Waargeven
De kaart is niet het gebied. Iedere NLP-er die zichzelf serieus neemt, is daar vast van overtuigd. Maar we weten ook dat de manier waarop we de werkelijkheid in beeld brengen (hoe we kaarten tekenen), wel onze werkelijkheid (het gebied) bepaalt. Mijn vraag was: Hoe gaat dat dan in zijn werk? Daarom heb ik me verdiept in de vaardigheid die ’meester-tekenaars’ hebben ontwikkeld om hun wereld vorm te geven. Modellerings-’project’? Mmm.... De woorden modellerings-’project’, ’experts’ en ’techniek’ roepen misschien bij sommigen het beeld op van iets GROOTS. Dat deed het in ieder geval bij mij. Daarom voelde ik de behoefte om dit terug te kaderen tot iets normaals, iets gewoons. Iets dat iedereen zou kunnen. Een concrete vaardigheid. Zou het natekenen van poppetjes iets zijn? (dat wilde eigenlijk toch al nooit zo lukken...)
Afkijken! Ik zocht drie experts uit om te modelleren, die ik aledrie een hoge mate van meesterschap in natekenen toekende. Tijdens het waarnemen, kwam ik erachter dat ze alle drie iets van zichzelf in de tekeningen leggen die ze maken. Alle drie zeiden ze: "Je tekent iets dat jij leuk vindt om te tekenen, op een manier die jij leuk vindt. Een tekening kan dus niet mislukken". Daaruit trok ik de conclusie dat het bij tekenen niet gaat om het kopiren van de werkelijkheid, maar om het waarnemen en weergeven van dat wat jij bewondert:
waargeven dus. Mijn belangrijkste criterium was: ’erop lijken’ en ik checkte dat visueel. Bij "’mijn" experts is "leuk" het belangrijkste criterium. Zij checken dat kinesthetisch.
Dat doen we dus even anders! Niet alleen in de voorbereiding, maar ook in de uitvoering was er een zr essentieel verschil tussen de "meesters" en mij. Ik begon te tekenen met vaste lijnen, zonder te schetsen en zonder me bewust te zijn van vormen en onderlinge verhoudingen. Al mijn experts benoemden (!) expliciet de onderlinge verhoudingen en werkten van grof naar gedetaileerd. Terwijl ik juist op details gericht was. Toen ik daar eenmaal achter was, had ik mijn contract bij de tekenstudio zo ongeveer al getekend!
Een schets van het model Het heeft iets te maken met China, met Japanse bonsai en met een Aziatische drank. We noemen het: MAO-t-DEN. Motiveren, afbakenen, opnemen, transponeren, detailleren, evalueren, nagenieten. Vooronderstellingen: De kaart is niet het gebied. Wat een ander kan, kan ik leren. In een tekening leg je iets van jezelf; je geeft iets weer zoals jij leuk vindt. There’s no failure, only feedback. Stap 1: Motiveren Wat vind je van tekenen? Wat is tekenen voor jou? Met behulp van deze techniek ga ik je leren dat natekenen niet kopiren is. Maar tekenen is het aangaan van een uitdaging; het gebruik maken van jouw mogelijkheden om iets te realiseren waar jij blij mee bent. Sterker nog, als je het op deze manier doet, zul je ontdekken dat je je een techniek eigen maakt, waar je
ontzettend veel plezier mee kunt beleven, lol mee kunt hebben. We werken nu toe naar de laatste stap: nage- nieten. Maar we beginnen met: afbakenen. Stap 2: Afbakenen Wat wil je overnemen? Waar wil je ’t op papier hebben staan, zo ongeveer? Geef dat met 2 of 4 kleine streepjes aan. Stap 3: Opnemen Probeer in gedachte ’t plaatje in je kader te leggen. Kijk ’ns naar de onderlinge verhoudingen in dat plaatje. Wat is ongeveer zo groot als wat? Waar houdt n vorm op een waar begint die? Hoe lopen de lijnen ten opzichte van elkaar? Je kunt jezelf helpen door bijvoorbeeld je vingers of je potlood te gebruiken om beter zicht op het plaatje te krijgen. Als je het idee hebt dat je goed weet hoe het plaatje in elkaar zit, kun je gaan transponeren. Stap 4: Transponeren Schets de basisvorm op papier. Als je zegt wat je doet, maak je het beeld duidelijker. ("Dit is ongeveer zo groot als... Deze lijn begint ongeveer hier en loopt ongeveer tot... Dit is ongeveer een cirkel..."). Begin met dunne, kleine streepjes die je steeds duidelijker maakt. Als de basisvorm grofweg op papier staat, kun je gaan detailleren. Stap 5: Detailleren Breng de details in de basisvorm aan. Kijk ’ns, net als bij stap 3 naar de onderlinge verhoudingen in bijvoorbeeld het gezicht. Wat is ongeveer zo groot als wat? Waar houdt ’n vorm op en waar begint die? Hoe lopen de lijnen ten opzichte van elkaar? Als je het gevoel hebt dat je een beetje zicht hebt op de details, kun je ze tekenen.
Stap 6: Evalueren Wat vind je van je tekening? Wat is goed? Wat kan beter? Hoe vond je het werken volgens deze stappen? Stap 7: Nagenieten Leuk hè?! Doel per stap: •
Stap 1: motiveren, zin geven.
•
Stap 2: wat persoon wil gaan tekenen in kader plaatsen.
•
Stap 3: bewust gaan waarnemen.
•
Stap 4: vormgeven (grote chunks).
•
Stap 5: detailleren (downchunken).
•
Stap 6: goed gevoel krijgen over proces.
•
Stap 7: plezier, goed gevoel hebben.
Bewijs per stap: •
Stap 1: als de tekenaar "oplicht", enthousiast wordt, actief wordt.
•
Stap 2: als er 2 of 4 kaderstreepjes op papier staan.
•
Stap 3: als je ziet dat de tekenaar bewust gaat kijken naar het plaatje en voor zichzelf benoemt wat hij ziet.
•
Stap 4: als je een grove opzet op papier ziet staan.
•
Stap 5: als de tekening gedetailleerd is ingevuld.
•
Stap 6: als de tekenaar positief kritisch is over zijn tekening en het tekenproces.
•
Stap 7: als de tekenaar geniet.
Bevalt het?
Toen ik (met wat hulp van mijn grote broertje) dit "vaardigheidsrecept" had opgesteld, werd de grote vraag: werkt het? Tijdens mijn NLP-examen voor master-practitioner zaten Huub en Victor binnen vijf minuten te genieten van wat zij hadden nagetekend. Huub zat echt te kicken: "Geweldig. Geweldig. En die stappen. Ook zo mooi. Noem die woorden nog eens." ( Huub Wooning). Toen liep Jaap langs. En hij zag dat het goed was. En zo waren Vic en Huub die dag niet de enigen die tevreden met een papiertje naar huis gingen. Sinds mijn "bemeestering" heb ik ontdekt dat ik, met de hulp van het vaardigheidsrecept van mijn experts, ook kan natekenen zonder het concrete voorbeeld nodig te hebben. Ik vond tekenen steeds leuker worden. De behoefte om te kopiren verdween helemaal. Ik onderschrijf nu de overtuiging van mijn experts: "Tekenen is durven" en weet dat tekenen gewoon een kwestie van doen is.
Leuk hè?! Door naar meesters te kijken, heb ik me niet alleen de vaardigheid van tekenen eigen kunnen maken. Ik heb nog meer geleerd. Waar ik langzamerhand achter ben gekomen, is dat MAO-t-DEN zelf een vaardigheidsrecept is om allerlei soorten vaardigheden te kunnen bemeesteren. Tekenen is voor mij een metafoor geworden voor modelleren. Ik heb geleerd dat je door tekenen meer gaat zien. Tijdens het maken van een kaart, leer je het gebied kennen en waarderen. Dat is voor mij de essentie van waargeven... Henriëtte Mol
