Cranberryconcentraat Cran-Max® Wijsheid van grootmoeders en Indianen innovatief en wetenschappelijk toegepast bij urineweginfecties door Désirée L. Röver ©2001
De cranberry, in Nederland vooral rond kerstmis culinair bekend, is in Noord Amerika uitgegroeid van een in het wild voorkomende plant, tot hoofdrolspeler in een volwassen industrie. De bessen beschikken over heilzame eigenschappen die op steeds breder gebied blijken te kunnen worden ingezet. Behalve bij de behandeling van onder meer infecties in de mond en de maag, geeft de bes met name goede resultaten te zien in de bestrijding van urineweginfecties. Oorspronkelijk viel het drinken van het sap om blaasontstekingen het hoofd te bieden onder het chapiter huismiddeltjes. Iedereen herkende deze handelwijze als effectief – niemand echter kon de vinger leggen op het precieze hoe en waarom. Tot in de jaren 90 de onderzoekers van een klinische studie aan de Rutgers University in New Brunswick, New Jersey, vonden dat de werkzame stoffen in het extract van de cranberry gecondenseerde tanninen zijn: proanthocyanidinen. De zuren van de cranberry, waarvan men lange tijd dacht dat deze de heilzame werking in zich droegen, bleken achteraf een geheel eigen positieve bijdrage te betekenen, namelijk in het neutraliseren van de doordringende, ammoniakachtige geur van de urine.
Urineweginfecties zijn meer dan alleen een gênant en daarom dikwijls verzwegen ongemak, ze zijn bepaald niet ongevaarlijk. Immers, wanneer een blaasontsteking zich tot een nierontsteking kan ontwikkelen, kunnen daaruit serieuze, tot levensbedreigende complicaties ontstaan. In 80 tot 90% van de gevallen is het de E.Coli bacterie (ook wel Escherichia coli, of colibacil genoemd) die verantwoordelijk is voor de urineweginfectie. Een blaasontsteking kan bij vrouwen gemakkelijk ontstaan, wanneer deze van nature in het spijsverteringskanaal voorkomende bacteriën vanuit de darm via de bilnaad ongehinderd de urineweg kunnen binnendringen. De genoemde tanninen uit de cranberry schakelen de in de urinewegen zo schadelijke indringers niet uit, maar verhinderen deze om zich aan de wand ervan te hechten. A&A sprak met Doug Mann, Amerikaans producent van Cran-Max®, een 100% zuiver plantaardig voedingssupplement, vervaardigd uit de gehele cranberry (vrucht, zaden, zowel als schil) met daarin, naast de genoemde tanninen, vele andere in natuurlijke synergie werkende ingrediënten, waaronder vitamine C.
Indianen en Pilgrims De Indianen rond Cape Cod in Massachusetts wisten het eeuwen geleden al: de cranberry is met haar exceptionele eigenschappen waardevol als voedsel, medicijn, verfstof zowel als voor ceremonieel gebruik. Zo vormden zij de in het wild groeiende bessen onder meer tot compressen om gif aan pijlpuntwonden te onttrekken. Met het met de bessen bedekken van het vlees dat ze hadden gejaagd, voorkwamen zij het ontstaan van bacteriegroei. Voorts verwerkten zij de cranberry’s tot een belangrijke en complete voedingsbron, het lang houdbare pemmikaan: een tot koeken geperst en de zon gedroogd mengsel van geplette cranberry’s, hertenvlees en vet. Andere stammen droogden de hele bessen, gezoet met ahornsiroop. De Pilgrims – die de bloesem op de kop, hals en snavel van een kraanvogel vonden lijken, en de plant daarom oorspronkelijk de naam ’crane berries’ gaven – namen al kort na hun aankomst in de Nieuwe Wereld in 1620 de diverse medicinale toepassingen van de Indianen over en vonden vervolgens eigen manieren om de bessen te benutten. Bijvoorbeeld als saus bij vlees, als taart, als jam, en in de vorm van bessen en appels gezoet met pompoensiroop. De bes, gekookt met het vet van zeehonden, werd gebruikt om ernstige galblaasaanvallen te lenigen. Andere medicinale toepassingen van de cranberry die in de annalen van de 17e eeuw staan beschreven, betreffen onder meer maag- en leverproblemen, bloedziekten en kanker. De schepen op de sterk toenemende handelsvaart naar Europa kregen de bessen mee aan boord als drager van vitamine C, om de gevreesde scheurbuik te voorkomen. Dat buiten Amerika en Canada, Nederland de enige plaats ter wereld is waar een van de drie bestaande cranberrysoorten groeit, vindt hierin zijn oorzaak. Ooit vond een strandjutter op Terschelling een vat dat hij vol ongeduld al halverwege de duinen openmaakte. De inhoud – cranberry’s! – liet hij diep teleurgesteld ter plekke achter. De bessen ontkiemden en zijn sedertdien een vast lid van de lokale flora. Industrie De Vaccinium macrocarpon, zoals de officiële benaming van de Amerikaanse, of grote cranberry luidt, heeft al eeuwen zijn habitat op de veengronden van New England. Geografisch komt het gebied waar de plant voorkomt grofweg overeen met het pad van de Laurentide gletsjers uit het late Pleistoceen (100.000 tot 10.000 jaar geleden). Hoewel de cranberry’s rijkelijk groeiden, onderkenden zowel de Indianen als de kolonisten de risico’s van overmatig oogsten. Al rond 1670 paalden de Pilgrims een stuk van Cape Cod af als reservaat voor de plant en onderwierpen zij het recht op pluk door privé-personen aan strenge wetten. In het begin van de 19e eeuw werd de bes voor het eerst gecultiveerd. Tegenwoordig wortelt de cranberryproductie letterlijk in het zand van Cape Cod en het zuidoosten van Massachusetts, een nat veenachtig gebied gelegen op een glaciale laag van kleileem. De plant vindt er alle benodigde omstandigheden: een zurige veenbodem, een toplaag van zand, voldoende zoet water, en een vochtig zomerklimaat zonder dodelijke vorst. Sinds 1900 is de productie van de cranberry met de factor 7 toegenomen. De gekweekte variëteiten werden oorspronkelijk geclassificeerd naar het model van hun bessen: rond (kers), langwerpig (hoorn), of belvormig. Deze laatste bestaat uit één variëteit, de ’Early Black’, het standaard kweekras in oostelijk Amerika dat de helft van alle gekweekte aanplant in Massachusetts vertegenwoordigt. De handmatige pluk van vroeger betekende een zeer intensief en tijdrovend karwei. Tegenwoordig laat men, wanneer de bessen rijp zijn, het land onderlopen. Wanneer het water in beweging wordt gebracht, komen deze bovendrijven en zijn zij gemakkelijk en met een minimum aan mankracht te verzamelen. ’s Winters zet men de planten opnieuw onder water en zodra een ijslaag is gevormd,
laat men het water daaronder weglopen zodat de planten in deze beschermde ruimte kunnen ademen.
Studies en onderzoeken De afgelopen drie jaar zijn er verschillende klinische studies met Cran-Max uitgevoerd. In een brief aan de New England Business Journal van 8 oktober 1998 maken de onderzoekers van de Rutgersstudie melding van hun ontdekking dat de gecondenseerde tanninen, ofwel proanthocyanidinen in de extracten van de cranberry het bindingsproces van de E.Coli bacterie op de wand van de urinewegen verhinderen. Met als resultaat dat de symptomen verminderen of verdwijnen. Cran-Max blijkt 3 tot 10x maal zoveel gecondenseerde tanninen in de vorm van krachtige dimeren en trimeren te bevatten dan vergelijkbare hoeveelheden puur sap. De zeer succesvolle Outcome pilotstudie bevestigt dat dit voedingssupplement inderdaad een superkracht in zich draagt. Aan deze studie, uitgevoerd onder leiding van de Amerikaanse uroloog Ronald Wheeler, deden 38 vrouwen mee. Allen kampten zij met symptomen van chronische urineweginfectie. Zonder uitzondering zeiden zij een positief effect te hebben ervaren: het brandende, stekende gevoel en de pijn tijdens het urineren waren verdwenen. Verder bleek dat meer dan 90% van de deelneemsters een meer dan aanzienlijke verbetering had opgemerkt in alle negen categorieën uit de vragenlijst, samengesteld door de American Urologic Association. Naast een scorelijst voor pijn, stekend en branderig gevoel, behelsde deze vragen als: ’Hoe vaak moet u ’s nachts uw bed uit? En: ’Hoe vaak voelt het of uw blaas niet volledig is geledigd?’. Een recente studie in het Central Military Hospital in Praag toont aan dat Cran-Max meer effectief is in het voorkomen van terugkerende blaasontstekingen dan antibiotica. Binnen de groep van 12 vrouwen die Cran-Max kregen toegediend, was er slechts één die opnieuw een blaasontsteking kreeg. In de antibioticagroep (van eveneens 12 vrouwen) bedroeg het aantal ’recidives’ maar liefst 25.
Waarom oma gelijk had Als telg van een familie die al drie generaties lang cranberry’s produceert, houdt Doug Mann zich vooral bezig met onderzoek naar en ontwikkeling van de medicinale toepassingen van de bessen. Mann: ”E.Coli bacteriën die vanuit hun natuurlijke habitat de darm zijn binnengedrongen in de vrouwelijke urinewegen – blaas en nierbekken – hechten zich daar aan de fijne, haarachtige uitsteeksels van de celwanden. Vervolgens weten zij zich heel goed aan hun nieuwe omgeving aan te passen door in de loop van hun verblijf een bio-schild te ontwikkelen, een soort biologische film rond de plaats van infectie: ze kamperen als het ware onder dit bio-tentje. Dat is het moment waarop de vrouw behoorlijk ziek wordt, vanwege de toxinen Escherichia coli bacterie die zich daar ontwikkelen, terwijl de genoemde ’afdichting’ belet antibiotica om tot de E.Coli bacteriën te kunnen doordringen. Vanuit het absorptiegebied, waar een natuurlijke time-release van de bio-actieve elementen in Cran-Max – de tanninen – plaatsvindt, reizen deze vervolgens direct naar de plaats van actie. Uitsluitend deze gecondenseerde tanninen, die deel uitmaken van de OPC-keten (Oligomere Procyanidinen), zijn in staat om de biofilm af te breken, en daarna de E.Coli bacteriën los te weken. Zij doen dat simpelweg door het model van de E.Coli bacteriën te veranderen – van cirkelvormig naar langwerpig. Daardoor verliezen deze hun hechtvermogen, vallen uiteen, en worden ten slotte op de stroom weggespoeld. Dit geheel neemt overigens maar weinig tijd in beslag, niet meer dan tussen de 12 en 24 uur”. Hij voegt toe: ”Met enige nadruk zeggen we er altijd bij dat het hier niet om genezing gaat. Cran-Max doodt de E.Coli bacteriën immers niet, maar verandert ze in fysiologisch opzicht. Hier is dus sprake van een beheersbaar maken van het probleem. Algemeen gezegd: een vrouw die gevoelig is voor stapeling van E.Coli bacteriën in haar urinewegen, en daarvan enkele keren per jaar problemen ondervindt, kan zichzelf gezond houden door het nemen van een profylactische dosis van één capsule van een halve gram per dag (inhoudelijk vergelijkbaar met 15 glazen cranberrysap!). Hierdoor zal de stapeling van de bacterie in haar urinewegen niet plaatsvinden, met als resultaat een wegblijven of verminderen van haar klachten”. Besmetting Urineweginfecties zijn ook seksueel overdraagbaar. Ze komen bijvoorbeeld veel voor onder jonge vrouwen aan het begin van hun seksuele leven. Mann: ”In dit verband is het fenomeen ’wittebroodsweken cystitis’ een bekend gegeven. Maar ook onder vrouwen van ’Viagra-mannen’ zien we een opmerkelijke toename in de incidentie. Hier gaat het als het ware om ’wittebroodsweken cystitis tweede golf’, wanneer deze vrouwen – na vaak een lange tijd van inactiviteit van hun partner – ineens weer een actief seksueel verkeer met hem hebben”. Hij voegt toe: ”Een andere situatie waarin gemakkelijk door een funeste stapeling van E.Coli bacteriën in de urinewegen infectie kan ontstaan, is bij ouderen, wanneer bijvoorbeeld de blaas
voortdurend niet goed wordt geledigd. Goed nieuws voor verpleeghuizen en ziekenhuizen hierbij is dat de zuren uit de cranberry, waarvan lange tijd werd gedacht dat deze de ’silver bullets’ waren, een neutraliserend effect blijken te hebben op de ammoniakgeur van de urine!”. Hij vervolgt: ”Dat laatste geldt ook voor dieren, al moet je voor bijvoorbeeld honden en katten de bessen wel een beetje ’verstoppen’. Ook paarden zijn enorm gevoelig voor urinewegproblemen. Zo is er het voorbeeld van enkele paarden die langere tijd in afzondering op stal moesten staan. Met Cran-Max verdwenen zowel hun infectie- als hun geurproblemen”. Risicogroepen Er zijn verschillende groepen die extra gevoelig zijn voor urineweginfecties. Door de daling van oestrogeenniveaus wordt bij vrouwen voor en tijdens de overgang het weefsel in de urinewegen dunner, en daarmee kwetsbaarder voor infecties. Bij zwangerschappen geldt blaasontsteking als een van de meest voorkomende complicaties, één die echter beslist serieus genomen dient te worden, omdat deze tot afdrijving van de vrucht kan leiden. Diabetici behoren vanwege hun verhoogde kans op infecties eveneens tot de risicogroep, net als personen die zijn gekatheteriseerd. Bij mannen boven de 50 jaar kan een blaasontsteking ten slotte tot prostaatklachten leiden. Mann: ”Er is een geweldig positieve respons vanuit de patiënten met ruggenmergblessures. Er zijn veel mannelijke (Vietnam)veteranen die aan urineweginfecties overlijden. De E.Coli bacterie dringt door tot in hun nieren; verzwakt hen en dit veroorzaakt enorme problemen. In samenwerking met de universiteit van Washington en de Veteran Association gaat er binnenkort een door de Amerikaanse Paraplegic Association gesponsored dubbelblind onderzoek van start. Onderwerp is de verhouding in effectiviteit tussen Cran-Max en antibiotica. De uitslag hiervan verwacht ik over ongeveer een half jaar”.
Maagzweren Omdat verschillende onderzoeken het effect hebben aangetoond dat een hoge moleculaire concentratie van cranberrysap zowel de hechting van E.Coli bacteriën aan de epitheelcellen van de urinewegen, als de opeenhoping van bacteriën in de mond verhindert, is men ook gaan kijken naar het effect van de hechting van de Helicobacter pylori aan menselijk maagslijmvlies en aan erytrocyten. Dit, omdat de H. pylori bacterie de oorzaak is van sommige maagzweren. Er werd gebruik gemaakt van 3 stammen H. pylori bacteriën die zich alle hechtten aan mucus en aan geklonterde menselijke erytrocyten via een speekselzuurspecifieke aankleving. De resultaten lieten zien dat een hoge moleculaire massa uit cranberrysap de H. pylori bacteriën ervan weerhield zich te binden aan menselijk maagslijmvlies of erytrocyten. Dit in vitro onderzoek suggereert dat het antihechtingsmechanisme in cranberrysap een nieuwe manier zou kunnen inhouden voor de bestrijding van maagzweren.
Tot slot Terwijl van antibiotica bekend is dat de bestookte partij zich door mutatie ten slotte aan de effectiviteit daarvan kan onttrekken, speelt dit aspect bij de cranberryconcentraten geen rol. De cranberry heeft een lange geschiedenis en wordt bovendien alom als absoluut veilig erkend. Mann: ”Steeds meer beginnen we ons nu te realiseren hoe krachtig de werking van de cranberry wel niet is. Er worden steeds nieuwe terreinen gevonden waar de cranberry een beduidend positieve rol kan spelen, bijvoorbeeld als anti-kanker middel: de oliën hebben het hoogste gehalte aan tocotriënolen in planten. Hoewel hier nog veel vervolgonderzoek aan zal moeten worden gewijd, blijken speciaal de δ-tocotriënolen eigenschappen te bezitten die de ontwikkeling van borstkanker kunnen stoppen. Verder beschikt de cranberry over een krachtige anti-ontstekingswerking waar mensen met jicht zeer veel baat bij blijken te hebben”. Hij besluit: ”De gecondenseerde kracht van de cranberry in Cran-Max is op steeds meer terreinen met succes inzetbaar, maar voorlopig concentreren wij ons op urineweginfecties. Het bij wijze van voorzorg simpelweg dagelijks innemen van één capsule Cran-Max blijkt daarbij voldoende”.
