Dalende trend in transacties en prijzen woningmarkt zet door

PERSBERICHT Aan

: de financieel-economische redacties en vakpers

Van

: de Nederlandse Vereniging van Makelaars o.g. en Vastgoeddeskundigen NVM

Betreft

: NVM Woningmarktcijfers 4e kwartaal 2011

Datum : Nieuwegein, 12 januari 2012 ___________________________________________________________________

Moeilijke markt zet makelaar aan tot meer creativiteit, maatwerk en klantgerichtheid

Dalende trend in transacties en prijzen woningmarkt zet door Consument heeft ruime keuze uit steeds betaalbaarder woningaanbod Nieuwegein 12 januari 2012 - De woningmarkt kende in het vierde kwartaal van 2011 een daling van het aantal transacties met 13% ten opzichte van dezelfde periode in het jaar daarvoor. Het aantal verkochte woningen door NVMmakelaars bedroeg 22.202 (gehele markt 29.400). Op jaarbasis zijn in 2011 door NVM-makelaars 89.210 woningen verkocht (totale markt 118.000 woningen). Dat is 7% minder dan een jaar eerder. De prijs van de gemiddeld verkochte woning daalde in het afgelopen jaar met 4,1%. In het afgelopen kwartaal ging 1,7% van de prijs af. Dat meldt de Nederlandse Vereniging van Makelaars (NVM) in haar analyse van de woningmarkt over het vierde kwartaal van 2011, die vandaag wordt gepresenteerd*. * De nieuwste kwartaalcijfers die de NVM uitgeeft, zijn voorlopig. Verlaging overdrachtsbelasting vormt lichtpuntje Tegenover het relatief redelijke derde kwartaal van 2011 is het aantal transacties in het vierde kwartaal met 1,4% afgenomen. “Dat valt in het licht van de eurocrisis en de discussie over mogelijke nieuwe bezuinigingen nog mee,” stelt NVM-voorzitter Ger Hukker. “Dat het aantal transacties niet nog lager is uitgevallen, heeft ook te maken met de Kabinetsmaatregel om de overdrachtsbelasting een jaar lang te verlagen. Dat hebben kopers vooral in het derde kwartaal aangegrepen om een woning te kopen, en dat doen ze eigenlijk nog steeds.” Maar in het algemeen is er een dalende trend in het aantal transacties waarneembaar. De NVM wijst daarvoor diverse factoren aan. “De schuldencrisis, de problemen in Griekenland en andere Zuid-Europese landen en de daaruit voortgevloeide economische stagnatie in ons land hebben de situatie op de woningmarkt negatief beïnvloed. De Nederlandse consument is onzeker en stelt de beslissing om een ander huis te kopen uit”, zegt Hukker. “De afgenomen leencapaciteit, de dreigende recessie en de 1

voorgenomen bezuinigingen van het kabinet hebben het consumentenvertrouwen en de mogelijkheden om een huis gefinancierd te krijgen het afgelopen jaar verder ondermijnd. Het ontbreekt op veel terreinen aan een duidelijk toekomstperspectief.” Crisis van begin jaren ’80 zal zich niet herhalen De vorige crisis op de woningmarkt voltrok zich begin jaren ’80 van de vorige eeuw. Met veel nieuwbouwwoningen en een torenhoge hypotheekrente daalde tussen 1980 en 1985 de gemiddelde Nederlandse woning ruim 40% in waarde. Er was toen bovendien een gigantische werkloosheid. De NVM verwacht niet dat de crisis van begin jaren ’80 zich zal herhalen. Hukker: “De inflatie en de werkloosheid waren toen enorm. De rente liep op tot ver boven de 10% en er kwamen ruim 100.000 nieuwe woningen op de markt. Momenteel valt het met de inflatie en de werkloosheid mee en heeft onze economie nog steeds veerkracht. Bovendien is er nu een ruim aanbod van woningen en staat de rente nog betrekkelijk laag. Het bedrijfsleven is daarnaast uitstekend hersteld van de eerste kredietcrisis. We verwachten de komende tijd nog wel een verdere waardedaling van huizen, maar niet in dezelfde mate als begin jaren ’80.” Aantal NVM-makelaarskantoren blijft op peil “Een positief punt is dat het aantal faillissementen van NVM-makelaarskantoren relatief gering is, omdat ze tijdig de sanering inzetten of doorstarten”, stelt Hukker. Het aantal NVM-makelaarskantoren nam vorig jaar licht af van 2.791 naar 2.788 en het aantal NVM-makelaars ging terug van 3.986 naar 3.954. “Dat is een gunstig signaal”, aldus Hukker. “Het laat zien dat onze leden ook aan deze moeilijke marktomstandigheden het hoofd kunnen bieden. Makelaars zijn overlevers en kunnen snel schakelen bij veranderde omstandigheden. Met creatieve oplossingen, zoals nieuwe businessmodellen, het overtuigen van verkopers om een redelijke prijs voor hun huis te vragen zodat ze sneller van hun huis afkomen, en het inzetten van social media, proberen zij toegevoegde waarde te blijven leveren voor kopers en verkopers. Het klinkt misschien wat wrang, maar de huidige slechte markt vereist kracht en inventiviteit van de makelaars. Die uitdagingen gaan we aan, en volgens mij komen we sterker uit deze moeilijke periode.” Moeilijke markt voor appartementen Het appartement blijft ondanks de moeilijke markt het meest verkochte woningtype met 31,4%, hoewel ook hier het aantal transacties afnam. Sinds het begin van de crisis in het derde kwartaal van 2008 is dit het geval. De tussenwoning is het op één na meest verkochte woningtype (28,3%). De vrijstaande woning is het minst verkochte woningtype met 12,6%. In vergelijking met het 4e kwartaal 2010 is het relatieve aandeel van vrijstaande woningen in de verkopen met 1%-punt toegenomen.

2

Vrijstaande woningen houden redelijk stand Het afgelopen kwartaal is qua transacties het slechtste 4de kwartaal sinds 1994. Vooral het aantal transacties van de goedkopere woningtypen daalde sterk. Appartementen, tussenwoningen en hoekwoningen gingen respectievelijk 14,6%, 14,3% en 14,2% minder van de hand in vergelijking met een jaar geleden. De verkoop van de vrijstaande woningen is duidelijk minder gedaald, met 5,3%. Hukker: “Dat komt doordat de prijscorrecties in dat segment het grootst zijn. Daardoor krijgen kopers van een vrijstaande woning meer waar voor hun geld.”

NVM-makelaars verkopen bijna 90.000 woningen in 2011 NVM-makelaars verkochten 89.210 woningen in het afgelopen jaar (totale markt circa 118.000 woningen). Dat is een daling van 7% in vergelijking met 2010. Uiteindelijk is alleen in het 3e kwartaal een plus gehaald in het aantal transacties als gevolg van de toen ingestelde verlaging van de overdrachtsbelasting, de andere kwartalen in 2011 waren allemaal slechter dan een jaar eerder. 3

De NVM verwacht dat in 2012 het aantal transacties iets zal afnemen, en dat ook de gemiddelde woningprijs verder zal dalen. “Wij denken dat de prijsdaling dit jaar ongeveer 5% zal zijn”, zegt Hukker. “Mensen die nu nog blijven vasthouden aan een te hoge vraagprijs, komen straks van een koude kermis thuis, vrees ik. Hun woningen zullen lastig of niet van de hand gaan. Het is mede aan de makelaars om ze dat perspectief duidelijk te schetsen en deze mensen te ondersteunen bij een succesvolle verkoop.”

Prijs gemiddeld verkochte woning bedraagt 223 duizend euro De prijs van de gemiddeld verkochte woning in het 4e kwartaal 2011 bedraagt 223.000 euro. Op het dieptepunt van de woningmarkt (het 1e kwartaal 2009) kwam de prijs van de gemiddeld verkochte woning niet hoger uit dan 219.000 euro. Voor het gemiddeld verkochte appartement werd 169.000 euro betaald, voor een vrijstaande woning gemiddeld 366.000 euro.

4

De prijs van de gemiddeld verkochte woning is het afgelopen kwartaal met 1,7% gedaald. Het is de sterkste daling binnen een kwartaal sinds het 1e kwartaal 2009. Destijds daalde de prijs binnen een kwartaal met 3%. Sinds het 1e kwartaal van 2010 gaat de trend in de prijs naar beneden. De daling van de prijs versnelde gedurende het 4e kwartaal 2011. De prijs van een vrijstaande woning daalde het meest met liefst 2,7%. Een hoekwoning daalde 1,1% in prijs. De andere woningtypen daalden gemiddeld in prijs.

Tussenwoning snelst verkocht De verkooptijd van de gemiddelde woning bedroeg in het 4e kwartaal 146 dagen. De tussenwoning was wederom het snelst verkochte woningtype met 124 dagen. Jarenlang was het appartement het snelst verkopende woningtype, maar sinds enige kwartalen komt deze eer toe aan de tussenwoning. De gemiddeld verkochte hoekwoning en appartement wisselden het afgelopen kwartaal even snel van eigenaar met 138 dagen. De verkooptijd van vrijstaande woningen is met 211 dagen (7 maanden) nog steeds het grootst. “Hier liggen absoluut kansen voor onze leden”, zegt Hukker. “De consument is bij woningtransacties steeds meer gebaat bij maatwerk en creatieve oplossingen van professionals.” Halverwege het 4e kwartaal 2011 (de peildatum voor het aanbod) stonden ruim 171.000 woningen te koop bij NVM-makelaars. In de totale bestaande koopwoningmarkt gaat het dan om naar schatting 227.000 woningen in aanbod. Bijna 30% van het aanbod bestaat uit appartementen. De looptijd van het totale bestaande woningaanbod is 271 dagen.

5

Sinds het begin van de crisis in het 3e kwartaal 2008 is het woningaanbod met 76% gestegen. Het afgelopen kwartaal is het aantal te koop staande woningen verder toegenomen met totaal 5,8%. Het is het derde achtereenvolgende kwartaal dat het aanbod flink toeneemt. Het aanbod is het sterkst toegenomen bij de tussen- en hoekwoningen, namelijk 6,2%. Ook bij de appartementen nam het aanbod meer dan gemiddeld toe met 6%. Het aanbod van 2-onder-1-kapwoningen nam met 5,7% gemiddeld toe. De toename van het aanbod vrijstaande woningen nam het minst sterk toe met 4,9%. In een jaar tijd is het aanbod met bijna 27.000 woningen toegenomen. Dat is een stijging van 18,6%. Het zijn de goedkopere woningtypen die het sterkst in aanbod zijn toegenomen. Consument heeft ruime keuze De NVM Krapte-indicator, die vertelt hoeveel keuzemogelijkheden een potentiële koper op de woningmarkt heeft, is in Nederland sinds de crisis flink opgelopen. Dit is het gevolg van zowel de terugloop in het aantal transacties als de toename van het aantal woningen dat te koop staat. Het afgelopen kwartaal is vooral het aanbod toegenomen. De consument heeft inmiddels de keuze uit meer dan 23 woningen. Een consument op zoek naar een vrijstaande woning kan kiezen uit maar liefst 44 woningen. Een consument die op zoek is naar een appartement heeft de keuze uit bijna 22 appartementen, voor de crisis waren er dat maar 6. Hukker: “Hoe lastig 2011 ook was, voor de modale koper met lef of visie was het eigenlijk een prima jaar. De consument heeft een ruime keuze en betaalt minder voor een woning.”

6

Financiële sector heeft zorgplicht De NVM vindt dat de consument baat heeft bij een solide financiële sector, die de consument centraal stelt. De sector heeft zich al op een aantal punten verbeterd. Zo zijn de financiële producten transparanter geworden. De NVM vindt dat de financiële sector een zorgplicht heeft, niet alleen ten opzichte van nieuwe klanten, maar ook tegenover bestaande klanten, zogeheten ‘late instappers’. Hukker: “Banken moeten weer maatwerk leveren door iedere aanvraag van een consument voor een hypothecaire financiering individueel te beoordelen, zoals ook in de Gedragscode Hypothecaire Financiering staat vermeld. Ik pleit voor een grotere verscheidenheid aan hypotheek- en spaarproducten die toegesneden zijn op specifieke consumentgroepen, zoals zzp’ers.” De consument daadwerkelijk centraal stellen NVM-voorzitter Ger Hukker: “We begrijpen heel goed dat de banken het lastig hebben. Als ze teveel geld uitlenen is het niet goed, en verstrekken ze te weinig, dan is het ook niet goed. Maar binnen die uitersten kunnen de banken volgens mij best flexibeler zijn. Nu laten ze zich soms teveel door angst leiden, en schieten daardoor door in starre oplossingen. Daarmee worden problemen aangewakkerd in plaats van opgelost. Dat is niet goed voor de markt en het is unfair naar de consumenten.” Hukker constateert dat, in combinatie met de verslechterde markt, het financieringssysteem van woningen in korte tijd drastisch is gewijzigd. “Dat heeft gezorgd voor veel onrust, en dat in een markt die gebaat is bij rust en lange termijn zekerheid. Ik geef een voorbeeld. Hele groepen ‘late instappers’ die hun huis een paar jaar geleden op de top van de markt hebben gekocht en met hun financiering tot aan het plafond zitten, krijgen het in deze markt met dalende prijzen en de beperkte leencapaciteit straks moeilijk. Met de financiële crisis is de focus op de consument totaal uit het oog verloren. Straks zie je dat in Nederland een hele groep met mensen een grote privéschuld heeft overgehouden aan de verkoop van hun huis. Dat kan niet de bedoeling zijn. Naar hen toe heb je ook een zorgplicht. Ik pleit ervoor om oplossingen te bedenken waarbij de consument daadwerkelijk centraal staat. Dat gebeurt onvoldoende. 7

Neem het Nibud dat onlangs een ruimere leencapaciteit berekend heeft voor tweeverdieners. Het is betreurenswaardig dat toezichthouder AFM het de banken nagenoeg onmogelijk maakt om deze verruimde leencapaciteit toe te passen.”

Meer aandacht voor restschuldproblematiek De NVM vindt dat, gezien de grootte van het uitstaande hypotheekbedrag in ons land, banken huiseigenaren moeten stimuleren meer hypotheekschuld af te lossen. “Ruim 500.000 huishoudens hebben op dit moment een potentiële restschuld”, stelt Hukker. “Voor het grootste deel van die huishoudens is dat geen probleem, omdat ze netjes betalen en geen intentie hebben om in deze tijd te verhuizen. Maar voor mensen die nu willen verhuizen, zal bij verkoop van de woning de resterende hypotheekschuld naar verwachting hoger zijn dan de verwachte opbrengst van de woning. Vooral jongere huishoudens en huishoudens die recent een woning hebben gekocht, hebben een vergrote kans op een restschuld. Conform de Gedragscode van de banken moet deze restschuld gewoon meegefinancierd worden in de hypotheek van de nieuwe woning. ” De invloed van de restschuld op het verhuisgedrag van huishoudens wordt in belangrijke mate bepaald door de wijze waarop banken invulling geven aan de Gedragscode Hypothecaire Financieringen. Een verkennende steekproef onder financiële adviseurs toont aan dat banken nauwelijks bereid zijn de restschuld mee te financieren. Hukker: “Door de strikte hantering van de norm dat de hypotheek niet meer mag bedragen dan 106% van de waarde van de woning, is er sprake van een ‘dubbel slot’ op de woningmarkt. 8

Huishoudens met een restschuld kunnen niet meer verhuizen, ook als er voldoende inkomen is om de hypotheek te betalen. De restschuld-problematiek in Nederland neemt bij verdere prijsdalingen zeer grote proporties aan. Het aantal huishoudens met een potentiële restschuld neemt met ruim 40 procent toe als de woningprijzen 10 procent dalen ten opzichte van het prijsniveau medio 2011.” Vooruitzichten 2012 De NVM ziet voor het komende jaar geen herstel van de woningmarkt. De onzekerheid voor de consument zal blijven voortduren, onder meer door de geplande bezuinigingen van het kabinet. Hukker: “Grootste probleem blijft het ontbreken van toekomstperspectief, een integrale aanpak van de woningmarkt, en als gevolg daarvan voortdurende onzekerheid bij consumenten. De Voorjaarsnota zal wellicht meer slecht nieuws brengen. Daarnaast zullen er nog meer proefballonnetjes worden opgelaten, zoals ook de afgelopen maanden is gebeurd. De eurocrisis zal niet op korte termijn worden opgelost. Bovendien is een hypotheek voor banken geen strategisch product meer, maar eerder een blok aan het been. Al met al zal de consument het komende jaar met de handrem erop op de woningmarkt opereren.” De NVM verwacht dat het aantal transacties in 2012 met circa 5% zal afnemen. De prijsdaling zal eveneens ongeveer 5% bedragen. Hukker: “Deze cijfers zullen nog negatiever worden, als er verkeerde maatregelen worden genomen, zoals het versneld verder terugbrengen van de leencapaciteit, het blijven vermijden van maatwerk door de banken, het terugdraaien van de verlaging van de overdrachtsbelasting en de aanhoudende onzekerheid over wat er met de hypotheekrenteaftrek gaat gebeuren.” “Dit jaar zullen we echt alles uit de kast moeten halen voor de woningconsument. Ik weet dat onze leden die uitdaging graag aangaan, ondanks alle slechte berichten. We zijn per slot van rekening een kwaliteitsmerk”, besluit Hukker positief. Noot voor de redactie: Een volledig overzicht met alle cijfers van het vierde kwartaal 2011 kunt u vinden op www.nvm.nl. Voor interviewaanvragen met NVM-voorzitter Ger Hukker kunt u terecht bij Roeland Kimman, Communicatie Media en Woordvoering van de NVM. Tel: 030 608 5 185, mobiel: 06 21 266 993, e-mail: [email protected]

9