3-2-2014
DAG van de EersteLijn
VOORSTELLEN
SOLK, HOE MAAK JE HET WEER LEUK
Disclosure belangen sprekers (potentiële) Zie hieronder belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk Bedrijfsnamen relevante relaties met bedrijven · Sponsoring Sanofi Takeda Nederland BV Teva Nederland Novartis Pharma B.V. VGZ
Waarom SOLK?
Wie zijn jullie? u
Naam, functie en naam en plaats van de praktijk in 1 zin
Leerdoelen
u
Heart-sink patients, kosten veel energie van professionals
u
Bewustworden van eigen opvattingen en mogelijke vooroordelen over SOLK
u
Voelen zich niet goed geholpen
u
Kennis nemen van nieuwe inzichten over SOLK
u
Veel medische kosten voor de zorgverzekeraar
u
Veel maatschappelijke kosten door ziekteverzuim en uitval
Kennis nemen van mogelijkheden voor uitleg en oefenen van uitleg aan SOLK patiënt
u u
Uit onderzoek blijkt dat betere behandeling mogelijk is
u
Wat zijn jullie eigen leerdoelen? Formuleer er 1 en wissel die 1 minuut uit met je buurman/buurvrouw
1
3-2-2014
Programma
Wat zijn jou opvattingen over SOLK?
u
Oefening ov er eigen opv attingen ov er SOLK
u
Wat zijn SOLK
u
De NHG standaard
u
Welke v erklaringsmodellen zijn er en hoe kun je het uitleggen
u
Oefening aan de hand v an casus
u
Lichamelijke klachten
Schrijf in 1 minuut zoveel mogelijk associaties op die je hebt met SOLK patienten
Wat denken dokters over SOLK?
u
Het hebben v an lichamelijke klachten is normaal!
u
Lichamelijke klachten zijn meestal medisch onv erklaard!
u
Psychologische stress
u
Ook dat is normaal
u
Geen inzicht
u
Niet het ‘echte’ probleem
u
Discongruentie tussen pijn en werkelijke last
u
Patiënten oefenen druk uit
u
SOLK is het terrein v an de huisarts
Kroenke en Mangelsdorf 1989
id
os
he
e
jn pi
ik
lo
Ge
vo
el
no
ijn
Wat denken SOLK patiënten?
Bu
gp
sp
Dy
id
t
ijn
Ru
he
dp of
Ho
lig
ize
rs
he
bo
oe
de
M
op Pi
jn
id
Onverklaard Medische oorzaak
Du
n presentations
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Wat gebeurt er in consult met SOLK patiënten bij de dokter?
u
Negatief beoordeeld
Onderzoek Tim C. olde Hartman, 2011:
u
Klachten gezien als psychisch
u
u
Patiënten v oelen scepsis
Exploreren klachten, opvattingen, verwachtingen en gevoelens minder goed
u
Dokters v erwerpen echtheid (het is psychisch)
u
Geven vaak gelijktijdig somatische en psychosociale verklaringen
u
Patiënt is ontev reden
u
Tonen zelden empathie
u
Patiënt heeft grotere expertise
u
Stellen alle soorten somatische interventies vaker voor dan patiënten
2
3-2-2014
Wat gebeurt er in een consult met SOLK patiënten bij de patiënt?
u
Zoeken niet méér somatiek dan patiënten met verklaarde klachten
u
Zoeken wel meer emotionele ondersteuning
u
Geven vaak psychosociale hints (> 95% !!)
u
Vragen niet vaker uitleg of geruststelling
u
Zijn wel bezorgder of de dokter hen wel serieus neemt
Winst te behalen!!
u
Dokters hebben een belangrijk aandeel in het beloop van SOLK
u
Dokters hebben teveel vooroordelen
u
Er is winst te behalen in de artspatiënt communicatie
u
Er moet veel geïnvesteerd worden in een goede arts-patiënt relatie
Die buikpijn bleek uiteindelijk een chronische verliefdheid te zijn
Loesje
Number needed to offend
u Psychisch
u Medisch u Stress
zwakte
onverklaarde zwakte
gerelateerde zwakte
u Functionele
u
Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten
u
Verschenen in mei 2013
u
DSM diagnoses: ongedifferentieerde somatoforme stoornis, somatisatiestoornis, hypochondrie, pijnstoornis,…
3
u
Onderscheid in verschillende klachtenclusters niet zinvol
6
u
Klachtexploratie dmv SCEGS: somatisch, cognitief, emotioneel, gedragsmatig en sociaal
u
Indeling in milde, matig-ernstige en ernstige SOLK
2
u Psychosomatische
zwakte
3
9
Behandeling u
Stapsgewijs
u
Voorlichting en adv ies
u
Uitleg
u
Tijdcontingent plan
u
Controles
Bij onv oldoende resultaat of ernstige klachten: u
NHG standaard SOLK
v erwijzing naar POH-GGZ, SPV, ELP, psychosomatisch ft
Aandachtspunten u
Ontbreken v an lichamelijke v erklaring impliceert niet dat de v erklaring dus psychosociaal is
u
Patiënten zoeken v ooral een meelev ende dokter, niet per se symptoom bestrijding
u
Exploratie en lichamelijk en gericht aanv ullend onderzoek
u
Er is geen bewijs v oor de geruststellende werking v an aanvullend onderzoek
u
Nagaan psychiatrische stoornissen en somatische comorbiditeit
u
Nagaan prognostisch (on)gunstige factoren
3
3-2-2014
4DKL u
Vragenlijst met v ragen ov er distress, depressie, angst en somatisatie
u
Gev alideerd v oor de eerste lijn
u
Patient moet de afgelopen week de klachten gehad hebben
u
Vragen ov er somatisatie: duizelig of licht in het hoofd, spierpijn, flauw v allen, pijn in de nek, pijn in de rug, ov ermatige transpiratie, hartkloppingen, hoofdpijn, opgeblazen gev oel in de buik, wazig zien of v lekken v oor de ogen zien, benauwdheid, maag v an streek, buikpijn of pijn maagstreek, tintelingen v ingers, drukkend of beklemmend gev oel borst, pijn in de borst
Voorbeelden van uitleg
Uitleg u
Vertel wat de patiënt wel heeft en gebruik hierv oor een taal die dicht bij de klacht ligt, een v erklaring die somatisch is
u
Gebruik metaforen die aansluiten op de v ia de SCEGS v erzamelde informatie
u
Gebruik bekende somatische mechanismen
u
(somato-sensorische amplificatie, sensitisatie, HPA-as, autonoom zenuwstelsel)
u
Gebruik v icieuze cirkels
u
Er is geen ev identie ov er wat wanneer het best werkt
(rugzak, filter, lift)
Gebruik positieve formuleringen
Somatosensory amplification u
Focussen op lichaam geeft meer klachten
u
v b. gebroken been en v erliefd, spierpijn na gew onnen wedstrijd
•
Sensitisatie u
Door eerdere ervaringen van een stimulus w ordt je gev oeliger voor deze stimulus (b.v . pijn)
u
Benigne sensaties w orden sterker gevoeld
•
Hypofyse/bijnier-as u
• •
Klachten – activ atie zenuw stelsel – stresssysteem – adrenaline – lichamelijke symptomen
Autonoom zenuwstelsel u
Wees je ervan bewust welke woorden je gebruikt Gebruik positieve formuleringen 63% versus 29% (p < 0,01) is genezen na 2 weken
Activ atie v an het autonoom zenuw stelsel geeft symptomen v b. blozen
Effectief geruststellen
Oefening uitleg
u
Ga uit van de SCEGS-elementen die ter sprake zijn gekomen
u
De klachten zijn uitgebreid uitgev raagd in het v oorgaande consult
u
Wees dus specifiek en expliciet
u
u
Het is niet zinvol te zeggen dat het ‘geen kanker’ is, als dit niet aan de orde is geweest
De patiënt accepteert dat er v oldoende onderzoek gedaan is en is gerust dat er geen ernstige aandoening is
u
Maar: de patiënt wil begrijpen waar de klachten dan v andaan komen
u
Concentreer het rollenspel rondom de uitleg v an de klachten aan de patiënt
u
(ooh nee toch, de dokter heeft aan kanker gedacht !?)
u
Gebruik positieve bewoordingen
u
Benoem uw deskundigheid
u
De arts-patiënt communicatie is één van de belangrijkste tools die de huisarts in handen heeft bij de behandeling/begeleiding van patiënten met SOLK
4
3-2-2014
Sensitisatie mechanismen oorzaak: stress ???
Cognitieve gedragstherapie
sensitisatie effect
‘gewone’ dagelijkse stress
lichamelijke klachten
meer stress ongerustheid
u
4G schema: situatie, gevoel, gedachten, gedrag, uitdagen, rationele gedachte, nieuw gedrag
u
Combinatie met mindfullness is zinvol: mindfull based CGT
u
Effect na 9 maanden, vooral beter opgewassen tegen stress van dagelijks leven ( Hiske van Ravensteijn, 2013)
u
Groepsbehandeling (Lyonne Zonneveld, 2013)
u
Combinatie met ontspanningsoefeningen, bv door psychosomatisch fysiotherapeut (wordt onderzocht)
gedachten ziektegedrag
5
