Culturele Diversiteit in de provincie Utrecht Werkconferentie voor culturele instellingen en culturele organisaties Donderdag 13 december 2007 De Lampegiet Veenendaal
netwerk cs
Utrecht
Culturele Diversiteit in de provincie Utrecht Werkconferentie voor culturele instellingen en culturele organisaties Donderdag 13 december 2007 De Lampegiet Veenendaal Dagvoorzitter Edith Nobel, projectleider bij Netwerk CS opent de bijeenkomst die een enigszins aangepaste agenda zal kennen vanwege de enorme vertragingen bij de spoorwegen waardoor veel bezoekers later zijn gearriveerd. De werkconferentie zal vooral ingaan op de maatschappelijke context waarin culturele instellingen in kleinere steden moeten opereren. De kansen en mogelijkheden om culturele diversiteit te stimuleren en te integreren in beleid zijn in de kleinere plaatsen anders dan in de grote steden. Doel is kennis en ervaring uit te wisselen en ingrediënten te leveren die helpen om een integrale visie op culturele diversiteit te ontwikkelen voor culturele instellingen in de provincie Utrecht voor de komende jaren.
Ochtendprogramma Inleiding Hedwig Verhoeven directeur van het Munttheater in Weert Hedwig Verhoeven is uitgenodigd om inzicht in een andere provincie te geven alvorens met elkaar de Utrechtse praktijk nader te onderzoeken. Hoe kijkt zij aan tegen de kansen en mogelijkheden ten aanzien van diversiteit voor schouwburgen in kleinere steden? Verhoeven ziet het als een beperking wanneer je diversiteit in de regio vertaalt naar alleen het binnenhalen van niet – westerse allochtonen. Het gaat juist in de regio om het stimuleren van autochtoon publiek voor wie naar het theater gaan geen vanzelfsprekendheid is. Het Munttheater richt zich op alle inwoners van Weert en omgeving. Op basis van hun huidige participatie in theaterbezoek, is er in het beleid specifieke aandacht voor senioren, allochtonen van westerse én niet-westerse afkomst, jeugd en jongeren. In de programmering is er onder meer aandacht voor Poolse en Russische koren, Ali B., Najib Amhali, Jörgen Raymann, maar dit staat volgens Verhoeven los van gedachten over diversiteit. Ze zijn geprogrammeerd om artistiek-inhoudelijke redenen. Fieke Laan van de gemeente Zeist merkt op dit te herkennen en deelt Verhoevens mening dat ook inderdaad goed naar het bereik van de lokale gemeenschap gekeken moet worden en verzucht dat er altijd maar gehamerd wordt op het bereiken van allochtonen. Voorts noemt zij dat bij onderzoek altijd veel non-respons optreedt, maar dat niettemin op basis van onvolledige informatie vaak beleid wordt gemaakt. Inleiding Ingeborg Wegter projectleider Netwerk CS Wegter verhaalt over 180˚ Spin Off, de publicatie naar aanleiding van het onderzoek naar diversiteitprojecten in de culturele sector dat in opdracht van Netwerk CS is uitgevoerd door Sandra Trienekens. Er zijn nog diverse hardnekkige barrières binnen de kunstsector als het gaat om diversiteit. Gebleken is dat ook binnen de culturele sector velen nog niet het belang ervan inzien. Er zijn wel projecten, maar een visie Culturele Diversiteit in de provincie Utrecht Werkconferentie voor culturele instellingen en culturele organisaties
2
op de positie van diversiteit in de hele organisatie ontbreekt. Directies steunen diversiteitprojecten veelal vanuit maatschappelijk verantwoord ondernemerschap, maar zelden wordt diversiteit structureel ingebed in het totale beleid van een instelling. Vooral grote culturele instellingen voelen weinig urgentie om diversiteit te integreren in hun beleid. Inmiddels zijn niettemin wel vele inzichten verworven, zoals het voorkomen van incidentenbeleid door een frequente programmering waarbij een visie nodig is op de artistieke kant van diversiteit, op de artistieke verantwoordelijkheid van culturele organisaties en op de ontwikkeling en programmering van cultureel divers aanbod. De discussie over het stimuleren van ontwikkeling onder kunstenaars met internationale roots en over de artistieke betekenis van cultureel diverse kunst moet meer gevoerd worden. Met het werven van allochtone doelgroepen is meer ervaring opgedaan, maar over het behouden ervan is nog niet veel bekend. Er is veel geduld nodig. We mogen geen snelle veranderingen verwachten in publieksaantallen van nieuwe doelgroepen. Streef naar een bottom-up benadering en houd rekening met een lange looptijd van initiatieven of projecten. ‘Diversiteit binnen de diversiteit’ vraagt om crossovers tussen culturen en in marketingstrategieën die meer op lifestyle dan etniciteit zijn gebaseerd. Na afloop van deze inleidingen vindt een korte uitwisseling van meningen plaats. Er blijkt nogal eens begripsverwarring te bestaan. Zo wordt met diversiteit echt niet altijd allochtonen bedoeld. Homogeniteit wegnemen is het doel, discussies gaan meestal wel over verkleuring van het personeel. Verhoeven ervaart de barrières uit het onderzoek van Trienekens niet zo in haar dagelijkse werk en vindt dat de mentaliteit die daar uit spreekt achterhaald is. Zij erkent dat er theaters zijn met een behoudend karakter, maar dat zijn er niet zo veel. Wegter meent dat de wens van theaterdirecties om een sluitende begroting te hebben alom voelbaar is en constateert dat er om die reden nog steeds vaak risicomijdend wordt geprogrammeerd. Verhoeven ervaart dit anders. Dagvoorzitter Nobel uit de verwachting dat er niettemin steeds meer aandacht komt voor het diversiteitsvraagstuk en gaat er van uit dat we over 15 jaar toch wel enige substantiële verandering hebben bereikt in de culturele sector. Wegter voegt daar aan toe dat een groeiend aantal organisaties dat ook zelf wil en uit innerlijke overtuiging projecten initieert met culturele verrijking als doel en niet zozeer door dwang vanuit beleidsmakers en financiers.
Middagprogramma Na het ochtendprogramma wordt uiteengegaan in twee werkgroepen. Eén werkgroep gaat over Theater aan de Slinger in Houten, over de kansen en mogelijkheden om culturele diversiteit te integreren in het beleid van een theater in de context van een kleinere stad. De tweede werkgroep gaat over het project Netwerk Cultuurinformatie Utrecht dat in de provincie Utrecht van start is gegaan. Wat is precies hun opdracht? Welke rol vervullen zij in het versterken van culturele diversiteit in de Utrechtse culturele sector? Workshop Theater aan de Slinger, Houten Workshopleider Hanneke Hartman Theater aan de Slinger Hanneke Hartman, medewerker educatie en publiciteit van Theater aan de Slinger vertelt dat er al 17 jaar in de raadszaal van de gemeente Houten voorstellingen geprogrammeerd worden en dat deze in 2008 verplaatst worden naar een nieuw theater. De capaciteit groeit van 240 naar 270 stoelen. Op de nieuwe locatie verrijst een cultuurcentrum met daarin behalve een theater ook de Houtense muziekschool. Het theater is als stichting het eerste aanspreekpunt voor exploitatie en verantwoordelijk als beheerder. Fieke Laan van de gemeente Zeist is benieuwd of
Culturele Diversiteit in de provincie Utrecht Werkconferentie voor culturele instellingen en culturele organisaties
3
het theater zich profileert met een sterke eigen identiteit of juist meer als cultureel centrum vanwege de samenwerking met de muziekschool. Hanneke Hartman antwoordt dat die keuze nog ter discussie is. Hedwig Verhoeven van Munttheater Weert vindt dat het theater in Houten met deze opzet zeer beperkt is in groei, want er is nauwelijks capaciteitsuitbreiding. Wil de gemeente een voorziening voor een sociaal netwerk of een professionele accommodatie voor podiumkunsten? In de huidige opzet lijken er onvoldoende inkomsten haalbaar om een theater goed te exploiteren. Er wordt een vergelijking gemaakt met Idea Soest waar een cultureel centrum en een theater ook gecombineerd zijn. Ook wordt het Beauforthuis in Den Dolder wordt als voorbeeld aangehaald. Een kleinschalig theater met een hoge artistieke kwaliteit in de programmering. Gespreksleider Edith Nobel vraagt zich af wat beter zou zijn voor Houten, een professioneel theater of een cultureel centrum? Jos Schuring geeft aan dat als het gaat om diversiteitsbeleid een cultureel centrum voordelen biedt omdat er veel mensen over de vloer komen vanwege de muziekschool. Als het theater hier alert op is, kan er een vruchtbare kruisbestuiving zijn. Volgens Hartman valt er in Houten vooral veel te winnen met de komst van kindrijke gezinnen. Slechts 5 % van de inwoners van Houten is allochtoon. Workshop Project Netwerk Cultuurinformatie Utrecht provinciale cultuurmakelaars Workshopleider Ronald Spanier projectmanager Netwerk Cultuurinformatie Utrecht Ronald Spanier is een week in deze functie actief en zet de doelen van het project uiteen. Een digitale portal met minimaal een actuele- en zo volledig mogelijk gevulde culturele agenda, volledige adresinformatie, een nieuwsbrief en een forum. Minimaal zeven fysieke cultuurinformatiepunten die gekoppeld zijn aan de zeven regiobibliotheken, burgerparticipatie via het forum op internet staan centraal. Versterken van samenwerking tussen culturele organisaties en burgers door de oprichting van cultuurplatforms in de regio’s, minimaal één in iedere regio; in 2008 wordt in iedere regio gestreefd naar minimaal één culturele publieksactiviteit. In dit plan dat uitgevoerd wordt in het kader van Actieplan Cultuurbereik 2005 – 2008 is voor samenwerking tussen gemeenten en culturele instellingen 2,5 miljoen euro beschikbaar. Eind 2008 moeten 25 gemeenten participeren en moeten er zeven ‘Uit In Utrecht’ punten bij de regionale bibliotheken zijn en tien samenwerkingsprojecten van gemeenten en culturele instellingen gerealiseerd zijn, waarvan de helft met verbindingen tussen cultuursectoren en andere sectoren. De cultuurmakelaars zijn sinds zomer 2007 actief. De resultaten tot nu toe zijn: zeven regio’s en tien projecten. De portal wordt in april 2008 gelanceerd. De communicatie is volgens Spanier een belangrijke succesfactor en een communicatieplan wordt momenteel opgesteld. Er wordt extra benadrukt dat de infrastructuur goed moet zijn, de informatie voor de burger is het uiteindelijke doel. Gespreksleider Ingeborg Wegter vraagt om reacties en tips voor dit startende project. John Kamstra van de Stichting Dance Theatre Development zegt dat de cultuurmakelaars verantwoordelijk zijn voor een goede vulling en onderhoud van de database. Siem Hiemstra van de gemeente Veenendaal zegt dat er veel verwarring is over dit digitale cultuurplein. In kleine steden is er oorlog over wie het primaat heeft over de digitale informatievoorzieningen. Saskia Kemperman van de provincie Utrecht memoreert dat er veel gebeurt met veel enthousiasme en pleit voor openheid. Veel aanwezigen maken zich zorgen over het vervolg na 2008. Het is van cruciaal belang dat er concrete plannen over de borging van het programma komen. Stevien Gardenier van de gemeente Utrechtse Heuvelrug pleit in dit kader voor meer samenwerking tussen bibliotheek en VVV en roept de cultuurmakelaars op hier voor in actie te komen.
Culturele Diversiteit in de provincie Utrecht Werkconferentie voor culturele instellingen en culturele organisaties
4
Nabespreking en terugkoppeling van werkgroepen Na een korte samenvatting van de workshops memoreert dagvoorzitter Edith Nobel dat we op deze dag actuele cases hebben besproken van culturele voorzieningen in kleinere steden en dorpen binnen de provincie Utrecht. Bij de bouw van het nieuwe theater in Houten, het opzetten van het nieuwe provinciale informatienetwerk en de werkzaamheden van de cultuurmakelaars blijkt culturele diversiteit geen enkele rol te spelen. Binnen de beleidsvoornemens is het ook nergens benoemd. Nobel benadrukt dat het ook een taak van lagere overheden is om culturele diversiteit te benoemen, vooral ook binnen de beleidsterreinen kunst en cultuur. De afwezigheid van grote groepen niet-westerse allochtonen wordt nu veelal als argument aangegrepen om geen diversiteitsbeleid te formuleren. Vandaag is echter ook gebleken dat diversiteitsbeleid veel verder gaat dan alleen maar allochtoon publiek binnenhalen. Het opheffen van de homogeniteit binnen de huidige publieksgroepen, het personeel van culturele organisaties en het culturele aanbod leidt tot het verbreden van de participatie van alle bevolkingsgroepen. Daarvoor is wel een integrale visie bij organisaties en beleidsmakers noodzakelijk. Nobel spreekt de hoop en verwachting uit dat met de discussies van vandaag en de besproken cases, culturele diversiteit nadrukkelijker in de verschillende nieuwe initiatieven naar voren kan komen.
Dit verslag is een uitgave van
netwerk cs
Utrecht
Verslaglegging: Jos Schuring Ontwerp: stof rotterdam Februari 2008 Netwerk CS Utrecht, Biltstraat 449, 3572 AW Utrecht t: 030 234 37 00, f: 030 231 49 00
www.netwerkcs.nl Culturele Diversiteit in de provincie Utrecht Werkconferentie voor culturele instellingen en culturele organisaties
5
