'Constructeurs over de drempel helpen' 'Hoe maken we een Bouwbreed Informatiesysteem dat aansluit op de beroepspraktijk?' Het STABU

stabulletin j a a r g a n g 27 | n u m m e r 02 | j u n i 2012 » pagina 4

» pagina 5

» pagina 20

'Niet allemaal goud wat er blinkt'

'Constructeurs over de drempel helpen'

'VISI als hoeksteen van de bouwsector'

oproep denktank Het Bouwbreed Informatiesysteem wil de basisstructuur leveren voor alle informatieuitwisseling en -opslag vanaf het Programma van Eisen tot met Facility Management en zelfs milieuvriendelijke sloop, inclusief de bijbehorende juridische, technische en productinformatie die daarbij hoort. Hoe kunnen we als STABU een Bouwbreed Informatiesysteem maken dat aansluit op de beroepspraktijk? Met deze opdracht wil Stichting STABU in de periode juni-december 2012 in contact komen met toekomstige gebruikers van het Bouwbreed Informatiesysteem en deze betrekken bij het toegankelijk maken van de informatie. Gezocht Mensen die belangstelling hebben om dit Bouwbreed Informatiesysteem te laten aansluiten op hun eigen beroepspraktijk en liefst met een achtergrond als professionele

'Hoe maken we een Bouwbreed Informatiesysteem dat aansluit op de beroepspraktijk?' opdrachtgever òf ontwerper òf kostendeskundige òf constructeur òf besteksdeskundige òf aannemer òf installateur òf facility manager. » Lees verder op p. 3

Het STABU jaarverslag 2011 Het STABU 

jaarverslag 2011

Vraag het STABU

In deze uitgave o.a. antwoord op de vragen: • Wat is nu precies een 'aanwijzing' en een 'proces-verbaal van aanwijzing'? • Is een aanwijs hetzelfde als een aanwijzing? • Waarom heeft STABU een aanvullende administratieve afwijkingsbepaling ­aangaande de beproeving? » lees de antwoorden op p. 28

Als u onverhoopt geen tijd mocht hebben om van dit verslag kennis te nemen dan is de samenvatting dat het goed gaat met Stichting STABU. Als niet-gesubsidieerde instelling hebben wij, ondanks de gure wind in de bouwsector, een gezonde financiële exploitatie gedraaid en veel kunnen investeren in de ontwikkeling van het STABU Bouwbreed Informatiesysteem dat in 2013 voor de markt ter beschikking komt. De drie STABU-BIM Standaarden worden door externe softwarehuizen overgenomen en zullen dit jaar in een aantal softwareprogramma's zijn g­ eïmplementeerd. Wil u toch meer weten download dan het jaarverslag via www.stabu.org.

Acceptatie BIMSTABU Standaarden vordert gestaag Voor Stichting STABU geldt het volgende: "een standaard is pas een Standaard als deze bouwbreed geaccepteerd en toegepast wordt!" Voor de BIM-Standaarden die STABU aan de markt ter beschikking stelt, betekent dat deze ook door de aanbieders van de verschillende BIM-softwaretools wordt geaccepteerd en verwerkt. Meer informatie over de laatste stand van z­ aken leest u in het artikel 'Acceptatie STABUElement vordert gestaag' op pagina 10. STABULLETIN | 1

2 | STABULLETIN

Van de redactie De Standaarden die STABU levert voor BIM is de basis van veel van de artikelen die in dit bulletin zijn opgenomen. Het biedt een leidraad voor softwareontwikkelaars maar bijvoorbeeld ook voor bouwkostendeskundigen.

Inhoud » pagina 4

• Niet allemaal goud wat er blinkt » pagina 5

• Constructeurs over drempel helpen » pagina 7

• Toename fabrikantenspecificaties Een leidraad vragen wij als STABU zelf ook voor de nieuwe ontwikkelingen om met het STABU Bouwbreed Informatiesysteem aan te sluiten op de beroepspraktijk. Met deze opdracht wil Stichting STABU in de periode juni tot december 2012 in contact komen met toekomstige ­gebruikers van het Bouwbreed Informatiesysteem en Diana K er vel | S deze betrekken bij het toeganketichting STABU lijk maken van de informatie. Interesse? U kunt zich tot 15 juli a.s. aanmelden. Wij houden u op de hoogte van de bevindingen.

» pagina 8

• Rubriek: Risico van het vak » pagina 9

• Uit de steigers » pagina 10

• Voor in uw agenda • Acceptatie STABU-Element vordert gestaag! » pagina 12

• Rubriek: Recht van spreken » pagina 14

• STABU-Elementencodering als rode draad » pagina 16

• Rubriek: Korte berichten Laat ons weten welke onderwerpen u nog meer zou willen lezen, dan gaan we daarmee aan het werk!

» pagina 18

• Rubriek: Van goede kwaliteit » pagina 19

• Officiële overhandiging STABU-Standaard 2012 » pagina 20

• VISI als hoeksteen van de bouwsector » pagina 22

• Rubriek: Element » pagina 24

• Rubriek: In kort bestek » pagina 26

• Rubriek: Cursusaanbod 2012 » pagina 28

• Rubriek: Vraag het STABU » pagina 30

• Nieuwe site SBR-Referentiedetails biedt schat aan mogelijkheden

» Vervolg coverartikel 'Oproep denktank' Hij of zij wordt in enkele brainstorm­sessies gevraagd mee te denken hoe het systeem het beste ontsloten kan worden en welke vormgeving het beste bij de beroepspraktijk past. Aangeboden Hij of zij ontvangt - onder strikte geheimhouding - de proefbestanden van het Bouwbreed Informatiesysteem om zelf te kunnen testen wat de beste oplossingen zijn. Na gereedkomen van het Bouwbreed Informatiesysteem ontvangen de testers dit systeem een jaar geheel gratis (waarde ongeveer € 1000,--).

» pagina 32

• Colofon • Prijsoverzicht STABU-producten

Procedure Zend voor 15 juli a.s. een korte cv naar STABU, ter attentie van [email protected]. We hopen met de testgroep in augustus van start te gaan. STABULLETIN | 3

t Steven Voshar

Niet allemaal goud wat er blinkt De prijs is een goede graadmeter om de kwaliteit van bladgoud te bepalen. Daarnaast is het vertrouwen in de leverancier een essentieel uitgangspunt voor een goed resultaat. Recent is STABU in contact gekomen met Steven Voshart van Reinaert Vergulders wiens expertise is benut om gedegen besteksomschrijvingen te maken voor de STABU-systematiek. In het vakatelier voor ambachtelijke verguldingen in Groenlo worden dagelijks allerhande voorwerpen van een gouden uiterlijk zoals kerkhanen, pijnappels, uurwijzerplaten, stijlinterieurs en kerkorgels. Maar ook moderne architectuur zoals wandafwerkingen en meubelen. Tegenwoordig mag deze techniek zich weer in een groeiende populariteit verheugen.

Van oudsher zijn er in Duitsland, Frankrijk en Italië bladgoudfabrikanten. Deze leveranciers smelten het goud (vast gewicht is 400 gram) in diverse samenstellingen (legeringen met goud met koper, zilver en nikkel). De meest zuivere vorm van goud is 24 karaat en is buiten duurzaam. Omdat puur goud 'zacht' is, wordt voor de buitentoepassing 23,75 karaat gebruikt (rozenobel met platina). Dit wordt dubbel Torengoud genoemd; het is extra dik, bevat een toeslag van platina en heeft de grootste buitenduurzaamheid. Steven Voshaert beaamt: "Beter goud kun je eigenlijk niet krijgen." Verwerking Het gewone bladgoud is in dikte ongeveer 20 gram bij 1000 velletjes. Een velletje heeft een dikte van 7 micrometer (micron/µm of 0,000001 meter) en wordt aangeleverd 'vast op vloei' of 'los op vloei'. Bij 'vast op vloei' wordt het bladgoud op een zijdevloeipapiertje geperst. Het zijdevloeipapier heeft iets grotere afmetingen als het bladgoud zodat het blaadje voorzichtig met de hand uit het boekje kan worden genomen en eventueel met een scherpe schaar op maat geknipt kan worden. Het goud word geplakt in een laag die op het gevoel droog is, maar nog juist de exacte kleefkracht heeft om een zo glanzend mogelijk resultaat te behalen. Wordt goud te vroeg geplakt dan ‘verzuipt ‘ het en slaat het mat. Wordt goud te laat geplakt dan is de kleefkracht niet meer voldoende en laat het los. Bladgoud of bladzilver 'los op vloei' wordt in de regel binnen toegepast. In ­tegenstelling tot het bladgoud en zilver vast op vloei is bij deze goud- of zilversoort soort het blaadje niet met de hand beet te pakken. De blaadjes liggen tussen 4 | STABULLETIN

zijdevloeipapier los in het boekje. Het goud kan ook niet op maat geknipt worden maar wordt met een goudmes gesneden op een bladgoudkussen. Daarna wordt het goud met een speciaal kwastje -een goudoplegger- naar het werkstuk toegebracht. Het ­werken met los goud vraagt zeer veel vaardigheid. Bij de minste of geringste luchtverplaatsing waait het goud weg. De vergulder uit Groenlo vult aan: "Momenteel kost zo'n velletje 1,50 euro en wordt vooral gebruikt wanneer er veel reliëf voorkomt, bijvoorbeeld bij schilderijlijsten." Prijs en vertrouwen "Bij een dikte van 7 µm is de kwaliteit van bladgoud niet te controleren. Dat is een van de uitdagingen waar we in dit beroep tegenaan lopen", aldus de heer Voshart. "De prijs voor een kilo goud ligt momenteel op 42.000 euro. Momenteel wordt er veel goud aangeboden uit China. Uitzonderingen daargelaten, blijkt dat bij het omrekenen van de offerte men op een bedrag van 30.000 euro per kilo uitkomt. In verhouding kun je meer goud kopen dan bladgoud, aangezien het laatste ook een heel arbeidsproces met zich meebrengt." "In deze business draait het om vertrouwen. Mijn ervaring is dat goedkoop duurkoop is. Een voorbeeld daarvan is dat een torenhaan al na enkele maanden zwart is geworden en daarvoor wordt mijn advies gevraagd. Achteraf blijkt dan dat er 'goedkoop bladgoud' is gebruikt." Opleiding "In tegenstelling tot Duitsland of Frankrijk is er geen meestersgilde 'vergulden'", zegt Voshart spijtig. "In de bestaande

­ pleidingen wordt er wel aandacht besteed aan vergulden, o maar niet in die mate dat er gesproken kan worden van g­ edegen kennis. De kennis verdwijnt, maar dat geldt voor meer beroepen. Mijn 18-jarige ervaring heb ik opgedaan met zelfstudie en de opleiding in Duitsland. Via een gestarte groothandel met mijn broer, ben ik uiteindelijk het bedrijf ­Reinaert Vergulders begonnen, waarvan de naam is ontsprongen v­ anuit het verhaal van Reinaert de Vos(hart). Inmiddels ben ik fulltime vergulder."

te noemen, buiten dient met een duurzaam-buitenverfsysteem in de kleur geel te worden gewerkt vanwege de eventuele beschadigingen. Een rode ondergrondkleur hoort bij het poliment vergulden. Dit is een klassieke binnen-vergulding. Op een houten ondergrond worden krijtlagen gezet, waarvan de laatste bestaat uit een vette kleisoort uit Armenië. Daarop wordt dan het goud opgebracht. Prachtig, maar het resultaat kan alleen voor schilderijlijsten en spiegels worden gebruikt."

Bestekken Voshart: "In bestekken kom ik vaak onvolledige of tegenstrijdige omschrijvingen tegen. De toepassing van bladgoud mag zich dan in een groeiende belangstelling van huiseigenaren verheugen, voor de toepassing is een expert nodig. Om een voorbeeld

Meer informatie Over de toepassingen van bladgoud is op internet meer informatie te vinden, zo ook op de website www.reinaertvergulders.nl. Meer informatie over de op stapel staande specificaties in de STABU-systematiek is op te vragen bij bouwkundig projectcoördinator Johan Plaisier via tel. 0318 - 63 30 26 of e-mail [email protected].

Constructeurs over drempel helpen In verband met de aanwezigheid van koudebruggen voldoet de traditionele fundering - strokenfundering op staal - niet meer aan het Bouwbesluit. Bovendien is het monteren van een houten bekisting met verdeel- en hoofdwapening tijdrovend en kostbaar. Havebo uit Den Dolder levert een funderingssysteem waarbij de strokenfundering en het trasraam in één keer wordt gestort.

Dennis Dennis van Dijen, hoofd verkoop van Havebo groep: "Het funderings­systeem van Dij en | Ha is ontworpen door de inmiddels overleden holdingdirecteur Hendrik van vebo gr oep Dijk. Hij heeft daarmee een nalatenschap achtergelaten waarbij de ­verloren EPS-bekisting tevens als thermische isolatie dient wat een verlaging op de EPC-berekening oplevert van 0,03." Sinds 1979 levert Havebo alle vloersystemen, waarvan de PS combinatievloer één van de bekendste is. Recent is de handelsorganisatie met de EkoKist-H op de markt gekomen. » Lees verder op p. 6 STABULLETIN | 5

» vervolg van p. 6 Bestekken "De opname van specificaties in de STABU-systematiek is een logische stap om onze doelgroep te bereiken", antwoordt Dennis van Dijen desgevraagd over de samenwerking met STABU. "Ook de vermelding in de fabrikantenindex (www.bestekservices.nl) draagt daaraan bij, aangezien deze website zeer toegankelijk is en altijd te raadplegen. De STABU-bestekken waren al een vast onderdeel van ons werk, maar als extra service naar architecten/bestekschrijvers toe hebben we de teksten nu ook in de database van STABU opgenomen." Onbekend maakt onbemind De bouw maakt momenteel zware tijden mee. "Toch zijn we juist in crisistijd geneigd om meer creativiteit te ontplooien en open te staan voor vernieuwingen. Waar de aannemer met traditionele materialen werkt worden ook traditionele prijzen gerekend. Ons nieuwe funderingssysteem levert een kostenbesparing op van 20-30% en heeft een veel snellere bouwtijd aangezien twee onderdelen in één keer worden gestort. Ook de verlaging op EPC-berekening is in het kader van duurzaamheid niet tegen dovemansoren gericht." "Recent hebben we een project in Oisterwijk gemonteerd en afgestort. Aangezien de constructeur met de nodige scepsis tegenover de toepassing in het project stond, hebben we ervoor gezorgd om aanwezig te zijn bij het monteren en de stort om tips en uitleg te geven. We begrijpen de filosofie ­'onbekend maakt onbemind', maar hebben ook het vertrouwen dat 'zien is geloven' en dat het fundament na één keer geslagen is om het product vaker toe te passen. De reactie van de behouden constructeur was dat hij dit graag 20 jaar geleden had willen kunnen toepassen."

'Waar met traditionele materialen wordt gewerkt, wordt ook met traditionele prijzen gerekend. Bespaar 20-30% met ons nieuwe funderingssysteem.'

Toekomst Met het oog op de toekomst wil Van Dijen nog zijn zorgen kwijt over twee dingen: "Een belangrijk aandachtspunt is dat er meer aandacht moet komen voor faal­ kosten. Op papier is veel geld te winnen, maar in de praktijk wordt het net zo snel weer weggegooid. Met oude materialen een strokenfundering toepassen bijvoorbeeld, terwijl een nieuwe uit veel minder onderdelen bestaat en dus sneller is op te bouwen. Wanneer we puur naar de betonsector kijken dan is er ook qua planning nog veel winst te behalen." "Communicatie is essentieel voor het maken van goede afspraken. Moeten de materialen in een keer worden afgeleverd, of worden er twee vrachten verlangd. Wordt er per verdieping gebouwd of juist niet. Met meedenken heb je al een deel van de faalkosten ondervangen. Bij grote projecten zijn 6 | STABULLETIN

Toename fabrikantenspecificaties De belangstelling van fabrikanten/toeleveranciers blijft onverminderd groot om de producten onder de aandacht te brengen van opdrachtgevers, architecten, aannemers en adviseurs.

Stichting STABU heeft in haar Bouwbreed Informatiesysteem de mogelijkheid om een kant-en-klare omschrijving van producten op te nemen. Het neemt de bestekschrijver veel werk uit handen wanneer namens de fabrikant reeds "receptjes" van het product zijn opgenomen in het bestand. Daarnaast is het uiteraard een uitstekend middel om een product meer bekendheid te geven bij architecten- en adviesbureaus.

Rectificatie

we bezig met BIM en ik ben er zeker In STABU-bulletin maart van dat we daar2012 is abusievelijk in de door faalkosten lijst met nieuwe fabrikanterugdringen. Dat ten aangegeven dat Havebo is de toekomst. 'zonneboilers' zou leveren. We zijn groot Het bedrijf uit Den Dolder voorstander van is echter een specialist in BIM waarbij het betonnen vloersystemen gebouw of conen prefab beton. structie in een 3D-model wordt opgebouwd en wordt verrijkt met allerhande informatie ." De tweede focus ligt op de toekomstige ­generatie: "De jongere generatie komt eraan. Veel kennis van de oudere generatie was traditioneel. Jongeren zijn zich daarvan minder bewust en kijken daardoor ­onbevangen tegen projecten aan. Toch is expertise van constructies van onschatbare waarde. Als ­organisatie moet je op het niveau van advieswerk blijven investeren, want daarmee hou je je toegevoegde waarde en bestaansrecht. Internet is een onuitputtelijke bron van informatie, dat is een feit. De validatie ervan zal echter door expertise moeten plaatsvinden. Dan komen wij om de hoek kijken", aldus Dennis Van Dijen van Havebo uit Den Dolder.

'Voor fabrikanten biedt STABU de mogelijkheid om meer voorgeschreven te worden in bestekken.'

Meer informatie Voor fabrikanten biedt STABU de mogelijkheid om meer voorgeschreven te worden in bestekken. Wanneer u deze wilt benutten en er is behoefte aan een mondelinge toelichting op de hiervoor omschreven mogelijkheden, aarzel dan niet om contact op te nemen met José Schaap (account/sales officer) of Henk Gidding (account/ sales officer) van Stichting STABU via tel. 0318 - 63 30 26 of [email protected]. Het totale overzicht staat op www.bestekservices.nl. Nieuwe fabrikanten Zie onderstaand schema.

» Abato Loon op Zand » ABC afbouwcentre » Aluform » Aqua Delta Nederland B.V. » Argent Alu nv » AVF Water » Belned b.v. » Bredenoord aggregaten » Caleffi » Curtainwall » Excelair » Flesst BV » Hydraschelp » Innosell Storage & Hanging systems

» Inventum » Ipex int. Trading » Makz » Partners in Design B.V. » Pijnenburg import B.V. » Poleled B.V. » Potmaat B.V. » Reflexiso - kdb » Safety Heat » Schaefer » Spiltrap Centrum B.V. » Stolker glas » Synroof B.V. » Vasto Natuursteen Projecten B.V.

Meer informatie: Meer informatie over Havebo Groep is te vinden via www.havebo.nl. STABULLETIN | 7

Risico

VAN HET VAK

auteurs: Ruben de Bruin (Senior Account Manager Construction, [email protected])

Verzekering- en risicomanagement,

een permanent proces Wet- en regelgeving, het risicoprofiel van uw onderneming en verzekeringsmogelijkheden zijn continu aan verandering onderhevig. Daarom is het van belang om periodiek en op een actieve wijze de verzekerings­contracten onder de loep te nemen. Want een gat in de verzekeringsdekking kan tot grote teleurstellingen en ongedekte claims leiden.

Schade De waarden van een verzekering bewijst zich in geval van schade. Stel, een aan­nemersbedrijf met 50 medewerkers heeft op een omzet van EUR 15 miljoen een aansprakelijkheidsverzekering voor bedrijven (AVB) met een limiet van EUR 2, 5 miljoen ingekocht. Er ontstaat een schade van EUR 3,5 miljoen. Dan blijft de betreffende ondernemer met een restclaim van EUR 1 miljoen zitten. Het is zeer de vraag of het bedrijf dit overleeft. Het verzekeringscontract geeft immers geen recht op een hogere uitkering. Dit kan in veel gevallen het einde van een onderneming betekenen. Risicoprofiel en kleine lettertjes Risico's kunnen ook schuilen in een gewijzigd risicoprofiel van een onderneming, bijvoorbeeld door uitbreiding van de activiteiten of aantrekken van nieuwe eigendommen. Verzekeringen moeten hierop getoetst worden omdat een verzekeraar het recht heeft te weten welk risico hij dekt.

[voorbeeld A]

De Aansprakelijkheid sverzekering Bedrijve n (AVB) van een aannemer in sloopen grondwerken wo rdt beoordeeld. He bedrijf heeft slechts t een verzekerde limiet van EUR 1.250.000 per aanspraak, gem aximeerd tot 2 kee r per jaar. Daarnaas heeft het een nog t beperktere limiet voo r brandgevaarlijke werkzaamheden na melijk: EUR 500.0 00 per aanspraak gemaximeerd tot 2 , keer per jaar. Gezie n de aard van de werkzaamheden is een verdubbeling van beide limieten minimaal noodzak elijk. Tevens kent deze AVB een beperkt limiet voor schade aan kabels en leidingen daar wa ar een volledige limiet op zijn plaats zou zijn. Belangrijk is dat de polis een uitsluitin g kent voor schade aan belendingen en voo r te slopen objecten. Bij dit bedrijf worden ook allerlei beperkte dek kingen aangetroffen daar waar het schad e door asbest betref t.

8 | STABULLETIN

] [voor beeld Blatiebedrijf

eveneens wordt ­ stal in n ee or Vo van de eling gedaan een beoord ri n g. ke ze er v ­ s kh ei d aa n sp ra ke lij t een blijkt naas Dit bedrijf and­ br iet voor beperkt lim ook n de he wer kzaam gevaar lijke rin ge ei rhoogd e nog een ve di voor hebben te sico n ge ei den. Het wer kzaamhe ­ EUR rhoogd tot ve t risico is s blijkt da al k aa pr r aans de polis in , 50.000 pe de al bepa ldaan aan . De beer niet is vo smaatregelen rg zo or vo , de geval van em no In ge verzekerde. de j bi t wijslast lig situatie. ongewenste schade, een

] [voor beeld Cvan

er ndig aannem een bouwku r aa rn is aa ol w De CAR-p de punten ld ld. Eén van ge ee re rd ge oo is be g wordt e de dekkin jn op ordt, is ho Dat kan zi . gekeken w ijn rm te ds ou rh ntee de ra on tijdens de ance of Gua ed Mainten eest nd m te Ex de n basis va de geeft atst genoem en m La . no ce ge an op en k Maint en kan oo g in ee kk nt de e g van Guara verregaand Bij de dekkin . n lis ve po ge n ge ee worden in en dekking dt niet alle de or w in ce t lig an Mainten oorzaak waarvan de xtended voor schade termijn (E ds ou derh on de rin de schade waa bouw- of r ook voor aa m geval ), t ce ijn. In da Maintenan de bouwterm or isico, vo pr t er lig tw het on oorzaak worden aan al te ijk t el ch og da m ge e di dient materialen ab ef jn pr zi n bouwtermijn maar ook aa ang van de en nv ed aa tr op de kan ver voor dus schade en waaraan vervaardigd . oudstermijn in de onderh

Aon is een wereldwijde financiële dienstverlener en zorgt ervoor dat ondernemende mensen verantwoorde risico's durven te nemen door deze inzichtelijk en beheersbaar te maken. Samen met STABU helpen en informeren ze over risico's en risicomanagement in de bouw. Huub Bredemeijer (Senior Account Manager Bouw, [email protected])

Maar ook kan de dekking van verzekeringen een minder ruime dekking geven dan wordt verondersteld. Het komt geregeld voor dat polisvoorwaarden beperkingen bevatten waarvan een ondernemer niet (meer) bewust is. Pas bij een schade loopt de onderneming tegen die beperkingen aan met de nodige frustratie en teleurstelling tot gevolg. Dan blijkt dat de 'kleine lettertjes' van de verzekeringspolis de onderneming fataal zijn geworden. Hoe richt ik een verzekeringsproces goed in? Allereerst is het van belang te bepalen met wie u zaken doet. Regel uw verzekeringen rechtstreeks bij een verzekeringsmaatschappij, via een tussenpersoon, een gevolmachtigde agent of een beursmakelaar. De rol en positie van de gekozen partij is mede bepalend voor de methode van samenwerken tussen de onderneming en de verzekeringsmaatschappij. Een verzekeringsmaatschappij heeft bijvoorbeeld een ander belang en een andere rol dan een beursmakelaar of een gevolmachtigde agent, die laatste mag handelen namens de

verzekeraar. Zo schrijft een beursmakelaar eigen verzekeringsvoorwaarden voor de verzekerde en de rol van een verzekeraar is om dekking te bieden. Een polis die is geschreven door een verzekeraar heeft daardoor een andere opzet en inhoud dan een polis die is opgesteld door een onafhankelijke beursmakelaar. Hij schrijft de voorwaarden samen met de klant. De selectie van de partij waarmee zaken wordt gedaan is dus stap 1! Na selectie van de partij, het maken van het risicoprofiel en het afstemmen van de verzekeringsproducten, kan er worden gestart met het zoeken van de juiste verzekeraar. De kwaliteit van de schadebehandeling, kennis van het type risico en rating zijn daarbij essentiële zaken. Een onafhankelijke (beurs)makelaar zal meerdere offertes aanvragen en samen met u de resultaten bespreken. Tevens voorziet hij in het beste advies en geeft helder aan tot waar de dekking strekt. Juist onverzekerde risico’s dienen goed op uw vizier te liggen. Dit proces dient periodiek herhaald te worden. Hierdoor houdt u als ­ondernemer altijd grip op uw risico­management en verzekeringen zodat uw verzekerings­ kosten marktconform blijven.

Uit de steigers In vervolg op het artikel(tje) in het vorige STABU-bulletin waarin een verandering werd aangekondigd voor het onderwerp ‘Te Vervaardigen Documenten’ brengen we u graag op de hoogte van de ontwikkelingen.

De komende uitgave van de STABU Catalogus 2012-2 zal rond eind augustus bij u op de mat vallen. In deze uitgave is een nieuw hoofdstuk 06 opgenomen, getiteld “Door de aannemer te vervaardigen documenten”. Tot op heden zijn deze onderdelen verspreid over aanvullende technische bepalingen, kortteksten en attributen in specificaties. Met de ontsluiting via Hoofdstuk 06 wordt de versnippering opgeheven. Met de aanpassingen zijn de volgende uitgangpunten in ogenschouw gehouden: • éénduidige vastlegging in de systematiek; • subindeling naar disciplines E/W/B; • specificatie inhoudelijk aanpassen aan de huidige ontwikkelingen; • afstemming met andere markt ontwikkelingen bv. STABU-Element en BIM; • éénduidige ontsluiting. Hiernaast vindt u de opzet van de nieuwe indeling van het Hoofdstuk 06 “Door de aannemer te vervaardigen documenten”. Een uitgebreide toelichting zal worden opgenomen in de verantwoording die wordt meegeleverd met de STABU Catalogus 2012-2.

06

Door de aannemer te vervaardigen documenten

06.41 06.42 06.43 06.44 06.45 06.46

Tekeningen Bouwkunde Berekeningen Bouwkunde Inspectie/Beproeving/Meting/Keuring Bouwkunde Revisiebescheiden Bouwkunde Opleveringsbescheiden Bouwkunde Werk-/Uitvoerings-/Onderhoudsbescheiden

06.51 06.52 06.53 06.54 06.55 06.56 06.57 06.58

Tekeningen/Schema Werktuigbouwkunde Berekeningen Werktuigbouwkunde Beproeving Werktuigbouwkunde Inregelen Werktuigbouwkunde In bedrijf stellen Werktuigbouwkunde Bescheiden Werktuigbouwkunde

06.61 06.62 06.63 06.64 06.65 06.66 06.67 06.68

Tekeningen/Schema Elektrotechniek Berekeningen Elektrotechniek Beproeving Elektrotechniek Keuring/Inspectie Elektrotechniek In bedrijf stellen Elektrotechniek Bescheiden Elektrotechniek

06.71 06.72 06.73 06.74 06.75 06.76 06.77 06.78

Tekeningen/Schema Transport Berekeningen Transport Beproeving Transport Keuring/Inspectie Transport In bedrijf stellen Transport Bescheiden Transport

Instructie/Opleiding Werktuigbouwkunde

Instructie/Opleiding Elektrotechniek

Instructie/Opleiding Transport

STABULLETIN | 9

Voor in uw agenda! In één oogopslag kunt u zien welke beurzen, opleidingen en cursussen bij STABU in de komende periode gepland staan.

» 12 juni 2012

• Cursus Bestekken lezen » 13 juni 2012

• Cursus UAV 2012 » 14 juni 2012 • Cursus Garanties in de bouw » 4 september 2012 • Cursus STABU-bestekssystematiek » 6 september 2012

• Cursus Verzekeringen in de bouw » 11 september 2012

• Opleiding Bestekschrijver, start groep 1 » 13 september 2012 •Opleiding Bestekschrijver, start groep 2 » 18 september 2012

• Cursus Nieuwe samenwerkingsverbanden in de bouw » 19 september 2012

• Cursus UAV 2012 » 25 september 2012

• Cursus STABU Bestekken lezen » 27 september 2012

• Cursus Actualiteit in wet- en regelgeving (B&U) » 9+10 oktober 2012 • Opfriscursus Bestekschrijver » 16 oktober 2012 • Cursus STABU-bestekssystematiek » 17 oktober 2012 • Cursus UAV 2012 » 18 oktober 2012 • Cursus Garanties in de bouw » 26 oktober 2012 • Cursus Effectieve communicatie in de bouw » 30 oktober t/m 1 november 2012 • Cursus De rol van standaardvoorwaarden » 6 november 2012 • Cursus STABU Bestekken lezen » 8 november 2012

• Cursus Verzekeringen in de bouw » 14 november 2012

• Cursus UAV 2012 » 20 november 2012 • Cursus Nieuwe samenwerkingsverbanden in de bouw » 27 november 2012 • Cursus STABU-bestekssystematiek » 28 november 2012 • Opleiding Bestekschrijver, start groep 3 » 29 november 2012 • Cursus Actualiteit in wet- en regelgeving (B&U) » 11 december 2012 • Cursus STABU Bestekken lezen » 12 december 2012 • Cursus UAV 2012 » 13 december 2012 • Cursus Garanties in de bouw

10 | STABULLETIN

Acceptatie STABU-Element vordert gestaag! Voor de STABU Standaard "Werksoorten" zijn al ruime tijd software-applicaties beschikbaar. Die worden geleverd door Brink Automatisering BV, De Twee Snoeken Automatisering BV, DUNCAN Automatisering bv, KPD Automatisering en Kubus architectural solutions. Binnenkort komt Systhema hierbij.

Voor de nieuwe Standaard STABU-Element hebben de volgende bedrijven met STABU een gebruiksrechtovereenkomst afgesloten: Acto Informatisering B.V., Archidat, Brink Automatisering BV, Dolmen

De zoekmachine voor bouw-, infra- en installatiekennis

S­ oftware, Stichting ISSO, ICN Solutions BV, Itannex, Intrisio BV, Kubus architectural solutions, Stichting Bouwkwaliteit, Kraan Bouwcomputing, Het Facilitair Bureau, CAD Visual/Oadis, A-label IT/VIAC, Systhema en Zeeboer. Verder lopen er gesprekken met SdU en CADAC. Dit is de aanzienlijke lijst maar er is nogal wat verschil in het tempo van de implementatie. Enkele softwarebouwers werken aan de koppelingen tussen hun CAD-applicaties en deze STABU Standaard om binnen het BIM-concept de relatie tussen CAD-informatie, specificaties en kosten te kunnen vastleggen. Voor de derde, zeer recent opgeleverde Standaard "Gebouwen en ruimten" bestaat op dit moment nog niet zoveel belangstelling maar de eerste reacties uit de vastgoedbeheerdershoek en facility management zijn positief. Met behulp van enkele demoprojecten wil STABU de mogelijkheden van deze derde BIM-standaard beter communiceren/ demonstreren en geïnteresseerde partners bereiken. BIM Workshops De twee eerder door STABU georganiseerde BIM Workshops waren in de ogen van de grote aantallen deelnemers een succes. De praktische demonstraties van BAZ uit Zwolle, ondersteund door software-­ applicaties van Brink Automatisering die al met de STABU Standaarden werken, toonde aan hoe vandaag al voordeel gehaald kan worden uit goede praktische BIM-toepassingen. Gezien de grote belangstelling zullen er na de zomervakantie nieuwe workshops georganiseerd worden. Bouwbreed Informatiesysteem Eind dit jaar starten de praktische gebruikstesten van het nieuwe STABU-product Bouwbreed Informatiesysteem. STABU verwacht dat het totale systeem in het eerste kwartaal 2013 operationeel zal zijn en dat alle partijen in de bouw hiervan gebruik gaan maken. Het Bouwbreed Informatiesysteem wordt voor iedere licentiehouder ontsloten via internet en geeft toegang tot een grote hoeveelheid informatie zoals het Kennissysteem Bouwrecht, het Kennissysteem Techniek, de drie STABU-BIM Standaarden inclusief de bijbehorende specificaties en de geïntegreerde fabrikantenspecificatie en fabrikanteninformatie. De ontsluiting via dit Bouwbreed Informatiesysteem wordt in nauw overleg met de toekomstige gebruikers ontwikkeld (zie elders de oproep in dit bulletin) opdat het precies op de informatiebehoefte van de toekomstige gebruikers aansluit. Meer informatie ir. M.L.A.M. van Hezik, tel. 0318 - 63 30 26 of [email protected].

Met Wizer doorzoek je eenvoudig in 1 keer in relevante bouw-, infra en installatiekennis. Wizer bevat handige zoekfuncties. Zo kun je bijvoorbeeld in specifieke kennislocaties zoeken, zoek-resultaten filteren en zoekvragen bewaren. Wizer houdt je dan op de hoogte als er nieuwe documenten zijn die aan je zoekvraag voldoen.

Vind elke dag je vakkennis snel met wizer.nl STABU is een van de aangesloten kennisleveranciers bij Wizer.

STABULLETIN | 11

Vanuit een eigen adviesbureau adviseert Pim Herber zowel aannemers als opdrachtgevers zonodig procedeert hij zaken uit bij de Raad van Arbitrage voor de Bouw. In deze rubriek gaat hij in op de dagelijkse - met name juridisch getinte - bouwpraktijk.

Recht van

Hoeveelheden De UAV 2012 kennen, net als de U.A.V. 1989, drie soorten hoeveelheden: verrekenbare hoeveelheden, geschatte hoeveelheden en hoeveelheden die noch verrekenbaar, noch geschat zijn. Meestal gaat de afrekeningen van deze hoeveelheden wel goed, maar het komt met regelmaat voor dat partijen met elkaar in clinch liggen over de wijze waarop hoeveel­ heden moeten worden afgerekend.

Onlangs moest de Raad van Arbitrage een geschil beslechten dat ging over geschatte hoeveelheden die in §38 lid 2 van de UAV 2012 worden behandeld. Kort samengevat komt deze bepaling erop neer dat de eerste 10% van de afwijking niet wordt verrekend. Alleen als de werkelijke hoeveelheid boven of onder de geschatte hoeveelheid + 10% uitkomt, wordt de afwijking die boven deze hoeveelheid + 10% uitkomt, verrekend. Dus: als de geschatte hoeveelheid 100 is en de werkelijk verwerkte hoeveelheid is 130, dan wordt 20 verrekend. De eerste 10 overschrijding moet de aannemer voor zijn rekening nemen. Het geschil ging om het volgende. Tussen partijen was een overeenkomst van aanneming gesloten voor de realisatie van een woontoren, een woonzorggebouw en een ondergrondse parkeergarage. Voor zover hier relevant waren in het bestek twee hoeveelheden genoemd. 1. Hoeveelheid conform opgave leverancier.

constructie was met een ingeklemde schilvloer met schijfwerking voor afdracht van de horizontale krachten naar de fundering. Bij het berekenen van de hoeveelheid wapening had (de leverancier van de) aannemer hiermee geen rekening gehouden en daarom de benodigde hoeveelheid wapening voor de opstort te laag ingeschat. Dat kan uiteraard niet voor rekening van de opdrachtgever worden gebracht. Dat is alleen anders als de opdrachtgever verkeerde informatie heeft verschaft op basis waarvan de aannemer de hoeveelheid heeft uitgerekend, maar daar was hier geen sprake van. REKENTIJD Tot slot betoogde de aannemer nog dat van haar in redelijkheid niet gevergd kan worden dat zij bij inschrijving al zo’n diepgaande berekening maakt. Ook dat betoog verwierpen arbiters. Daarmee kan een rekenfout van de aannemer niet worden weggepoetst. Ikzelf voeg daar aan toe dat het bij Design and Build contracten uitgangspunt is dat de aannemer al in de aanbestedingsfase ontwerpwerkzaamheden moet verrichten. In dat licht doet het argument van de aannemer erg vreemd aan.

§38 LID 2? In het bestek was bepaald dat “de ramingen van o.a. de schilvloeren met opstort zijn conform opgave van de leverancier”. Aannemer betoogde dat de door de constructeur van zijn leverancier geraamde hoeveelheid wapening voor de opstort van de schilvloer een geschatte hoeveelheid was conform §38 lid 2 UAV 2012. Arbiters verwierpen dat betoog en dat was voorspelbaar. §38 lid 2 UAV 1989 bepaalt immers dat het bij geschatte hoeveelheden gaat om hoeveelheden die in het bestek zijn genoemd en zijn aangeduid met de woorden “naar schatting”, “ongeveer” of dergelijke aanduidingen. Van dit alles was hier geen sprake. §38 LID 3? Vervolgens oordeelden arbiters dat dit een hoeveelheid was conform §38 lid 3 U.A.V. 1989. Dat is volgens mij een onjuist oordeel. In dit lid staat dat, als een hoeveelheid noch geschat, noch verrekenbaar is, iedere afwijking als een bestekswijziging wordt verrekend. Bij §38 lid 3 gaat het m.i. om een hoeveelheid die in het bestek is genoemd. Een hoeveelheid die door of namens de aannemer wordt berekend, is geen hoeveelheid conform §38 lid 3. Als dat wel zo zou zijn, dan zouden wijzigingen van door de aannemer zelf uitgerekende hoeveelheden bestekswijzigingen opleveren en dat is natuurlijk niet juist. MISCALCULATIE Vervolgens stellen arbiters vast dat sprake is geweest van een miscalculatie van de aannemer. Bij de inschrijving was duidelijk dat het uitgangspunt een 12 | STABULLETIN

'Wie beslist welke hoeveelheid juist is en op basis van welke regel? En wie neemt een foute hoeveelheid voor zijn rekening?'

SPREKEN

» vervolg van pagina 7

door mr. W.J.M. (Pim) Herber

Wel dient naar mijn mening de aanbesteder bij de aanbesteding de aannemer voldoende rekentijd te geven om de benodigde ontwerpwerkzaamheden te verrichten. Dat is ook in zijn eigen belang: te weinig rekentijd leidt tot onverantwoorde inschrijvingsommen en dus tot een heleboel geschillen tijdens de uitvoeringsfase. 2. Hoeveelheid wapeningstaal in het in het werk gestorte beton. Arbiters stelden vast dat het hier wel om een geschatte hoeveelheid ging. Aannemer betoogde dat de 10% marge in dit geval onbillijk was omdat het krachtenspel haar onbekend was en zij de door de opdrachtgever geschatte hoeveelheid niet kon controleren.

­ oeveelheid tot onredelijkheid van de marge leidt, te meer niet nu de overschrijh ding/onderschrijding ruimschoots binnen de marge van 10% is gebleven”. Daar kan je ook anders over denken. Een aanbesteder handelt m.i. niet juist als hij een geschatte hoeveelheid in het bestek noemt die voor de aannemer in het geheel niet controleerbaar is. Een aanbesteder moet een calculeerbaar bestek maken en dat doet hij niet door een geraamde hoeveelheid in het bestek op te nemen waarbij de aannemer de juistheid van de raming niet kan verifiëren.

'Een aanbesteder moet een calculeerbaar bestek maken en dat doet hij niet door een geraamde hoeveelheid in het bestek op te nemen'

Arbiters oordelen hierover dat de aannemer bij haar begroting rekening dient te houden met een mogelijke afwijking van die hoeveelheid van 10% voor haar eigen rekening. “Niet valt in te zien dat het niet vooraf kunnen controleren van die

Een slechte aanbesteder zou misbruik kunnen maken van de marge van 10% door in het bestek geschatte hoeveelheden op te geven die systematisch zo’n 9% te laag zijn ingeschat. Dergelijke praktijken kunnen alleen worden voorkomen als de aanbesteder gegevens of uitgangspunten verstrekt waarmee de aannemer in ieder geval op hoofdlijnen kan controleren dat de geschatte hoeveelheid juist is.

Over de auteur De heer mr. W.J.M. (Pim) Herber is na zijn rechtenstudie in Amsterdam eigenlijk bij toeval in de bouwnijverheid terecht gekomen. Als directiesecretaris en bedrijfsjurist heeft hij enige tijd bij een aannemer gewerkt. Daarna zijn de werkzaamheden bij een van de voorlopers van Bouwend Nederland, het Nederlands Verbond van Ondernemers in de Bouwnijverheid (NVOB) voortgezet. De kennis van de aannemerij is via een groot advocatenkantoor in Amsterdam aangevuld met ervaring vanuit het oogpunt van de opdrachtgevers. Vervolgens is Pim Herber benaderd door de toenmalige Directie Coördinatie Bouwnijverheid van Ministerie VROM voor het herzien van regelgeving op aanbestedingsgebied. Voor zijn functie van rijksambtenaar had hij voldoende juridische bagage en relaties in de bouw om hieraan gehoor te geven. De heer Herber is momenteel op diverse fronten actief. Naast het lesgeven, via organisaties als STABU en BOB, heeft hij eigen adviesbureau opgezet van waaruit hij zowel aannemers als opdrachtgevers adviseert en zaken zo nodig uitprocedeert bij de Raad van Arbitrage voor de Bouw. Hij publiceert regelmatig in het Tijdschrift voor Bouwrecht en in andere bladen.

STABULLETIN | 13

rode draad

l

Het Bouw Informatie Model (ook Building Information Model) ofwel BIM is een manier van ontwerpen en bouwen waarbij het gebouw of constructie in een 3D-model en databank wordt opgebouwd. Daarbij is de focus vooral gericht op de ontwerp- en realisatiefase. Een gemiste kans volgens Edgar van den Broek van Brink Groep.

l

STABU-Elementencodering als

Enkele decennia is Brink Groep leverancier van op STABU² gebaseerde besteksverwerkende software. Als senior kostenadviseur binnen het advies­ bureau van Brink Groep is Edgar van den Broek nauw betrokken bij de ontwikkelingen op het gebied van Bouw Informatie Modellering. Recent heeft hij ook een presentatie verzorgd op de BIM Workshops van STABU, waarmee het BIM-model in de praktijk werd getest op de koppeling met calculatiesoftware en kostencontent. Van den Broek zegt daarover: "Bouwkundig Adviesbureau Zwolle (BAZ) heeft voor de workshops een model gemaakt waarbij gebruik is gemaakt van de elementencodering volgens STABU. Met dit model zijn we gaan rekenen met de kostencontent die Brink heeft gemaakt voor IBIS4BIM. Zonder enig vooroverleg bleek dat 90% van de informatie - zonder tussenkomst van de gebruiker - kon worden 'herkend' door de software, op basis van de elementencodering. De overige 10% kwam door de interpretatie van een code. Om een voorbeeld te geven, het is mogelijk om een 'constructieve wand' zowel bij 'wanden' te plaatsen als bij 'constructies." Standaard Elementen STABU heeft de bestaande Elementenmethode (NL/SfB, tabel 1) uitgewerkt waarbij het braakliggende terrein tussen de elementen en de ontbrekende kleine onderdelen is ingevuld. Met deze standaard kan de informatie van een project opgebouwd worden van grof naar fijn, van prestatie-eisen naar complete bouwkundige en installatietechnische detaillering en uitwerking. Aan alle decompositieniveaus van het bouwproject kunnen eisen gesteld worden die later in technische oplossingen vertaald kunnen worden. 14 | STABULLETIN

'Zonder enig vooroverleg bleek dat 90% van de informatie kon worden herkend.'

Door gebruik van deze standaard kan direct een relatie gelegd worden tussen CAD-tekeningen, ­bestekken, planning, inkoop en kostenramingen, etc. Van den Broek: "Uniforme codering is van ­essentieel belang voor de communicatie. Wij - als Brink Groep - hebben in een vroeg stadium de STABU-Elementencodering omarmd en hebben daarop onze kostencontent afgestemd. We stemmen onze adviesproducten af op de e­ lementencodering die we daarin geïmplementeerd hebben." Het bouwen van een kostenbibliotheek kost veel tijd en energie. Een van de opties bij de software IBIS4BIM is de aanschaf van kostencontent. "Hiermee maakt zowel de architect als de aannemer een vliegende start. De architect wil weten of zijn ontwerp voldoet aan het beschikbare budget, de aannemer gaat daarmee aan de slag waarvoor de juiste prijs op de juiste regel moet staan. Conclusie is dat men daarvoor de standaard elementencodering moet hanteren. Met de extra posities in de codering is direct te zien of het een houten, aluminium of kunststof kozijn is. Dat is voor een kostendeskundige van belang."

Vakkennis De heldere structuur van de elementenmethode is toegankelijk gemaakt waarmee transparantie is gegarandeerd voor de samenwerkende partijen. De kostenadviseur van Brink Groep vult aan: "Ik vind het belangrijk dat de ­modelleur met vakkennis wordt gevoed. Een uitleg van de ­gekozen paden die zijn bewandeld om te komen tot een woningof utiliteits­gebouw lijkt evident. In de praktijk blijkt deze ­overdracht van gedegen vakinhoudelijke kennis niet vanzelfsprekend te zijn om het model op de juiste manier te kunnen ­toepassen en interpreteren."

"De BIM-werksystematiek valt voor mij als een grote steen binnen de vijver van ketenintegratie.

Kringloop "De BIM-werksystematiek valt voor mij als een grote steen binnen de vijver van keten­integratie. Voor sommige partijen is BIM ontstaan uit overlevingsdrang om de concurrentie een stap voor te blijven. Sommige partijen hebben bewust gekozen om langer te wachten. Maar iedereen hapt een keer toe." In principe is de informatie binnen BIM bedoeld voor het gehele bouwproces, dus vanaf de initiatieffase tot en met de sloop. "Het is alleen jammer dat met bimmen vooral gekeken wordt naar de eerste drie jaar van het object, de ­ontwerp- en realisatiefase. Voor de resterende (minimaal) 25 jaar exploitatiefase - is het model ook verrijkt met informatie voor onderhoud c.q. facility management. Hoewel we snel resultaten willen boeken voor de opdrachtgever, moeten we ook de vervolgfasen meepakken en dus een model voor de gehele levensduur van een object kunnen inzetten. Uiteraard moet het model daarvoor goed worden onderhouden. Het is niet alleen een zaak van goed uit de startblokken komen, we moeten ook de hele wedstrijd uitlopen", aldus Edgar van den Broek kostenadviseur van Brink Groep in Leidschendam.

E. van d en Broe k | Brin k Groep

STABULLETIN | 15

Klein nieuws dat we u toch niet wilden onthouden.

Korte Berichten

NAi (Nederlan ds Arch

itectuurin stit

uur) Voor iede reen met interesse in architec Architectu tuur biedt urinstituu t NAi insp het Nederl gen, deba ir ands e re n d e tentoon tten en ed stellingen ucatieve a , lezinctiviteiten . In het NA i zijn mee stal drie v zien. In erschillen de nieuw de tentoo e nstellinge permanen kunnen 1 n te te tentoo 00 topstu nstelling kken uit d Schatkam worden b e o m er v angrijke co ewonderd llectie van . De Schatk h Nederland e amer toon t NAi se archite t werk van ctuurgesc iconen uit Oud. De S h ie d de e nis zoals chatkame Cuypers, r is ingede D u verwijzen d o e k en ld in zes th naar de N ematische ederlandse clusters d architectu ie urtraditie . Eén zo’n typisch N ederlandse De unieke traditie is samenwe sociale w rking tuss oningbou corporatie e n w. overheid, s en archit particulie e c te n re woning le idt tot ste te oploss ­ eds nieuw ingen. Ee n voorbe e en onve eld hierva van De K rw a chlerk (Amst n zijn de erdamse woningblo de arbeid sc k h k o e o n l) die ook w ers werde el paleize n genoem rimenteerd n voor d. Een an dere trad rift van N itie is de ederlandse tweehond expea rc h itecten d erd jaar te ie de afg lkens tot heeft gele e lo v e pen rn ieuwingen id zoals he in de arch t wereldb itectuur eroemde experime nt van De Stijl. Het NAi is Meer info gevestigd rmatie aan Muse umpark 2 5 te Rotte Meer info rdam. rmatie ov de nieuwe er de verb tentoonst o u wing en ellingen is te vinden op www.n ai.nl

es g e l l o c t s a G

n n docente rzoeken va ve U B A ST e ereid n ontvangt het voorb ij b Regelmatig e ti a or form U om vo llende in van STAB om aanvu d o b n a a t verzorgen ssen. He lleges te co st van de le ga s ti gra k. nstellingen gretig aftre onderwijsi ssen vindt le e d ) st a a n tijdens (of atie Meer inform ting over re toelich Voor nade contact eges kan ll co st a g de et: genomen m worden op iltenburg M . (Henny) .M .H H . g in ) 63 30 26 tel.: (0318

16 | STABULLETIN

Help desk

Stich ting S TABU antw biedt oord de he op m lpend de m o gelijk e han ogelij e k v d bij h r agen eden word het v via d van d en d inden e a e gelijk S S T van e T techn A A BU-h s vele BU-sy en ische e lp s t d e v e m r a s o a g k n tiek in . Naa en b regelg derw eantw st erpen eving algem oord , a . He ene z certifi dmin t o v in a e cerin a r inh , istrati ntal g is sig oude eve vrage word nifica lijke, n ov b en ge e p n a er w t toeg lingen publi de w et- e enom ceerd , n ebsite n en. D orme in de . e me r in vrage g est ge nrubr e n stelde iek va vrage n STA n BU-b ulleti n en

Vrag tel.: ( en? 0318 e-ma webs ) 63 3 il: pos ite: w 0 t m 26 ww.s aster tabu. @sta org/S b u .nl TABU Helpd esk

Besteksbeoordelin g

Regelmatig ontvang t STABU van licentie houders de vraag of een mogelijkheid be er staat om een beste k te laten controler Als STABU diens en . tverlening is ee n dergelijk gevra ag besteksbeoordeling de uiteraard mogeli jk. Het enkelzijdi afgedrukte, opge g stuurde bestek wo rd t da n do or een STABU-medewerke r (vooraf) van co mmentaar voorzie en (in maximaal n een halve dag) met de opsteller(s besproken. De be ) commentariëring en de behandeling ervan vindt in begin sel plaats bij Stich ting STABU te Ede. Meer informatie ing. H.H.M. (Henny ) Miltenburg tel.:(0318) 63 30 26 e-mail: hmiltenbur [email protected]

LinkedIn aag met en wil zich gr door de bouw en or n. vo t aa rden verbinde STABU best en geïnteressee n te an kl s, er ud lezen, haar licentieho aten, nieuws nt hier mee pr ku u en n in ed n, en stelle aa Ook via Link er kunt u vrag rd ve En n. ze n! le rote aankondigingen netwerk verg maar ook uw , en m ne edin el nk de Li ons op discussies uit om zich met e rt ha n va u n dige or! Kortom; wij no en gingen u vo im 550 person Ru n! te verbinde gericht is netwerk dat l aa ci so el is n virtue n de website LinkedIn is ee rijkste doel va ng la be t He e) n. elijk op vakmense van elkaars (zak te laten maken k ui br ge n die n re de de met an geregistreer acten te leggen nt co or do t ur be netwerk. Dat ge t. uw men vertro de relaties van cte contacten, re di t ui d uw e opgebo kunnen behalv Een netwerk is deze personen Al . ts or vo zo en troductie die contacten, iden via een in erk ook uitbre tw ne jn zi of delijnsnetwerk direct haar rste- of twee ee t he in s door een reed actpersoon. aanwezige cont van STABU bruikersgroep ge de er ov en Voor vrag men: u contact opne Linkedin kunt

op

Diana Kervel 30 26 tel.: (0318) 63 stabu.nl e-mail: dkervel@



Naast de geslaagde cursisten staat links op de foto hoofd opleidingen van Stichting STABU, t.w. de heer ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg. De overige cursisten uit deze groep zullen in juni 2012 het examen afleggen.

STABU m@il

Het is ook mo gelijk o in uw m rege inbox lmatig t e krijg nieuws digitale en. ST over ST nieuws A B ABU U brief in heeft genaam h h ie e rvoor t leven g d. Re een eroepe gelmati worden n, STAB g zal Um@il over z d a arin ogenaa gebruik geïnfor mde S ersdage meerd TABU-e n , venem nieuwe worden enten uitgave actuele zoals n, beu zaken in en de rzen, e een ko aandac t c . r Zo t artike ht ­gev die op l weerg estigd onze w e o g p even uitgebr ebsite eidere 6x per staan. artikele STABUm jaar ve n rzonde @il wo u de in n naar rdt ong formati alle ge eveer e ïn o t ok ontv eressee website angen, rden. W van STA meldt u ilt BU, ww zich aa w.stabu n via d .org. e

ding i e l p O en d g er a v j a i l r s h c Ge s Bestek

set cursu p van h e o r g e d t eers olgen e eeft de d. De v h g 2 le 1 e 0 fg 2 rd ei na Op 8 m iplomee t exame m - ged 2012 he u / t a 1 1 d 0 ie 2 ilst, de naf d seizoen n) van H a zich - va h o n e (J g . o J.C nm de heer a) Rijks. persone r I.J. (Ilj oemen: e n e r h e v e ij d r ch de, besteks Kemena ré) van d n lt alle (A . ehande b heer A.J r e v ij r ch ken. De besteks ctbestek ssionele je fe ro ro p p n t a to peeld llen v leiding en inges et opste h rd r o o Deze op w o v n llen ct ka 800 dee onderde dat dire ben ruim zodanig relevante b is e h g n in o e leid ata vo r p hed n de op e startd jk. Tot o ti D k . n ra opzet va p te eslo n in de ber (don volg afg deringe goed ge 3 septem 1 t e ), op veran g m a g d ins leidin mber (d deze op 11 septe nemers n ij z g idin ag). we ople (woensd e de nieu er 2012 b m e formati v o n 28 n Meer in e ) g a rd de abu.org www.st

STABULLETIN | 17

van goede

KWALITEIT!

Door: Lodewijk Niemöller, Directeur stichting KOMO

Met KOMO naar de Champions League Ik mag graag het voetbal volgen en dan in het bijzonder de ontwikkelingen bij Feyenoord. Aan het begin van het seizoen leek het bij die club een aardige opgave om in het linkerrijtje te eindigen en nu gaat er volgens mij al lichte teleurstelling ontstaan als de Champions League niet gehaald gaat worden. Het kan raar lopen. Soms zie ik daar wel eens parallellen mee in de berichtgeving over KOMO. Een jaar geleden kreeg ik regelmatig de vraag of KOMO overbodig zou worden als gevolg van de veranderde rol van het CE in de Bouwproductenverordening per 1 juli 2013. Inmiddels hoor ik daar niemand meer over en zie ik certificering steeds meer als hét instrument voor de toekomst gepresenteerd worden.

Zo verscheen onlangs de houtskoolschets van het door minister Spies in­­­gestelde Bouwteam, dat de vraag moet beantwoorden hoe de woning- en utiliteitsbouw sterker uit de crisis kan komen. Haar eerste advies betreft een excellente uitvoering. Iets waar het nu nog aan ontbreekt, volgens het team. Om dit te bereiken stelt het Bouwteam onder andere voor om ­“experimenten te starten met betrekking tot de ­introductie van integrale garanties en procescertificering (inclusief transparante informatie terzake)”. Het team wil uiteindelijk namelijk gefragmenteerde productcertificering te koppelen aan of uit te breiden met integrale procescertificering. Een punt wat KOMO vanzelfsprekend aanspreekt en waar we ook al tijden voor pleiten.

'Een aantal vergunningen in de zogeheten 'doorbraakgemeenten' worden geschrapt'

Burger goedkoper uit Een andere interessante aanbeveling die gedaan wordt, is de “start van een experiment met betrekking tot meer ingrijpende veranderingen in de bouwregelgeving (onder andere private bouwplantoetsing), in samenhang met de realisatie van vernieuwingen in de bedrijfstak (integrale private garanties en product-/procescertificering) en in aansluiting op de adviezen van de commissie Dekker” (‘privaat wat kan en publiek wat moet’). Ook op het gebied van de private bouwplantoetsing en toezicht op de bouwplaats denken wij dat er voor KOMO een grote rol is weggelegd. In dat kader is het ook interessant om te zien wat er in de gemeente Eindhoven gebeurt en waar recentelijk over bericht is. Eindhoven wil zo snel mogelijk aan de slag met een modernisering van de bouwvergunningverlening. Hoe? Door enerzijds de bouwtechnische toets en het bouwtoezicht over te laten aan gecertificeerde partijen, maar anderzijds door veel meer gebruik te gaan maken van door de overheid erkende gecertificeerde procescertificaten en certificaten voor 18 | STABULLETIN

complete bouwwerken en/of bouwdelen. Deze manier zorgt voor een betere verdeling van de verantwoordelijkheden. De gemeente verwacht zo op korte termijn een flinke efficiëntieslag te maken en de burger zal goedkoper uit zijn. Doorbraakgemeenten De nieuwe koers in Eindhoven betekent allereerst dat een aantal vergunningen is geschrapt. Ten tweede biedt

Bestekschrijvers zijn een zeer belangrijke doelgroep van het KOMO-keurmerk. A­uteur Lodewijk Niemöller gaat in deze rubriek in op de ontwikkelingen rondom KOMO, ­certificering en kwaliteitsverklaringen.

de gemeente aanvragers van een vergunning de mogelijkheid om samen met gecertificeerde bedrijven zelf de verantwoordelijkheid te nemen voor (onderdelen van) het vergunningproces. Deze veranderingen maken onderdeel uit van de maatregelen die een aantal zogeheten ‘Doorbraakgemeenten’ gezamenlijk voorstellen en uitproberen, om het werkgebied tussen overheid en bouwsector klaar te maken voor de toekomst. Eindhoven is de landelijke trekker voor de activiteiten en experimenten op het gebied van het overlaten van de bouwtechnische toets en het bouwtoezicht aan gecertificeerde partijen. Voor de volledigheid is het aardig te vermelden dat andere gemeenten aan de slag zijn met de vereenvoudiging van het toetsing- en indieningskader voor lichte bouwactiviteiten, meer terughoudendheid in de bestemmingsplantoets en het waar mogelijk minimaliseren van bestemmingsplanhandhaving.

Maar als eerste stap adviseer ik iedereen om eerst goed te kijken wat we allemaal al hebben. Als de erkende kwaliteitsverklaringen voor producten, processen en bouwdelen worden gebruikt zoals ze bedoeld zijn, vormt dat voldoende bewijs en is daarom geen toetsing meer nodig. Dan is er al een grote efficiency slag bewerkstelligd. Sterkere bouwsector U ziet het. Zowel de gemeente Eindhoven en de andere Doorbraakgemeenten, als het Bouwteam hebben nadrukkelijk het vizier op de toekomst gericht én pleiten voor certificering om enerzijds tot een betere bouwkwaliteit te komen en anderzijds om het proces van vergunningverlening en handhaving efficiënter te kunnen organiseren. U zult het mij vast niet kwalijk nemen dat ik voor ‘certificering’ KOMO lees. Als marktleider op dit gebied in Nederland zullen wij er in ieder geval alles aan doen om te zorgen dat (proces)certificering in de toekomst tot een efficiënter en beter bouwproces, maar vooral ook tot een sterkere bouwsector, gaat leiden. Reageren op deze column? Graag! Via [email protected]

Officiële overhandiging STABU-Standaard 2012 Tijdens het grote UAV-congres op 15 maart 2012 is de STABU-Standaard 2012 officieel overhandigd aan het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in de persoon van Secretaris Generaal mevrouw R. van Erp-Bruinsma (op foto links). Daarmee kan de UAV 2012 dagelijks toegepast gaan worden in de praktijk. De UAV is het belangrijkste contract in de Nederlandse bouw en dekt ongeveer 70% van de jaarlijkse bouwomzet ad € 80 miljard af.

In de STABU-Standaard 2012 is zowel de basiskwaliteit voor de woning- en utiliteitsbouw vastgelegd als het standaardcontract UAV. Om de gebruikers van deze standaard snel te informeren over de verschillen tussen de U.A.V. 1989 en de UAV 2012 zijn beide contracten naast elkaar afgedrukt, op de linkerzijde de tekst van de U.A.V. 1989 en op de rechterzijde de nieuwe tekst van de UAV 2012.

Algemeen directeur Stichting STABU biedt de STABU-Standaard 2012 aan op het UAV-congres op 15 maart 2012 aan het ministerie van BZK

Belangrijk Dit boekwerk maakt deel uit van de contracten die op basis van de nieuwe UAV 2012 worden afgesloten en dat betekent dat alle partijen hierover moeten ­kunnen beschikken. Losse exemplaren zijn daarom te bestellen bij Stichting STABU (www.stabu.org/STABU-uitgaven/STABU-Standaard). De kosten bedragen € 85,-(exclusief 6% BTW en inclusief verzendkosten). STABULLETIN | 19

VISI als hoeksteen van de bouwsector Beide kennisinstituten CROW en STABU hebben een transitie doorgemaakt van beheer- naar een innovatieplatform. Beiden kijken met de opgedane kennis van gestructureerde gestandaardiseerde systematieken kritisch naar de toekomst van open standaarden. Staat het raam van acceptatie ervan op een kier of staat de deur wagenwijd open?

Voor een succesvol verloop van een bouwproject is een goede verdeling van verantwoordelijkheden van doorslaggevend belang. De rollen in VISI vormen de basis voor heldere en eenduidige communicatie- en informatieoverdracht in organisaties en (bouw)projecten. Met deze algemeen geaccepteerde en sectorbrede standaard kunnen alle communicatieafspraken gestructureerd, bewaakt en bewaard worden.

Internationaal Radboud Baayen, hoofd technische zaken van STABU vult aan: "Op het gebied van bouwprocesmanagement heeft Nederland internationaal gezien veel belangstelling. Als gevolg hiervan is internationaal het initiatief genomen om de principes van de VISIstandaard op te nemen als ISO-standaard onder nummer en titel ISO 29481 “Building Information Models-Information Delivery Manual (IDM). Met deze internationale norm wordt aangesloten op de internationale samenwerking binnen buildingSMART. Deze organisatie beheert en promoot naast de IDM ook de IFD (voor objectenbibliotheken) en IFC standaard (voor 3D modellen)."

De VISI-kerngroepen van de grond, weg& waterbouw (gww) en van de burger- & utiliteitsbouw (b&u) hebben afgesproken om gezamenlijk een programma uit te werken om VISI als digitale communicatiestandaard bouwbreed te gaan implementeren. VISI wordt al ruim zes jaar succesvol toegepast in gww-projecten. Steeds vaker vragen partijen in de B&U-sector ook om het gebruik van VISI. Tussen de beide kerngroepen is de afspraak gemaakt om de kennis en ervaring van de gww-sector met VISI in te zetten in de b&u. Binnen de VISI-kerngroepen worden ­afspraken gemaakt over digitale communicatie in bouwprojecten. Door ­toepassing van op VISI-systematiek ­gebaseerde software wordt alle (digitale) correspondentie op een snelle, efficiënte en eenduidige manier vastgelegd en ­kunnen afwijkingen, wijzigingen en documenten in bouwprojecten gemakkelijk worden bewaakt. In de VISI-stuurgroep wordt samenwerking met betrekking tot ­implementatie voor VISI op strategisch niveau besproken. Jan-Pieter Eelants, projectmanager bouwprocesmanagement van CROW: "VISI is in de gww-sector als standaard geaccepteerd. Sinds 2006 hebben meer dan 40 opdrachtgevers VISI-communicatie voorgeschreven. Begin 2012 werd VISI al in meer dan 2.000 bouwprojecten gebruikt. De afgelopen twee jaar heeft het gebruik zich verdubbeld. Dit zijn met name projecten in de gww-sector. Maar ook in de burger- & utiliteitsbouw en installatiebranche groeit het gebruik van VISI. Verschillende organisaties hebben VISI structureel ingevoerd; ProRail en Gemeentewerken Rotterdam gebruiken VISI in ieder werk. Nadat zij jarenlang, net als veel anderen, een drempel (in tijd en/of geld) hanteerden voor de toepassing van VISI, vroegen de aannemers steeds vaker om ook ònder de drempel met VISI te mogen werken." 20 | STABULLETIN

"In de werkgroepvergadering van maart 2012 is afgesproken dat verdere aansluiting wordt gezocht in de ontwikkelingen van de overige standaarden onder BIM." VISI-BIM Eelants: "In de gww ligt de aandacht traditioneel minder op het ontwerpproces, maar zijn we vooral 'proces' georiënteerd. Hierdoor ligt de oorspronkelijke focus in de digitale samenwerking op VISI. In de b&u-sector is het accent op het 'ontwerp' veel groter en daarmee is BIM de natuurlijke stap om te komen tot digitale uitwisseling van informatie. Baayen: "Wanneer je zowel IFC/IDM en IFD zou gebruiken heb je het

ideale model beschikbaar. Niet alleen kosten, maar ook richting het beheerproces krijg je meer grip op het eindproduct. Het lijken soms losstaande ontwikkelingen, maar de onderlinge afstemming is van essentieel belang voor algemeen geaccepteerde standaarden." Eilandautomatisering "Men kan pas spreken van een defacto Standaard zodra deze ook als zodanig wordt toegepast", vervolgt de heer Eelants. "De internationale VISI-Standaard levert ook concurrentievoordelen op voor internationaal opererende ingenieursbureaus en bouwbedrijven." De heer Baayen vult zijn collega van CROW aan: "De b&u-sector is nog niet doordrongen van het belang van VISI. Er zijn een aantal proefprojecten met succes afgerond, maar daar is vervolgens niet mee verder gegaan." Deze tendens is naar meerdere initiatieven door te trekken. buildingSMART International timmert internationaal flink aan de weg. Veel van de kennis, expertise en input is afkomstig uit Nederland. Baayen: "Nederland kent verschillende partijen die dezelfde initiatieven ontplooien, elk op eigen wijze. Wanneer deze allen onder de vlag van buildingSMART zouden varen zouden we zoveel van elkaar kunnen leren, ons sterker kunnen profileren maar vooral onderling afstemmen en doen waar een klein landje groot in kan zijn." CROW Een van de speerpunten van CROW ligt bij Systems Engineering (SE) als een geïntegreerde ontwerp- en projectmanagementmethodiek. Eelants: "De systematische werkwijze is een absolute randvoorwaarde om te komen tot digitale communicatie en informatie-uitwisseling in het bouwproces. Het toepassen ervan helpt de bouwsector verder te professionaliseren. De methode is ingericht voor alle processen in de levenscyclus van systemen. Het bevordert in grote mate de sturing en beheersbaarheid gedurende de hele levensfase van een project. Het geeft een grote impuls aan de samenwerking tussen marktpartijen in de sector. Planvormende, ontwerpende, uitvoerende en beherende partijen slaan de handen ineen. Dit leidt tot integratie van alle vakdisciplines en specialismen in een multidisciplinaire aanpak." STABU Om BIM in Nederland goed te kunnen toepassen zijn informatiestructuren of informatiestandaarden een absolute noodzaak. STABU heeft veel geïnvesteerd in deze standaarden waarbij het de bedoeling is dat softwarehuizen deze standaarden gaan gebruiken om in te bouwen in hun softwareprogramma's. Baayen: "Het jaar 2012 is belangrijk voor STABU. Het Bouwbreed Informatiesysteem gaat online, waarvoor onze database gemoderniseerd moet worden, de standaarden uitgebreid, infrastructuur op orde maar ook feedback verkrijgen van de diverse partijen staat hoog op de agenda." Samenwerking Eelants: "Van oudsher zijn beide besteksystematieken volgend op veranderingen in wet- en regelgeving. De verschillende fases die worden doorlopen in het bouwproces - en dat geldt voor de hele bouwsector - overlappen elkaar veelvuldig. Ik verbaas me elke keer weer dat een rapport over de schutting wordt gegooid en daarmee ook de reeds beschikbare gegevens." Baayen haakt daar op in: "Het project zelf moet meer gezien worden als eindproduct en niet alleen het schakeltje waarvoor een partij verantwoordelijk is. Werken volgens een bepaalde werkmethodiek toepasbaar in elk project, volgens een vaste structuur. Daardoor gaan we die schutting afbreken."

Jan-Pieter

Eelants (CRO W) en Raad

boud Baay

en (STABU

)

buildingSMART Binnen de organisatie van buildingSMART is een permanente plek ingeruimd voor gelieerde ontwikkelingen die van grote waarde zijn bij de ontwikkeling van het Bouwwerk Informatie Model (BIM). IFD Library is als belangrijke ontwikkeling erkend en wordt op deze wijze binnen de organisatie van buildingSMART opgenomen. Met de nieuwe organisatorische opzet zal IFD Library verder gaan onder de naam buildingSMART Data Dictionary. De technologie van buildingSMART wordt gevangen onder de volgende noemers: • buildingSMART Data Model (IFC); • buildingSMART Data Dictionary (IFD); • buildingSMART Processes (IDM). Meer informatie is te vinden op: www.buildingsmart.com

IFC International Foundation Classes (IFC) is een open, gestandaardiseerde manier van het opslaan van digitale bouwbeschrijvingen. IFC is ontwikkeld door BuildingSMART en wisselt informatie tussen verschillende BIM pakketten uit.

Building Information Modelling (BIM) Het Bouw Informatie Model ook (Building Information Model) ofwel BIM is een manier van ontwerpen en bouwen waarbij het gebouw of constructie in een 3D-model en databank wordt opgebouwd.

STABULLETIN | 21

ELEMENT

Deze column haakt deze uitgave in op het artikel 'STABU creëert ruimte' in voorgaand bulletin

Romeins worstelen STABU speelt in op de behoefte om op een hoger abstractieniveau informatie vast te kunnen leggen dan nu mogelijk is met de werksoortmethodiek. Daarvoor kiest STABU voor de NL/SfB classificatie, waarop ook de Elementenmethode 2005 (herziene Elementenmethode 1991) gebaseerd is. Het gaat daarbij niet alleen om codering maar tevens om het vastleggen van prestatiebeschrijvingen op een hoger abstractieniveau. Start NVBK Dit is een forse ontwikkeling voor de makers van bestekken. BIM is een extra stimulator. Inspiratie is ook te ontlenen aan de ontwikkeling van de bouwkostendeskundige branche in Nederland zo’n dikke 35 jaar geleden. Engelse quantity surveyors kwamen in het Kurhaus vertellen over kostenplanning, kostenbewaking, kostenanalyses, meetmethode, standaard bestekken (!) en classificatie. Ook brengt STAGG/BNA in 1966 de Elementenmethode voor Nederland uit. Disciplines als bouwkundig tekenaar, projectleider, calculator en dergelijke gaan zelfstandig. Zij zien een boterham in het in vroege fasen van het bouwproces onafhankelijk leveren van een bouwkostenbegroting. Deze boterham is dan belegd door de koppeling met 1% honorarium voor begrotingswerk in de toenmalige SR. Er ontstaat een nieuwe discipline, die zich in de branche- en vakvereniging NVBK terugvindt (1974).

afgeleverd. Het huidige leermodel voor deze tweejarige opleiding1 gaat uit van instromende cursisten die werken in de fase van bestek en prijsvorming. Dat kan zowel aan de architecten- en adviseurskant als aan de bouwbedrijfkant zijn. Die cursisten nemen kennis, inzicht en ervaring uit die fase mee. Met voorgaande fasen hebben zij weinig tot geen ervaring. In de modulaire opbouw van de opleiding stappen de cursisten steeds een stap naar voren in het bouwproces: van Besteks- naar Ontwerpfase, van Ontwerpnaar Definitiefase en van Definitie- naar de Initiatieffase. In iedere fase wordt een praktijkopdracht uitgevoerd: eerst wordt de Elementenmethode getraind op een woningbouwontwerp, vervolgens is er een verfijning van de methode op het ontwerp van een utiliteitsgebouw. Naar voren gaand in het bouwproces wordt de vraag van de opdrachtgever steeds vager. Het is voor alle dan betrokken disciplines om op een vage vraag een min of meer concreet antwoord te geven. Dit is te vergelijken met de duiding ‘hoger abstractieniveau’ uit STABU creëert ruimte. In de opleiding wordt dat ervaren van vagere vragen geleerd door bijvoorbeeld eerst nog de technische omschrijvingen (TO) te geven en later die door de cursist zelf te laten formuleren. Of hij zoekt in een ­kostendatabestand. Opgeleverd wordt steeds een doordachte bouwkostenbegroting waaraan een adviserende rapportage is verbonden.

Opleiding Na de opbouwperiode van het beroep en de NVBK zèlf wordt het tijd voor de opleiding van nieuwe en jonge collega’s. In 1991 start de post-hbo Basisopleiding Bouwkostendeskundige aan de Haagse Hogeschool. In de afgelopen 20 jaar worden zo enige honderden bouwkostendeskundigen

Praktijkvoorbeeld:

Leermoment Voor een gemetselde muur van 10 meter hoog in een evenementenhal wordt door een cursist het kostenkengetal gepakt dat hoort bij de TO van een gemetselde muur van 2,5 meter hoog in de woningbouw. Aangezien het over nogal wat strekkende meters gaat, is de fout in geld dan meteen groot.

22 | STABULLETIN

'Voor in 't proces wordt de vraag van de opdrachtgever steeds vager!'

De Nederlandse Vereniging van Bouw Kostendeskundigen (NVBK) gaat in deze rubriek in op de verhouding kosten & bestekken. auteur: Jan Rip

In de module die speelt in de Definitiefase is de praktijkopdracht om op basis van een functioneel-ruimtelijk programma (van 1 A4!) een investeringskostenbegroting op te stellen. Langs min of meer gebaande paden komt de cursist tot een vorm van een ontwerpje. Hij bepaalt de hoeveelheden en formuleert TO’s bij de elementen. Het praktijkvoorbeeld dat op de vorige pagina beschreven is, is een goed leermoment: de TO’s - hoe kort ook – horen steeds zorgvuldig opgesteld te worden. Dat de kostendeskundige dan - in het geval van die hele hoge muur - niet zo gemakkelijk een kostenkengetal vindt, is ondergeschikt aan de overall kwaliteit van het project. De kostendeskundige ‘zoekt het maar uit’. Met zijn constructief inzicht plus arbeidskundige en uitvoeringstechnische kennis. Maar ook door de collega-disciplines te benaderen in een open communicatie. Culturele verandering Het naar voren trekken in het bouwproces is ook een te schetsen als een cultuurverandering die er voor vele m ­ akers van bestekken nog aankomt. Het is niet meer: Als je alles maar goed technisch voorschrijft dan komt het wel goed. Alle standaarden ten spijt: er zijn vagere vragen, en er zijn ook minder concrete antwoorden. Vitruvius’ e­ euwenoude driedeling in utilitas, firmitas en venustas is ook een goed handvat om die culturele verandering te duiden. Cursist of man/vrouw aan het werk, maakt niet uit. Over de techniek (firmitas) schrijven wij de bestek­boeken vol, maar de kwaliteit van ruimte en functie (utilitas) wordt geacht stilzwijgend te zijn meegenomen en de ­esthetica (venustas) zou dan uit de bestektekeningen omhoog rijzen?

Over de auteur De heer Rip is van oorspronkelijk civiel ingenieur, maar met specialisatie utiliteitsbouw. Hij werkte ruim 15 jaar bij bouwprojectmanagementbureau PRC als onderzoeker, kennismanager en adviseur, waar hij de snelle ontwikkeling van interne bureau-opleidingen naar extern gerichte cursussen mee. Als zelfstandig adviseur opereert hij sinds 2000 onder de naam JRC2000. Als projectmanager van kennispublicaties van SBR is zijn specialisatie advies en ontwikkeling van opleidingen bouwmanagement en bouwkostenmanagement. Sterk betrokken bij het onderwijsontwik-kelingsproject Erkenning Kostenen Besteksdeskundigen (2005-2009). Ook docent en cursusleider HAN.

­ oudend. En als die niet toereikend is ook om kunnen gaan met begrippen als h Waarde (Value). (Nabije) toekomst In 'STABU creëert ruimte' 2 zie ik een vergelijkbaar toekomstperspectief voor de bestekschrijvers die naar voren in het bouwproces gaan met het schrijven van programma’s van eisen en het formuleren van technische omschrijvingen met Twitterlengte. Meer dan 160 tekens beslaan de TO’s in kostenramingen niet, eerder de helft. Toch zijn die omschrijvingen voor een kostendeskundige voldoende om er een kostenkengetal aan te hangen. Voldoende maar niet goed genoeg. De foutkans is groot, zie het voorbeeld over het leermoment.

'De TO's zijn voldoende, maar niet goed genoeg: de foutkans is groot!'

Dit Romeins worstelen is een sport die de beroepsgroep bouwkostendeskundigen al jaren beoefent. Niet passief tegenover de ­opdrachtgever, projectmanager, architect, constructeur of installatieadviseur, maar hen stevig bevragend en wijzen op innovatieve ­alternatieven. Steeds weer de ­financiële meetlat bekwaam bij de hand

1

Uniformiteit en standaardisatie ontbreken nog. Waar de een spreekt over technische omschrijving (TO) in de vroege fasen, spreekt de ander over de technische beschrijving in de besteksfase. Een van de vele voorbeelden die bij de verschillende disciplinaire culturen horen. BIM moet leiden tot een volledig gemeenschappelijke bouwtaal.

www.han.nl/opleidingen/opleiding/kostendeskundige-bouw, 2 STABU-bulletin maart 2012

STABULLETIN | 23

De Bond van Nederlandse Bestekdeskundigen BNB streeft naar het bevorderen van de ­kennis, het inzicht en de vaardigheid van de bestekdeskundigen.

In kort Oplevering & ingebruikname

Voor veel projecten zal ingebruikname plaats vinden na de oplevering. Soms is het echter noodzakelijk het werk in meerdere delen op te leveren en/of (een gedeelte) van het werk in gebruik te nemen voor de dag van oplevering. De UAV 2012 en de STABUsystematiek voorzien in deze situaties.

Bepalingen betreffende het opleveren in gedeelten Het opleveren van een werk in delen is geregeld in §1 lid 2 van de UAV 2012: "Indien in het bestek een afzonderlijke ­termijn is gesteld, binnen welke een deel van het werk moet worden opgeleverd, wordt voor de toepassing van de §6, vierde lid, 8, 8a, 9, 10, 11, 12, 42 en 44 dat deel als een afzonderlijk werk aangemerkt." De bepaling komt er op neer, dat de afzonderlijk op te leveren delen van het werk met betrekking tot de uitvoeringsduur, (uitstel van) oplevering, beproeving, opneming en goedkeuring, onderhoudstermijn, aansprakelijkheid van de aannemer na oplevering, korting bij te late oplevering en schade aan het werk, moeten worden beschouwd als een "afzonderlijk werk". Bepalingen betreffende ingebruikname voor oplevering De ingebruikname van het werk door de opdracht­gever is geregeld in paragraaf 10 lid 3 van de UAV 2012: "De

afbeelding 1 ' Schematische weergave van de oplevering in drie delen'

24 | STABULLETIN

­ pdrachtgever kan het werk, voordat dit voltooid is, of een al dan niet voltooid o onderdeel daarvan, in gebruik nemen of doen nemen mits de ingebruikneming een voldoende voortgang van het werk niet in gevaar brengt. De opdrachtgever gaat hiertoe niet over dan nadat hij dit schriftelijk aan de aannemer heeft medegedeeld en hij deze heeft gehoord en een opneming, dan wel - indien het een technisch installatiewerk betreft - een beproeving en opneming als bedoeld in §8a van het in gebruik te nemen werk of onderdeel daarvan heeft plaatsgevonden. Indien door de ingebruikneming meer wordt verlangd van de aannemer dan redelijkerwijs van hemkan worden gevergd, zal dit worden verrekend als meer werk. Indien door de ­ingebruikneming schade aan het werk ontstaat komt deze schade niet voor rekening van de aannemer. Door de in dit lid bedoelde ingebruikneming en opneming wordt het werk, dan wel dat onderdeel, niet als opgeleverd beschouwd. Voor technische installatiewerken geldt dat indien in het bestek een onderhoudstermijn als bedoeld in §11 is voorgeschreven, door de in dit lid bedoelde ingebruikneming de onderhoudstermijn onmiddellijk ingaat na de dag van ingebruikneming." De oplevering in delen in het bestek Bij de oplevering in delen (zie afbeelding 1) worden de betreffende delen van het werk slechts in beperkte mate beschouwd als een afzonderlijk werk (zie de limitatieve opsomming hiervoor). In grote lijnen komt het er op neer, dat elk deel wordt opgenomen en (goed)gekeurd, opgeleverd, dat de onderhoudstermijn ingaat en dat de aansprakelijkheid van de aannemer voor dat deel eindigt. De wijze waarop de CAR-verzekering eindigt dient in het bestekboek te worden beschreven in paragraaf 00.03 (STABU-bepaling 00.03.10-03 of BNB-gereedschapskist bepaling 00.03.19-93). Let op duidelijke afspraken tussen de opdrachtgever en de verzekeraar van het gebouw in de gebruiksfase (buiten het bestek). De oplevering in delen kan in het bestek worden beschreven in artikel 00.02.08. Met de STABU bepalingen kunnen de afzonderlijk termijnen worden vastgelegd in (werkbare) werkdagen e.d. (bepaling 05), of door het noemen van een datum (bepaling 06).

BESTEK

Door: ir. S.W. (Sietze) Wierda namens BNB

De eindafrekening van het werk vindt eerst plaats nadat het laatste deel van het werk is opgeleverd. Het ligt voor de hand, dat in het betalingsschema met de deelopleveringen rekening wordt gehouden. Het is van groot belang, dat in het bestek nauwkeurig wordt vastgelegd welke de afzonderlijk op te leveren delen zijn. Dat is soms eenvoudig te beschrijven (woningbouw blokken), maar het is beter (duidelijker) de afzonderlijke delen op tekening aan te geven (situatietekening, overzichtsplattegronden en -doorsneden).

Indien er sprake is van een lange gebruikstermijn voor de oplevering van het werk, is het verstandig daarover duidelijke afspraken in het bestekboek op te nemen, zoals de beperkingen in het werken op of aan de in gebruik genomen delen van het werkterrein en de tijdens de gebruiksperiode uit te voeren (minder gebruikelijke) werkzaamheden. De vervroegde ingebruikname van het werk kan zich ook voordoen in combinatie bij deelopleveringen, bij de gefaseerde uitvoering van complexe werken. De bepaling volgens paragraaf 1 lid 2 van UAV 2012, waarbij delen worden beschouwd als een afzonderlijk biedt de bestekschrijver daarbij het benodigde houvast (zie afbeelding 3).

Voor het (eventueel) vastleggen van de duur van afzonderlijke onderhoudstermijnen kan gebruik worden gemaakt van bepaling 00.02.11-90 uit de BNB Gereedschapskist (Onderhoudstermijn in delen). De vervroegde ingebruikname in het bestek De vervroegde ingebruikname is schematisch weergeven in afbeelding 2. Men dient zich te realiseren, dat met een vervroegde ingebruikname het werk niet als opgeleverd wordt beschouwd, noch dat daarmee de onderhoudstermijn een aanvang neemt. Ingevolge het bepaalde betreffende de beproeving van installaties, gaat daarvoor echter wėl de onderhoudstermijn in (het gestippelde deel van de onderhoudstermijn in de afbeeldingen). De UAV 2012 bepaalt, dat "...Indien door de ingebruikneming meer wordt verlangd van de aannemer dan redelijkerwijs van hem kan worden gevergd, zal dit worden verrekend als meer werk." Het is daarom aan te bevelen, indien vervroegde ingebruikname wordt voorzien, dit in het bestek te vermelden in artikel 00.02.08. Daarbij kan gebruik worden gemaakt van de STABU bepaling 03 (Termijn, uitvoering van het werk tot bepaalde stand) of bepaling 04 (Datum, uitvoering van het werk tot bepaalde stand).

afbeelding 3 'Schematische weergave van de oplevering in drie delen en vervroegde ingebruikname'

Samenvatting Volg bij het beschrijven van de oplevering van een werk in delen en/of de eerdere ingebruikname nauwkeurig de bepalingen van de UAV 2012. Maak daarbij gebruik van de aangeboden standaard bepalingen in de artikelen 00.02.08 (Uitvoeringsduur, uitstel van oplevering, beproeving) en 00.02.11 (Onderhoudstermijn).

afbeelding 2 ' Schematische weergave van de vervroegde ingebruikname'

Leg de fasering van een werk eenduidig vast op tekening en voorkom ingewikkelde beschrijvingen. STABULLETIN | 25

Cursusaanbod Cursus STABU-bestekssystematiek Om de invoering van de STABU-bestekssystematiek binnen uw organisatie snel en effectief te laten verlopen, wordt door STABU een dagcursus georganiseerd. In één dag raakt u ­volledig vertrouwd met de STABU-systematiek. De prijs van deze cursus bedraagt €372,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch.

Cursus Garanties in de bouw Garanties spelen in de bouw een belangrijke rol. Toch is het een niet éénduidig b ­ egrip. Om u wegwijs te maken in de complexe wereld van garanties, wordt door Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u ­volledig vertrouwd met het fenomeen garanties in de bouw. De prijs van deze cursus bedraagt €372,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch.

Op de volgende data is nog plaats: » 4 september, 16 oktober & 27 november 2012

Op de volgende data is nog plaats: » 14 juni, 18 oktober & 13 december 2012

Cursus STABU Bestekken lezen Stichting STABU helpt ontvangers van projectbestekken met het kritisch beoordelen van de inhoud. Waar zitten de voetangels en klemmen in de projectbestekken? Welke risico’s zitten erin verborgen? In een dag worden deze belangrijke zaken toegelicht. In deze cursus wordt uitgebreid aandacht besteed aan de uitleg van die administratieve en technische zaken die grote invloed kunnen hebben op de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van de uitvoerende en toeleverende bedrijven in de bouw. Met deze kennis kunnen de bedrijfsrisico’s beter ingeschat worden. Dus alle zaken die invloed hebben op zekerheidstelling, garantie, coördinatie, aansprakelijkheid, verzekeringen en geschillen komen aan de orde. De prijs van deze cursus bedraagt €372,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch.

Cursus Actualiteit in wet- en regelgeving in de B&U-sector Deze cursus Actualiteit in wet- en regelgeving in de B&U-sector is speciaal bedoeld voor hen die graag bijgeschoold willen worden over de meest recente ontwikkelingen in wet- en regelgeving in deze sector. De cursus is o.a. bestemd voor gebruikers, direct en indirect, van de STABU-bestekssystematiek zoals architectenen ingenieursbureaus, de opdrachtgevende overheid, woningbouwverenigingen, projectontwikkelaars en aannemers- en installatiebedrijven, leveranciers en producenten van bouwstoffen die in bestekken worden voorgeschreven en iedereen die in zijn of haar dagelijkse functie in het bouwproces te maken heeft met wet- en regelgeving. Door middel van deze cursus, van één dag, is men weer geheel op de hoogte van alle valkuilen in bouwcontracten en weet men hoe deze te vermijden. De prijs van deze cursus bedraagt €372,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch.

Op de volgende data is nog plaats: » 25 september, 6 november & 11 december 2012

Beroepsopleiding Bestekschrijver (24 dagdelen) Deze opleiding tot professionele bestekschrijver behandelt alle relevante onderdelen voor het opstellen van projectbestekken. Ook de nieuwe ontwikkelingen op het terrein van de materialen vragen een steeds grotere kennis en ­deskundigheid van de bestekschrijver. In de andere bestaande cursussen en opleidingen wordt weliswaar aandacht besteed aan het belangrijke onderdeel ‘bestekken’ maar niet in die mate dat daarmee de professionaliteit van de bestekschrijver wordt verhoogd.

Opfriscursus Bestekschrijver (4 dagdelen) Speciaal voor degenen die de Opleiding Bestekschrijver hebben gevolgd en bijgeschoold willen worden over recente ontwikkelingen. Hoe houdt men zijn kennis up-to-date? Zeker op dit moment, met enerzijds een grote werkdruk die het gevolg is van de grote bouwportefeuille en anderzijds het hoge tempo van nieuwe regelgeving op nationaal en Europees vlak, is dat een moeilijke zaak. Hoe staat het nu precies met geïntegreerde contractvorming, wet BIBOB, de vernieuwde Woningwet, Bouwstoffenbesluit (BSB), CE-markering en KOMO, enz.? Deze cursus bestaat uit 4 dagdelen (verdeeld over 2 ochtenden en middagen, incl. lunch). De prijs van deze cursus bedraagt €650,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 9 & 10 oktober 2012

Op de volgende data is nog plaats: » 27 september & 29 november 2012

Op verzoek van velen heeft Stichting STABU daarom deze opleiding opgezet. Uitgangspunt daarbij is de kennisoverdracht door ervaren docenten, gericht op de dagelijkse praktijk. De opleiding is zowel bouwkundig als installatietechnisch georiënteerd. De opzet van de opleiding is zodanig dat direct kan worden ingespeeld op veranderingen in de praktijk. Tot op heden hebben ruim 800 deelnemers deze opleiding met goed gevolg afgesloten. De prijs van de opleiding is €3150,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief diners, syllabi, overig studiemateriaal en examengelden. Op de volgende startdata is nog plaats: » 11 september, 13 september & 28 november 2012

Zover bij Stichting STABU bekend zijn deze cursussen/opleidingen erkende PBO activiteitstypen zoals vastgesteld in de Regeling Permanente Beroepsontwikkeling (PBO) van de BNA en voldoet als activiteit aan de wettelijke bij- en nascholingsverplichting voor architecten, opgenomen in de Wet op de Architectentitel, voortvloeiend uit de Europese Kwalificatierichtlijn welke de onderlinge erkenning van beroepskwalificaties in de Europese Unie regelt.

26 | STABULLETIN

Stichting STABU biedt een breed pakket cursussen en opleidingen aan, gericht op de dagelijkse bestekspraktijk. Het aanbod varieert van een introductie in de STABU-systematiek tot en met een volledige opleiding tot bestekschrijver. Een korte opsomming is hieronder vermeld. Een volledig en actueel overzicht is op www.stabu.org opgenomen.

STABU 2012 Cursus Verzekeringen in de bouw Het “nieuwe” verzekeringsrecht, opgenomen in Titel 7.17 van het Nieuwe Burgerlijk Wetboek, is januari 2006 in werking getreden. Het verzekeringsrecht daarvoor in het Wetboek van Koophandel bestond namelijk al ruim 160 jaar en was volgens de wetgever hard aan vernieuwing toe. Het “nieuwe” verzekeringsrecht beïnvloedt de relatie verzekeraar en verzekerde in sterke mate. Om u wegwijs te maken in het verzekeringsrecht en de gevolgen hiervan voor de bouw, wordt door Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen verzekeringen in de bouw. De prijs van deze cursus bedraagt €372,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 6 september & 8 november 2012 Cursus Nieuwe samenwerkingsverbanden in de bouw Geïntegreerde contractvormen in de B&U sector zijn niet langer exclusief het domein van rijksopdrachtgevers. Om u wegwijs te maken in geïntegreerde contracten, wordt door Stichting STABU een ééndaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dag raakt u volledig vertrouwd met het fenomeen geïntegreerde contracten in de B&U-sector. De prijs van deze cursus bedraagt €450,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 20 november 2012 Cursus Dé (rol van) standaardvoorwaarden (UAV/UAVTI) bij aanneming van werk in de B&U-sector Standaardvoorwaarden spelen in de bouw een belangrijke rol. Om u wegwijs te maken in de complexe wereld van standaardvoorwaarden in bouwcontracten, wordt door Stichting STABU een driedaagse cursus georganiseerd. Tijdens deze dagen raakt u inhoudelijk geheel vertrouwd met het fenomeen standaard­ voorwaarden in het algemeen en dé (rol van) standaardvoorwaarden (U.A.V. 1989, UAVTI 1992 en de U.A.V. 2012 bij aanneming van werk in de B&U-­ sector specifiek. De prijs bedraagt €930,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief l­esmateriaal en lunch.

Cursus Actuele ontwikkelingen in Projectmanagement Projectmanagement is een vak dat vaak al werkende is aangeleerd. Veelal is dat een uitstekende leerschool om de praktische kanten van het vak onder de knie te krijgen, maar daar staat tegenover dat de onderliggende theorie vaak onderbelicht blijft. De laatste jaren hebben zich ontwikkelingen in het vakgebied voorgedaan die juist op die theoretische aspecten van projectmanagement hun invloed uitoefenen. De prijs van deze driedaagse cursus bedraagt €930,- exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch. Voor 2012 zijn de lesdata nog niet bekend; wanneer u belangstelling daarvoor heeft kunt u een e-mail sturen aan: [email protected] Cursus UAV 2012 Eind januari 2012 zijn de Uniforme Administratieve Voor­waarden voor de uitvoering van werken en van technische installatiewerken 2012 uitgebracht. De consequenties voor o.a. bestekken en de verschillen ten opzichte van de U.A.V. 1989 zullen tijdens de dagcursus uitgebreid aan bod komen. Wegens grote belangstelling

extra data!

In de cursusprijs (€450 exclusief BTW) is ook het boekwerk “STABU-Standaard 2012” (met daarin zowel UA.V. 1989 als UAV 2012) inbegrepen. De eerstvolgende cursusdagen zijn bijna volgeboekt. Belangstellenden kunnen hun gegevens doorgeven, zodat contact kan worden opgenomen wanneer er eventueel een annulering is. Op de volgende data is nog plaats: » 13 juni, 19 september, 17 oktober, 14 november & 12 december 2012 Bedrijfsgerichte cursussen Alle voornoemde cursussen en opleidingen zijn ook mogelijk “ín-company” en af te stemmen op de wensen van ùw organisatie.

Op de volgende data is nog plaats: » 30 oktober t/m 1 november 2012 Cursus Effectieve communicatie in de bouw STABU organiseert de cursus Effectieve communicatie in de bouw. Uit diverse publicaties van ondermeer de Regieraad Bouw en SBR blijkt dat de faalkosten binnen de bouwbranche worden geschat op ongeveer 10% van de jaaromzet. Uit alle beschikbare documentatie blijkt, dat de factor "mens / communicatie" de meest kritische succesfactor is. De prijs van deze door Stichting STABU georganiseerde cursus bedraagt €372,­exclusief BTW per persoon (prijsstelling 2012), inclusief lesmateriaal en lunch. Op de volgende data is nog plaats: » 26 oktober 2012

Meer informatie Neem voor meer informatie over welke cursus het meest aansluit op uw behoeften, contact op met het hoofd opleidingen ing. H.H.M. (Henny) Miltenburg. Informatie over beschikbaarheid van plaats e.d. kunt u verkrijgen bij mevrouw E. (Esmoreit) Megens en E. (Evelien) van der Tuuk: Telefoonnummer (0318) 633026 e-mailadres [email protected] De meest actuele stand van zaken kunt u ook op de website van STABU vinden: www.stabu.org. STABULLETIN | 27

Een selectie van de ontvangen vragen via de helpdesk, STABUgebruikersdagen en de diverse cursussen en opleidingen bij Stichting STABU worden in deze rubriek weergegeven.

Vraag het

In §6 'Verplichtingen van de aannemer', lid 26 van de UAV 2012 staat: "deze goedkeuring zal niet mogen worden onthouden op onredelijke gronden". » Hoe ga ik daar, bijvoorbeeld als directievoerder, in de praktijk mee om? In de gehele §6 'Verplichtingen van de aannemer', lid 26 van de UAV 2012 staat: “De aannemer kan bepaalde onderdelen van het werk in onderaanneming ­laten uitvoeren, mits voor de keuze van deze onderdelen en van de daarvoor in te schakelen onderaannemers de schriftelijke goedkeuring van de directie is ­verkregen; deze goedkeuring zal niet mogen worden onthouden op onredelijke gronden. De aannemer blijft niettemin jegens de opdrachtgever voor die onderdelen ten volle verantwoordelijk.” Aanvankelijk wilde men bij de herziening van de U.A.V. 1989 deze schriftelijke goedkeuring door de directie in zijn geheel schrappen. Dit voornemen baseerde men op wetboek 7, 'Bijzondere overeenkomsten', titel 12 'Aanneming van werk', afdeling 1 'Aanneming van werk in het algemeen', artikel 751 waarin staat: “De aannemer is bevoegd het werk onder zijn leiding door anderen te doen uitvoeren, en ten aanzien van onderdelen ook de leiding aan anderen over te laten, zulks onverminderd zijn aansprakelijkheid voor de deugdelijke nakoming van de overeenkomst.” De wet gaat er dus van uit dat er geen goedkeuring nodig is van de opdrachtgever (of van een directie namens de opdrachtgever). In de UAV 2012 is uiteindelijk, net als in de U.A.V. 1989, wederom gekozen om deze schriftelijke goedkeuringsvereiste te handhaven. Zou namelijk de opdrachtgever, via de directie, geen milde vorm van inspraak hebben dan zou hem dat om te beginnen, in het kader van de Wet Keten Aansprakelijkheid (WKA) en de Wet Arbeid door Vreemdelingen (WAV), de nodige (financiële) problemen kunnen opleveren in de vorm van boetes. Dit ondanks de laatste zinsnede in §6, lid 26 van de UAV 2012 waarin staat: “De aannemer blijft niettemin jegens de opdrachtgever voor die onderdelen ten volle verantwoordelijk.”

Het woord 'netto' is overal vervallen bij §37 'Stelposten' in de UAV 2012. » Wat is de betekenis hiervan? Dit heeft eigenlijk geen betekenis. De bruto stelpostensystematiek uit de U.A.V. 1989 is nog steeds van toepassing in de UAV 2012. In §37, lid 3a en 3b van de U.A.V. 1989 werd gesproken over “netto-prijzen” en in lid 8a en 8b over “netto-kosten”. Het woord “netto” had echter betrekking op de omzetbelasting (ex-BTW). Het handhaven van het woord “netto” was derhalve niet echt meer nodig aangezien in §41, “Omzetbelasting”, lid 1 van de UAV 2012 al staat: “De ter zake van het werk verschuldigde omzetbelasting is niet begrepen in de tussen opdrachtgever en aannemer overeengekomen of overeen te komen bedragen en prijzen, doch het bedrag daarvan wordt door de aannemer in zijn prijsopgaven afzonderlijk vermeld.” Overigens is §37, lid 4 uit de U.A.V. 1989 aangaande de provisie op behang & sanitair geheel komen te vervallen in de UAV 2012. 28 | STABULLETIN

en ondanks § 6, lid 9 van de UAV 2012 waarin staat: “De aannemer vrijwaart de opdrachtgever tegen aanspraken van derden tot vergoeding van schade, voor zover deze door de uitvoering van het werk is toegebracht en is toe te rekenen aan nalatigheid, onvoorzichtigheid of verkeerde handelingen van de aannemer, zijn personeel, zijn onderaannemers of zijn leveranciers.” De schriftelijke goed- of afkeuringgronden van de directie kunnen daarnaast ook gebaseerd zijn op zaken als: • screening van de onderaannemer op de Wet Bibob; Bureau Bibob voert op verzoek van bestuursorganen integriteitscreeningen uit. Men doet dit aan de hand van de Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur (Bibob). Het doel hierbij is het witwassen van crimineel geld in de bouw- en vastgoedsector te voorkomen; • screening van de onderaannemer op afgeleide eisen uit de Selectieleidraad waaraan de aannemer moest voldoen toen hij nog gegadigde was, op zaken als financiële, economische, technische en organisatorische aspecten; • controle of de onderaannemer VCA-gecertificeerd (Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers); • controle op vakbekwaamheid, dit door middel van referenties van andere ­opdrachtgevers. Voldoet de, door de aannemer tijdens de uitvoering van het werk voorgestelde, onderaannemer niet of niet voldoende aan één of meerdere van deze criteria dan is dat hoogstwaarschijnlijk een redelijke grond als bedoeld in § 6, lid 26 van de UAV 2012 om de schriftelijke goedkeuring te onthouden.

» Wat is nu precies een 'aanwijzing' en een 'proces-verbaal van aanwijzing'? Met een 'aanwijzing' ter plaatse (op locatie, in situ, in loco) wordt door of namens de aanbesteder of prijsaanvrager aan inschrijvers of prijsaanbieder(s) de plaats van uitvoering, het werk en eventuele monsters etc. getoond. Van deze bezichtiging of schouwing wordt door of namens de aanbesteder of prijsaanvrager normaliter een 'proces-verbaal van aanwijzing' opgemaakt, welke mede als contractstuk dient, waarop de inschrijvingssom of prijsaanbieding (offerte) is gebaseerd. De 'aanwijzing' komt pas formeel voor het eerst voor in het Uniform Aanbestedingsreglement Werken 1972 (U.A.R 1972). Deze voorloper van het U.A.R 1986, U.A.R. 2001, ARW 2004 en ARW 2005 spreekt voor het eerst over de begrippen 'nota van inlichtingen' en 'proces-verbaal van aanwijzing'. In het 'Reglement openbare aanbestedingen' 1932 zoals opgenomen in de ALGEMEENE VOORSCHRIFTEN VOOR DE UITVOERING EN HET ONDERHOUD VAN WERKEN ONDER BEHEER VAN HET DEPARTEMENT VAN WATERSTAAT 1938 (AV 1938) komt enkel de begrippen 'Inlichtingen' en de 'Nota van inlichtingen' voor en in het Reglement voor het houden van openbare en onderhandse aanbestedingen 1948 (AANBESTEDINGSREGLEMENT W.B. 1948) komt het begrip 'aanwijzing' ook nog steeds niet voor. Enkel het begrip 'het verstrekken van inlichtingen' in combinatie met de 'Nota van inlichtingen'.

STABU

» vervolg van pagina 7

Beantwoord door: ing. H.H.M.(Henny) Miltenburg

» Is een aanwijs hetzelfde als een aanwijzing? Nee, tegenwoordig althans.

»Waarom beginnen sommige aanvullende administratieve bepalingen in het ­nieuwe hoofdstuk 00 'VOOR HET WERK GELDENDE VOORWAARDEN UAV 2012' met de zinsnede 'In uitdrukkelijke afwijking van'? Om in de lijn te blijven met de opzet van de UAV 2012. In §2 'Van toepassing zijnde voorschriften, tegenstrijdige bepalingen', lid 1 van de UAV 2012 staat: “De bepalingen van de UAV gelden voor zover daarvan in het bestek niet uitdrukkelijk is afgeweken.”

In sommige regionen van Nederland spreekt men echter nog wel eens over “De aanwijs” als een “Aanwijzing” wordt bedoeld. Ook in oude geschriften komt het begrip “Aanwijs” terug, getuige de navolgende op het internet getraceerde tekst: “In het bestek schrijft Architect Tjeerd Kuipers, gevestigd te Amsterdam, aan de Amsteldijk 90 dat inlichtingen, aanwijzing enz. gegeven wordt. Aanwijzing in loco, zal D.V. plaatshebben op vrijdag 8 juli, ‘s namiddags om 1,5 uur, nadat alle inschrijvers worden geacht de gegeven inlichtingen te hebben ontvangen. Bijzonder is het dat Architect Kuipers de punten van aanwijs op de achterkant van het contract van aanbesteding schreef. Misschien in die tijd gebruikelijk. Tegenwoordig is dit een aparte Nota van inlichtingen en aanvullingen op het bestek. Uit de punten van aanwijs blijkt dat Kuipers voor het grootste deel de wijzigingen zelf inbracht niet de uitgenodigde Aannemers”.

Indien een standaard administratieve bepaling dus 'dwingend' van karakter is, zal een afwijking hierop in het bestekboek moeten beginnen met de zinsnede 'In uitdrukkelijke ­afwijking van'. §8a en §26, lid 1 uit de UAV 2012 zijn min of meer 'dwingend' van karakter. STABU heeft echter gemeend, met instemming van Projectgroep 01 'ADMINISTRATIEVE BEPALINGEN' (PG01), op deze twee gevallen met 'reparatie­ teksten' te moeten antici­peren in haar database in de vorm van twee aanvullende administratieve bepalingen die derhalve beginnen met de hiervoor genoemde zinsnede.

Feitelijk is tegenwoordig de “aanwijs” een term uit de kadastrale wereld en wordt ook wel “grensaanwijzing” genoemd. Het Kadaster onderscheidt twee soorten aanwijs: een aanwijs die betrokkenen geven (aan het Kadaster: “hier loopt de grens tussen onze percelen”) en een aanwijs die door het Kadaster van betrokkenen wordt verlangd (van het Kadaster – de grensreconstructie: “waar ligt de grens nou eigenlijk?”).

Daarentegen zijn er ook administratieve bepalingen in de UAV 2012 die de zinsnede 'tenzij het bestek anders bepaalt' bevatten. Zie hiervoor §22, lid 1 en §43a, lid 1 als voorbeeld. In dergelijke gevallen is §2, lid 1 van de UAV 2012 niet van toepassing en kan de anticiperende aanvullende administratieve bepaling in het bestekboek, mits redelijk en billijk, gezien worden als een reguliere en legitieme 'afwijking'.

'Indien 'n bepaling 'dwingend' is, zal 'n afwijking hierop beginnen met deze specifieke zinsnede'

» Waarom heeft STABU een aanvullende administratieve afwijkingsbepaling a­ angaande de beproeving? In §8a van de UAV 2012 staat: “Beproeving van het technische installatiewerk of een of meer onderdelen daarvan vindt plaats, indien dit is overeengekomen. De beproeving geschiedt door de aannemer in aanwezigheid van de directie en dient om vast te stellen of het technische installatiewerk, of het desbetreffende onderdeel daarvan, op het gebied bestreken door de beproeving, voldoet aan hetgeen is overeengekomen voor zover dit op het tijdstip van de beproeving mogelijk is.”



Deze standaard administratieve bepaling sluit beproeving van ander werk dan ­technisch installatiewerk uit. In de huiThermografie: met behulp van infrarood technieken, in combinatie met een dige bouwpraktijk zie Blowerdoortest, worden gevels beproefd op luchtlekken en koudebruggen. je echter steeds meer thermografie, waarbij met behulp van infrarood technieken, in combinatie met een Blowerdoortest, gevels worden beproefd op luchtlekken en ­koudebruggen. Derhalve biedt STABU onder artikel 00.02.08 UITVOERINGSDUUR, UITSTEL VAN OPLEVERING, BEPROEVING de aanvullende administratieve ­bepaling 20 'WERK IN PLAATS VAN TECHNISCH INSTALLATIEWERK' aan. Met behulp van deze ­bepaling is het mogelijk om ook de administratieve procedure als omschreven in §8a van de UAV 2012 te laten gelden voor ander werk (of een onderdeel ­daarvan) dan technisch installatiewerk. STABULLETIN | 29

ingezonden mededeling: SBR biedt STABU-licentiehouders flinke korting aan

Nieuwe site SBR-Referentiedetails biedt schat aan mogelijkheden Als bestekschrijver wilt u snel en efficiënt projectbestekken kunnen maken en bewerken. Zeker in deze tijd van veranderende regelgeving, financiële onzekerheden, en snellere én duurzamere bouwmethodes. SBR speelt hier op in: sinds kort zijn de SBR-Referentiedetails te raadplegen via een geheel vernieuwde website, met tal van handige mogelijkheden. Zo krijgt u met de SBRReferentiedetails inzicht in goede aansluitingen van de verschillende bouwdelen op elkaar. Of kunt u aan de hand van een goed bouwkundig detail toetsen of alle aspecten zijn meegenomen. Neemt u als STABU licentiehouder vóór 13 juli a.s. een online abonnement op één of meer digitale modules, dan betaalt u geen aanschafkosten.

Wie zijn bouwkundige aansluitingen helemaal volgens het Bouwbesluit ontwerpt en uitvoert, maakt gebruik van de SBR-Referentiedetails. Duidelijke tekeningen voor tal van oplossingen, waarmee je niet alleen veilig bouwt, maar ook comfortabel en zeer energiezuinig. De ruim 1.400 details die SBR zowel online als offline aanbiedt zijn ontwikkeld in nauw overleg met een brede commissie met deelnemers vanuit de verschillende geledingen van de bouw. (afbeelding 1) Snel het juiste detail vinden Via www.sbr.nl/referentiedetails komt u direct op een overzichtspagina van alle details terecht. Waar u door verschillende filters snel het detail vind die u zoekt. Een daarvan is met behulp van een 3D-model (met de keuze uit woonhuis of woongebouw, zie afbeelding 2). Maak uw eigen collecties Heeft u een selectie van details gemaakt, dan kunt u deze Snel naar Bouwbesluit online

1

opslaan, printen of bijvoorbeeld exporteren naar Bink. Uw selectie kunt u ook een naam geven en opslaan als een collectie. Met de optie “vergelijken” kunt u meerdere details inclusief de parameters naast elkaar op het scherm zetten. Snel naar Bouwbesluit online Opent u een detail, dan ziet u direct de bijbehorende afbeelding, met daarnaast een aanklikbare inhoudsopgave. Met één klik op de afbeelding wordt deze vergroot, en

De nieuwe mogelijkheden kort samengevat: • Zelf op allerlei manieren zoeken en uw eigen sets met details samenstellen; • Via 3D-modellen zoeken naar de juiste details; • Uw selecties online opslaan en op een later moment opnieuw raadplegen; • Details eenvoudig onderling vergelijken; • Uw selecties exporteren in een groot aantal extensies; • Doorklikken naar informatie in het BrisWarenhuis (Bouwbesluit online). Maar er kan nog veel meer: ervaar zelf wat er mogelijk is via de demo op de website van SBR. Neemt u vóór 13 juli a.s. een online abonnement op één of meer digitale modules, dan betaalt u geen aanschafkosten. Vul bij het bestellen actiecode STABU in.

30 | STABULLETIN

SBRReferentiedetails in boekvorm Raadpleegt u uw vakkennis nog graag op papier, via een handboek? Dan kunt u bij SBR terecht voor de volgende uitgaven: • Handboek Basisdetails gietbouw, stapelbouw en prefab betonbouw • Handboek Comfortdetails gietbouw, stapelbouw en prefab betonbouw • Handboek Houtskeletbouw • Handboek Renovatie • Handboek Verbouwingen STABU Licentiehouders ontvangen tot 13 juli 2012 bij aanschaf van een handboek 20% korting. Vul bij het bestellen actiecode STABU in.

kunt u er gemakkelijk overheen navigeren. Onder elk detail vindt u aanbevelingen met het oog op ontwerp, uitvoering en voorbereiding. Daarbij zijn, als dat van toepassing is, directe links geplaatst naar artikelen in het Bouwbesluit. Klikt u hier op, dan komt u terecht in het Bouwbesluit Snel het juiste detail vinden in Brisonline Warenhuis. U kunt 2 een detail natuurlijk ook downloaden als een PDF-, DWG- of DXF-bestand. Productdetails; specifieker kan niet Een bouwprofessional wil zijn details het liefst zo specifiek en praktisch mogelijk. Bij meerdere SBR Referentiedetails zijn links geplaats naar “productdetails”. Dit zijn SBR-Referentiedetails die specifiek zijn gemaakt door toevoeging van een product, denk aan isolatiemateriaal, kunststof kozijnen e.d. Maak uw eigen collecties

3

Creëren met kunststof kozijnen? Ga verder met VEKA!

A

VEKA stimuleert ontwerpvrijheid en blijft nieuwe kunststof profielsystemen ontwikkelen. Nu is er SOFTLINE 82: een profiel met een strak, eigentijds design. Net als TOPLINE NL leverbaar in 52 kleuren; de nieuwe profielserie biedt vele ontwerp- en toepassingsmogelijkheden. Bovendien kunt u met SOFTLINE 82 de hoogste isolatiewaarden bereiken. Eigentijdse esthetiek en een hoger energielabel? VEKA reikt de opties aan.

Kwaliteit, vertrouwen en zekerheid

www.vekakozijn.nl

STABULLETIN | 31

colofon Willy Brandtlaan 81 | 6716 RJ Ede (Gld.) | Tel.: (0318) 63 30 26 | Fax: (0318) 63 59 57 | E-mail: [email protected] | Website: www.stabu.org

Juni 2012 Zevenentwintigste jaargang no. 2

Prijsoverzicht STABU-producten

STABUlletin is het viermaal per jaar verschijnende huisorgaan van ­Stichting STABU over de voortgang van het STABU Bouwbreed Informatiesysteem.

 De STABU-bestekssystematiek voor de woning- en utiliteitsbouw bestaat uit: • STABU-bestanden op CD; • STABU-Standaard 2012; • 1 Wachtwoord voor het beveiligde gedeelte van de STABU-website.

Teksten: • ir. R.H. Baayen • H. Bredemeijer • R. de Bruin • mr. W.J.M. Herber • ir. M.L.A.M. van Hezik • D.B. Kervel • ing. H.H.M. Miltenburg

• L. Niemöller • J. Rip • ir. S.W. Wierda

Dit blad wordt geproduceerd en geredigeerd door: Stichting STABU Mevr. D.B. Kervel Postbus 36, 6710 BA EDE Telefoon: (0318) 63 30 26 Telefax: (0318) 63 59 57 E-mail: [email protected] Website: www.stabu.org

De STABU-bestekssystematiek wordt geleverd na afsluiting van een licentieovereenkomst waaraan een abonnement gekoppeld is.

Deze licentieovereenkomst wordt aangegaan voor een tijdvak van een kalender­ jaar (nieuw!) alsmede het jaar ­waarin de ­licentieovereenkomst wordt afgesloten.

De tarieven voor 2012 zijn d.d. 8 december 2011 door het Algemeen Bestuur van Stichting STABU vastgesteld.

Aanschaf Licentie STABU in de periode

STABU COMPLEET (t/m 5 werkplekken*)

STABU COMPACT (t/m 5 werkplekken*)

januari t/m maart april t/m juni juli t/m september oktober t/m december

€ 990,00 € 742,50 € 495,00 € 247,50

€ 406,00 € 304,50 € 203,00 € 101,50

*per vijf werkplekken wordt de prijs verdubbeld

Inlichtingen over advertentietarieven bij STABU. Overname van de inhoud: graag na overleg met de redactie. Hoewel uiterste zorg is nagestreefd, staan wij niet in voor eventuele (druk)fouten en/of onvolledigheden en aanvaarden auteurs en redactie deswege geen aansprakelijkheid. ISSN: 1384-7872 Vormgeving: skerp functionele communicatie Doetinchem Drukker: Senefelder Misset Doetinchem 32 | STABULLETIN

De gelieerde systeemhuizen hebben speciaal voor het “STABU-Compact” gebruik ook hun STABU-programma tegen gereduceerde prijzen beschikbaar gesteld. Eind februari 2012 is een nieuwe STABU-Standaard uitgebracht met daarin de Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken en van technische installatiewerken 2012 (UAV 2012): STABU-Standaard 2012

€ 85,-

STABU-Standaard 2007

€ 75,-

Het GB CAD-Afsprakenstelsel (GB CAS) is primair bedoeld voor gestructureerd tekenwerk van 2D CAD-tekeningen en informatie-uitwisseling. Geïntegreerd Bouwen (GB), als eigenaar/ beheerder/uitgever van het GB CAS, heeft werkzaamheden uitgevoerd die hebben geleid tot een nieuwe en geheel herziene uitgave, versie 4. Stichting GB is met Stichting STABU overeengekomen dat deze laatste de distributie, de promotie en het onderhoud van het GB CAS 4.0 ter hand neemt. Distributie vindt plaats via internet: www.gbcas.nl GB-CAS

€ 145,-

De genoemde prijzen zijn inclusief leverings- en administratiekosten en zijn exclusief de verschuldigde BTW