 537 539 539 540 543 545 547 551 551 558 572 575 589 609 615 617
