Nét even anders: Het Oude Westen

Nét even anders:

Het Oude Westen

2 | Het Oude Westen

Het Oude Westen | 3

Nét even anders:

Het Oude Westen

IAKELE S TR

TR.

T AA

ZIJDEWINDEPLEIN

AAT

MSTR

BLOE

AAT

R.

ENST

IEND

. ASTR OWN AUL P A NN

A

EN-

VIER BATA STR.

GOUVERNESTRAAT

WIJKPARK OUDE WESTEN

ROTTERDAM CENTRAAL STATION

EL

GEL

K PAR UM

M

NA

WESTERSIN

SE MU

SCHIEDAM

WEE

ROTTERDAM OUDE WESTEN

W

WEG

MAURITS

OUDE WESTEN AAT NSTR A M OOR Het Oude Westen | 9

100 m

8 | Het Oude Westen BARENDRECHT

M

ING

EG

RGA ARD ES

DIE

ADE

ENW

T AA

TR

RS

INN

NE

EB

UISK

T-KR

WES

VR DRIE

ERD L AA GE LSINGE DIER G SIN STR.

SESTR

COOL

WEENA

INDES

W ZIJDE

PALMDWARSSTR.

TR

JOSEPHLAAN JOSEPHST RAAT

GAFFELS TR. STERKEMANSINT-MARIASTR. PLEIN

UW

EIT

H

WER LAAN

ND S

NIE

BR

BERKEL EN RODENRIJS

STR.

VAN SPEYKSTR.

KOGELVANGERSTRAAT

TRAAT

GAFFE L

RO CH US SE N ST RA AT

ADRIANAPLEIN

E KORT NET BAJO . STR

ADRIANAS

RIJNHOUTPLEIN

HENEGOU . DSTR TIENDTIEN PLN.

LLA IDDE 1E M

. STR AN

H

TBA

ERASMUS MEDISCH CENTRUM

BAJONETSTR.

SSER LAA N

TRAAT

SAFTLEVENS

MATHEN E

M

IE SCH

AL ‘S-GRAVEN DIJKW

EL

KAR

D

Z

N O

Inhoudsopgave De kracht van het Oude Westen

8

Vanouds actief in het Oude Westen

13

Steuntje in de rug voor bruisend Oude Westen

30

Het ‘oude’ Oude Westen

43

Bouwen aan de toekomst

50

Het Oude Westen | 11

De kracht van het Oude Westen

mensen er zich thuis. Studenten, kunstenaars en ‘alto’s’ mengen zich met de multiculturele bevolking. Chinese restaurants en super markten, Surinaamse toko’s en juweliers,

In het oudste deel van Rotterdam-west groeide in de

Turkse bakkers en shoarmatenten,

tweede helft van de vorige eeuw spontaan een dicht

typisch Nederlandse middenstand en

bevolkte arbeiderswijk: het Oude Westen. Particuliere

buurtcafés, een filmhuis en kunstuitleen,

speculanten ontwikkelden er lustig op los om aan de

coffeeshops en belshops: wat vind je

grote vraag naar woonruimte te voldoen. De mix van

eigenlijk niet in het Oude Westen?

bouwstijlen die ontstond, gaf de wijk haar eigen charmante karakter. Vanaf de jaren ’60 sloeg echter

Vanaf de jaren ’70 nemen drugsoverlast en

de verpaupering toe. Steeds meer buitenlandse gast

criminaliteit toe in de wijk. De West-Kruis

arbeiders kwamen op de lage huren af, oorspronkelijke

kade staat landelijk bekend als een ongure plek

bewoners en middenstand trokken weg.

waar je als provinciaaltje beter weg kan blijven. In 2001 komt het Saftlevenkwartier volgens de veiligheidsindex

Oude Westerlingen in hart en ziel richten in 1970 de Actiegroep Oude

uit de bus als een van de onveiligste gebieden van Nederland. Maar het

Westen op om verbeteringen in hun geliefde wijk af te dwingen. Het

slechte imago van de wijk wordt de laatste jaren ingehaald door een

lokaal bestuur merkte de wijk aan als eerste stadsvernieuwingswijk in

beweging in tegengestelde richting. Het oostelijke deel van de Nieuwe

Rotterdam. Veel particulier bezit kwam in handen van Volkswoningen,

Binnenweg is omgetoverd tot een chique, trendy winkelboulevard, de

een voorloper van Woonstad Rotterdam. Grondige renovatie en

grand cafés in de wijk zijn een begrip in de stad. De West-Kruiskade

nieuwbouw vonden plaats en de eerste ‘dakdozen’ en trespaplaten

wordt met vereende krachten naar een hoger plan getild. En ook in de

werden geïntroduceerd in het stadsbeeld. Qua bevolkingsamenstelling

‘hood’ van het Oude Westen, de woonwijk tussen beide grote

is het Oude Westen een al even charmante mix. Dichtbij het centrum,

winkelstraten in, zal het over tien jaar goed wonen en vertoeven zijn.

levendig en met betaalbare woningen voelen jonge, goed opgeleide 12 | Het Oude Westen


Woonstad Rotterdam en het Oude Westen Woonstad Rotterdam is in het Oude Westen als belangrijkste vast goedeigenaar vanouds betrokken bij alle aspecten van de wijk: wonen,

Jenny Vermeeren, regiodirecteur Woonstad Rotterdam:

‘Samenwerking is in deze wijk vanzelfsprekend’

leefbaarheid, wijkeconomie, veiligheid en sociale voorzieningen. Sinds 2008 worden al deze thema’s steeds meer opgepakt in samenhang met

‘De kracht van het Oude Westen is het Oude Westen zelf. De kans van

elkaar en in samenwerking met betrokken partijen. Het streven om

het Oude Westen is de centrale ligging. Het Oude Westen heeft een

zittende bewoners te binden aan de wijk en nieuwe bewoners te verleiden zich hier te vestigen is vastgelegd in een gezamenlijke wijkvisie en wordt kracht bijgezet met de imagocampagne Werelds

unieke identiteit. In de wijkvisie “Binden en Verleiden” (2008) vatten we die samen als: klein kosmopolitisch, eigen, jonge cultuur en intiem. Bij het Oude Westen zijn juist de kansen van de wijk onze uitdaging, die zijn namelijk te mooi om te laten liggen. En daarbij gaat het om de harde en de zachte kant: de ligging, de stenen én de bewoners.

Oude Westen (WOW). De ambitie van het Oude Westen

Het Oude Westen kan een tweede centrum worden, maar dan nét even

om het tweede centrum van

anders. Nu al komt er een specifiek publiek af op de winkels, horeca,

de stad te worden, maar

kunst, cultuur en levendigheid. Dat effect willen we versterken, maar

dan nét even anders, krijgt

dan wel vanuit de wijk zelf, samen met de bewoners en ondernemers.

steeds meer vorm.

De afgelopen jaren is daar met succes draagvlak voor gecreëerd: alle neuzen staan in dezelfde richting. Constructieve samenwerking is in deze wijk geen issue, die is er en legt een stevige basis voor de

et estraat m Gouvern rgrond te ch a op de , later Ons Huis enster /V n re Lanta

14 | Het Oude Westen

toekomst. Illustratief daarvoor is de Alliantie West-Kruiskade waarin alle partijen samen de veiligheid in dat gebied aanpakken. Veiligheid is een randvoorwaarde voor de succesvolle branchering en ontwikkeling van de West-Kruiskade, daarover zijn alle partijen eensgezind.


Bijzonder is de bereidheid en het enthousiasme om zich voor een langere periode te binden aan de afspraken voor het gebied.

Vanouds actief in het Oude Westen

Met die identiteit van de wijk in gedachten en gebruikmakend van de kwaliteiten van de bewoners zullen ook de fysieke projecten worden

Tussen 2006 en 2008 herstelde Woonstad Rotterdam

uitgevoerd. De aanpak van het van Speykblok, de Drievriendenstraat en

tientallen woningen in de Zijdewindestraat en

de Mariastraat zijn daar voorbeelden van. Met deze projecten willen we

Akeleistraat in oude luister. Het werd een succesvol

wijkbewoners, de doorstromers, aan het Oude Westen binden en nieuwe

proefproject voor bewonersparticipatie bij renovatie.

mensen verleiden om in het Oude Westen te investeren. Het “bouwen van je eigen

Toen de Nieuwe Unie (een voorloper van Woonstad Rotterdam)

droomhuis” aan de Gaffelstraat is

in 2002 met de voorbereidingen van dit unieke renovatietraject

daarvan een aansprekend voorbeeld.’

begon, bleek al snel dat er in de twee straten een hechte gemeen schap leefde. Daarom besloot Woonstad Rotterdam er een participatieproject van te maken. Bewoners die na de renovatie als huurder of koper wilden terugkeren, maar ook nieuwe kopers, dachten actief mee over de plattegronden van hun woningen. De historische gevels

rmeeren Jenny Ve oner w e b en een te ren eers verwijde t in a la p trespa straat Van Speyk

bleven zoveel mogelijk staan en werden in stijl hersteld. Achter die gevels werden de woningen volledig vernieuwd. Het project omvatte uiteindelijk 26 twee- en drielaagse maisonettes en negen royale vierlaagse eengezinswoningen. Jula Grimbilas, een van de nieuwe bewoners: ‘We zitten hier hartje centrum en toch in een rustige straat. In een pand met de uitstraling van oudbouw, dat toch alle gemakken heeft van nieuwbouw. Dit was voor ons een buitenkansje.’



Jula s: Grimbila r ‘Het is hie heerlijk’



Henk Korpershoek, pt Opgekna ein rr binnente e d in het Ou Westen

Projectleider Planmatig Onderhoud Woonstad Rotterdam:

‘De meeste binnenterreinen liggen er nu strak bij.’ ‘Je wilt niet geloven wat voor onbeschrijflijke bende het vroeger kon zijn op een binnenterrein. Omdat niemand zich eigenaar voelde, gebruikten mensen van de bovenetages de ruimte vaak als afvalcontainer.’ Sinds 2006 heeft Woonstad Rotterdam het aanpakken van binnenterreinen als een speerpunt in het planmatig onderhoud opgenomen. Henk Korpershoek: ‘Veel van die binnenterreinen kenden vroeger geen duidelijke erfafscheiding, de tuintjes zaten kop aan kont, er was geen binnenpad. Omdat het vaak zo’n zootje was, maakten veel bewoners geen gebruik van hun tuintjes. Zo ging het van slecht tot erger.’ Bij alle integrale aanpakprojecten worden tegenwoordig de binnenterreinen op de schop genomen. ‘Alles gaat eruit, inclusief al het vuil. We leggen een binnenpad en duidelijke erfafscheidingen aan met degelijke stalen hekken. Het worden dan echte tuinen, waar de bewoners ook daadwerkelijk gebruik van gaan maken. Je ziet ineens parasols, tuinstoelen en potten met planten verschijnen. Het is niet langer anoniem. Dus nodigt het ook niet meer uit om er vanaf een balkon een volle vuilniszak in te gooien.’



Teun van Ameijden,

is een oost-west verbinding, die het weer mogelijk maakt vanuit

gebiedsmanager Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam (OBR):

Middellland direct het hart van het Oude Westen in te lopen.

‘Inhaalslag in het Oude Westen getuigt van lef’

Woonstad Rotterdam bezit 80 procent van het vastgoed in het Oude Westen en neemt integrale verantwoordelijkheid voor de wijk. Er wordt

‘In het Oude Westen ligt de basis van de Rotterdamse stadsvernieuwing.

fors geïnvesteerd. Bewonerswensen en de duurzaamheid van projecten

In de jaren ’70 werd veel geld gepompt in renovatie en nieuwbouw. Het

worden zorgvuldig afgewogen. Dat getuigt van lef in een periode waarin

Oude Westen kon er weer voor 25 jaar tegenaan. Maar nu we 32 jaar

er minder financiële rijkssteun is voor stedelijke vernieuwing

verder zijn, geldt de wet van de remmende voorsprong. In de stuurgroep

en er steeds meer regels worden opgelegd aan

Oude Westen bekijken gemeente en Woonstad Rotterdam samen hoe we

wooncorporaties.’

een inhaalslag kunnen maken. Een gezamenlijke strategie voor het Oude Westen is wooncarrière mogelijk maken voor diverse groepen in de wijk: van studenten tot eenpersoonshuishoudens en van gezinnen tot senioren. Maar ook het opwaarderen van de wijk als winkelgebied heeft prioriteit. Dat is deels al gelukt, zoals bij de voormalige “Boogjes” op de Nieuwe Binnenweg, nu is de West-Kruiskade aan de beurt.

ven De ‘s-Gra ór de vó l a w k ij d n de aanleg va rse ve tunneltra

De woonwijk tussen de Nieuwe Binnenweg en de West-Kruiskade moet aantrekkelijker worden als woon- en verblijfsgebied. We moeten een oplossing bedenken voor de parkeerdruk in de smalle straten. In de jaar ‘40 werd de tunneltraverse onder de ‘s-Gravendijkwal aangelegd. De wijken ten westen van de traverse werden hierdoor gescheiden van het Oude Westen. Een mogelijkheid die we onderzoeken 22 | Het Oude Westen


it waar oo De plek s’ ston je g o de ‘Bo het begin den is nu ndy e tr n e van e aat winkelstr



Marjolijn Masselink, bestuurder deelgemeente Rotterdam Centrum:

‘Er is nog werk aan de winkel’

In het Oude Westen zie je dat de gezamenlijke inzet van Woonstad Rotterdam, overheid en andere partijen, vruchten afwerpt. Beter taalonderwijs leidt bijvoorbeeld tot meer carrièrekansen en een betere baan. Bewoners die carrière maken, blijven echter alleen in de wijk als

‘De afgelopen jaren hebben deelgemeente en Woonstad Rotterdam

er ook luxere woningen beschikbaar zijn. Samen werken we dus aan de

de wijkvisie “Binden en Verleiden” (2008) verder uitgebouwd in het

economische kracht van de wijk door een goede mix van bewoners,

Oude Westen. Nu de WWI-afspraken in het kader van de Vogelaar

waarbij we nieuwe mensen naar de wijk willen trekken, maar ook de

wijken op hun einde lopen, en het ruimtelijk kader voor het Oude

zittende bewoners koesteren.

Westen is vastgesteld door de gemeente Rotterdam, gaan we opnieuw met alle partijen om de tafel zitten. Er is nog werk aan de winkel. We moeten kijken hoe we de functies van de wijkaccommodatie Odeon onder dak brengen na de

Het Oude Westen is in beweging, maar de wijk moet nog winnen aan kracht. De Alliantie West-Kruiskade bewijst dat dat kan. In dit samen werkingsverband zijn afspraken gemaakt voor een periode van 10 jaar. De rol van Woonstad Rotterdam hierbij is cruciaal. Een ommekeer maken op de West-Kruiskade kan namelijk niet zonder aanpak van het

sloop. En of we die functies

bestaande vastgoed. Woonstad Rotterdam kan als grooteigenaar in dit

tegelijkertijd kunnen verster

gebied ondernemers aanspreken op bijvoorbeeld wetovertredend

ken, zoals de Brede School-

gedrag, maar ook panden opkopen met ondersteuning van het OBR.

activiteiten in de wijk. Ook de uitstraling van de wijk kan beter. Als we bijvoorbeeld de zonzijde van straten vrij houden van geparkeerde auto’s zou dat ruimte scheppen. Maar dan moet je wel een

Belangrijk voor het hele gebied is dat we onze basisdienstverlening goed op orde hebben. Soms staan kleine irritaties op het gebied van “schoon, heel en veilig” een goede communicatie met bewoners in de weg. Door die basis gezamenlijk strak te organiseren, kunnen we dat voorkomen.’

alternatieve parkeeroplossing bieden. 26 | Het Oude Westen


Ellen Perik, gebiedsmanager deelgemeente Rotterdam Centrum:

‘We houden elkaar scherp’

De komende jaren blijft de focus in het Oude Westen liggen op veiligheid en op het stimuleren van talenten bij kinderen en jongeren. Door onder meer het

‘Het Oude Westen is een wijk met een groep actieve, initiatiefrijke

plaatsen van Kids-smart pc’s in

bewoners. Het enthousiasme is nog groter geworden door de imago

kinderdagverblijven en in de

campagne Werelds Oude Westen (WOW), die we samen met Woonstad

groepen 1 en 2 van de basis

Rotterdam uitvoeren. Op buurtniveau worden bewoners en ondernemers

school, ondersteunen we de

al goed betrokken bij de diverse projecten. Iets lastiger is het bij de

taalbeheersing en ICT-vaardig

strategische plannen, die onderdeel vormen van de gebiedsvisie.

heden. In voorbereiding zijn

Hierover willen we bewoners goed informeren. Samen met Woonstad

verder een Groenproject voor de

Rotterdam bekijken we de mogelijkheden om daar verbetering in te

basisscholen en een Buddyproject

brengen door middel van een nieuwe overlegvorm in de wijk, de

voor kinderen vanaf groep 7, gericht

“klaptafels”.

op een soepele doorstroom naar het middelbaar onderwijs.

Deelgemeente en Woonstad Rotterdam hebben gezamenlijke projecten, zoals WOW, maar versterken ook elkaars projecten. Zo is de deelge

Woonstad Rotterdam is als eerste verantwoordelijk voor haar bezit in de

meente aan de slag gegaan met welzijnsactiviteiten in het Oude Westen.

wijk, de deelgemeente voor welzijn en de openbare ruimte. Doordat we

Een geslaagd voorbeeld is de thaiboksschool in buurthuis De Gaffel.

in samenhang afspraken maken, houden we elkaar scherp. Als Woonstad

Naast sport is dit ook een goede manier om jongeren zelfvertrouwen en

Rotterdam zorgt dat haar bezit op orde is, kan ze van de deelgemeente

respect voor elkaar bij te brengen. Woonstad Rotterdam heeft de school

verwachten dat die ook haar afspraken nakomt. Zo bereiken we een

verbouwd en is mede sponsor van het thaiboksgala Oude Westen.

1+1=3 effect.’



iskade West-Kru chter ra a a d t e m ark het wijkp



Erik Hoeflaak, programmamanager Woonstad Rotterdam:

‘We geven uiting aan onze ambities voor de wijk’

locatie zien. In de toekomst hopen we dat mensen die in het Oude Westen werken en ondernemen zich daar ook willen vestigen. Met de aanpak van de Van Speykstraat is de metamorfose van het Oude

‘Woonstad Rotterdam vervult in het Oude Westen de rol van wijk

Westen gestart. Woonstad Rotterdam investeert hier in kwaliteit. We

regisseur. Samen met de gemeente en deelgemeente pakken we de wijk

uiten hier onze ambities door te investeren in het authentieke karakter

aan. De visie is hierbij leidend. De afgelopen twee jaar zijn aansprekende

van de wijk. Nog even minder zichtbaar, maar even ambitieus, zijn de

resultaten geboekt. Bijvoorbeeld op het gebied van de wijkeconomie. De

plannen voor de Drievriendendwarsstraat en de Mariastraat.

ondernemerstafel is een initiatief van Woonstad Rotterdam waarbij alle partijen goed samenwerken: deelgemeente, OBR en wooncorporatie. De

Voor de openbare ruimte is het belangrijk

grote meerwaarde is dat we van elkaar weten wat de ander doet en de

dat er minder “blik” op straat komt. Over

wijkeconomie in samenhang kunnen stimuleren. Dat doen we onder

het oplossen van de parkeerdruk in de

meer door de Scholingswinkel, het bedrijfsruimteplan en de Alliantie

wijk maken we afspraken met de

West-Kruiskade. De Mediawerkplaats en de KunstMarkt zijn goed

gemeente. Goede voorlichting van

draaiende initiatieven, ook de plannen voor de “Music Mile” in de

bewoners over alternatieve

Gouvernestraat zijn veelbelovend. Om de veiligheid te bevorderen heeft

parkeermogelijkheden kan hier al

Woonstad Rotterdam in samenwerking met de Stadsmarinier op diverse

veel verschil maken. In de parkeer

plekken in de wijk overlastgevende horeca opgedoekt en portieken

garages is nog volop ruimte en het

dichtgemaakt. Dat waarderen bewoners en we gaan er de komende

kost je 25 euro per maand, dat is

jaren mee door.

veel minder dan de meeste mensen denken. Bovendien heb je in het Oude

We bereiken met dit alles een positieve spin off: bezoekers van buiten

Westen alle voorzieningen op loop- of

worden niet meer weerhouden door het onveilige imago van de wijk,

fietsafstand en het station vlakbij. Je hebt er

ondernemers met de goede uitstraling gaan de wijk als een geschikte

meer aan een fiets, dan aan een auto voor de deur.’



Van Speyk t ord straat w n va ontdaan trespa

Steuntje in de rug voor bruisend Oude Westen

Ron van Gelder (Alliantie West-Kruiskade) en Leonie Melchers (OBR):

‘Dit wordt prachtig!’

Het Oude Westen bruist. Maar om de wijkeconomie

Woonstad Rotterdam maakte Ron van Gelder vrij om het bijzondere

gezamenlijk naar een hoger plan te tillen, hebben

proces op de West-Kruiskade te regisseren onder het motto now we’re

ondernemers een steuntje in de rug nodig. Woonstad

talking!. Hij doet dit in nauwe samenwerking met economisch project-

Rotterdam speelt daarin een belangrijke rol. Zo moet

leider Leonie Melchers van het OBR.

de multiculturele winkelstraat West-Kruiskade de komende jaren een publiekstrekker van formaat worden. Kansen te over vinden gemeente, Woonstad Rotterdam, de gemeente Rotterdam en de deel gemeente Rotterdam Centrum en verenig

‘Eerste voorwaarde om van de West-Kruiskade een publiekstrekker te maken is de verbetering van de veiligheid’, stelt Ron van Gelder. ‘Te lang was de straat een “karrenspoor” voor drugsdealers en verslaafden. De hangplekken rond het Tiendplein en de kop Diergaardesingel/Kruiskade zorgen voor veel overlast, zowel voor de bewoners als voor de bijna 130 ondernemers in dit gebied. Hun groei blijft daardoor beperkt, want het publiek blijft weg. Ontzettend zonde! De West-Kruiskade is namelijk

den zich in de Alliantie

óók een bruisende, multiculturele winkelstraat vlakbij het (nieuwe)

West-Kruiskade.

Centraal Station met grote en prachtige panden, pleintjes en een heel mooi wijkpark. Dat zie je nu bijna niet door de verrommeling van de straat. De aanpak van de alliantie is doortastend. Versterkt toezicht, direct ingrijpen bij overlast en desnoods de overlastgevende panden opkopen, zodat we er een goede bestemming aan kunnen geven. En het werkt! Winkeliers in het eerste stuk van de West-Kruiskade zijn meteen aan de slag gegaan om hun winkel op te knappen. Ieder straatstuk heeft een eigen



wijkagent, er is buurtbeheer actief en we hebben zelfs een plinten brigadier, die gevels inspecteert en met alle ondernemers prima om de tafel kan.’

eonie: Ron en L gebruik en ‘We mak tieve si van de po de n kanten va kade’ is West-Kru

‘Het kosmopolitische karakter van de West-Kruiskade willen we behou den’, benadrukt Leonie Melchers van het OBR. ‘Dat is wat de straat juist zo bijzonder maakt. Wel willen we de authenticiteit van de straat weer zichtbaar maken. De Kruiskade heeft prachtige gevels die door alle drukke reclame-uitingen niet opvallen. Doel is de wijkeconomie een flinke stimulans te geven. We helpen de winkeliersvereniging met het opzetten van een goede branchering en ondersteunen ondernemers bij het verbeteren van hun puien met een aantrekkelijke subsidieregeling. In het kantoor van de Alliantie aan de 1e Middellandstraat 16 kunnen ondernemers terecht met al hun vragen. Ook alle bedrijfspanden van Woonstad Rotterdam gaan mee in deze aanpak.’ Ron: ‘Door gebruik te maken van alle positieve kanten van de WestKruiskade, kunnen we voor blijvende verbeteringen zorgen. Er is een mix aan culturen zonder dat er één overheerst, van Aziatisch, Suri naams, Turks, Marokkaans tot Nederlands. Dat zorgt voor een veel grotere betrokkenheid bij de buurt dan wanneer er vooral grote winkel ketens zouden zitten.’ Leonie: ‘We zouden wel graag wat grotere horeca zien in de straat en goede modezaken. Het wordt prachtig. We gaan er straks met z’n allen weer heerlijk flaneren!’ 36 | Het Oude Westen


Marion Gardenier-Huisert, Adviseur Bedrijfsmatig OG van Woonstad Rotterdam:

‘Buurtjes in de wijk een eigen uitstraling geven’ ‘Voorheen verhuurden we bedrijfspanden in het Oude Westen aan iedere bonafide ondernemer die de huur kon betalen. Tegenwoordig kijkt Woonstad Rotterdam ook naar andere dingen. Wat willen we met een buurt en welke ondernemers passen daarbij? Door het clusteren van winkels en bedrijfjes krijgt de buurt een specifieke uitstraling en de ondernemers versterken elkaar. In het bedrijfsruimteplan voor het Oude Westen onderscheiden we drie clusters: kunst & design, muziek en media. Het Rijnhoutplein en omgeving is gebrancheerd als trekplaats voor kunst, mode en design. We hebben hier een geslaagde samenwerking met de KunstSuper, die in de Van Speykstraat de KunstMarkt heeft geopend. Directeur Leo de Bie is de trekker in deze buurt. Hij brengt ons in contact met geschikte creatieve en ambachtelijke ondernemers voor onder meer de leegstaande winkelpanden rondom het Rijnhout : Marion r-Huisert Gardenie den aan bie n se n a ‘K talent’ creatief


plein. Daar komt ook een maandelijkse kunstmarkt met een heuse veilingmeester; een eigentijds Montmartre.


De Gouvernestraat is met zijn opslagruimten een donkere, gesloten straat. Niet uitnodigend om doorheen te lopen. Hier gaan we zes panden renoveren. Onder de naam Music Mile wordt dit het gebied voor muziekgerelateerde bedrijfjes. De Music Mile wordt een leuke en veilige verbinding tussen de Nieuwe Binnenweg en de West Kruiskade.

op de Rotown eg: Binnenw n Nieuwe e fé ca , m poppodiu nt restaura

Drie aaneengesloten panden aan de Diergaardesingel vormen het thuishonk van de Mediawerkplaats. Trekker van dit gebied is Robertjan Brouwer. De Mediawerkplaats is een erkend leerbedrijf waar onder andere werkloze, ongeschoolde jongeren worden opgeleid om hun brood te verdienen in de media, bijvoorbeeld als cameraman/vrouw of filmmonteur. Woonstad Rotterdam overlegt met al de ondernemers in de wijk over de invulling van de buurt, knapt panden op die leeg komen te staan en helpt startende ondernemers met ingroei huren en het inrichten van aantrekkelijke winkelruimtes. Het leuke van mijn werk is de band die ik opbouw met klanten. Het gaat niet alleen om commerciële verhuur, er zit ook een maatschappelijke kant aan. Door samen te werken met vernieuwende, verantwoorde ondernemers krijgen creatieve, jonge talenten in het Oude Westen een kans.’



Jaco Monen,

Ook de ondernemerstafel speelt een belangrijke rol in de wijk. Bij dit

docent coach Albeda College/Scholingswinkel Oude Westen:

overleg komen de deelgemeente, OBR, de Scholingswinkel en Woonstad

‘Woonstad Rotterdam is steevast van de partij’

Rotterdam regelmatig samen om de wijkeconomie te bespreken. Door passende ondernemers aan te trekken, oefent Woonstad Rotterdam invloed uit op de uitstraling van de winkelstraten. Ook op het onder

‘Tijdens mijn studie woonde ik in het Oude Westen. Een prachtige wijk. Dicht bij het centrum, maar toch een echte volksbuurt. Mooie pleinen en je kunt er heerlijk eten. Toen ik door

nemersoverleg met de winkeliersverenigingen is Woonstad Rotterdam steevast van de partij. De wooncorporatie weet precies wat er speelt onder ondernemers in het Oude Westen. Soms loopt een potentiële nieuwe ondernemer de Scholingswinkel binnen, op zoek naar een locatie. Als ik die persoon dan doorverwijs naar

Woonstad Rotterdam werd

Woonstad Rotterdam wordt er meteen

gevraagd hier de Scholingswinkel

actie ondernomen. Uit alles blijkt de

op te zetten, twijfelde ik dan ook

betrokkenheid van Woonstad

geen moment. De Scholings

Rotterdam bij de wijk en de

winkel helpt ondernemers met

wijkeconomie.’

het aanvragen van subsidie, juri disch advies, het opzetten van een website en het inrichten van aantrekke lijke etalages. Het unieke aan de Scholingswinkel is dat dit wordt gedaan door leerlingen van het Albeda College uit verschillende studierichtingen. Ik begeleid hen. Het is eigenlijk dubbele scholing: ondernemers krijgen de

nen: Jaco Mo Rotterdam d ‘Woonsta r speelt e weet wat rnemers de onder on ’ in de wijk

hulp die ze nodig hebben en studenten doen praktijkervaring op.



Twee jaar geleden ging de imagocampagne Werelds Oude Westen (WOW) van start als onderdeel van de gezamenlijke gebiedsvisie van deel gemeente en Woonstad Rotterdam. Inmiddels staat WOW als een huis. Ingrid Harms (communicatieadviseur Woonstad Rotterdam) en Odiel Kok (communicatieadviseur deelgemeente Rotterdam Centrum):

‘WOW geeft je soms kippenvel’ ‘Bij veel mensen staat het Oude Westen nog steeds bekend als een wat ongure, rommelige wijk,’ zegt Ingrid Harms. ‘In werkelijkheid is het een unieke wijk vol verborgen plekjes, bijzondere winkels, prima horeca, kunst en cultuur. Die kracht van het Oude Westen willen we door middel van de WOW-campagne uitlichten en uitdragen. Zo’n campagne rol je niet zomaar even uit. Wij hebben in de beginperiode veel tijd geïnvesteerd in contacten met bewoners en ondernemers. Zij zijn de belangrijkste ambassadeurs in de wijk. Nu zijn we zover dat we WOW kunnen gaan ‘laden’, samen met bewoners en ondernemers. Zo stimuleren we elkaar om de trots op de wijk ook uit te dragen. Wat we laten zien is niet nieuw, we laten de bij zondere dingen die er zijn glanzen.’ Odiel Kok: ‘Bijzonder aan dit project is de intensieve samenwerking tussen deelgemeente en Woonstad Rotterdam. We vullen elkaar perfect aan. Geen van beiden had WOW zonder de inbreng van de ander tot stand 44 | Het Oude Westen


kunnen brengen. De thema’s pakken we in samenhang op. Daarbij richt

Het ‘oude’ Oude Westen

Woonstad Rotterdam zich meer op wonen en wijkeconomie en de deel gemeente op sociale voorzieningen, openbare ruimte en de verbinding

Tijdens de stadsvernieuwing in de jaren ‘70 kocht de

met de gemeentelijke diensten. Er was van beide kanten een grote drive

gemeente veel panden op in het Oude Westen. In 1993

en inzet voor WOW, waardoor we niet alleen elkaar stimuleerden, maar

werden de restanten van deze aankopen in één keer

ook steeds meer mensen in de wijk meekregen.’

overgedragen aan Woonstad Rotterdam. Veel van deze panden zijn al beetgepakt, nu gaat het in totaal nog om

‘Om mensen te betrekken bij WOW organiseerden we brainstormsessies

90 woningen en winkels verdeeld over 13 clusters:

in de wijk. In het begin stuitten we op een wat gelaten houding’, blikt

de Projectmatig Onverbeterde Panden (POP).

Ingrid terug. ‘Maar door de manier waarop bewoners hun eigen wijk terugzagen in de campagne werden ze steeds enthousiaster. De brain

Johan Bakker,

stormsessies zijn soms echte “WOW”- momenten. Je voelt een nieuwe,

projectmanager vastgoedontwikkeling Woonstad Rotterdam:

positieve energie. Soms krijg je kippenvel van de mooie dingen die daar ter plekke gebeuren. Dat is WOW! Eind juni 2010 is de aftrap van de

‘Iedere POP verdient een eigen aanpak’

nieuwe WOW-campagne. Er komen dan snelle, hippe filmpjes over de wijk op internet. De campagne wordt voor een belangrijk deel gemaakt

‘Bij de POP-projecten zitten mooie, karakteristieke panden die we graag

door ondernemers uit de wijk. Zo versterkt WOW tegelijkertijd de

willen behouden voor de wijk. Maar sommige zijn in zeer slechte staat,

wijkeconomie.’

onder meer door funderingsproblemen. Funderingsherstel betekent fors investeren en dat drijft de kosten enorm op. Per POP-project wegen

Odiel: ‘WOW gaat nog even door. We willen dat iedereen het Oude Westen

we zorgvuldig de financiële haalbaarheid af van duurzaam behoud. Dat

weet te vinden en dat mensen er speciaal voor in de trein naar Rotterdam

doen we waar nodig samen met andere eigenaren en bewoners.

stappen.’ www.wow-rotterdam.nl 46 | Het Oude Westen


Ambitieus zijn de plannen voor de 1e Middellandstraat. In de Alliantie

In opdracht van Woonstad Rotterdam en de gemeente maakte ds+V

West-Kruiskade overleggen we samen met eigenaren, winkeliers, OBR

een cultuurhistorische verkenning van het Oude Westen. De ver

en deelgemeente hoe we de historische meerwaarde van dit deel van

kenning levert bouwstenen aan voor het ruimtelijk kader waarbinnen

het Oude Westen kunnen herstellen. Voor de kleinere POP-projecten

de wijk zal worden ontwikkeld.

zoeken we naar pandsgewijze oplossingen. Door ze bijvoorbeeld tegen lage koopprijzen aan te bieden als klushuis, zoals in de Schietbaan straat.

Esther Heemskerk, stedenbouwkundige ds+V:

‘Met oog voor cultuurhistorie’

Uniek is het project in de Gaffelstraat, ook al gaat het hier niet om een POP-project. Na sloop hebben we de kavels op deze aantrekkelijke plek

‘Het is nog niet zo gebruikelijk dat een wooncorporatie mede-

in de wijk beschikbaar gesteld voor een Collectief Particulier Opdracht

opdrachtgever is van een cultuurhistorisch onderzoek. Daaruit blijkt

geverschap: de toekomstige bewoners ontwikkelen er hun eigen

dat Woonstad Rotterdam specifiek naar de wortels van het Oude Westen

droomhuizen. Door creatieve pioniers de kans te bieden hun slag te

kijkt en het cultuurhistorisch erfgoed op waarde weet te schatten. De

slaan in het Oude Westen, genereren we energie en passie om de wijk

wijk is nooit stedenbouwkundig gepland maar heeft zich vanaf de

naar een hoger plan te tillen. Dat is maatschappelijke winst, want

tweede helft van de negentiende eeuw spontaan uitgebreid in wat toen

mensen maken de wijk, niet de stenen.’

de Coolsche polder heette. Tijdens de stadsvernieuwing vanaf de jaren ’70 zijn de kleine arbeiderswoningen ruimer gemaakt, maar veel huizen zijn voor de huidige maatstaven nog steeds vrij klein. Begin twintigste eeuw was de wijk bijna volgebouwd en in de volgende decennia werd het Oude Westen als het ware opgeslokt door de stad. De uitbreidingswijk aan de rand van de stad werd bij het hart van de stad getrokken, met het stationsgebied, de Lijnbaan en het Museum park op een steenworp afstand.



Het Oude Westen heeft een bijzonder karakter, het is dynamisch en rustig tegelijk, zonder hoogbouw. De structuur is door de jaren heen

In de jaren ’80 ontwierp de architect Henk Engel van De Nijl Architecten in opdracht van Woonstad Rotterdam de woningen in de Van Speykstraat en omgeving. De kleurrijke trespaplaten op de gevels maakten destijds veel discussie los. Bijna 20 jaar later

redelijk ongemoeid gelaten. Je

benaderde Woonstad Rotterdam Henk Engel opnieuw om een

ziet er nog steeds lange smalle

ontwerp te maken voor de renovatie van de Van Speykstraat. De

straten, korte dwarsstraatjes

geestelijk vader van het ‘trespablok’ accepteerde de opdracht met

en veel kleine arbeiders

genoegen.

huisjes. De structuur van de Kruiskade en Nieuwe Binnen weg zijn duidelijk herkenbaar. Om de wijk een impuls te geven is

Henk Engel, De Nijl Architecten:

‘Vernieuwing van de stadsvernieuwing’

het nodig verschillende woningtypen te realiseren zodat er een mix van bewoners ontstaat. Naast sociale huur woningen moeten er meer luxe woningen komen.

‘Tijdens de stadsvernieuwing in de jaren ‘80 was het behoud van het karakteristieke buurtgevoel het uitgangspunt voor ons ontwerp. Veel ingangen aan de straatkant, bovenwoningen die via een open galerij

Ook eengezinswoningen zijn in de wijk nog vrij beperkt. Woonstad

bereikbaar zijn en tuinen op een binnenterrein. De trespaplaten op de

Rotterdam wil het woningaanbod differentiëren met behoud van het

gevels met aan de noordkant felle kleuren als rood en blauw waren

karakter van de wijk. Er is oog voor de wijk als geheel en de positie

gewaagd. Als architect weet je dan dat je veel discussie losmaakt. Niet

van de wijk in de stad.’

iedereen in de buurt kon die trespaplaten waarderen. De laatste jaren was het materiaal erg verarmd en zag het er niet meer mooi uit.



In het nieuwe plan is gekozen voor herstel van het authentieke karakter

[foto van Speykstraat jaren ’70 en nu]

van de woningen. De gevels zijn nu opgetrokken uit baksteen en natuur steen. En de terug liggende bovenste verdiepingen hebben een mooie zinken gevelbekleding. De gemeenschappelijke trappenhuizen zijn ook gemoderniseerd. Hoewel er nog steeds sprake is van een open karakter door veel glaswerk zijn ze nu wel afgesloten vanwege veiligheid. Aan de

gel: Henk En is nu ek ‘De inste in de an anders d ’ jaren ‘80

achterkant hebben we de gevels voorzien van keramische tegels. We praten nu gekscherend van “vernieuwing van de stadsvernieuwing”. De insteek is nu anders: in de jaren tachtig keken we op de eerste plaats hoe we een buurt voor bewoners konden verbeteren. Nu wordt er meer gelet op opwaardering van dit gehele gebied in de binnenstad. Met behoud van eigen karakter. Mooi dat Woonstad Rotterdam daarin investeert.’



Bouwen aan de toekomst

Sandro Setola, deelnemer aan CPO in de Gaffelstraat:

‘Mijn droomhuis staat straks in de Gaffelstraat’

In het Oude Westen wordt letterlijk en figuurlijk

‘Als kleine jongen droomde ik er al van: een eigen huis ontwerpen.

gebouwd aan de toekomst. Met sloop en nieuwbouw

Woonstad Rotterdam geeft me die kans door het initiëren van het

worden nieuwe bewoners naar de wijk getrokken en

project Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) in de

zittende bewoners voor de wijk behouden. Maar ook

Gaffelstraat. Samen met vriendin Sahron Schlebos en tien andere

wordt er gebouwd aan de veiligheid in de wijk en aan

enthousiastelingen vormen we het collectief. Op tien kavels van dertien

voldoende plekken voor recreatie.

meter diepte gaan we zonder winstoogmerk een woning bouwen, waarbij we zelf als projectontwikkelaar optreden. Het Oude Westen is een fantastisch levendige wijk vlakbij het centrum en we wilden er graag blijven wonen. Maar we wilden ook een andere woning, het liefst met tuin. Voor ons is dit een ideale kans om een betaalbare woning naar eigen wensen te realiseren. We weten precies wat we willen. Zoals een flinke keuken aan de straatkant en een dakterras. Als groep worden we begeleid door een architect, een adviesgroep en Woonstad Rotterdam. We kunnen zelf veel bepalen en kiezen voor duurzaam bouwmateriaal.

emers De deeln de in aan CPO t aa Gaffelstr

Het worden kwalitatief goede woningen en als we het slim aanpakken, bouwen we onder de marktprijs. Volgens planning wonen we hier eind 2013 met leuke buren die we nu al kennen. Dat is ook mooi meegenomen, een goede sociale structuur in de straat.’



Sloop was onafwendbaar in de Drievriendendwarsstraat. Sommige

straat wordt in afwachting van sloop aangekleed door twee kunstenaars

bewoners willen terugkeren als de nieuwbouw er staat, in een huur-

met kleurrijke panelen, dat wilden we graag om verloedering tegen te

of koophuis. In afwachting van dit moment zijn ze door Woonstad

gaan. Ik hoop over twee jaar terug te gaan naar mijn eigen straat.

Rotterdam elders in de wijk gehuisvest.

Intussen zit ik hier prima en ik heb mijn oude buren nog steeds dichtbij!’

Giuseppe Siragusa, bewoner Drievriendendwarsstraat:

‘Er heerst een ons-kent-ons-gevoel’ ‘Ik ben een oude Westerling in hart en nieren, ik geef om deze buurt.

e: Giusepp er twee ov ‘Ik hoop r in mijn jaar wee t te a ra st n e ig e wonen’

Zes jaar lang huurde ik een benedenwoning in de Drievriendendwars straat en straks keer ik er terug in een koophuis met twee verdiepingen en een zolderruimte. Intussen huur ik een woning in de Coolsedwars straat. Dat was door Woonstad Rotterdam in een week tijd geregeld. Ik ontdekte dat het huis leegstond, en zij bemiddelden direct. Ik vind deze buurt geweldig. Waarom? Er heerst een ons-kent-ons-gevoel. Mijn straat is autoluw, lekker rustig en als je wilt, loop je zo het drukke centrum in. Ik ga van 40 vierkante meter naar een eensgezinswoning van 135 vierkante meter plus een tuin van zo’n 25 vierkante meter. Een hele vooruitgang dus. Tussen Woonstad Rotterdam en de Aktiegroep Oude Westen, waar ik ook in zit, is regelmatig overleg. De plannen van de architect hebben we besproken, de plattegronden doorgenomen. De Drievriendendwars 56 | Het Oude Westen


De gemeente Rotterdam vindt het belangrijk dat senioren zo lang Nerceij: Mevrouw hier n e b b ‘We he ingen’ orzien prima vo

mogelijk zelfstandig blijven wonen. Wooncorporaties creëren allerlei typen woningen die daarvoor geschikt zijn. In het Oude Westen reno veerde Woonstad Rotterdam in 2010 drie zogenaamde 55+-projecten; in de Gouvernestraat, de Batavierenstraat en aan de Nieuwe Binnenweg. Rotterdam werkt al een aantal jaren met een classificatiesysteem voor seniorenwoningen, de ‘wijze uilen’. De 55+woningen van Woonstad Rotterdam voldoen daar ruimschoots aan. Woningen en galerijen zijn volledig drempelloos, centrale toegangen voorzien van automatische deuren. De panden voldoen allemaal aan het Politie Keurmerk Veilig Wonen. De bewoners werden vanaf het begin bij de aanpassing van hun woning betrokken en konden kiezen uit tal van individuele voorzieningen zoals een verhoogde toiletpot en speciale aanpassingen in keuken en badkamer. Mevrouw Nerceij (72): ‘Negen jaar geleden ben ik in dit senioren complex komen wonen en het is pas helemaal opgeknapt. Geen drempels meer, automatische deuren, videofoon. Erg praktisch alle maal. Net zoals het oplaadpunt voor scootmobiels in de hal; mijn buurman is daar erg blij mee.’



Tijs Nederveen, stadsmarinier:

‘Veiligheid is een samenspel’

Wat ook helpt bij het terugdringen van de overlast, is het afsluitbaar maken van portieken, zodat junks er niet meer in kunnen komen. Woonstad Rotterdam

‘Twee jaar werk ik nu als stadsmarinier in het Oude Westen. Ik vind het

doet daar veel aan. Er zijn portieken

een fantastische wijk om te werken. Enorm levendig met een zeer

omgebouwd in de 1e Middelland

gemêleerde groep bewoners en ondernemers. Er gebeurt hier altijd wel

straat, de Adrianastraat en de

wat. Met verschillende partijen werken we hard aan een veilige wijk. De

Van Speystraat. Dat vergt een flinke

deelgemeente, politie, Stadstoezicht, corporatie Woonstad Rotterdam,

investering, maar de bewoners

Roteb, Sonor, noem maar op. Het is een samenspel. Veiligheid bereik je

voelen zich een stuk veiliger.

niet alleen met handhaving en toezicht. Daar is veel meer voor nodig, ook op het gebied van preventie. We investeren in sociale voorzieningen,

Ook burgemeester Aboutaleb komt hier

scholing en werk, wijkeconomie, woningen en in de uitstraling van de

geregeld kijken hoe onze aanpak vlot. Twee

wijk. Elke partij draagt zijn steentje bij. Juist in die samenhang tussen

maal per jaar vergadert de stuurgroep Veilig in de

de diverse terreinen ligt de sleutel om van deze wijk een plek te maken

wijk. Daar zit de korpschef van de politie bij, de officier van justitie,

waar je plezierig kunt wonen en gezellig kunt uitgaan.

betrokken wethouders en professionals in de wijk, bewoners en ondernemers. Alle knelpunten worden geïnventariseerd en besproken.

We hebben veel gedaan in korte tijd. Er zijn vier cafés gesloten waar

Vervolgens komen we tot een actiepuntenlijst die bij de volgende

volop drugs werd gedeald. We plaatsen extra camera’s op de Nieuwe

bijeenkomst weer wordt besproken. Wat is er aan gedaan? Heeft het

Binnenweg. De gevels van vijf parkeergarages zijn aangepast, zodat

geholpen? En hoe verder? Dat werkt. Al zou ik graag zien dat er soms

alleen mensen die hun auto daar parkeren toegang krijgen. Overlast

nog wat sneller actie wordt ondernomen. Ik zit er graag bovenop.’

gevers en veelplegers krijgen sinds een tijdje al een aanpak op maat. We pakken ze op en proberen hen weer op de rails te krijgen met werken scholingstrajecten. 60 | Het Oude Westen


Purcy Enkhuizen, actieve bewoner Oude Westen:

‘Er samen iets moois van maken’ ‘Ik woon in Dijkzicht, de suburb van de wijk. Veel groen, veel koop woningen en heerlijk rustig. In onze buurt hebben we helaas wel last van de coffeeshops in andere delen van de wijk. De softdruggebruikers roken hun joints namelijk vaak in de portieken van onze woningen. En daar blijft het niet bij, ze urineren ook regelmatig op onze stoep. Vorig jaar heb ik dan ook een handtekeningenactie opgezet om te pleiten voor gesloten portieken om een eind te maken aan deze overlast. De handtekeningen zijn aangeboden aan Woonstad Rotterdam en ik wacht nog op een reactie. Woonstad Rotterdam doet zeker goede dingen. Zo wordt er binnenkort een project opgestart om één van de binnentuinen in onze buurt op te knappen en zo een plek te creëren waar kinderen kunnen spelen. Dat gaat in samenspraak met de bewoners. Zulke initiatieven kan ik alleen maar toejuichen. Ik hoor ook dat Woonstad Rotterdam veel wil investeren in andere delen van het Oude Westen. De bewoners maken de wijk en moeten een serieuze gesprekspartner vormen voor de wooncorporatie. Ik wil graag iets moois maken van mijn buurt en met een beetje hulp van Woonstad Rotterdam moet dat lukken.’


Purcy: ners ‘De bewo ijk’ ew maken d


Het dichtbevolkte Oude Westen is geen groene wijk. Toch zijn er

vervullen. Voorwaarde is dat bewoners het terrein zien als hun eigen

genoeg mooie plekjes om uit te blazen en speelplekken voor

achtertuin. En dat er goede afspraken worden gemaakt, bijvoorbeeld

kinderen. Neem het prachtige wijkparkje aan de West-Kruiskade.

over tot hoe laat er mag worden gevoetbald. Want als een binnenterrein

Maar ook de binnenterreinen in de wijk kunnen beter benut worden.

overlast geeft, verliezen bewoners hun enthousiasme.

Woonstad Rotterdam investeert daarin, samen met de (deel-) gemeente en bewoners.

In de komende jaren worden meer binnenterreinen aangepakt. Ook in de Saftlevenbuurt legt de deelgemeente een kinderspeelplek aan.

Norbert Broers, manager wijkteam Woonstad Rotterdam:

‘Deze wijk moet het hebben van zijn pleintjes’

Woonstad Rotterdam draagt bij aan de kosten. Via huisbezoeken en informatieavonden communiceren we met bewoners over wat ze willen met een binnenterrein. Een volgende stap is: hoe betrekken we alle

‘Op aandringen van de Aktiegroep Oude Westen toverde de gemeente

bewoners ook daadwerkelijk bij het beheer

het verwaarloosde binnenterrein van ‘Het Mosblok’ om in een speel

en onderhoud? Dat blijft de uitdaging.’

paradijs voor kinderen. Om dit terrein ook mooi te houden, hebben Woonstad Rotterdam en deelgemeente gezamenlijk een servicemede werker aangesteld voor een bepaalde periode. Intensief beheer lijkt nodig. Waar we als wooncorporatie in het algemeen tegenaan lopen is dat een deel van de bewoners waarde hecht aan mooie, schone en veilige binnenterreinen, terwijl anderen er geen boodschap aan hebben. We zouden graag zien dat bewoners gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen voor hun directe woonomgeving. Op de stoep spelen kan niet in

het Spelen in je wijkpark

het Oude Westen, de wijk moet het toch van zijn pleintjes hebben. Er zijn behoorlijk wat sport- en speelplekken in de wijk, maar er zijn ook nog aardig wat verscholen plekjes, die een mooie functie zouden kunnen 64 | Het Oude Westen


radijs op Speelpa terrein en n in b t e h Mosblok van Het



erdam tad Rott Woons s 2370 Postbu rdam J Rotte 3000 C 0 l 440 880 n (010) erdam.n o fo d le e ta T s rott n o o w info@ E-mail l erdam.n tadrott s n o o www.w 0 tus 201 m, augu a d r e tt d Ro Woonsta

%# !

#" #" !! &" " $$$! '

!""$ !#



Nét even anders: Het Oude Westen

Recommend Documents