KLEURRIJKE VROUWEN OVER DE DREMPEL

KLEURRIJKE VROUWEN OVER DE DREMPEL  Wervingsmethoden van projecten gericht op  maatschappelijke participatie van allochtone vrouwen 

Augustus 2003  Opdrachtgever: Ministerie Sociale Zaken en Werkgelegenheid/commissie PaVEM  Opdrachtnemer: StimulanSZ, R. Doggen (MCM)  In samenwerking met NIZW, drs. L. van Tilburg, drs. M. van Bergen

INHOUDSOPGAVE

·

Inleiding 

3

·

Werkwijze 

4 

Deel A  1 

Samenvatting en conclusies 

2 

Aanbevelingen  2.1  Doelgroep: vrouwen met een laag participatieniveau  2.2  Doelgroep: vrouwen op een midden niveau van participatie  Doelgroep: vrouwen op een hoog niveau van participatie  o  Combinatieprojecten.  Doelgroepen: vrouwen op een hoog niveau van participatie  èn vrouwen op een laag/midden niveau van participatie  2.5  Innovatieve projecten 

5  13  13  14  15  15  17 

Deel B  Projectbeschrijvingen 

18

2 

1 

INLEIDING 

Allochtone vrouwen nemen weinig deel aan vrijwilligersvoorzieningen, hebben een gebrekkige taalkennis  1  en worden belemmerd om actief deel te nemen aan de maatschappij  . Gebleken is dat deze vrouwen zich  2  niet aangesproken voelen door reguliere wegen  om te (gaan) participeren. Reden voor de commissie  Participatie van Vrouwen uit Etnische Minderheidsgroepen (PaVEM) en het ministerie van Sociale Zaken  en Werkgelegenheid om StimulanSZ opdracht te geven wervingsaanpakken te inventariseren en te  analyseren. StimulanSZ heeft deze opdracht in samenwerking met het NIZW uitgevoerd. Door beide  partijen is in gelijkwaardigheid zowel gegevensverzameling als analyse verricht.  Ondanks de geringe deelname van allochtone vrouwen aan de arbeidsmarkt en de samenleving in meer  algemene zin, zijn er wel tal van initiatieven en projecten waarin getracht wordt allochtone vrouwen te  bereiken en te stimuleren mee te doen aan allerlei maatschappelijke activiteiten en/ of betaalde arbeid te  zoeken.  Het doel van deze inventarisatie is om die (lokale) projecten globaal in kaart te brengen. Het betreft  vooral de aanpak van werving en motivering, de belemmerende factoren en succesfactoren hiervan,  mede met het oog op randvoorwaarden die nodig zijn. De rol die de lokale overheid daarin vervult wordt  ook in beeld gebracht.  De inventarisatie is bedoeld voor twee lezersgroepen. De inventarisatie moet een inspiratiebron zijn voor  en handvatten bieden aan beleidsmedewerkers van lokale overheden. Voor een goede uitvoering van de  regierol is het belangrijk bij de ontwikkeling van beleidsadviezen inzicht te hebben in verschillende  aanpakken, de consequenties op organisatieniveau en de randvoorwaarden om tot een goed resultaat te  komen.  De inventarisatie is tevens bedoeld voor projectleiders of teamleiders binnen de uitvoerende  werkinstellingen, zodat zij kunnen bevorderen dat de medewerkers kennis hebben van methoden en  toepassingen.  Het rapport valt uiteen in twee delen. Deel B bevat de beschrijving van de opgenomen projecten; in deel  A worden deze samengevat en worden conclusies getrokken.  De projectbeschrijvingen zijn afkomstig van de hand van de schrijvers van dit rapport. 

1 

2 

Onder allochtone vrouwen wordt in het kader van dit onderzoek verstaan vrouwen van niet­westerse afkomst, niet zijnde  Surinaams of Antilliaans.  Voor meer informatie wordt de lezer verwezen naar het rapport “Aanbevelingen op maat” van de commissie AVEM, maart 2002

3 

2 

WERKWIJZE 

Er is gestart met een brede globale inventarisatie van initiatieven/projecten via documentstudie. Daarbij is  in eerste plaats gebruik gemaakt van de eigen dossiers van het NIZW, informatie van  minderhedensteunpunten, Verwey Jonker Instituut, Forum, Provinciale Steunfuncties, de webdossiers van  XS­2, de uitgaven van Radar, de Taskforce Inburgering, de ISSA­producten (database, handreiking  ”kleurrijke sociale activering”), Equal­projecten en de bij StimulanSZ beschikbare informatie. Daarnaast is  een aanvullende websearch verricht.  In totaal is van zo’n 85 projecten die tussen 2000 en 2002 zijn afgerond, informatie verzameld. Het betrof  globale informatie over wervingsmethode, doel van het project en plaats van uitvoering. Vervolgens is  aan de hand van de volgende criteria een selectie gemaakt: · variatie in doelgroep, · variatie in benaderingswijze, · spreiding over grote en kleinere gemeenten, · spreiding over het land, · combinatie van hulpverlenings­, onderwijs­ als arbeidsmarktgerichte projecten.  Opgenomen zijn projecten die kleinschalig zijn, of juist zijn uitgegroeid tot gestructureerde  samenwerkingsverbanden, of zelfs tot afdelingen binnen organisaties.  Enkele projecten richten zich niet specifiek op allochtone vrouwen, maar blijken deze wel heel  succesvol te bereiken; reden om ze hier op te nemen.  Zo zijn uiteindelijk 29 3  projecten geselecteerd.  De volgende gegevens zijn per project verzameld: · naam project, · gemeentenaam, · betrokken organisaties (onderverdeeld naar werksoort, bijvoorbeeld, maatschappelijk werk,  consultatiebureaus), · contactpersoon, · aanpak met betrekking tot het bereik van de allochtone vrouwen en de stimulering om deel te  nemen aan activiteiten en gebruik te maken van voorzieningen gericht op activering (“Hoe heeft  u de doelgroep bereikt en vervolgens gestimuleerd, c.q. ‘vastgehouden’?”). Het betreft het  benoemen van de methode en een korte beschrijving ervan. · De faal­ en succesfactoren (wat bleek succesvol en wat niet?). Het betreft een subjectieve  beoordeling door betrokkenen zelf. · De randvoorwaarden die werden gesteld en de consequenties daarvan voor de aanpak en voor  de organisatie van het project, · regierol van de lokale overheid (globaal getypeerd). 

3 

Het streven was 30 projecten te selecteren. Bij één project dat we graag wilde beschrijven bleek, na meerdere  informatiepogingen, het materiaal (toch) niet meer beschikbaar. Het betrof een project van de organisatie STEW in  Amsterdam, een organisatie die in opdracht van o.a. gemeentelijke diensten Werk, Inkomen en Zorg, startende ondernemers  begeleidt. Het project richtte zich op het stimuleren van startende ondernemers. Een dergelijk project is echter ook uitgevoerd  in de Provincie Groningen. De  lezer kan dit terugvinden onder de naam Medina in deel B.

4 

DEEL A  1. 

SAMENVATTING EN CONCLUSIES 

De mate waarin allochtone vrouwen participeren in de samenleving blijkt duidelijk samen te hangen  met de soort methode om hen te werven en te stimuleren. Enerzijds onderscheiden we vrouwen die  nauwelijks participeren en in een grote mate van isolement verkeren. Anderzijds zijn er vrouwen die  al in hoge mate betrokken zijn bij de samenleving. Vrouwen in zeer geïsoleerde posities (thuis, geen  of zeer slecht ontwikkelde Nederlandse taalbeheersing, in alle activiteiten buitenshuis afhankelijk van  familie) zijn vooral succesvol te werven via huisbezoeken van ‘bekenden’. De paraprofessionele  projecten (LH1, LH2, LH6) zijn hier voorbeelden van. Vrouwen die in  hoge mate geïntegreerd zijn  (actief in kader, vrijwilligerswerk, scholing volgend, etc.) laten zich aanspreken via meer afstandelijke  benaderingen.  De combinaties van participatieniveau en wervingsmethode is leidend geweest voor de structuur van  deze notitie. Op basis van het onderzoeksmateriaal hebben we een globaal onderscheid gemaakt in  drie participatieniveaus: · Laag participatieniveau: deelnemers behoren tot de groep geïsoleerde vrouwen; · Middenniveau van participatie: deze vrouwen komen al ‘uit huis’, maar stappen nog niet direct af  op scholing of werk; · Hoog participatieniveau: deze vrouwen zijn al initiatiefrijk om te participeren aan de  samenleving.  De projecten zijn op basis van de bovenstaande driedeling gerangschikt. Daarnaast onderscheiden  we nog een categorie projecten: · Laag met hoog gecombineerd: dit betreft projecten met zowel vrouwen uit de laag­, als vrouwen  uit de hoog categorie. De vrouwen met een hoog participatieniveau hebben een intermediaire rol  bij het werven van vrouwen met een laag participatieniveau.  De meeste wervingsmethoden die blijken te werken voor vrouwen met een laag participatieniveau,  werken ook voor vrouwen met een hoog participatieniveau. Omgekeerd gaat deze conclusie niet op.  Bij een aantal projecten bleek het niet op voorhand de bedoeling vrouwen te werven voor  werk/participatie, ook was er geen duidelijk verband tussen de wervingsmethode en de doelgroep  “allochtone vrouwen”. De betreffende projecten zijn gericht op zaken als religie, kunst en dergelijke.  Dat allochtone vrouwen met zowel een laag als een hoog participatieniveau deelnemen en dat van  een en ander een activerende werking kan uitgaan, zijn bijeffecten. Het blijkt echter dat deze  projecten erg goed binnenkomen bij allochtone leefgemeenschappen. Deze verassende uitkomsten  leiden tot de conclusie dat door de andere benaderwijze hier sprake is van innovatieve projecten. We  hebben er dan ook voor gekozen om ze als zodanig te benoemen.  In onderstaand schema staan onze bevindingen samengevat. In de eerste kolom staan kenmerken  van de verschillende participatieniveaus beschreven. Naar doelgroep, uitvoerdersveld en doel  ­ resultaat. De tweede kolom bevat de werkwijze die bij de werving gevolgd is. Daarna worden de  relevante kenmerken voor de uitvoeringsfase van het project samengevat. De randvoorwaarden en  ingenomen regierol worden hier ook in de kern weergegeven. Uit de analyse bleek dat de indeling  naar participatieniveau elkaar uitsluitende gegevens opleverde voor wat betreft de werkwijze in  werving en uitvoering. Dit geldt in mindere mate voor de randvoorwaarden en de ingenomen regierol.  Succes­ en faalfactoren hebben we niet als zodanig in dit samenvattende schema opgenomen. De  reden hiervoor is dat wat voor het ene project succesvol is, juist in een andere projectcontext een  faalfactor wordt. In dit schema zijn deze factoren benoemd als ‘randvoorwaarden’. De mate waarin  aan deze randvoorwaarden kan worden voldaan en de specifieke context waarin dit plaatsvindt  maken e.e.a. tot een succes­ dan wel een faalfactor. In een verder onderzoek kan dit nader  uitgezocht worden. Men kan de succes­ en faalfactoren per project terugvinden in de afzonderlijke  projectbeschrijvingen.

5 

Laag niveau van participatie  Doelgroep  Deelnemers behoren tot de  groep geïsoleerde vrouwen. 

Werkwijze werving 

Werkwijze uitvoering 

Randvoorwaarden 

Werving vindt plaats via de  directe leefomgeving van de  betrokken vrouwen. 

Laagdrempelig, veilig. 

T.a.v. begeleiding: 

Groepsgericht. 

A. Via de doelgroep zelf:  Uitvoerdersveld  Uitvoering over het algemeen  op wijkniveau.  Breed netwerk van  professionele organisaties is  bij het project betrokken, met  de begeleider van de groep  als spin in het web.  Doel – resultaat  Resultaten of thematische  focus tevoren niet  voorspelbaar  Deelnemen zelf is het doel. 

§

Huisbezoek door  sleutelfiguren,  huiskamerbijeenkomst,  groepsgewijs bezoek van  activiteiten buitenshuis.  § Wanneer het project  bekendheid en vertrouwen  heeft gegenereerd: mond­  op­mond­reclame. 

B. Via het professionele  netwerk:  §

Verwijzing via dienst­  verleners (m.n.  gezondheidszorg)  § Gebruik van registratie  ABW. 

Gericht op “doen”.  Geen verplichtingen  verbonden aan deelname. 

§ § § §

Personele continuïteit  Grote betrokkenheid  Actief netwerk  Kwaliteiten op niveau van  begeleiding en sturing  groepsproces. 

Voldoende doorlooptijd om  bekendheid en vertrouwen  onder doelgroepen te doen  ontstaan en de diverse  Thematische invulling a.d.h.v.  bereikte groepen het  interesse en behoeften  groepsproces te laten  deelneemsters.  doorlopen (minimaal enkele  jaren).  Inzet van diverse professionals  op specifieke thema’s.  Kinderopvang maakt integraal  deel uit van het aanbod.  Taal is niet echt een issue, wie  geen Nederlands spreekt wordt  zonder meer opgenomen.  Vertaling vindt vaak informeel  plaats.  Integrale werkwijze, brede  opzet. 

Regierol gemeenten  Hoewel er sprake is van een  integrale aanpak op wijkniveau,  worden de bijdragen over het  algemeen door afzonderlijke  uitvoerende instellingen geleverd,  met hun eigen financieringskaders.  Een coördinerende  regisseursrol van de gemeente  ligt voor de hand.  Resultaatafspraken maken met  uitvoerders is in deze  werksoort problematisch. 

Empowerment 4  als visie van  Nederlandse professionals. 

4 

Onder empowerment wordt een proces verstaan waarbij deelnemers worden toegerust  zich teweer te stellen tegen uitsluiting op informele gronden (discriminatie). Het vergroten van competenties  (op de terreinen van vaardigheden, kennis en houding) is een belangrijk aandachtspunt. C. Tenheaff, H. Verschoor, M. Kamperman. Werk en Aandacht.  Utrecht, NIZW. 2000.

6 

Midden niveau van participatie  Werkwijze werving  Doelgroep  De bereikte vrouwen zijn al  gewend aan activiteiten  buitenshuis, maar zullen nog  niet individueel afstappen op  scholing, werk etc.  Uitvoerdersveld  Verminderd aantal partners  waarmee samengewerkt  wordt, aanspreekpunt zijn  vaak zelforganisaties.  Buurtniveau wordt verlaten  voor stedelijk of regionaal  niveau.  Doel – resultaat  Activiteiten op specifieke  thema’s.  Projecten worden ontwikkeld  op basis van gebleken  manco’s in het  voorzieningenniveau voor de  doelgroep.  Enige vorm van  resultaatafspraken met  betrekking tot deelname en  uitstroom is mogelijk. 

Werkwijze uitvoering 

Aanmeldingen via eigen  De cursus of trainingsvorm is  netwerk van zelforganisaties  populair, vaak gegeven aan  en bestaande activiteiten (bijv.  bestaande groepen.  de projecten onder niveau L).  Vertrouwen en veiligheid zijn  Meer gebruik van media en  nog steeds belangrijk.  schriftelijk materiaal, mits  ingebed in het eigen netwerk.  Inhoudelijke aansluiting bij  gevoelde behoeften.  Groepsgewijze aanmelding,  groepsgewijze  Taal en de kwaliteit van de  informatievoorziening.  vertaalde communicatie wordt  een issue. Zo nodig  Zelforganisaties willen door  aanspreken in eigen taal en  gemeente als  cultuur (tolk of allochtone  samenwerkingspartner gezien  cursusleider).  worden, zij zoeken  samenwerking met hen op. 

Randvoorwaarden  Trainers/begeleiders dienen  zowel inhoudelijk als  procesmatig en communicatief  goede kwaliteit te kunnen  leveren.  De kwaliteit van evt. vertaling  is eveneens cruciaal. 

Regierol gemeenten  In de regierol van  procesbewaker en/of  initiatiefnemer is het belangrijk  ruimte te scheppen voor  zelforganisaties, vertrouwen te  geven aan hun  organisatievermogen,  kaderontwikkeling te  stimuleren en faciliteren. 

Er is voldoende schaalgrootte  nodig om deelnemers te  In de rol van financier kan de  kunnen vinden voor specifieke  lokale overheid met de  thema’s.  uitvoerende instantie enig  vorm van resultaatafspraken  De locatie van de  maken. kinderopvangvoorziening moet  naast de uitvoeringslocatie van  het project gesitueerd worden. 

Identificeren en zonodig  ondersteunen van potentiële  sleutelfiguren en nieuw  ontstaande zelforganisaties  voor vervolgactiviteiten. 

7 

Hoog niveau van participatie  Doelgroep  Vrouwen die initiatiefrijk zijn  en een bijdrage willen leveren  aan de samenleving.  Uitvoerdersveld  Uitvoerende instellingen  hebben een hogere status en  onderlinge contacten worden  zakelijker.  Doelgroep ontwikkelt tevens  projecten in eigen beheer,  vaak met grote inzet en op  basis van een diep gevoelde  behoefte aan empowerment  van zichzelf en de eigen  groep.  Doel – resultaat  Werk en participatie staan  centraal.  Resultaatafspraken tussen  partners en met deelnemers. 

Werkwijze werving 

Werkwijze uitvoering 

Massamediaal. 

Vaardigheden worden  aangeleerd, gedegen  voorbereidingen getroffen voor  een potentieel zelfstandig  ondernemerschap,  vervolgstudie, dienstverband  of politiek­bestuurlijke  participatie. 

Via reguliere kanalen die  autochtonen ook gebruiken. 

Randvoorwaarden 

Regierol gemeenten 

Groter toeleveringsgebied  deelnemers nodig. 

Duidelijke keuze voor beleid en  project. 

Vroegtijdig in project met  partners samenwerken. 

Duidelijke resultaatafspraken  met uitvoeringsinstellingen  maken. 

Zo mogelijk middelen  bundelen. 

Begeleiding (ook individueel) is  Uitvoerende organisatie moet  gericht op deze overgang naar  over  kennis van en affiniteit  studie of arbeid.  met de doelgroep beschikken. 

Onderlinge resultaatafspraken  uitvoeringsinstellingen  bevorderen.  Deelnemen aan  ‘ontwikkelpartnerships’. 

Facilitering / begeleiding.  Projecten in eigen beheer  faciliteren met adequate  ondersteuning, zonder  betrokkenen het heft uit  handen te nemen. 

Zichtbare ondersteuning  verlenen bij promotie­  activiteiten. 

Potentiële uitvoerders  identificeren binnen de  doelgroep i.v.m. symbolisch  Kinderopvang: deelneemsters  belang en het te verwachten  willen zelf de wijze van opvang  emanciperend effect. van hun kinderen regelen (dat  kan ook het informele circuit  zijn). De kosten hiervan  moeten gedeclareerd kunnen  worden. 

8 

Combinatie Laag met Hoog niveau van participatie  Werkwijze werving 

Werkwijze uitvoering 

Deelnemers: 

Focus op een specifiek thema 

Randvoorwaarden 

Regierol gemeenten 

Bereidheid extra inspanning te  Gemeenten kunnen in deze  leveren in de samenwerking  projecten de regierol naar zich  Deelnemers worden  van projectorganisatie met  toetrekken:  aangesproken op een  deelnemende / inlenende  specifieke rol: ouder of  partners.  § Het opzetten van een  opvoeder, verantwoordelijke  dergelijk project initiëren.  voor de gezondheid van het  Investeren in een goede  § Inhoudelijk bij een project  gezin, etc.  coördinatie, ondersteuning en  betrokken blijven, bijv.  begeleiding van intermediairs.  door  Verwijzers spelen een  Uitvoerdersveld  De intermediair zorgt voor  zitting te nemen in een  belangrijker rol.  De intermediairen worden op  a. een grotere toegankelijkheid  Bij de vrijwilligersorganisaties:  begeleidingscommissie.  den duur ondergebracht bij  van de Nederlandse instelling  voldoende inzet voor het  § Met samenwerkings­  De locatie van de  Nederlandse instellingen  voor de deelnemer,  opvangen van doorstroom van  partners in gesprek blijven  (huisartsenpraktijk,basisschool)  Nederlandse instelling  b. een verbeterde  vrijwilligers (neveneffect:  over door beide partijen  fungeert als aanspreekpunt.   maar blijven ondersteuning  communicatie tussen  doorstroom).  gesignaleerde nieuwe  krijgen van een eigen project­  Nederlandse professionals en  ontwikkelingen. Intermediairen:  coördinator. De verhouding  Financieren en faciliteren van  De intermediairen zelf worden  de deelnemers en  tussen projectorganisatie en  c. voor inhoudelijke  de uitvoering op locatie.  ‘inlener’ vraagt veel aandacht.  geworven uit de bekende  begeleiding, voorlichting en  sleutelfiguren in de  De intermediaire functie  informatievoorziening van de  Kinderopvangvoorziening moet  bestaat zowel in een geprofes­  doelgroep.  deelnemers op het specifieke  specifiek bekeken worden.  sionaliseerde vorm  thema.  (paraprofessionals), als in de  Voor de Moedercentra:  vorm van vrijwilligerswerk.  Uitzondering vormen de  financieren en faciliteren met  Budget van deze projecten  moedercentra, die de integrale  behoud van eigen  neemt toe ten opzichte van de  werkwijze uit de L­categorie  uitgangspunten.  eerste twee categorieën.  handhaven.  Uitzondering vormen de  Moedercentra, die grotendeels  Intermediairen blijken als  in eigen beheer worden  neveneffect door te stromen  opgezet en uitgevoerd.  naar betaald werk of opleiding.  Doel – resultaat  Hoe meer geprofessiona­  liseerd de intermediaire functie,  hoe meer resultaatgericht  gewerkt wordt.  Doelgroep  Dubbele aanpak: vrouwen met  een hoog participatieniveau  hebben een intermediaire en  ondersteunende functie bij het  bereik en de ondersteuning van  laag en midden niveau. 

In principe zijn de  wervingsmethoden hetzelfde  als in de categorieën L en M,  echter meer gecentreerd  rondom het thema van het  project. 

9 

Innovatieve projecten   Doelgroep  Gericht op vrouwen in alle  participatieniveaus.  Uitvoerdersveld  Diverse constructies  denkbaar. 

Werkwijze werving  Idem als in categorie midden.  Scouten op evenementen.  Projecten zijn voor de  doelgroep erg toegankelijk. 

De projecten zelf komen ook  goed binnen bij de allochtone  Doel – resultaat  leefgemeenschappen.  Ingang van de projecten is  niet werk maar: religie, kunst,  vrouw zijn, spullen lenen  tegen een tegenprestatie.  Bestaande projecten tonen  neveneffecten m.b.t.  activering.  Over deze resultaten zijn  geen financieringsafspraken  gemaakt of zij passen niet in  het bestaande  financieringskader. 

Werkwijze uitvoering  Randvoorwaarden  Het aanspreken op religie,  Enige motivatie / gedrevenheid  kunst, vrouw zijn, het leveren  is wel al aanwezig.  van tegenprestaties is  laagdrempelig.  Er is geen inhoudelijke extern  opgelegde  resultaatverplichting, maar de  projecten zijn op ontplooiing  van bestaande interesses/  talenten gericht.  Resultaat wordt door de  deelnemer ingevuld.  Deelname is niet vrijblijvend. 

Regierol gemeenten  In twee projecten is er nauwe  betrokkenheid van de  gemeente bij de ontwikkeling.  Het verbinden van  outputvoorwaarden aan de  financiering die betrekking op  het neveneffect hebben, kan  een spanningsveld met  bestaande doelstellingen van  de organisatie hebben.  De gemeente moet daarom  afstemmen met de betreffende  organisatie die op haar beurt  open moet staan voor  heroverweging van doelstelling  en werkwijze.

Er wordt op een andere manier  naar de klant gekeken hetgeen  nieuwe  activeringsmogelijkheden  biedt.  Bestaande werkmethodes  worden toegepast voor een  nieuw gedefinieerde groep  deelnemers. 

10 

ENKELE ASPECTEN VAN WERVING NADER BELICHT  1 

Aansluiten op win­winsituatie 

In de werving waarbij allochtonen zelf een actieve rol spelen is vaak een materiële win­win situatie  het uitgangspunt. Dat drukt zich niet alleen uit in geld, maar ook in de te besteden tijd, de concrete  diensten die terug worden verwacht, etc. “Witte” Nederlanders definiëren win­win situaties meer op  het immateriële vlak (zelfwaarde, etc). Dit kan binnen projecten spanningen oproepen (LH5).  We willen ons niet verder wagen aan uitspraken die betrekking hebben op het vergelijken van  culturen en daarmee samenhangende gedragspatronen. Dat voert in het kader van deze globale  inventarisatie te ver. 

2 

Voor deelneemsters met een laag participatieniveau: aansluiten bij traditionele rolopvattingen 

Het starten bij de traditionele rolopvattingen van mannen en vrouwen betekent dat de positie van  vrouwen in hun privé­situatie niet bij voorbaat onder druk komt te staan. Hierdoor kunnen zij in een  veilige omgeving verkennen welke kwaliteiten zij verder willen ontwikkelen om eventueel deel te  kunnen nemen aan maatschappelijke activiteiten in brede zin. Traditionele rolopvattingen betekenen  vaak dat er sprake is van een toestemmingssituatie waarin de mannelijke partner een  doorslaggevende rol heeft. Deze discussie wordt zo op voorhand vermeden, waardoor vrouwen in  een thuissituatie die niet op voorhand onder druk staat, hun ontwikkelingsproces kunnen ingaan. 

3 

Werving met een integrale inhoud – specifieke inhoud 

Bij vrouwen die in een hoge mate van isolatie verkeren, werkt een integrale en open wervingsinhoud  het beste. Er kunnen op allerlei levensgebieden vragen, problemen of behoeften spelen. Zo kan er  een mix bestaan van schulden, belemmeringen in kinderopvang, beperkte zelfwaardering, kwaliteiten  die onvoldoende tot hun recht komen en opvoedingsproblemen. Bij de werving is het voor  deelnemers nog niet altijd zo helder waar hun kwaliteiten liggen en wat het beste het eerste  aangepakt kan worden. Deelname betreft een proces waarbij deze mogelijkheden, perspectieven,  belemmeringen, kwaliteiten zich uitkristalliseren. Door dat proces zowel integraal aan te pakken als  open te laten, is een werving succesvol (L1, L5, L8, I2).  Vrouwen met een hoge mate van participatie hebben een duidelijker doelperspectief en laten zich  meer aanspreken door een gerichte werving met een duidelijk omschreven doel (H2, H3, H5). 

4 

Kinderen horen erbij ­ kinderopvang 

De opvatting dat apart georganiseerde, professionele kinderopvang ten allen tijde een belangrijke  voorwaarde voor deelname van allochtone vrouwen is, kan beter verlaten worden. Voor vrouwen met  een laag­ tot middenniveau van participatie is de idee van professionele kinderopvang juist  drempelverhogend. Bij deze doelgroepen werkt het drempelverlagend als kinderen kunnen  meekomen met hun moeders en in­ en uit kunnen lopen bij de activiteiten voor hun moeders. Het  motto is dus niet ‘kinderopvang’ maar ‘kinderen horen erbij’. Dit is geheel in de lijn van de formule  ‘aansluiten bij de traditionele rolopvattingen’; kinderen horen bij de moeder te zijn, en de moeder  hoort bij de kinderen te zijn.  Bij een hoger niveau van participatie is de definitie van kinderopvang volgens professionele  maatstaven gebruikelijker. Kinderen worden apart van hun moeders ondergebracht in een  opvanggroep. Hun moeders zijn intussen in een ontwikkelingsproces waarbij zij zich naast hun  moederrol ook andere rollen eigen maken. 

5 

Projecten bedoeld voor allochtone vrouwen met een laag participatieniveau  vergeleken met projecten waarin de combinatie laag­hoog is verwerkt 

In de projecten in de categorie laag niveau van participatie blijkt een aanvankelijke integrale aanpak  noodzakelijk te zijn. Toch wordt dezelfde doelgroep op een specifiek thema bereikt in de laag­hoog  combinatie. We stelden ons de vraag waarom vrouwen uit deze zelfde doelgroep de ene keer zich  alleen laten aanspreken op een integrale aanpak en de andere keer juist op een specifiek thema.

11 

De projectbeschrijvingen geven ons enig houvast hieromtrent, we proberen hieronder enkele  conclusies te trekken maar deze dienen met de nodige voorzichtigheid begrepen te worden.  Vrouwen met een laag participatieniveau hebben een zeer actueel gevoeld probleem op het moment  van werving zelf. ‘Het probleem’ wordt weliswaar als actueel ervaren, maar is daarmee nog niet  duidelijk onder woorden te brengen. Het vergt nogal wat van de vrouwen met een laag  participatieniveau om knelpunten in hun situatie te isoleren uit het geheel van ervaringen, het te  verwoorden en zelfstandig een manier van ermee omgaan in de Nederlandse samenleving te zoeken.  ‘Het probleem’, of de oplossing daarvan, wordt in negatieve zin beïnvloed door de wijze waarop de  interactie tussen allochtone vrouwen en witte professionals verloopt. In deze interactie kan er het  gevoel zijn niet (voldoende) gehoord of gezien te worden en zich niet goed genoeg te voelen om  daadwerkelijk met de professional in gesprek te gaan. Min of meer in die situatie zelf duikt een para­  professional 5  uit eigen taal­ en culturele groep op, minder gehinderd door de hierboven beschreven  interactiepatronen, die ook nog komt met een aanbod dat de situatie kan verbeteren.  We kunnen niet stellen dat de ene vrouw zich alléén laat aanspreken door een laag­hoog niveau  project en de andere vrouw zich alléén laat werven door een laag niveau project. Het verdient  aanbeveling dat in een gemeente beide typen aanbod gerealiseerd dienen te worden, zo wordt in  ieder geval een groter bereik gerealiseerd dan bij een eenzijdig aanbod. 

6 

Trotse vrouwen 

Vrouwen die hun isolement hebben doorbroken zijn trots. En dat mogen anderen zien! Respect en  erkenning zijn sleutels voor een succesvolle werving (H1, I4) en een succesvolle samenwerking. 

Wervingskanaal: de lokale overheid als verwijzer  Het  gemeentelijke cliëntenbestand voor de Algemene Bijstandswet is een belangrijke bron waaruit  cliënten worden geselecteerd. De klantmanager vervult hierin een sleutelrol. Een gemeente kan  ervoor kiezen hier actiever gebruik van te gaan maken. 

5 

Met een paraprofessional  wordt een persoon bedoeld die dezelfde culturele achtergrond heeft als de vrouwen uit de  betreffende doelgroep, en dezelfde taal spreekt. Deze personen vervullen een intermediaire functie tussen doelgroep en  Nederlandse professionele instellingen. Paraprofessionals doorlopen een bijscholingsprogramma dat hen toerust voor hun  taken.

12 

2 

AANBEVELINGEN 

Naargelang de lokale politieke prioriteiten zal een gemeente kiezen om haar stimuleringsbeleid te  richten op allochtone vrouwen met een laag, dan wel midden tot hoog particatieniveau. Bij in de in  deze paragraaf gepresenteerde aanbevelingen volgen we deze indeling. De lezer kan zodoende  selectief lezen. Ter illustratie staan tussen haakjes de nummers van relevante projecten vermeld.  Voor medewerkers van lokale overheden kan de hier gepresenteerde informatie behulpzaam zijn bij  het uitvoeren van de plaatselijke of regionale regie. De aanbevelingen kan men dan lezen als zijnde  gunningscriteria. Offertes, gericht op het bereiken en stimuleren van allochtone vrouwen, kunnen met  behulp van deze informatie vergeleken en getoetst worden.  De resultaten kunnen ook bruikbaar zijn voor projectleiders binnen uitvoerende instellingen. Het  overzicht van wervingsmethoden en toepassingen biedt inhoudelijke aanknopingspunten om het  uitvoerende werk voor allochtone vrouwen in te richten en offertes hieromtrent te formuleren. 

2.1 

Doelgroep: vrouwen met een laag participatieniveau 

Indien lokale overheden en uitvoerende instellingen vrouwen met een laag niveau van participatie  willen bereiken om hen te stimuleren mee te doen aan allerlei maatschappelijke activiteiten, dan zijn  de volgende aanbevelingen van belang. · Ten aanzien van werving.  Vooral die projecten zijn succesvol in hun werving wanneer zij zich richten op de directe  leefomgeving van de doelgroep via de doelgroep zelf. Daarbij gaat het om het letterlijk  binnentreden in de leefwereld van de potentiële deelneemsters (huisbezoeken en dergelijke). Er  dient bij de werving geen directe verplichting gekoppeld te zijn aan deelname. Ook wordt bij de  werving ingegaan op het integrale karakter van de uitvoering (zie hieronder), dit heeft tevens een  wervend effect (L1, L5, 8, I2). Moeders kunnen hun kinderen meenemen naar het betreffende  project. Het ­wervende ­ motto is daarbij: ‘kinderen horen erbij’. · Ten aanzien van uitvoering.  Ook in de voorgestelde werkwijze dient veel ruimte te zijn voor de zich nog uitkristalliserende  behoeften van deelneemsters. Dat betekent dat de uitvoering een integraal karakter dient te  hebben: meerdere levensgebieden die onderling samenhangen kunnen dan aan bod komen.  Door dit integrale karakter zet zich bij de deelneemsters een proces in gang waarbij zij hun  behoeften, mogelijkheden en belemmeringen in allerlei opzichten verkennen. Het op gang  brengen van dat proces is het belangrijkste doel. Deze ‘output’ is op voorhand moeilijk om te  zetten naar harde cijfers op terreinen als doorstroom naar scholing of betaalde arbeid (L5). · Ten aanzien van randvoorwaarden:  Uitvoerende instellingen moeten kunnen laten zien dat zij deel uit maken van een netwerk en  personele continuïteit waarborgen (bijvoorbeeld in het werken met vrijwilligers ook contracten  m.b.t. inzet hanteren). De uitvoerende organisatie heeft aanknopingspunten om dit project te  kunnen plaatsen in een doorlopend aanbod. Dat kan een eigen aanbod betreffen of een aanbod  van collega­instellingen.

13 

Kinderopvang maakt deel uit van het aanbod. Dit wil zeggen dat moeders hun kinderen naar de  activiteiten meenemen. Er is ter plekke opvang, ook komt het voor dat kinderen in en uit lopen  bij de activiteiten die de moeders volgen.  De begeleiding dient in procesbegeleiding geschoold te zijn.  Ten aanzien van samenwerking.  De projecten dienen, willen ze succesvol zijn in de uitwerking van hun integrale karakter, in  samenwerking met relevante organisaties uitgevoerd te worden. Naast organisaties die zich  richten op bijvoorbeeld sociale activering kan dat ook de eerstelijns gezondheidszorg zijn,  evenals Regionale Opleidingen Centra, etc. · Ten aanzien van de regierol.  Het integrale karakter in werving en uitvoering heeft voor de regierol een aantal consequenties: · het werken met meerdere uitvoeringsinstellingen maakt een coördinerende rol noodzakelijk.  Het ligt voor de hand hierin een voorzittersrol in te nemen. Een belangrijk aandachtspunt  hierbij is het afstemmen van uiteenlopende financieringskaders (werk, welzijn, zorg) . De  gemeente is immers niet voor alle uitvoeringsinstellingen financier. De wijze van financieren  en de daarbijbehorende rol en regievorm kan per instelling anders zijn. · In de loop van hun (individuele) proces willen vrouwen graag werken aan een concreet doel  en kunnen ze doorstromen naar opleidingen, een diversiteit aan onbetaalde activiteiten of  betaalde arbeid. Dit is echter op voorhand nog niet zo uitgekristalliseerd (zie boven).  Een lokale overheid kan wel voorwaarden formuleren vanuit de rol van financier en  regisseur, in termen van proces, afstemming met andere uitvoeringsinstellingen,  beschikbaarheid van de dienstverlening en kwaliteit. Daarbij kunnen resultaten van  soortgelijke projecten uit voorgaande jaren een indicatie geven voor de te maken  outputresultaten. · in de uitvoering van de regierol dient men rekening te houden met een doorlooptijd die  meerdere jaren in beslag kan nemen. Een doorlooptijd van drie jaar is geen uitzondering  (L5, L7). Dat heeft te maken met het gegeven dat het a) tijd kost om die doelgroep te  bereiken, b) tijd kost om op individueel niveau integratieprocessen te doorlopen. Mettertijd  komt de stroom op gang en worden ook resultaten zichtbaar. 

2.2 

Doelgroep: vrouwen op een middenniveau van participatie 

Voor vrouwen die al wel activiteiten buitenshuis ondernemen, maar zich nog niet dusdanig ontwikkeld  hebben dat zij individueel daarop afstappen, zijn voor lokale overheden en uitvoerende instellingen  de volgende aanbevelingen van belang. ·

·

·

·

·

Ten aanzien van werving.  Vooral die wervingsaanpakken zijn succesvol wanneer zij zich richten op thema’s die aansluiten  bij de directe leefomgeving van de doelgroep. Het gaat dan vaak om informatie­overdracht  (bijvoorbeeld project M2: het thema ‘verzorgen van bedlegerige mensen’). Vrouwen kunnen het  beste groepsgewijs geworven worden. Succesvolle ingangen zijn bestaande groepen uit het lage  participatieniveau en zelforganisaties (waaronder bestaande netwerken van en door allochtone  vrouwen). Ten aanzien van uitvoering.  De groepsgewijze werving betekent dat bestaande groepen grotendeels opgaan in deze nieuwe  projecten. Daarmee is bij allochtone vrouwen een zich ontwikkelend, doorgaand traject in gang  gezet.  Met name waar het gaat om informatie­overdracht is de kwaliteit van de (vertaalde) informatie  een issue. Ten aanzien van randvoorwaarden.  Begeleiders dienen, gezien het thematische karakter, inhoudelijk kennis van zaken te hebben.  Daarnaast zijn vaardigheden op het terrein van procesbegeleiding nodig. Ten aanzien van samenwerking.  Deze projecten worden stedelijk aangeboden (niet wijkgericht), onder andere via  migrantenorganisaties en Nederlandse dienstverlenende organisaties. Ten aanzien van de regierol: · lokale overheden kunnen een beroep doen op het organisatievermogen van  zelforganisaties, · kaderontwikkeling faciliteren,

14 

·

2.3 

men kan sturen op resultaten. 

Doelgroep: vrouwen op een hoog niveau van participatie 

Initiatiefrijke allochtone vrouwen zijn duidelijk in een ander soort projecten geïnteresseerd dan  bijvoorbeeld vrouwen die op een laag participtieniveau verkeren. Voor lokale overheden en  uitvoerende instellingen zijn de volgende aanbevelingen van belang. ·

·

·

·

Ten aanzien van werving.  Deze allochtone vrouwen kunnen via reguliere massamediale kanalen, stedelijk of bovenlokaal  geworven worden. Dit is dus duidelijk anders dan projecten gericht op een laag­ of midden  participatieniveau van deelneemsters.  Duidelijk omschreven doelen als werk en scholing werven het beste (H2, H3, H5). Ook  tussenstappen zijn duidelijk te omschrijven waardoor trajecten inzichtelijker worden. Ten aanzien van uitvoering.  Het betreft projecten die een duidelijk meetbaar doel hebben zoals politiek­ bestuurlijke  participatie, vervolgstudie, zelfstandig ondernemerschap. Ten aanzien van randvoorwaarden.  Samenwerkingspartners en deelneemsters zijn resultaatgericht en werken op deze basis met  elkaar samen. Ten aanzien van de regierol: · de lokale overheid gaat achter een benadering van een project staan en draagt dat uit, · de lokale overheid denkt oplossingsgericht mee met uitvoerende instellingen, over de  problemen waar zij in hun benadering van de doelgroep tegen aan lopen, · de lokale overheid doet een beroep op het organisatievermogen van zelforganisaties, · men stuurt op resultaten, · men stimuleert het maken van resultaatafspraken tussen de uitvoerende instellingen  onderling. 

Combinatieprojecten: Doelgroepen: vrouwen op een hoog niveau van  participatie èn vrouwen op een laag/ midden niveau van participatie  Met deze projecten worden twee uiteenlopende doelgroepen bereikt: vrouwen op een hoog  participatieniveau én vrouwen met een laag participatieniveau.  Voor het succesvol toepassen van deze formule zijn de volgende aanbevelingen van belang. ·

·

·

·

Ten aanzien van werving.  De allochtone vrouwen met een laag­ of middenniveau van participatie worden geworven via de  methodes die hierboven beschreven zijn. De vrouwen met een hoog participatieniveau worden  succesvol geworven via sleutelfiguren in de doelgroep. Ook kunnen zij zelf de sleutelfiguren zijn.  Het succesvolle van de werving van de laag en middenniveau vrouwen, zit hem in het feit dat de  vrouwen met een hoog participatieniveau worden ingezet als intermediair hierbij. ‘Herkenning’ is  een sleutelbegrip: op inhoud en procesbegeleiding. Ten aanzien van uitvoering.  De vrouwen met een laag participatieniveau laten zich met name aanspreken op thema’s die  samenhangen met hun rol als ouder. Voor de intermediairen is deelname aantrekkelijk omdat dit  kan leiden tot betaald werk of het kunnen volgen van een opleiding. Ten aanzien van randvoorwaarden.  De dubbele doelgroep maakt dat op beide groepen een apart begeleidings­ en coördinatiebeleid  gevoerd moet worden. Ten aanzien van de regierol: · lokale overheden nemen initiatief voor een dergelijk project en nemen een begeleidingsrol  in, · er is veel communicatie nodig met uitvoerende instellingen om elkaar van ontwikkelingen  op de hoogte te houden. Dit dient gefaciliteerd te worden.

15

2.5 

Innovatieve projecten 

Wat maakt de innovatieve projecten onderscheidend van de overige projecten?  De aard van de projecten is zeer divers (kunst, cultuur, vrouwzijn, religie) evenals de  wervingsmethode en de werkwijze. Dat vergt een andere aanpak van de betreffende uitvoerende  instelling en van de lokale overheid. ·

·

·

Ten aanzien van werving.  Deze projecten blijken succesvol in hun werving omdat ze aansluiten op de kwaliteiten die  allochtone vrouwen bezitten. Het betreft verworvenheden op het ‘vrouw­zijn’, cultuur, kunst of  religie. De inhoud van de werving is dus nauw verbonden met het talent en de interesse van de  deelneemster. Ten aanzien van uitvoering.  Zie hierboven. Het gaat om de verdere ontplooiing van bestaande kwaliteiten van  deelneemsters. Deze andere kijk op de deelneemster werkt motiverend. Het activeringsdoel, c.q.  resultaat wordt niet op voorhand vastgesteld, maar is uitkomst van een (zoek)proces. Dat proces  wordt gefaciliteerd en begeleid. De deelneemster bepaalt hierin zelf de richting. Ten aanzien van de regierol. · De thema’s waarop de deelnemers worden benaderd zijn anders dan de gebruikelijke  thema’s. Het vergt creativiteit en oprechte interesse in de doelgroep om onderwerpen te  vinden die leven bij de deelnemers, onbedreigend en leuk zijn en toch zodanig boeien dat  deelnemers verdere stappen willen zetten. Je moet dus andere activiteiten verrichten om  aan informatie over de doelgroep te komen: luister, ga kijken, informeer over de leefwereld!  Onderzoek waar de doelgroep wél bereikt wordt, ook buiten het vakgebied, en benut deze  thema’s. · De doelstelling en financiering van de uitvoerende instelling is niet gericht op activering, c.q.  uitstroom naar scholing en arbeid (geen externe druk). Dat zijn veeleer neveneffecten. De  lokale overheid moet met de uitvoerende instelling afspraken maken over resultaat­  bevordering en financiering passend binnen de doelstelling. · De instelling moet openstaan voor heroverweging van doelstelling en werkwijze. Daarvoor  is het belangrijk als regisseur c.q. financier vertrouwen te geven door mee te denken over  de consequenties die nieuwe doelstellingen en werkwijzen voor de uitvoeringsinstelling én  voor de relatie met de financier kunnen hebben. · De regisseur moet zeer alert zijn omdat de resultaten niet voor de hand liggend zijn gezien  de doelstelling van de uitvoerende instellingen. · Omdat bijzondere wervingsmethoden, werkwijzen etc. belangrijke criteria voor selectie  vormen zal een lokale overheid met nieuwe partners gaan samenwerken, zowel publiek als  privaat. · Doorgaans worden projecten voor allochtone vrouwen (mede)gefinancierd door een  gemeentelijke dienst Welzijn­Inkomen­Zorg. Enkele in de voorbeelden genoemde projecten  overstijgen een dergelijke dienst, ze zijn gebaat bij een medebetrokkenheid van  bijvoorbeeld een dienst Cultuur. Een lokale overheid is dan ook gebaat bij intern  ‘grens’overschrijdende samenwerking.

16 

DEEL B  PROJECTBESCHRIJVINGEN  Inhoudsopgave  Categorie/  Projectnummer 

Project 

Pagina 

Laag niveau van participatie  L1  L2  L3  L4  L5  L6  L7  L8 

Boschveld Buurten met de buren, huisbezoeken in Den Bosch  Buurtfestival Tamtam, Leiden  Gezond leven en bewegen, GG&GD Utrecht  Interculturele basispeuterspeelzaal, Stichting Welzijn Amersfoort  Interculturele woensdagmorgengroep, Activiteitencentrum De Bron, Deventer  Taallessen aan huis, STEM Roermond  Turkse vrouwen traject, De Meren GGZ, Amsterdam  Zelfredzaamheid Somalische Vrouwen Leidschendam 

19  21  23  25  27  29  31  33 

Midden niveau van participatie  M1  M2  M3  M4  M5 

Cursus Oriëntatie op Vrijwilligerswerk voor allochtonen, Actief in Arnhem  Cursus Transculturele familiezorg thuis, Thuiszorg Rotterdam  Haschiba Werkbazar Den Haag  Kadertraining van Allochtone vrouwen, IMCO Noord­Holland  PC en Internet voor beginners, Stichting Höb, Haarlem 

35  37  39  41  43 

Hoog niveau van participatie  H1  H2  H3  H4  H5 

Action Learning Programma / Vrouwenstad, MCE Amsterdam  Allochtone vrouwen in de kinderopvang, NCB  Medina, Provincie Groningen  Project Present, Emancipatiebureau Equa, Leeuwarden  VerAnder(s)SAMEN, Bestuursacademie Noord­Nederland 

45  47  49  51  53 

Combinatie Laag­Hoog niveau van participatie  L­H1  L­H2  L­H3  L­H4  L­H5  L­H6 

Assistenten ouderbetrokkenheid / assistent ouderkamer  Migrantenvoorlichting GG&GD Rotterdam  Moedercentra  Moeders informeren moeders  TeleTrust: Allochtone Vrouwentelefoon  Voorlichter Eigen Taal en Cultuur / Allochtone zorgconsulent 

55  58  60  62  64  66 

Innovatieve projecten   I1  I2  I3  I4  I5 

Culturele diversiteit Groningen, Gemeente Groningen  De ontdekking, Gemeente Breda  DUS, Duurzame Uitleen Service, Rotterdam  Koran interpretatie en emancipatie, Forum  TeleTrust, Fona, Den Haag 

69  71  73  75  76 

Zoeksleutel  In aanvulling op Deel A, staan hieronder enkele thema’s genoemd met daarbij het nummer  van de projectbeschrijving waar dit thema in vermeld wordt.  De keuze voor onderstaande thema’s is gebaseerd op de relevantie daarvan voor de  inhoud van de daarbij genoemde projecten. Als projecten niet bij een thema genoemd  worden, wil dat zeggen dat het als zodanig niet uit de projectbeschrijving te halen is; het wil  dus niet zeggen dat dat thema dan in het geheel niet relevant zou zijn.  De methodes van werving zijn niet in deze zoeksleutel opgenomen. Zij vormen, tesamen  met niveau van participatie, de basis voor de verdeling in de categorieën laag, midden,

17 

hoog, laag­hoog en innovatief. Voor uitgebreide beschrijvingen en relevante verwijzingen  wordt verwezen naar Deel A. Dat geldt eveneens voor uitvoeringsaspecten,  randvoorwaarden en regierol.  Arbeidsmarkt  L5, M3, M4, H2, H3, H4, H5, L­H3, L­H5, I1, I2, I3  Buurtleven/wijkleven  L1, L2, L3, L5, L7, L8, M3, H1, L­H1, L­H2, L­H3, I3, I4  Deelnemers: gemengd qua geslacht  L1, L2, L4, M1, M3, M5, H4, H5, L­H2, L­H6, I1, I3, I5  Deelnemers: alleen vrouwen  L3, L5, L6, L7, L8, M2, M4, H1, H2, H3, L­H1, L­H3, L­H4, L­H5, I2, I4  Deelnemers: jongeren  M5, H4,  I1  Gezondheid  L3, L­H2, L­H4, L­H6, I4, I5  Hulpverlening, maatschappelijk werk  L3, L7, L­H5, I2, I5  Integratie allochtonen­ autochtonen, multicultureel  L1, L2, L4, L6, L7, L8, M3, H1, H3, H5, I1, I2  Koran  I4  Kunst en cultuur  I1  Land van herkomst deelnemers · Irak: L8 · Marokko en/of Turkije: L1, L3, L7, I5 · Somalië: L8 · Uiteenlopende nationaliteiten nemen deel aan één project: L1, L2, L4, L5, L6, M1, M2,  M3, M4, M5, H1, H2, H3, H4, H5, L­H1, L­H2, L­H3, L­H4, L­H5, L­H6, I1, I2, I3, I4, I5 

Onderwijs kinderen/jeugdigen  L4, L8, M5, H4, L­H1, L­H3, I1, I5  Opvoeding  L1, L5, L8, M5, L­H1, L­H4, L­H6, I5  Sociale activering (dit begrip wordt niet altijd in de projectbeschrijvingen als zodanig  benoemd. Het wordt hier gebruikt als verzamelterm voor ‘zelfredzaamheid bevorderen’,  ‘doorbreken isolement’, ‘opstapje voor andere activiteiten’).  L1, L2, L3, L5, L6, L7, L8, M1, M3, H1, L­H3, L­H4, L­H5, L­H6, I1, I3, I4

18 

19

L1 

Boschveld buurten met de buren, Huisbezoeken in Den Bosch 

Contactpersoon  Stichting Divers, Organisatie voor Welzijnswerk  Rogier van der Weydenstraat 2  Mevr. W. van Aalst  Mevr. F. Hendriks  5213 CA ‘s­Hertogenbosch  073 612 44 88  [email protected]  Betrokken organisaties  Woningcorporatie  Welzijnsorganisatie – opbouwwerk  Gemeente  Doelgroep  Bewoners van de wijk Boschveld in Den Bosch. De wijk kent 30% allochtone bewoners, met name  Turken en Marokkanen.  Historie  Aanleiding voor het project was dat de woningcorporatie vond dat met de bewoners geen goede  afspraken te maken vielen over de leefbaarheid en het schoonhouden van de buurt. De  welzijnsorganisatie werd gevraagd om de bewoners hier meer bij te betrekken. Kwantitatieve  gegevens over de samenstelling van de buurt waren er genoeg, over de individuele beleving van de  bewoners bleek echter zeer weinig bekend te zijn. Besloten werd te onderzoeken hoe bewoners het  leven in hun buurt ervaren, vooral om er achter te komen welke aanknopingspunten er bij de  bewoners zelf bestaan om de relatie tussen verschillende bewoners(groepen) te verbeteren.  Doel  Het bevorderen van goed nabuurschap tussen mensen met allerlei verschillende achtergronden en  leefstijlen. Het ging om betere contacten tussen bewoners onderling en een grotere betrokkenheid  van de bewoners bij alles wat in de buurt speelt: wonen en werken, onderwijs en opvoeding, welzijn  en communicatie.  Werkwijze  Gemeente, woningbouwcorporatie en welzijnsinstelling vormden een begeleidingscommissie. Het  onderzoek werd opgezet en uitgevoerd door professionals. De methode die gekozen werd was het  houden van open huis­aan­huisgesprekken met bewoners, gevolgd door bewonersbijeenkomsten en  het opstarten van activiteiten. Deze activering was zowel gericht op individuele stappen om de eigen  leefsituatie te verbeteren, als op het aanpakken van gezamenlijke problemen en wensen.  Uit het onderzoek zijn uiteenlopende activiteiten voortgevloeid. Zo hadden veel vrouwen bijvoorbeeld  behoefte aan een ontmoetingscentrum. Deze vraag werd uiteindelijk in de vorm gegoten van een  ouderkindcentrum met o.a. taal­thema­activiteiten (een vervolg op het ROC voor vrouwen die daar  aan hun plafond zaten), een interculturele catering en een vrouwencafé.  Bereik  Er is bewust gekozen voor het inzetten van vrouwelijke beroepskrachten om de interviews te houden.  Beroepskrachten, enerzijds vanwege de deskundigheid die dit vereist, anderzijds in verband met  privacybescherming. De inzet was immers dat mensen ook over hun persoonlijke problemen en vragen  konden praten. Vrouwelijke beroepskrachten, omdat je als vrouw in veel gezinnen gemakkelijker binnen  komt, zeker bij allochtone gezinnen. Overdag zijn vooral ook de vrouwen thuis.  Uiteindelijk werden zo’n 100 bewoners bereikt, autochtoon en allochtoon, man en vrouw.  Wat bleek succesvol?  Het houden van interviews door vrouwelijke beroepskrachten, flexibel, open en met een groot scala  aan sociale vaardigheden.  Interviews konden gehouden worden in de eigen taal van de bewoner, doordat het projectteam  verschillende talen beheerste.

20 

Alle bewoners kregen van tevoren een video in eigen taal ter voorbereiding op het huisbezoek.  Communicatie over het project in de vorm van regelmatige nieuwsbrieven (ook vertaald in het Turks  en Arabisch), bijeenkomsten voor bewoners en activiteiten en informele gesprekken op straat met  bewoners.  Tenslotte was het van belang dat de buurt opgedeeld werd in voor de bewoners zelf herkenbare  eenheden, gecentreerd rondom een plein of in een flat.  Wat was niet succesvol? 

Randvoorwaarden  Voldoende inzet van professionals c.q. voldoende budget beschikbaar.  Adequate begeleiding voor de follow­up van de huisbezoeken.  Publicaties  

Thema activerend wijkonderzoek: voorbeeld ‘Huisbezoeken’, www.nizw.nl  Regierol van de lokale overheid

21 

L2 

Buurtfestival Tamtam Leiden (Noord en Slaaghwijk) 

Contactpersoon  Jennefer Verbeek  Stichting De Brug  www.stgdebrug.nl  071­5236194  [email protected]  Gemeente  Leiden  Betrokken organisaties:  Bewonersgroepen, buurthuizen  Allochtone organisaties  Leidse welzijnsorganisaties  Doelgroep  Alle bewoners van de beide wijken Leiden Noord en Slaaghwijk.  Historie  Aanleiding voor het initiatief waren problemen in de wijk. De wijk kenmerkte zich door vele  slooppanden en achterstandssituaties. Uit de wijken zelf kwam de roep om een positiever beeld van  de wijken te bevorderen. Het buurtfestival wordt in 2003 voor de derde maal gehouden.  Doel  wijkbewoners met de verschillende gewoontes en culturen kennis te laten maken en het  bevorderen van de cohesie in de wijken, alsmede het realiseren van maatschappelijke  participatie van de wijkbewoners.  Werkwijze  Tijdens een zomerfestival vinden in 31 dagen 29 activiteiten plaats zoals: · een groot dansfeest · proeflokaal waarvoor allochtone vrouwen ruimschoots van tevoren al voorbereidingen treffen,  bij elkaar over de vloer komen en ook anderszins naar buiten treden. Dat leidt ook tot  vervolgstappen · naar taallessen e.d. · proeflokaal van de Turkse vereniging · Nederlands proeflokaal · creadoek, een wandkleed met handwerken die vrouwen binnen hun eigen omgeving hiervoor  hebben gemaakt · buurtmusical door en voor wijkbewoners, inclusief decorbouw etc. · wijkfilm · wijkfeest etc.  Bereik  Het project wordt, behoudens een deeltijdprofessionele kracht, door vrijwilligers uitgevoerd.  Daarom is er nauw contact met scholen, wijkgroepen, allochtone organisaties, en belangrijke  sleutelfiguren die in deze organisaties en in de buurtgemeenschappen een rol spelen.  Via hun netwerk worden initiatieven en plannen zoals die door de projectleiding worden bedacht,  kenbaar gemaakt. Vanuit de gemeenschap zelf komen ook initiatieven naar boven die in het project,  zo mogelijk, worden opgenomen. Geruime tijd van tevoren zijn de buurtbewoners al bezig met  voorbereidende activiteiten, zoals de musical instuderen, decors maken, recepten uitwisselen,  handwerken etc. Tijdens het festival zijn er veel  interculturele contacten.  Wat bleek succesvol?  Heel succesvol is het bereik wat betreft activiteiten die dicht bij de vaardigheden van de allochtone  vrouwen liggen, als koken (proeflokaal), huisvlijt (creadoek) e.d.

22 

Omdat het project al een aantal malen is uitgevoerd, hebben de wijkleden vertrouwen in de aanpak  en zijn makkelijker toegankelijk om te activeren.  Een gevarieerd aanbod van activiteiten.  Een bijdrage aan het succes is de publiciteit die het project krijgt door het recentelijk ontvangen van  de prijs voor initiatieven op het terrein van maatschappelijk welzijn en in het bijzonder voor sociale  cohesie. Het ‘appeltje van Oranje’ ( met een geldbedrag) werd door Prinses Maxima namens het  Oranjefonds op 15 mei jl. uitgereikt.  Wat was niet succesvol?  Het eerste jaar werd een buurtsafari gehouden. Er waren wandelroutes uitgestippeld die dwars door  de huizen van de bewoners liepen. Zo konden buurtbewoners kennis maken met hun buren, interieur,  hun smaak en cultuur. Dit was toch wel belastend voor de bewoners, terwijl het bereik voor de  bezoekers beperkt was. Nu er in een ‘proeflokaal’ wordt gekookt is het bereik veel groter (130).  Activiteiten zoals plannen en vergaderen, het voorbereiden en uitvoeren van de musical, wordt vooral  door autochtonen opgepakt. Het activeren en betrekken van allochtonen is een proces van lange  adem. Ook het naar buiten treden van de allochtone vrouwen, is weliswaar zichtbaar, maar gebeurt  stapje voor stapje.  Randvoorwaarden  Het hebben van een goed netwerk en het kennen van de (culturele) en historische achtergronden van  de wijken en hun ‘gevoeligheden’ is belangrijk. Het netwerk is niet altijd inzichtelijk.  Zo bestaan er bijv. bij autochtonen en allochtonen heel verschillende ideeën, normen en waarden  over wat vrijwilligerswerk is. Waar de één zich volledig belangeloos opstelt, vindt de ander een  tegenprestatie, c.q. win­winsituatie heel gewoon. Allochtonen zijn meer gewend voor inspanningen  een tegenprestatie te ontvangen.  Er moet een stabiele factor zijn die het geheel overziet en coördineert.  Het is een hele klus om tijdig de financiering rond te krijgen omdat dit pas mogelijk is als het  programma duidelijk is, anderzijds komen lokale initiatieven pas langzaam op gang of boven water.  Regierol van de lokale overheid  Het project wordt gefinancierd uit de eigen budgetten van de wijken, middelen van een wijk uit het  Grote Stedenbeleid ‘Wijk aan zet’, Oranjefonds, Fonds 1818, e.a.  Behalve de professionele coördinator, gebeuren de meeste werkzaamheden door vrijwilligers.

23 

L3 

Gezond leven en bewegen 

Contactpersoon  GG&GD Utrecht  Hera Borst  Marco Pololaan71  3526 GA  Utrecht  030 2869017  [email protected]  Betrokken organisaties  GG&GD  Wijkbureau Utrecht Zuidwest  Huisartsen  Maatschappelijk werk  Altrecht  Stichting Welzijn Zuidwest  Thuiszorg Stad Utrecht  Steunpunt Voorlichting in Eigen Taal en Cultuur GG&GD (VETC)  Fysiotherapie  Doelgroep  Turkse en Marokkaanse vrouwen met spanningsklachten, met name die vrouwen, die niet via de  gebruikelijke kanalen, zoals het buurtcentrum, bereikt kunnen worden.  Historie  GG&GD en Wijkbureau Utrecht Zuidwest startten in 1996 een actieonderzoek naar de mogelijkheden  van gezondheidsbevordering in de wijk. Gekozen werd voor een participatieve onderzoeksmethode.  De resultaten werden bij herhaling voorgelegd aan de deelnemers, om zo groot mogelijke consensus  te bereiken. Daartoe werd gewerkt met panels samengesteld uit bewoners en uit professionals. De  panelbijeenkomsten leidden tot een aantal concreet geformuleerde activiteiten en maatregelen die  door de GG&GD in samenwerking met bewoners en organisaties op wijkniveau in de vorm van  projecten zijn gegoten.  Een van de onderzoeksresultaten was dat spanningen en daaraan gerelateerde spanningsklachten  één van de belangrijkste problemen vormen, met name onder de Marokkaanse en Turkse bewoners.  Mannen en vrouwen wezen verschillende spanningsbronnen aan. Deelnemers gaven aan oplossingen  op bovenindividueel niveau te zoeken. Dit leidde onder andere tot het project ‘Gezond leven en  bewegen’. In dit project werken verschillende zorg­ en welzijnsinstellingen samen. Daarnaast zijn  twee klankbordgroepen opgezet, één voor Turkse en één voor Marokkaanse vrouwen, die de  projectgroep adviseren.  Doel  Marokkaanse en Turkse bewoners in Zuidwest te helpen beter om te gaan met spanningen en  spanningsklachten. Daarbinnen werd een cursus opgezet met als eerste doel Marokkaanse en Turkse  vrouwen meer inzicht te bieden in spanningsklachten.  Werkwijze  Voorafgaand aan deelname werd met de vrouwen een enquête ingevuld over hun situatie en  verwachtingen. Vervolgens is de cursus van 8 bijeenkomsten gegeven. De locatie was in het  consultatiebureau in de wijk, een laagdrempelige plaats. Er was kinderopvang aanwezig, de  cursusprijs was laag gehouden. Een bijeenkomst bestond uit een informatiegedeelte, gegeven door  de VETC, met diverse gastsprekers, en een oefengedeelte, door de fysiotherapeut. In het  informatiegedeelte was zowel plaats voor informatie over fysieke gezondheid en het lichaam, als voor  informatie over het zorg­ en welzijnsaanbod in de wijk waarvan deelnemers gebruik kunnen maken  om spanningen en spanningsklachten te verminderen. In het oefengedeelte was ruimte voor  ontspanningsoefeningen, oefeningen gericht op het versterken van ‘kwetsbare’ plaatsen, en  conditieoefeningen.  Het verloop, de resultaten en de effecten van de cursussen werden in kaart gebracht door de  Wetenschapswinkel Biologie van de Universiteit Utrecht. Uit de effectevaluatie blijkt dat voor een

24 

aantal deelneemsters de klachten verminderd zijn. Er is sprake van toenemend inzicht in de relatie  tussen spanning en lichamelijke klachten, en deelnemers beschikken over meer manieren om  spanningsklachten te hanteren.  Verder geven de meeste vrouwen aan dat de cursus als een soort opstapje heeft gediend voor  deelname aan andere activiteiten in de wijk. De onderlinge contacten zijn geïntensiveerd en  uitgebreid.  Bereik  De werving verliep in eerste instantie via de huisartspraktijken en de migranten zorgconsulenten die  daar werken. In tweede instantie werd ook door de andere bij het project betrokken organisaties  geworven. Tenslotte is gebruik gemaakt van een Turkse en een Marokkaanse wijkcontactvrouw die  huisbezoeken aflegden om op die manier ook geïsoleerd levende vrouwen te bereiken en te  stimuleren om mee te doen.  De cursus heeft 4 maal gedraaid. 3 maal voor Marokkaanse vrouwen en 1 maal voor Turkse  vrouwen.  Wat bleek succesvol?  Het voortraject van het project in de vorm van actieonderzoek heeft gezorgd voor een inbedding van  het project in de wijk, zowel onder bewoners als onder zorg­ en welzijnsinstellingen. Deze inbedding  heeft zowel op de werving van deelnemers als op de inhoudelijke vormgeving haar stempel  nagelaten.  De inzet van wijkcontactvrouwen en zorgconsulenten bij de werving zorgde voor daadwerkelijk bereik  van tot dan toe geïsoleerde vrouwen. De cursus droeg ertoe bij dat vrouwen tevens actief werden in  andere wijkactiviteiten.  Participatie was niet alleen het uitgangspunt van dit project, maar ook de uitkomst.  Wat was niet succesvol?  De participatieve benadering gaat gepaard met praktische moeilijkheden.  Bewoners raken verveeld door langdurige besluitvormingsprocessen, of doordat aandacht besteed  moet worden aan zaken die hen niet direct raken. Vaak is er sprake van strijdige belangen tussen  wijkbewoners en andere belanghebbenden.  Korte termijn effecten in bijvoorbeeld de gezondheidstoestand van bewoners zijn door één cursus niet  te verwachten. Dit kan maken dat samenwerkingspartners hun belangstelling of betrokkenheid  verliezen.  Randvoorwaarden  Commitment van alle betrokkenen bij de participatieve aanpak van het project.  Een lange adem en de bereidheid om te blijven investeren in en luisteren naar alle betrokkenen.  Een voldoende breed samenwerkingsverband van wijkgerichte zorg­ en welzijnsorganisaties.  Een infrastructuur die het aanspreken van geïsoleerde vrouwen ondersteunt (bijvoorbeeld door  allochtone zorgconsulenten of wijkcontactvrouwen).  Regierol van de lokale overheid  Indirect via financiering van de betrokken organisaties.  Publicaties  A. Halsema & G. Jacobs Over kracht gesproken. Empowerment en diversiteit in Zorg en welzijn.  Universiteit voor Humanistiek, Utrecht 2002.  Beltman, M. Gezond leven en bewegen. Een effectevaluatie van themabijeenkomsten voor  Marokkaanse vrouwen met spanningsklachten. Wetenschapswinkel Biologie, Utrecht 2001.

25 

L4 

Stichting Welzijn Amersfoort Interculturele basispeuterspeelzaal 

Contactpersoon  Mevr. J. Smeenk  Mevr. v.d. Berg / Stichting Welzijn Amersfoort  [email protected]  Gemeente  Amersfoort  Betrokken organisaties  Stichting Welzijn Amersfoort (SWA)  Consultatiebureaus  Stichting Sovee (Stichting Onderwijs Voorrang Eemland)  Basisschool  Wijkvereniging  Doelgroep  Ouders en kinderen die nog weinig of geen gebruik maken van bestaande voorzieningen zoals de  peuterspeelzaal.  Historie  Kinderen en ouders die nog niet bekend zijn met de peuterspeelzaal, of kinderen die extra  risico lopen op een ontwikkelingsachterstand moeten tijdig bereikt worden om te voorkomen dat  achterstanden pas op de basisschool zichtbaar worden. In de betreffende peuterspeelzaal nam het  aantal allochtone kinderen van laagopgeleide ouders toe. Deze peuters hebben over het algemeen  een grote taalachterstand.In een interculturele peuterspeelzaal worden specifieke programma’s  uitgevoerd om achterstanden op te heffen.  Doel  Een zo groot mogelijk bereik van allochtone ouders en hun peuters. Het betreft een zogenoemde  ‘peuterspeelzaal –plus’: de school geeft extra aandacht aan de stimulering van taal en sociaal­  emotionele ontwikkeling, door een vroegtijdige voorschoolse opsporing van  ontwikkelingsachterstanden en het bevorderen van integratie. Zij zet hiertoe specifieke methodieken  in, rekening houdend met de etnische achtergronden van de kinderen.  Werkwijze  Allochtone ouders die met hun kind naar het consultatiebureau komen, worden door de  wijkverpleegkundige zonodig direct verwezen naar Sovee. Sovee werkt met allochtone medewerkers  waardoor de taaldrempel wordt overwonnen. Indien er sprake is van taalachterstand/ sociaal­  emotionele achterstand, wordt bevorderd dat het kind aan activiteiten van de interculturele  basispeuterspeelzaal gaat deelnemen. Het leidersteam van de peuterspeelzaal wordt gevormd door  een allochtone en een autochtone leidster. Door huisbezoeken van allochtone Sovee­medewerkers  worden ouders gestimuleerd hun peuter aan te melden voor de peuterspeelzaal, waarbij ze zonodig  praktisch worden begeleid.  Bereik  Een voorlichtingscampagne is specifiek gericht op de allochtone ouders. Ook in de  voorlichtingscampagne van Sovee is de werving voor deze doelgroep meegenomen. Verder vindt  verwijzing door huisartsen, consultatiebureaus e.d. plaats. Zo vinden huisbezoeken plaats door  allochtone peuterleidsters die met behulp van fotomateriaal en boekjes informeren over de  peuterspeelzaal. Daarna vindt er samen met de betreffende vrouw een bezoek aan de  peuterspeelzaal plaats. Bij de plaatsing van het kind vindt wederom een huisbezoek plaats. Ook in  het  programma van de speelzaal zelf wordt nadrukkelijk aandacht besteed aan het contact met de  allochtone ouder. Zo wordt bijvoorbeeld de dag gestart met een bijeenkomst met de ouders en zijn er  regelmatig thema­koffieochtenden.  Wat was succesvol?

26 

Het persoonlijk benaderen van de vrouwen door taalgenoten die hun cultuur kennen.  Wat was niet succesvol?  Het duurt lang voordat resultaten echt duidelijk zijn, effecten van het beleid waarneembaar zijn.  Randvoorwaarden  Taal is een probleem. Het werken met allochtone leidsters is daarom belangrijk.Het blijkt moeilijk om  allochtone leidsters te vinden. Veelal zijn ze geworven uit het vrijwilligersbestand van andere  projecten van Sovee. Zij zijn nu betaalde krachten.  Projecten moeten goed op elkaar aansluiten. Het denken vanuit een keten (signalering, beoordeling  en interventie) zou een vanzelfsprekendheid voor de professional moeten zijn. Dat vergt nog een  omslag.  Het moet voortdurend onderwerp van gesprek zijn, de keten moet zichtbaar zijn.  Bij doorverwijzing naar de peuterspeelzaal moet ook daadwerkelijk geplaatst kunnen worden, anders  is het bereikte contact weer zo verloren.  Regierol van de lokale overheid  De gemeente ontwikkelt beleid en coördineert zodanig dat de keten zichtbaar wordt. In de  subsidievoorwaarden voor zowel de basispeuterspeelzaal alsook voor de consultatiebureaus wordt  samenwerking met elkaar als voorwaarde opgenomen.  De gemeente is trekker van het beleidsoverleg met de ketenpartners. Dat vergt overigens ook voor  de beleidsmedewerkers binnen de gemeente een nauwere samenwerking en afstemming (onderwijs,  welzijn, jeugdzorg).  De gemeente stuurt op basis van resultaatafspraken, hoewel dit nog in ontwikkeling is.  De gemeente was financier van de wervingscampagne die 1,5 jaar in beslag nam.

27 

L5 

Interculturele woensdagmorgengroep Activiteitencentrum de Bron 

Contactpersoon  De Bron  Brenda de Graaf  Spuistraat 48  7417 WZ Deventer  0570 636986  Hoofdkantoor Raster welzijnsgroep 0570 610607  b.schill@raster­groep.nl  Gemeente  Deventer  Betrokken organisaties  Activiteitencentrum en Opbouwwerk, beiden onderdeel van Raster welzijnsgroep.  PRIMA (activeringsproject voor vrouwen met grote afstand tot de arbeidsmarkt en gericht op  individuele trajecten richting opleiding en werk).  Breed netwerk van opbouwwerk en Prima, o.a. consultatiebureaus, thuiszorg, wijkbeheer, politiek,  arbeidsvoorziening, zelforganisaties, ROC, religieuze groeperingen, jeugdhulpverlening etc.,  gedeeltelijk organisaties die ook gebruik maken van de locatie van De Bron.  Doelgroep  Doorlopend 40 meer of minder betrokken vrouwen van minstens 7 verschillende nationaliteiten,  gemiddeld 15 bezoeksters per ochtend.  Historie  De interculturele woensdagmorgengroep is in 1998 gestart door de opbouwwerkster. De werkwijze  was geënt op de ervaringen van de Wij­moedermethode.  Doel  De doelstelling is ‘empowerment’ in drie stappen: ruimte scheppen, interactie stimuleren en  samenwerking genereren.  Werkwijze  Laagdrempelige en doorlopende activiteit door middel van inloop.  Het betreft een wisselende groep van diverse samenstelling. Het programma valt in twee delen  uiteen: gezamenlijk ontbijt en ´proeven´: een inhoudelijke activiteit (iets ´doen´, vorming, voorlichting,  wijkgerichte activiteiten, gesprekken over de groep zelf).  De vaste begeleidster (de opbouwwerkster) houdt zich bezig met het activiteitenaanbod, de  procesbegeleiding, individuele begeleiding en trajecten.  Bereik  Werving loopt grotendeels via mond­op­mond­reclame in het eigen netwerk van de vrouwen en via  andere bezoekers van het activiteitencentrum. Tevens wordt incidenteel door de opbouwwerkster  gericht geworven op een specifieke groep vrouwen, door het organiseren van  huiskamerbijeenkomsten, georganiseerd door 2 à 3 contactmoeders uit de betreffende groep. Van  daar uit ontstaat bezoek aan de grotere groep.  Vanuit de inloop ontstaan nieuwe activiteiten, die door opbouwwerkster en partners ondersteund  worden, bijv. een actie tegen een volledig zwarte school, die landelijk bekendheid kreeg.  Wat bleek succesvol?  De begeleiding van de opbouwwerkster, m.n. de procesbegeleiding, waarbij zij individuele trajecten  combineert met aandacht voor de onderlinge samenwerking en het groepsproces.  De samenwerking met het Prima­project voor individuele trajectbegeleiding richting arbeidsmarkt.  De laagdrempelige opzet, die continuïteit biedt in ondersteuning bij een langer durend  activeringsproces ( huiskamerbijeenkomsten voor specifieke groepen, vervolgens de interculturele  bijeenkomsten, daarna weer ondersteuning bij te ondernemen activiteiten buiten de inloopochtenden  om).  De inzet van een breed netwerk van betrokken organisaties.

28 

Wat was niet succesvol?  Voor de opbouwwerkster is het grote knelpunt dat zij in haar takenpakket eigenlijk geen ruimte krijgt  voor dit type vrouwenwerk. Die noemer bestaat niet meer. Een activiteit moet onder  opvoedingsondersteuning vallen of onder de Wijkaanpak of onder Sociale activering. Voor iedere  extra activiteit moet eerst opnieuw subsidie aangevraagd worden met het risico dat vrouwen tijdelijk  in een gat terecht komen op het moment dat ze net enthousiast geworden zijn.  De inzet van Prima is beëindigd i.v.m. beëindiging van financiering.  Randvoorwaarden  Beschikbaarheid van een vaste en ervaren begeleidster, met veel kwaliteiten op het gebied van  procesbegeleiding en met een goed lopend netwerk.  Regierol van de lokale overheid 

Publicaties  De multiculturele buurt, NIZW

29 

L6 

Taallessen aan huis STEM (Stichting Educatie op Maat) 

(vergelijkbare projecten zijn er o.a. in Den Haag (OBV, Stichting Ontmoeting met Buitenlandse  Vrouwen en Utrecht (VOP:Vrouwen Ontmoetings Project))  Prins Bernardstraat 1  6043 BG Roermond  Telefoon: 0475­430573  [email protected]  Contactpersoon  Kitty Bongaaerts  Ine Doezen  Josée Mooren  Gemeente  Roermond  Betrokken organisaties  Stichting Wel.Kom  ROC  Doelgroep  Allochtone vrouwen die bijv. door ziekte of het hebben van kleine kinderen (nog) niet maatschappelijk  participeren.  Historie  Sinds 1985 bestaat er in Roermond al een project voor allochtone vrouwen dat was  gericht op het geven van taallessen gecombineerd met naailessen. Deze combinatie maakte  het  voor de man vaak acceptabel dat de vrouw buitenshuis deelnam aan activiteiten. Binnen hun  cultuur was dat ongewoon. Sinds 1991 bestaat het huidige project, dat feitelijk een laagdrempelig  vóórtraject is voor taallessen, gilde­opleidingen, opstapproject c.q. groepsonderwijs. In die periode  zijn ongeveer 1000 vrouwen bereikt.  Doel  Een ontmoeting tussen Nederlands sprekenden en allochtone vrouwen bevorderen en d.m.v.  het geven van taallessen allochtone vrouwen uit het sociaal en  maatschappelijk isolement halen en  motiveren om aan de Roermondse samenleving deel te nemen.  Werkwijze  Nederlandse vrouwelijke vrijwilligers verzorgen thuislessen bij allochtone vrouwen. Het  gaat om vrouwen die bijv. door ziekte of psychische problemen, het hebben van kleine kinderen, of  vanwege cultuurgebonden beperkingen (nog) niet naar groepsles buitenshuis zoals het  volwassenonderwijs ‘Nederlands als tweede taal’ kunnen gaan.  De vrijwilliger informeert ook over mogelijkheden van cursussen en activiteiten .  Bereik  Het project is kleinschalig, maar kent een beperkte wachtlijst. Binnen de allochtone  gemeenschappen is het project goed bekend.De doelgroep weet ‘STEM’ vooral te vinden door mond­  tot­mond­reclame. Verder worden de thuislessen d.m.v. affiches en folders gepromoot. Veel  verwijzing  vindt ook plaats via de lokale professionele organisaties op het gebied van scholing, welzijn .e.d.  Wat bleek succesvol?  De individuele benadering waardoor kan worden aangesloten bij het individueel leertempo.  Het startniveau varieert van analfabetisme tot een afgeronde MBO­opleiding in het moederland. De  behoefte aan begeleiding verschilt per persoon.  Uit evaluaties geven vrouwen aan dat ze door de taallessen hun eigen boontjes leren doppen, beter  In contact komen met andere mensen. Doorstroom naar (groeps)onderwijs vindt ook plaats.

30 

Wat was niet succesvol?  Er worden geen aspecten genoemd die niet succesvol zijn.  Randvoorwaarden  Het beschikbaar hebben van vrijwilligers is een randvoorwaarde en wordt steeds moeilijker in te  vullen omdat de aandacht steeds meer uitgaat naar betaalde arbeid.  Het beschikbaar zijn van middelen en professionele begeleiding. Het bereik wordt beperkt door het  beperkt aantal beschikbare vrijwilligers en begeleiding.  STEM is in de reïntegratieketen de enige organisatie die geheel door vrijwilligers wordt gerund. Als  schakel in de reïntegratieketen is extra inspanning nodig om een gelijkwaardige rol als partner te  kunnen vervullen.  Regierol van de lokale overheid  STEM is een zelfstandige stichting en ontvangt subsidie. Er zijn geen eindresultaten benoemd in de  zin van aantal contacten e.d. STEM huurt een professionele kracht in die gedurende een aantal uren  per maand het vrijwilligersteam begeleidt (Wel.Kom).  Opdrachten m.b.t. scholing en activering voor de doelgroep zijn ondergebracht bij diverse  instellingen. De coördinatie daarvan ligt bij de gemeente.  Het afstemmen van de partners en de gebruikte methodieken en lesmethodes in de keten moet nog  gestalte krijgen.

31 

L7 

Turkse Vrouwen Traject 

Contactpersoon  Joske van Nistelrooij  Ariane Rümke  De Meren (GGZ Amsterdam)  [email protected]  Betrokken organisaties  De Meren (GGZ Amsterdam)  MDSO  Buurtcentrum Oosterpark  Doelgroep  Turkse vrouwen met psychosomatische klachten.  Historie  In 1989 is het traject opgezet door 2 psychotherapeuten van toen nog Riagg Amsterdam­Oost. Vanuit  hun ervaring met vrouwenhulpverlening zetten zij een groep op voor Turkse vrouwen met  psychosomatische klachten. De groep kreeg 20 sessies, de vrouwen wilden daarna echter verder. Er  werd contact gelegd met Maatschappelijk Werk, hetgeen resulteerde in een vervolgtraject rondom  activering, sociale vaardigheden en integratie. Tenslotte werd aan het traject nog een laatste stap  toegevoegd: de vrouwen konden doorstromen naar een groep in een buurthuis, en naar activiteiten  binnen dat buurthuis. Hier kon het geleerde worden toegepast. Intussen draait het traject nu al meer  dan 10 jaar.  Doel  Het traject is erop gericht vrouwen uit hun isolement te halen, de mogelijkheid te geven om  lotgenotencontacten op te bouwen binnen de eigen cultuur, en uiteindelijk te integreren in de  samenleving.  Werkwijze  De groep start bij de Meren en wordt daar begeleid door twee therapeuten: een psychotherapeut en  een bewegings­ en expressietherapeut. Bij de start van de groep wordt een groepsintake gedaan,  waarbij vaak al gemeenschappelijke thema’s aan de orde komen. In deze fase wordt met name  verband gelegd tussen lichamelijke en psychische klachten, wordt gewerkt aan het leren omgaan met  pijnklachten en het bespreekbaar maken van spanningsbronnen. Daarvoor is het belangrijk  groepscohesie en veiligheid te creëren. Daarnaast zijn de bijeenkomsten er uitdrukkelijk op gericht  ook te leren positieve dingen te ervaren. De voertaal is Nederlands, zo nodig wordt er onderling  vertaald.  Fase twee wordt doorlopen bij Maatschappelijk Werk (MDSO). De therapeutes begeleiden de  overgang. De groep blijft in dezelfde samenstelling functioneren, met wederom vaste begeleiders.  Thema’s die nu aan de orde komen zijn het vergroten van sociale netwerken en vaardigheden, en het  omgaan met verschillende instanties. In deze fase komt de bewegingstherapeute nog enkele keren  terug. Na 12 bijeenkomsten volgt de overstap naar het buurtcentrum. Ook hier weer een warme  overdracht. Het hulpverleningstraject stopt hier. De vrouwen gaan eerst in een programmagroep,  waarin zij zich oriënteren op mogelijkheden om deel te gaan nemen aan activiteiten in het  buurtcentrum, waarbinnen zij het bij MSDO geleerde in de praktijk kunnen brengen. Na afloop van de  programmagroep kunnen de vrouwen nog deelnemen aan de steungroep, een inloopactiviteit voor  oud­deelneemsters aan het traject, die in eigen beheer uitgevoerd wordt.  Bereik  Vrouwen worden via de intakeprocedure van de Meren aangemeld voor de groep. Over het algemeen  betreft het 1 e  generatie migranten, traditioneel en modern, afkomstig van stad en platteland. Hun  leeftijd varieert van 30 tot 55 jaar. Een steeds groter aantal gescheiden vrouwen neemt deel.  Wat bleek succesvol?  De samenwerking tussen GGZ, maatschappelijk werk en welzijnswerk

32 

De continuïteit in personele bezetting in de diverse instellingen, waardoor de samenwerkingsrelatie  behouden bleef, en het traject zich kon ontwikkelen. De betrokkenheid van de uitvoersters zorgde  tevens voor continuïteit van het traject door de verschillende beleidscycli van de betrokken  instellingen heen.  Wat was niet succesvol?  De overdracht van de ene naar de andere instelling is een kwetsbaar punt. Een overdracht die tijdens  de Ramadan of de zomervakantie plaatsvindt, levert continuïteitsproblemen op.  De inbedding van het traject in de betrokken instellingen is nog onvoldoende geregeld.  Zij­instromers bleken niet goed mee te gaan functioneren.  Randvoorwaarden  Het traject drijft op de continuïteit en de betrokkenheid van de begeleiders. Zij hebben een hechte  samenwerkingsrelatie en hebben een structureel tweemaandelijks overleg om de verschillende  moeilijkheden/problemen die optreden te bespreken.  Regierol van de lokale overheid  Indirect via financiering betrokken organisaties.  Publicaties  A. Halsema en G. Jacobs Over daadkracht gesproken. Empowerment en diversiteit in zorg en  welzijn., Universiteit voor Humanistiek, Utrecht 2002.

33 

L8 

Zelfredzaamheid Somalische vrouwen Leidschendam 

Contactpersoon  Dhr. G. Faber (coördinator)  Mevr. T.E. v.d. Graaff (projectleider)  VluchtelingenWerk Leidschendam  Rozenlaan16  2264TS Leidschendam  070­3202057  [email protected]  Betrokken organisaties  Gemeente Leidschendam  VluchtelingenWerk  Vrouwenvakschool  Stichting Kinderopvang Leidschendam  Doelgroep  Abw­uitkeringsgerechtigde Somalische vrouwen die nog geen opleiding / traject volgen en die geen  kinderen hebben jonger dan 2 jaar (zonder kinderopvang).  Historie  Een relatieve hoge uitkeringsdichtheid (Abw) binnen de Somalische gemeenschap en een  intensieve begeleidingsbehoefte was aanleiding voor het starten van een project (1999). Het project  is daarna ook toegepast voor de doelgroep Irakese en Afghaanse vrouwen.  Doel  Het vergroten van de zelfredzaamheid en het activeren van de doelgroep.  Werkwijze  Op basis van individuele intakegesprekken vindt een selectie plaats van de deelnemers voor het  project. De basis van het project vormen groepsbijeenkomsten waarin de vrouwen zelf hun thema’s  aandragen en problemen aanpakken, ondersteund door ervaringen van oudere Somalische vrouwen  en in aanwezigheid van tolken. Thema’s zijn: wonen, opvoeden, onderwijs, culturele gewoonten,  omgaan met geld, vrijwilligersorganisaties, hulpverleningsorganisaties, gezondheid, politiek, drugs en  verslaving.Zij worden stapsgewijs steeds meer geïnformeerd over en in aanraking gebracht met de  Nederlandse samenleving. Ook onderneemt de groep gezamenlijke activiteiten als sport (waaronder  zwemles), fietsles en naailes. De projectleidster van VluchtelingenWerk zorgt voor de organisatie van  de groepsbijeenkomsten, taaltraining (via de Vrouwenvakschool) en individuele begeleiding.  De Stichting Kinderopvang Leidschendam verzorgt behalve kinderopvang, ook de begeleiding van de  moeders bij de opvoeding en stimuleert de ontwikkeling van de kinderen.  Bereik  Omdat de deelnemers in beginsel een Abw­uitkering ontvangen, zijn deze bekend bij  Sociale Zaken van de gemeente. VluchtelingenWerk draagt overige kandidaten aan. De gemeente  verstuurt de uitnodigingsbrief voor het intakegesprek. Het gesprek vindt plaats bij Sociale Zaken, en  wordt gevoerd door de gemeentelijke consulent sociale activering en de projectleidster  VluchtelingenWerk. Bij elk gesprek wordt gebruik gemaakt van een Somalische tolk. Resultaat van  de  intake en latere instroom was een bereik van 20 vrouwen. Tijdens het traject worden de vrouwen  begeleid en gefaciliteerd, waarbij het zelforganiserend vermogen steeds meer wordt aangesproken.  Inmiddels zijn 7 personen bezig met een individueel vervolgtraject van scholing, vrijwilligerswerk of  werk.  Wat bleek succesvol?  Doordat het gesprek bij Sociale Zaken plaatsvindt (waarmee de deelnemers als bekend zijn), heeft de  uitnodiging voor het gesprek een minder vrijblijvend karakter. De ambtenaar heeft expertise over de  zakelijke aspecten. De koppeling met de medewerkster van Vluchtelingenwerk die een persoonlijke  relatie met de vrouwen heeft, leidt tot een vertrouwensbasis voor de deelnemers om aan de slag te

34 

gaan met het project.  De Somalische vrouwen leefden in dezelfde wijk, maar hadden geen contact met elkaar. Tijdens het  project vormt zich een sociaal netwerk.  Wat was niet succesvol?  Er was veel irritatie tussen de medewerkers en de vrouwen, omdat de deelnemers te laat kwamen, de  grote kinderen meenamen naar de kinderopvang of naar de lessen. Ook kwam het voor dat ze te pas  en te onpas voedsel uit hun tassen haalden en gingen eten, kleedjes op de grond legden en gingen  bidden, kauwgom kauwden tijdens de lessen, persoonlijke hulp vroegen bij het invullen van hun  papieren, hun schulden en hun familieproblemen te berde brachten. Het onbegrip en de culturele  verschillen veroorzaakten de nodige botsingen.  Resultaten zijn niet op korte termijn merkbaar. Na 2 jaar blijken de vrouwen echter beter ‘hun eigen  boontjes te kunnen doppen’, functioneren zelfstandiger, kunnen zelf  formulieren invullen en nemen  deel aan maatschappelijke activiteiten.De helft gaat na afloop verder met reguliere scholings­ /  activeringstrajecten.  Randvoorwaarden  Basismotivatie van de deelnemers zelf.  Luisteren naar en willen aansluiten bij de behoefte van de deelnemers. Wel duidelijke kaders van het  project en de mogelijkheden aangeven om te voorkómen dat allerlei verzoeken/ activiteiten onder het  project worden gebracht. Uitgaan van de ervaring van de deelnemers.  Dat betekent tijdens het project voortdurend bereid zijn bij te stellen, binnen de gestelde kaders.  Een gevarieerd aanbod van activiteiten bieden.  Het is nodig dat er een coördinatiepunt is van waaruit het project wordt (bij)gestuurd.  Een goed netwerk en korte lijnen binnen de eigen organisatie en externen. Een werkbudget om kleine  uitgaven, zonder een ambtelijk proces, te kunnen doen en slagvaardig te kunnen handelen.  Een goede samenwerking met de gemeente.  Medewerkers die hun werk met heel veel plezier doen en toch afstand houden, respect hebben voor  ieder mens en niet ‘het zieligheidssyndroom’ omarmen.  Regierol van de lokale overheid  De gemeente speelt een belangrijke rol bij en geeft richting aan de opzet van het project en bijv. door  de selectie van de deelnemers . Verder subsidieert de gemeente het project, betaalt de kosten van  kinderopvang, taallessen (aanvulling op WIW­budget)  en faciliteert door o.m. het beschikbaar stellen  van locaties, en begeleiding van het project (consulent sociale activering).  Overigens werd het project mede gesubsidieerd door het Fonds Innovatieve activiteiten  VluchtelingenWerk Nederland.  Publicaties  

Handreiking Kleurrijke sociale activering, ISSA, gemeenteloket.minszw.nl  Actief in Leidschendam, Project Zelfredzaamheid Somalische vrouwen. April 2001. Uitgave van de  gemeente Leidschendam en Stichting VluchtelingenWerk Leidschendam.  Project Zelfredzaamheid Somalische Vrouwen. November 2000 van de gemeente Leidschendam en  SVL.

35 

M1 

Actief in Arnhem, Cursus Oriëntatie op Vrijwilligerswerk voor allochtonen 

Contactpersoon  Vrijwilligerscentrale Arnhem  Meta van Woudenberg  Kleine Oord 181  6811 HZ  Arnhem  026 4422833  [email protected];  [email protected]  Taalschool ROC Rijn IJsselcollege  Begeleider cursus Oriëntatie op Vrijwilligerswerk  Co Verzijl, Docent NT2  026 3520400  [email protected]  Betrokken organisaties  Actief in Arnhem, een zelfstandig project van de Vrijwilligerscentrale Arnhem (VCA).  De gemeente Arnhem fungeert als opdrachtgever. De Dienst Inwonerszaken is de doorverwijzende  instantie.  ROC Rijn IIsselcollege.  Vrijwilligersorganisaties.  Doelgroep  Allochtonen, verwezen door de Dienst inwonerszaken.  Tussen 1998 en 2001 namen circa 72 cursisten deel: mannen (circa 40%) en vrouwen (circa 60%),  verschillend in leeftijd, opleidingsniveau en land van herkomst. Bijna alle cursisten hebben  lichamelijke en/of sociale belemmeringen.  Bijna alle deelnemers hebben een cursus NT2 afgerond en zijn uitgestroomd op niveau 1 of 2. Deels  gaat het om cliënten die ondanks het volgen van het reguliere taalonderwijs het Nederlands niet  onder de knie krijgen.  Historie  De cursus ‘Oriëntatie op vrijwilligerswerk voor allochtonen’ is ontstaan als onderdeel van een sociaal  activeringstraject van Actief in Arnhem. Actief in Arnhem is een zelfstandig project van de  Vrijwilligerscentrale Arnhem. Zij begeleiden in opdracht van de gemeente Arnhem klanten naar  sociale activering.  Voor de allochtone deelnemers blijkt de afstand tot vrijwilligerswerk of andere vormen van  maatschappelijke participatie te groot om mensen met succes naar een activiteit toe te leiden. Om  die reden is samen met het regionaal opleidingencentrum (ROC) een speciale cursus ontwikkeld  ‘Oriëntatie op vrijwilligerswerk voor allochtonen’.  Doel  Het doel van deze cursus is mensen kennis te laten maken met vrijwilligerswerk en andersoortige  activiteiten, zoals cursussen, en ze vervolgens met succes te bemiddelen naar een activiteit. Het doel  van het sociale activeringstraject is voorkomen van isolement door maatschappelijke participatie te  bevorderen. Het kan ook een eerste stap richting werk zijn.  Werkwijze  De cursus bestaat uit een introductie op vrijwilligerswerk, een oriëntatie op vrijwilligerswerk, een  stageperiode met terugkomprogramma, waarin veel aandacht voor specifiek op de stageplek  toegespitst Nederlands op de werkvloer en sociale vaardigheden.  70% van de deelnemers heeft na de stageperiode een contract voor een jaar af kunnen sluiten bij de  organisatie waar zij stage liepen. Voor de cursisten waarvoor vrijwilligerswerk een station te ver was  vormden kennismakingsbezoeken bij diverse activiteitencentra en aanmelding voor een cursus aldaar  een alternatief.

36 

Bereik  Cursisten worden aangemeld door de Gemeentelijke Sociale Dienst.  Wat bleek succesvol?  De afstemming van niveau en inhoud van de cursus op doelgroep en doelstelling.  De individuele aanpak van trajectbegeleider en docent, gekenmerkt door veel geduld, het blijven  contact zoeken met deelnemers, ook bij herhaalde afwezigheid, en oprechte interesse.  Een ander belangrijk aspect is dat er voor de deelnemers geen verplichting tot uitstroom naar  vrijwillige activiteiten bestaat.  Groepscultuur en onderlinge contacten zijn belangrijk.  In de cursus wordt zoveel mogelijk een tastbaar beeld gevormd van de diverse werkplekken, onder  andere door een introductie van een ex­cursist, en door werkbezoeken.  De bereidheid van vrijwilligerscoördinatoren om in hun organisatie naar een geschikte plek voor de  cursisten te zoeken. Deze bereidheid is onderdeel van de goodwill die de VCA in langere tijd  opgebouwd heeft in het netwerk van vrijwilligersorganisaties in de omgeving.  Wat was niet succesvol?  De cursus wordt niet op het kantoor van de VCA gegeven, maar op een andere locatie. Dit brengt  voor de cursisten verwarring met zich mee. Daarnaast ontstaan er regelmatig  communicatieproblemen tussen VCA en de centrale receptie van de cursuslocatie rondom  bijvoorbeeld de afmelding van cursisten. Het reizen door de stad en het gebruik van het openbaar  vervoer levert voor de cursisten de nodige problemen op, die om extra begeleiding vragen.  Randvoorwaarden  Een goed functionerende vrijwilligerscentrale, met een gedegen netwerk van instellingen die bereid  en in staat zijn om cursisten te plaatsen en te begeleiden.  Intensief contact tussen trajectbegeleider en docent.  Uitbetaling van onkostenvergoedingen aan deelnemers t.b.v. bijvoorbeeld gemaakte reiskosten.  Regierol van de lokale overheid  Er wordt geregeld gerapporteerd aan de Dienst Inwonerszaken. Deze rapportage betreft met name de  voortgang. De insteek van de gemeente is in de loop van de tijd verschoven  van een meer  inhoudelijke naar een meer controlerende en beheersmatige aanpak.  De contacten met de consulenten van de GSD zijn prima. Zo nodig voeren trajectbegeleiders en  GSD­consulenten gesprekken met cliënten gezamenlijk.  De druk vanuit de gemeentelijke partijen om strenger en meer verplichtend op te treden naar de cursisten  neemt echter toe. Tegelijkertijd daalt het niveau van de doorverwezen cursisten. Dit zet het project wat  meer onder spanning.  Het verdient aanbeveling in een dergelijk traject ook de inhoudelijke relatie tussen gemeente en  uitvoerders invulling te blijven geven.  Publicaties  

Oost, west,…. Thuis zitten kan altijd nog! 5 jaar activering in Arnhem. Brochure Vrijwilligerscentrale  Arnhem.

37 

M2 

Cursus Transculturele Familiezorg Thuis Thuiszorg Rotterdam 

Contactpersoon  Thuiszorg Rotterdam  Penny Senior  Adviesgroep Beleid en Zorg  Coolsingel 75  Postbus 21994  3001 AZ Rotterdam  010­2826842  [email protected]  Betrokken organisaties  Thuiszorg Rotterdam  NIZW  Welzijnswerk  Basisscholen  GGD (t.b.v. afstemming VETC)  Centrum voor Transculturele Zorg  Doelgroep  Allochtone vrouwen die mantelzorg verlenen aan familieleden.  Historie  In de praktijk van de Thuiszorg bleek onder allochtone mantelzorgers grote behoefte te zijn aan  ondersteuning. Dit betrof zowel de mogelijkheden om professionele thuiszorg in te zetten als allerlei  vragen rondom de verzorging van een zieke thuis.  De cursus Transculturele familiezorg thuis is ontwikkeld in samenwerking met het NIZW en wordt al  sinds 1998 gegeven. Momenteel wordt de cursus 6 à 8 maal per jaar gegeven aan gemiddeld 10  cursisten per cursus. Bij de ontwikkeling van cursus is tevens een train­de­trainer programma  ontwikkeld, waarmee wijkverpleegkundigen getraind kunnen worden om de cursus te geven. Dit  programma wordt door Thuiszorg Rotterdam intussen in eigen beheer uitgevoerd. Er is een groep  wijkverpleegkundigen die zelfstandig in staat is de cursus te geven.  Doel  Allochtone mantelzorgers ondersteunen door hun kennis en vaardigheden met betrekking tot het  verzorgen van en omgaan met zieke familieleden te vergroten.  De bekendheid van thuiszorg onder allochtonen vergroten.  Werkwijze  De cursus bestaat uit 12 bijeenkomsten van 2 á 2,5 uur en wordt gegeven door twee  wijkverpleegkundigen. Elke bijeenkomst heeft een onderwerp. Een deel van de inhoud van de cursus  staat vast, een deel wordt ingevuld afhankelijk van de ervaringen, vragen en behoeften van de  deelnemers. Standaard komt een inleiding over thuiszorg aan bod en een aantal praktische  inhoudelijke onderwerpen rondom het verzorgen van een patiënt thuis. Onderdelen zijn bijvoorbeeld  voeding, vaardigheden rondom de verzorging van bedlegerige mensen (wassen, tillen etc.), maar ook  het omgaan met huisartsen en ziekenhuisbezoek. In het variabele gedeelte worden bijvoorbeeld  ziektebeelden behandeld waarmee de cursisten te maken hebben.  De opzet is heel flexibel. Niet alleen afhankelijk van de vragen, maar ook van het niveau van de  groep. Zo nodig wordt er gebruik gemaakt van een tolk.  Bereik  Over het algemeen wordt de cursus gegeven aan bestaande groepen. Werving van deelnemers vindt  bijna altijd plaats in samenwerking met welzijnsinstellingen, allochtone zelforganisaties of  basisscholen. De groepen worden op een eigen, bekende locatie getraind.  Daarnaast worden mantelzorgers, die al bekend zijn binnen Thuiszorg en waarvan het idee bestaat  dat ondersteuning gewenst is, individueel aangemeld.  In eerste instantie namen met name Antilliaanse en Surinaamse vrouwen deel aan de cursus,  tegenwoordig is het aantal Marokkaanse en Turkse deelnemers flink gestegen.

38 

Uit de cursus stromen incidenteel cursisten door naar een baan bij Thuiszorg Rotterdam.  Wat bleek succesvol?  Het aanbieden van de cursus aan bestaande groepen. De cursus wordt hierdoor een laagdrempelige  activiteit, mede omdat hij op de locatie plaatsvindt, waar men toch al komt. Bovendien is de cursus  gratis. Last but not least: de cursus sluit aan bij een gevoelde behoefte, zowel naar informatie over  ziekte en ziekenverzorging, als naar informatie over wat men kan verwachten van de professionele  Thuiszorg.  Wat was niet succesvol?  In het geven van de cursus spelen vooral communicatieproblemen een rol. De cursusleiders moeten  de taalbarrière die hen scheidt van hun cursisten kunnen overwinnen. Het werken met een tolk is niet  echt eenvoudig, en niet iedereen kan voldoende tolken om bij een dergelijke cursus recht te doen aan  de inhoud.  Randvoorwaarden  De kwaliteit van de trainers is doorslaggevend, evenals de kwaliteit van de tolken waarmee gewerkt  wordt.  Verder zijn contacten met de organisaties die de groepen kunnen werven cruciaal.  De beschikbaarheid van laagdrempelige locaties is een volgende randvoorwaarde.  De schaalgrootte die een stad als Rotterdam biedt maakt de regelmatige uitvoering van een  dergelijke cursus aantrekkelijk.  Regierol van de lokale overheid  De gemeente participeerde aanvankelijk in de financiering van de cursussen. Nu worden die uit  reguliere AWBZ­gelden gefinancierd, in het kader van een specifieke afspraak met het zorgkantoor  over de niet­geïndiceerde besteding van advies­, informatie­ en voorlichtingsbudgetten. 

Publicaties   Diverse artikelen in huis­aan­huis­bladen en lokale couranten.

39 

M3 

Haschiba (Haagse Schilderswijk Bazar) Werkbazar Den Haag 

Contactpersoon  Stichting Ha­Schi­Ba  J. v.d. Hatert, Ilona LaBree  Postbus 936  2501 CX Den Haag  070­3641933  [email protected]  Betrokken organisaties  Gemeente Den Haag  Regionaal Arbeidsmarktplatform Haaglanden  Werkkompas  Reïntegratiebedrijven  MKB  DOEN­evenementen  Doelgroep  Buurtbewoners met LBO – t/m MBO­plus­opleiding.  Historie  Sinds 4 jaar bestaat het Haagse Multicultureel festival ‘Haschiba’. Het festival is breed opgezet en  kent muziekoptredens, markt, vrijmarkt, en een Werkbazar met drie pijlers. Te weten: een  banenbeurs, een opleidingenbeurs en een infomarkt werk, ontspanning e.d. Naar aanleiding van een  uitgevoerde evaluatie wordt dit jaar (24 augustus) voor het eerst de bazar niet alleen op  werkzoekenden en de onderkant van de banenmarkt gericht maar ook op de doorstromers en op de  meer kansrijke werkzoekenden, waarbij ook meer marktpartijen hun aanbod zullen presenteren.  Doel  Een informele kennismaking met de arbeidsmarkt, waarbij ook scholing en activering aan bod  komen.  Werkwijze  Tijdens de beurs kunnen bezoekers zich laten informeren m.b.t. werk, scholing  en activering e.d., maar zich ook daadwerkelijk inschrijven voor werk en scholing etc.  Bereik  Bij de voorbereiding wordt zeer nauw samengewerkt met mensen met een allochtone  achtergrond. Bij de werving worden posters opgehangen, flyers (in de eigen taal van allochtonen)  verspreid, mailings gedaan via de netwerken van belangenorganisaties, buurthuizen etc. Regionale  allochtone radio­ en tv­zenders wordt intensief benut. Op de dag van het festival zelf gaan  promotieteams bestaand uit vertegenwoordigers van allochtone doelgroepen de wijken in. Zij spreken  in de eigen taal hun achterban aan.Van deze kennis van cultuur, taal en netwerk wordt tevens gebruik  gemaakt bij het opstellen van het (muziek)programma dat veel stijlen en culturen beslaat. Bekende  promotors van de diverse etniciteiten maken niet alleen het project, maar fungeren ook als  spokesmen  voor hun eigen achterban. Gedurende enkele jaren werden flyers gevoegd bij de mailing van Sociale  Zaken aan de uitkeringsgerechtigde doelgroep. Vanwege privacy­overwegingen is dat recentelijk niet  meer het geval. Het bereik van de doelgroep is groot. Van de bezoekers was 40% vrouw en ruim  50 % allochtoon.  Wat bleek succesvol?  De kracht zit in het aanspreken door taal­ en cultuurgenoten.  Wat was niet succesvol?  De markt uitsluitend te richten op kansarmen en derhalve op activeringspartners, bleek niet  stimulerend om marktpartijen te laten deelnemen. Daarom is de opzet verbreed.

40 

Randvoorwaarden  Het aanbod moet goed zijn afgestemd op de behoefte. Het aanbod voor allochtone vrouwen die al  Nederlands verstaan en spreken is anders (gericht op betaalde arbeid), dan het aanbod voor mensen  die nog niet zover zijn. Voor hen is wellicht sociale activering, vrijwilligerswerk een opstapje naar  betaald werk. De werving, c.q. de bemensing van de stands van potentiële werkgevers en  reïntegratiebedrijven vindt overwegend in de Nederlandse taal plaats.  Er kan een taalbarriere zijn, terwijl deze vrouwen voor de zorgsector soms wel al eerder inzetbaar  kunnen zijn.  Regierol van de lokale overheid  De gemeente Den Haag is subsidiegever aan het project. De deelnemende instanties wordt eveneens  een bijdrage gevraagd. De gemeente Den Haag stuurt als subsidiegever  op outputindicatoren die elk  jaar in onderlinge afstemming en gerelateerd aan het aanbod en de verwachte deelname. Daarbij ziet  zij de werkbazar als een instrument om werkgelegenheid én activering te stimuleren. Zo werd  bijvoorbeeld in 2002 een doelstelling van 80 mensen aan het werk of op een opleiding beoogd. Er  werden er 117 gerealiseerd. De deelname aan de markt wordt overigens door Sociale Zaken niet als  een verplichting opgelegd.

41 

M4 

Kadertraining van allochtone vrouwen in Noord­Holland 

Contactpersoon  Juani Herrera, IMCO  0299418700  jherrera@primo­nh.nl  Betrokken organisaties  IMCO  Provincie Noord­Holland  Diverse gemeenten in Noord­Holland  Odyssee  Zelforganisaties  Doelgroep  Allochtone vrouwen die actief willen worden of die al actief zijn in zelforganisaties en in (on)betaalde  intermediaire functies  Historie  Begin jaren 90 werd binnen IMCO het initiatief genomen kadertrainingen voor allochtone vrouwen te  ontwikkelen. IMCO bouwde in die tijd al aan zg. AVA­netwerken. Deze netwerken bestonden uit  functionarissen van gemeenten, arbeidsvoorziening, welzijnsinstellingen, sociale diensten,  opleidingsinstellingen en zelforganisaties, en werkten aan arbeidsmarktparticipatie van allochtone  vrouwen. In deze netwerken bleken de vrouwen uit de zelforganisaties onvoldoende tot hun recht te  komen. Vandaar uit werden IMCO’s al bestaande kadertrainingen voor vrijwillig kader uitgebreid met  een variant voor allochtone vrouwen. In de tien jaar die sindsdien verlopen zijn groeide het aantal  kadertrainingen van gemiddeld 4 per jaar tot 11 trainingen in 2001. Inmiddels is ook een  scholingstraject voor intermediairen aan het aanbod toegevoegd, dat doorstroming van  intermediairen naar reguliere opleidingen en betaald werk mogelijk maakt. Financiering vindt plaats  door provincie, gemeenten en VWS (Odyssee).  Doel  Kaderontwikkeling van allochtone vrouwen die actief willen worden of al actief zijn in zelforganisaties  en in (on)betaalde intermediaire functies.  Professionalisering en empowerment van de deelneemsters individueel en als groep.  Werkwijze  Voor de trainingen is doorgaans geen open inschrijving. Zij zijn voor groepen vrouwen die elkaar al  kennen en bij elkaar betrokken zijn, vaak in een zelforganisatie. Sommige groepen krijgen in de loop  van het ontwikkelen van hun organisatie een aantal trainingen. De trainingen zijn dan ook divers qua  niveau en doelgroep, en worden steeds op maat gemaakt, afhankelijk van het proces waarin de groep  zich bevindt en welke behoeften daarin centraal staan. De trainingen zijn interactief van opzet,  gebaseerd op het principe van ervarend leren.Vaak krijgen de vrouwen tijdens de trainingen ook een  doorkijkje naar de arbeidsmarkt. De trainingen vinden over het algemeen plaats in een  conferentieoord, vaak met overnachting.  Als de Nederlandse taal problemen oplevert, wordt gezocht naar een trainer in de eigen taal.  Bereik  Aanvankelijk werden met name Antilliaanse, Turkse en Surinaamse vrouwen bereikt. Aansluiting bij  Marokkaanse vrouwen was moeilijker. De laatste jaren is er echter sprake van een enorme toename  van het aantal Marokkaanse deelneemsters.  Werving gebeurt in samenwerking met sleutelfiguren, zoals gemeentelijke coördinatoren  vrouwenwerk. Veel gaat via mond­op­mond reclame. Vrouwen die thuis op weerstand stuiten, krijgen  ondersteuning in de vorm van huisbezoek. Vlak voor de training wordt er dan nog telefonisch contact  gemaakt met de familie. Er zijn verschillende vertrouwenspersonen en contactvrouwen die als taak  hebben conflicten te voorkomen.

42 

Wat bleek succesvol?  De nauwkeurige aansluiting van het trainingsaanbod bij de behoeften van de deelneemsters en hun  organisaties.  Het ondersteunen van eigen initiatieven van allochtone vrouwen.  Wat was niet succesvol?  In eerste instantie was positionering van de trainingen een probleem, omdat het trainen van vrouwen  die nog niet actief waren als kader in principe niet onder de opdracht van IMCO als provinciale  steunfunctie viel. IMCO is er desalniettemin mee gestart, hetgeen pas in een later stadium erkend  werd als deeltaak en verantwoordelijkheid van IMCO.  Randvoorwaarden  Een actief en betrokken netwerk van sleutelfiguren, die initiatieven kunnen identificeren en  ondersteunen.  Beschikbaarheid van trainers voor diverse doelgroepen en talen, die bereid zijn om daadwerkelijk  maatwerk te leveren.  Continuïteit in ondersteuning en voortgaande ontwikkeling van netwerk, zelforganisaties en  deelneemsters; enige continuïteit in financiering.  Een kinderopvangregeling voor de deelneemsters.  Regierol van de lokale overheid  Bij dit project zijn verschillende lokale overheden betrokken. Wat interessant is aan dit project is dat  er een verband bestaat met de AVA­netwerken (Allochtone Vrouwen op de Arbeidsmarkt), waarin  gemeenten en verschillende organisaties in een netwerkstructuur samenwerken op lokaal en  regionaal niveau aan de vergroting van de kansen van allochtone vrouwen op de arbeidsmarkt. Op  dit moment functioneren AVA­netwerken in Hilversum, Zaanstad, Den Helder, Alkmaar en  Haarlemmermeer. Deze netwerken drijven grotendeels op allochtoon vrouwenkader en roepen tevens  de behoefte aan verdere ontwikkeling van kadervrouwen op.  Publicaties  

Kaders in ontwikkeling, 10 jaar kadertraining van allochtone vrouwen in Noord­Holland. Purmerend,  IMCO, juli 2002.

43 

M5 

PC en Internet voor beginners 

Contactpersoon  Stichting Höb  Projectleider Umut Akpinar  Oostvest 56  Haarlem  Tel: 06 24587637, 023 5401756  [email protected]  Betrokken organisaties  Stichting Höb  Gemeente Haarlem  Het Digitaal Trapveld  Stichting Welsaen Zaandam  Buurthuis de Ekster, Zaandam  Openbare bibliotheken Den Haag, Rotterdam, Utrecht, Doetinchem  2 à 3 zelforganisaties per regio  Provincie Noord­Holland  Ministerie Grote Steden Beleid  Doelgroep  Allochtone ouders van schoolgaande kinderen, met een achterstand in het gebruik van PC en Internet  Historie  Stichting Höb voert al een aantal jaren projecten uit ter ondersteuning van allochtone schoolgaande  jongeren en hun ouders. Geconstateerd werd dat ouders van jongeren een stevige achterstand  opgelopen hebben in het gebruik van internet en automatisering. Dit was aanleiding om een  onderzoek te doen naar aard en oorzaken van die achterstand. Het onderzoek wees uit dat er sprake  was van onvoldoende informatie over nut en belang van gebruik van PC en internet, dat er sprake  was van een taalprobleem in dit gebruik, en dat er een psychologische barrière was in de zin van een  gebrek aan vertrouwen in de eigen leermogelijkheden en als laatste niet op de hoogte zijn van  bestaande cursussen.  Doel  Bevorderen van gebruik van PC en Internet door allochtone ouders van schoolgaande kinderen.  Werkwijze  Aan de hand van de onderzoeksresultaten is trainingsmateriaal ontwikkeld dat toegespitst is op de  belevingswereld van de doelgroep. Het materiaal is gedeeltelijk tweetalig vormgegeven, Nederlands  en de eigen taal naast elkaar. Daarnaast is een handleiding en materiaal voor trainers uit de  doelgroep zelf ontwikkeld.  In een pilotproject in Noord­Holland zijn vervolgens informatiebijeenkomsten gehouden voor ouders  van schoolgaande kinderen. In eerste instantie zijn 8 cursussen gegeven in diverse gemeenten en op  diverse locaties. Intussen worden de cursussen landelijk aangeboden en worden ook trainers opgeleid  die binnen zelforganisaties de opgedane kennis weer aan anderen kunnen doorgeven.  Bereik  Werving van cursisten gebeurt door de organisatie van informatiebijeenkomsten bij zelforganisaties,  scholen en andere relevante instellingen. De aanmeldingen komen tevens binnen vanuit het eigen  netwerk van zelforganisaties van de stichting.  In totaal zijn intussen 20 groepen getraind met circa 200 cursisten. 60 à 70 % van de deelnemers zijn  vrouwen. De groepen zijn vaak vrouwengroepen, maar ook wel gemengd. Stichting Höb denkt dat het  grote aantal vrouwen verklaard wordt, doordat zij zich als ouders het meest aangesproken voelen  door de verstrekte informatie.  Wat bleek succesvol?  Het project wordt gedragen door mensen die uit de doelgroep zelf afkomstig zijn en die beschikken  over een brede expertise op het vakgebied. Het betreft grotendeels ‘zwaargewichten’.

44 

Wat was niet succesvol?  Het leggen van contact met gevestigde instellingen om tot samenwerking te komen kostte nogal wat  overtuigingskracht.  Randvoorwaarden  Een projectorganisatie met een combinatie van ervaring, expertise, teamgeest en een stevig netwerk  binnen de doelgroep. Ervaring en expertise moet zowel inhoudelijk rondom automatiseringsonderwijs  als op het gebied van projectontwikkeling en projectmanagement aanwezig zijn.  Regierol van de lokale overheid  Subsidiëring, direct en indirect.  Publicaties  

PC en Internet voor beginners. Evaluatieverslag. Stichting Höb, Haarlem, 2003.

45 

H1 

Action Learning Programma / Vrouwenstad 

Contactpersoon  Hadiye Kesmer  Projectbureau MCE  Kraijenhoffstraat 151  1018 RG  Amsterdam  020/6712819  h.kesmer@mce­amsterdam.nl  Betrokken organisaties  Centrale stad Amsterdam (MEC)  Projectbureau MCE  Vrouwen Empowerment Netwerk Zuidoost  Surinaamse Vrouwen Bijlmermeer  Stadsdeel Zuid Oost  Stadsdelen in Amsterdam West  Stadsdeel Noord  Kleur in het werk  Wijkopbouworgaan Noord  Doelgroep  Voor het pilot project in Amsterdam Zuid­Oost vormden het kader en de achterban van 8 allochtone  vrouwenorganisaties in Zuid­Oost de doelgroep.  Bij implementatie in Amsterdam Nieuw West en Noord is het de bedoeling  40 à 50 Turkse en  Marokkaanse vrouwen te bereiken.  Historie  In het stadsdeel Zuid­Oost werd door een initiatiefgroep met sleutelfiguren van vrouwenorganisaties  van uiteenlopende etnische afkomst het idee geopperd een multicultureel vrouwenhuis te openen in  het stadsdeel. Het stadsdeelbestuur ondersteunde het plan en na een aanloopperiode van enkele  jaren werd in 1999 het Vrouwen Empowerment Centrum geopend. De verdere ontwikkeling van dit  centrum werd aangepakt met de Action Learning Program methodiek, ontwikkeld in Birmingham.  Doel  Empowerment van vrouwen, zodat ze daadwerkelijk gaan participeren in verbanden gericht op het  beïnvloeden van besluitvormingsprocessen.  Allochtone vrouwen ondersteunen om ideeën te ontwikkelen om de wensen en behoeftes van  vrouwen op lokaal niveau zichtbaar te maken.  Het bewerkstelligen van de zichtbaarheid en het zelfvertrouwen van vrouwen.  Het verwerven van kennis en begrip over institutionele mechanismen.  Trainen van trainers t.b.v. training van de eigen achterban.  Realiseren van methodieken en strategieën gebaseerd op ervaringen van de doelgroep en gericht op  het beïnvloeden van besluitvormingsprocessen.  Werkwijze en bereik  De methodiek is gericht op persoonlijke en politieke empowerment van vrouwen, en heeft een sterk  bottom­up karakter. Implementatie kent twee fasen. In de eerste fase wordt een aantal sleutelfiguren  getraind in empowermenttechnieken. De tweede fase bestaat uit het ontwikkelen van projecten,  gericht op participatie, met de achterban van de sleutelfiguren. De in de eerste fase getrainde  vrouwen geven nu zelf de trainingen.  In Zuidoost namen vrouwen uit acht verschillende zelforganisaties deel. Zij namen gezamenlijk de  besluiten over de verdere inrichting van het project. Zo stelden zij gezamenlijk een coördinator aan,  en bepaalden zij de inhoud van een intensief trainingsprogramma. In het trainingsprogramma  kwamen de volgende onderdelen aan bod: empowerment, communicatie, fondswerving,  multiculturaliteit en discriminatie, train­the­trainer, politieke participatie, computergebruik, internet en  powerpoint, en interculturele communicatie. Tijdens het volgen van het programma was persoonlijke  coaching voor de deelnemers beschikbaar.

46 

Na afloop van de eerste fase werd een aantal thema’s gekozen waarop projecten ontwikkeld werden:  ouderparticipatie, vrouwen in de WAO en geweld tegen vrouwen. Halverwege de tweede fase werd  de taak van de programmacoördinator beëindigd en zijn de vrouwen zelfstandig door gegaan met de  ALP methodiek.  Na afronding van het project is de methodiek geëvalueerd en beschreven. In 2003 wordt gewerkt aan  de implementatie in enkele andere stadsdelen, onder met name Turkse en Marokkaanse vrouwen.  De verwachting daarbij is dat 25% van de deelnemers actief in de eigen leefomgeving gaat  participeren. Ook is er voorzien in de oprichting van een vrouwenraad die het Stadsdeel zal gaan  adviseren.  Wat bleek succesvol?  De sterke betrokkenheid van de initiatiefneemsters bij opzet en uitvoering van het project.  Voldoende ondersteuning, facilitering en financiering van de kant van de gemeente Amsterdam en  het stadsdeel Zuidoost, onder meer door de inzet van ondersteuning door MCE en het ter beschikking  stellen van huisvesting.  Wat was niet succesvol?  Het pilotproject in Zuidoost werd bevolkt door een groep zeer actieve, drukbezette vrouwen. De  manier waarop zij taken in betaald werk, de eigen organisatie, gezin/familie en het werk aan het  project moesten combineren heeft zijn invloed gehad op het doorlopen van het programma.  Bovendien was het dezelfde groep vrouwen die ook belangrijke taken had in het opzetten en inrichten  van het centrum. Dit leidde tot een aanbeveling om tevoren tot een bindender contract te komen met  de deelneemsters.  De diversiteit binnen de groep leverde tevens wat problemen op, zowel wat betreft verschillen in  niveau (bv Nederlandse taal) en inzet tijdens de trainingen, als voor wat betreft de onderlinge  beeldvorming. Uiteindelijk is wel een hechte groep ontstaan, hetgeen weer positief is in het kader van  de verdere samenwerking in het Centrum.  Het ver doorvoeren van de bottom­up aanpak kostte veel tijd en energie. Het omgaan met diversiteit,  zowel tussen witte ondersteuners en de vrouwengroep, als tussen de deelnemende vrouwen  onderling, was niet eenvoudig.  Tenslotte is er sprake van een situering in een stadsdeel met een sterk zwart­wit gepolariseerde  politieke cultuur. De uitwerking van het programma draagt hier zeker de sporen van. De vraag is hoe  implementatie in andere stadsdelen, met een minder gepolariseerde cultuur, vorm zal krijgen. Het  vervolg van het project zal dit moeten leren.  Randvoorwaarden  Gemeentelijke ondersteuning in facilitaire, financiële en inhoudelijke zin.  Een eigen locatie binnen het stadsdeel, waar groepsactiviteiten plaats kunnen vinden en van waaruit  begeleiders kunnen werken.  Inbedding van het ALP in een bestaande organisatie.  Een goede regeling voor de kosten van kinderopvang, liefst op individuele basis.  Voldoende tijd om onderlinge verschillen te leren overbruggen, zowel tussen vrouwen onderling, als  tussen de deelneemsters en de ‘Nederlandse’ (politieke) organisaties waarop zij zich richten.  Regierol van de lokale overheid  De gemeente Amsterdam voert een actief diversiteitsbeleid, waarbinnen dit programma gesitueerd is.  Via het door de gemeente gesubsidieerde MCE­projectbureau is ook een sterke inhoudelijke  betrokkenheid gerealiseerd.  Publicaties  

Power in actie. Het Action Learning Programma in het Vrouwen Empowerment Centrum in  Amsterdam Zuidoost. Projectbureau MCE, Amsterdam.

47 

H2 

Allochtone vrouwen in de kinderopvang 

Contactpersoon  Yvonne Kok,  Nederlands Centrum Buitenlanders  020­6103212  ncb­[email protected]  Betrokken organisaties  NCB, werkgeversverenigingen kinderopvang, kinderopvanginstellingen, ROC’s, Schakels,  Sectorfonds Zorg en Welzijn, SOVOV, Dienst Maatschappelijke ontwikkeling Gemeente Amsterdam,  Gemeentelijke Sociale Diensten, CWI’s, zelf­ en moskeeorganisaties.  Doelgroep  

Regio Amsterdam  Oudkomers, MAVO/HAVO niveau, Nederlands CITO­3, werkloos of werkzoekend, ingeschreven bij  CWI of GSD.  Regio Utrecht  Niet persé gericht op oudkomers.  Historie  Met de kinderopvangprojecten is gestart in Amsterdam, waar het NCB een vestiging heeft van  waaruit o.a. arbeidsparticipatieprojecten uitgevoerd worden. De gemeente Amsterdam was en is een  belangrijke partner, en heeft het project steeds ondersteund vanuit het oudkomersbeleid. Het  opzetten van deze projecten is in samenspraak gebeurd met RIKO (Regionaal Instroomproject Kinder  Opvang), Sector Fonds Zorg en Welzijn en SOVOV. In Amsterdam wordt nu de derde groep cursisten  opgeleid. Intussen is ook in een aantal gemeenten in de regio Utrecht met een project gestart. Dit  wordt gefinancierd door het Sectorfonds Zorg en Welzijn, en is opgepakt door het NCB en Schakels.  Ook dit traject draait nu met een eerste groep cursisten.  Doel  Allochtone vrouwen opleiden, kwalificeren en plaatsen op een baan in de kinderopvang.  Werkwijze  De deelneemsters worden geworven via de kanalen van het NCB en gemeentelijke instellingen  rondom werk en inkomen. Kandidaten krijgen een baangarantie van een specifieke werkgever. Het  traject start met een voorschakeltraject van 16 weken fulltime, waarin intensief gewerkt wordt aan  met name Nederlands op de werkvloer, sociale vaardigheden en arbeidsdiscipline. Dit vindt plaats op  de locatie van het NCB. De aanpak van de deelnemers is vrij streng. Tijdens het voorschakeltraject  wordt er tevens kennisgemaakt met de toekomstige werkplek en met de opleidingsdocent en –locatie  van het ROC.Vervolgens stromen de deelnemers door naar de werkgevers en de opleiding op het  ROC. De NCB­begeleiding blijft gedurende het gehele traject aanwezig, hoewel afnemend in  intensiviteit. Overdracht naar ROC­docenten en werkbegeleiders op de werkvloer wordt zorgvuldig  geregisseerd en begeleid.  Bereik  Werving vindt plaats via diverse kanalen. Belangrijk daarbij is de lokale NCB­vestiging, die beschikt  over een uitgebreid netwerk van contacten met personen, instellingen en organisaties in de buurt.  Flyers, mond­tot­mond­reclame en voorlichtingsbijeenkomsten op diverse plekken worden zo nodig  aangevuld met huis­aan­huis verspreiding van flyers of advertenties in huis­aan­huisbladen.  Daarnaast worden cursisten doorverwezen door CWI en GSD.  De werving verloopt over het algemeen voorspoedig. Daarbij is de geboden baangarantie  doorslaggevend, in combinatie met de naamsbekendheid en goodwill van het NCB.  Van de cursisten stromen tussen de 80 en 100% door naar een baan, exclusief zwangeren.  Wat bleek succesvol?  Een belangrijke succesfactor bestaat in de intensieve contacten met de doelgroep, en de bekendheid  tussen het NCB en de doelgroep over en weer. Daarnaast is de kortcyclische opzet van het traject  van belang: na 16 weken aan het werk, en tijdens die 16 weken ook al full­time aan de slag. Tenslotte

48 

zit het NCB heel dicht op de deelnemers: het voorschakeltraject vindt plaats op de locatie van het  NCB, de aanpak is streng, mensen worden aangesproken op hun deelname en aanwezigheid.  Wat was niet succesvol?  Bij het opstarten van de samenwerking met de betrokken organisaties was er incidenteel sprake van  onduidelijkheden in taakverdeling en doelstellingen. Zo kwam het bijvoorbeeld voor dat op het  cruciale moment een GSD alsnog deelname met behoud van uitkering weigerde goed te keuren voor  een specifieke kandidaat. Een ander struikelblok was een gebrekkige communicatie bij deelnemende  organisaties intern. De gesprekspartner op strategisch niveau had bijvoorbeeld toegezegd een  arbeidsplaats beschikbaar te stellen, maar toen de deelneemster bij de instelling aanklopte was daar  niets bekend.  Met name in de regio Utrecht vraagt de binnenkomst van de cursisten in de kinderopvanginstellingen  wat aandacht voor interculturalisatie binnen de instelling en het team.  Randvoorwaarden  Commitment van de samenwerkingspartners, uitgewerkt in duidelijke afspraken is van  doorslaggevend belang. Daarbinnen zijn de werkgevers cruciaal: zij moeten de baangarantie en de  stageplekken leveren.  Tenslotte is van belang dat de financiering rond komt. Hiervoor zijn tot nu toe steeds specifieke  regelingen per groep en per gemeente getroffen.  Regierol van de lokale overheid  De lokale overheden zijn cruciale partners in dit project. Deels betreft dit de financiering, deels de  regelingen rondom de uitkering van kandidaten.  Daarnaast is de rol van de lokale overheden verschillend. De gemeente Amsterdam is een actievere  partner in het traject, gebaseerd op eigen (oudkomers)beleid, en daarmee ook een belangrijker  financier.

49 

H3 

MEDINA 

Contactpersoon  Rob Wolters  050­3164319  [email protected]  Gemeente  Groningen  Betrokken organisaties  Provincie Groningen  POZW (Provinciaal Ontwikkelingsinstituut Zorg & Welzijn Groningen)  Gemeente Groningen (SoZaWe (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) en RO/EZ (Ruimtelijke  Ordening en economische zaken)  BOA (Bureau Ontwikkeling Arbeidsmarktprojecten)  Centrum voor Mobiliteit en Consultancy.  Doelgroep  Allochtone vrouwen uit de Provincie Groningen .Voor de eerste cursus meldden zich 80 vrouwen  waarvan er 12 werden toegelaten tot de cursus. Inmiddels is een tweede cursus in de opstartfase.  Naar verwachting worden nog 2 cursussen gegeven, met een bereik van 50 allochtone vrouwen.  Historie  De categorie allochtone vrouwen zonder uitkering is niet geregistreerd. Zij dreigt de aansluiting met  de arbeidsmarkt, en dus ook de integratie in de samenleving, mis te lopen vanwege bijv. zorgtaken  en tussentijdse uitval bij inburgeringstrajecten . Deze voor de arbeidsmarkt “stille reserve” valt buiten  het officiële circuit en is daardoor moeilijk te bereiken. Daartegenover blijkt uit recent onderzoek dat  er een aanzienlijke vraag is naar een (beroeps)opleiding en begeleiding naar zelfstandig  ondernemerschap.  Doel  Allochtone vrouwen met of zonder uitkering, worden geschoold en begeleid bij het opzetten van een  eigen bedrijf. Doel is om te bevorderen dat niet­gecertificeerde vaardigheden die vaak al informeel  worden uitgevoerd, in een formelere context in de praktijk worden gebracht. Het streven is om van de  50 deelneemster  tussen de 40% en de 50% te laten uitstromen als zelfstandig ondernemer. De  overige kandidaten kunnen gebruik maken van de mogelijkheid een opleiding te volgen en uiteindelijk  als economisch zelfstandige in een betaalde baan uit te stromen.  Werkwijze  De vrouwen krijgen in het project een op maat gesneden traject aangeboden, dat aansluit bij hun  behoeften, kennis en vaardigheden. Gedurende de eerste 7 weken wordt een basistraining gegeven  waarin men elkaar leert kennen en communicatieve vaardigheden, sociale vaardigheden,  ondernemersvaardigheden e.d. aan de orde komen. In deze periode helpen vrouwen elkaar met hun  vaardigheden zoals bijv. met het maken van een website, etc.  Deelnemers die als potentieel zelfstandigen verder kunnen, worden dan al onder hun hoede  genomen door de startersbegeleiders. De startersbegeleiding is een zeer intensief traject waarbij de  deelnemer in een 1­op­1 situatie wordt begeleid door een hierin gespecialiseerde organisatie en  waarin onder andere aandacht wordt besteed aan het opstellen van een ondernemingsplan. Deze  organisatie werkt ook zeer nauw samen met de scholingsinstelling die de basistraining verzorgt. Het  is voor de vrouwen, die al werkzaam zijn, ook mogelijk een individuele praktijktraining op maat te  krijgen.  Bereik  Via een uitgebreide wervingscampagne worden allochtone vrouwen geworven die geïnteresseerd zijn  om aan Medina deel te nemen. Deze campagne wordt zowel via diverse media (regionale radio en  tv) als via allochtonenorganisaties e.d. gevoerd. Ook zijn moskeeën en markten bezocht. Ook zijn in  de regionale dagbladen advertenties geplaatst.

50 

Wat bleek succesvol?  Vooral het gebruik van radio en tv heeft merkbaar resultaat opgeleverd, meer dan de persoonlijke  benadering op de markt. De kracht zit hem o.m. in de herhaling van de boodschap. Door de vele  publiciteit is er nu een autonoom proces op gang gekomen en melden zich ook klantmanagers van  CWI en reïntegratiebedrijven voor informatie over het project.  Wat was niet succesvol?  Onderdeel van het project was ook het aanbod van huisvesting in de vorm van een “Medina”, een  bedrijvenlokatie waar de specifieke etnische diensten zouden worden ondergebracht. Dat doel lijkt  niet te worden gehaald vanwege: de kosten voor de startende ondernemer, beperkingen voor bijv. het  vestigen van een dierenpension, Turks bad e.d.  Randvoorwaarden  Goede samenwerking met de gemeente (SOZAWE) en overige samenwerkingspartners alsmede de  bereidheid middelen in te zetten voor een dergelijk innovatief project. Het betrekken van partners  zoals banken, UWV vroegtijdig in het proces alsmede de (gezamenlijke) affiniteit en ontvankelijkheid  voor de doelgroep blijkt een belangrijke randvoorwaarde om financiering niet het struikelblok van het  project te laten zijn.  Ook het gegeven dat uitkeringsgerechtigden andere aanspraken hebben dan NUGGERS (niet­  uitkeringsgerechtigden), bijv. op Bbz­gelden, moet vroegtijdig worden onderkend.  Wat betreft het dienstverleningsaanbod an sich geldt dat een goede afstemming van de diensten uit  dit project met bestaande diensten als het gemeentelijk Bedrijvenloket van de dienst RO / EZ, het  Startersloket van SoZaWe en de Kamer van Koophandel worden afgestemd.  Voor voldoende potentiële deelnemers is ervoor gekozen het toeleveringsgebied van kandidaten te  verruimen van de stad Groningen naar de Provincie Groningen.  Regierol van de lokale overheid  Het project wordt gefinancierd door Equal­subsidie, de Provincie Groningen en de gemeente  Groningen. Het project wordt aangestuurd via een zgn. ‘ontwikkelingspartnerschap’ waarin alle  partners deelnemen. De gemeente heeft een belangrijke strategische rol door de visie ten aanzien  van NUG­gers en zelfstandigen te vertalen in de daarvoor beschikbare middelen en projecten. Het  hoog prioriteren van het doel om NUG­gers naar zelfstandig ondernemerschap te begeleiden en de  daarvoor vereiste middelen beschikbaar te stellen, kan een succesfactor voor het slagen van het  project zijn.

51 

H4 

Project ‘Present’ 

Contactpersoon  R. van den Ham, Emancipatiebureau Equa, 058­2126925.  [email protected]  Betrokken organisaties  Emancipatiebureau Equa Friesland  Arbeidsvoorziening Noord­Nederland  Frieslandcollege Leeuwarden  Gemeente Leeuwarden  Provincie Friesland  Doelgroep  Allochtone jongeren.  Historie  In 2000 ontving het project een stimuleringsprijs (Je Maintiendrai). In Friesland loopt het  project nu voor het vierde jaar.  Doel  Het doel is om de beeldvorming tussen allochtone jongeren en (potentiële) werkgevers en  werknemers te verbeteren om zo over en weer kansen en mogelijkheden voor de arbeidsmarkt beter  te benutten.  Werkwijze  Succesvolle allochtonen zijn geïnterviewd en op basis daarvan geportretteerd in een  boek: ’Present’. Dit boek wordt breed uitgereikt tijdens presentaties en bedrijfsbezoeken. Er is een  promotieteam samengesteld met jonge, allochtone studenten die een voorbeeldfunctie hebben. Deze  jongeren (50% meisjes) worden intensief getraind op presentatievaardigheden en begeleid door  mentoren. Het team legt bedrijfsbezoeken af, zoekt contact met werkgevers en wisselt ervaringen uit.  Zo komen de jongeren ook in contact met personeelsfunctionarissen en kunnen zich profileren. Zij  krijgen opdrachten om te netwerken tijdens o.m. de bedrijfscontactdagen en om zo zelf te zorgen dat  bedrijven hun uitnodigen om kennis te maken. De bedrijven en organisaties leren daartegenover weer  van de jongeren; bijvoorbeeld wat voor hen belangrijk is, welk beeld zij hebben van de organisatie  etc.  Hoewel het doel niet is gericht op het verwerven van een betaalde baan, worden deze jongeren vaak  gevraagd te solliciteren. Ook binnen de school hebben de jongeren een voorbeeldfunctie en geven  informatie (bijv. na 11 september) aan medestudenten. De beeldvorming leidde ertoe dat zij ook  presentaties verzorgen voor bijv. Rotary­bijeenkomsten, beurzen, presentaties bij de politie,  werknemersbijeenkomsten in bedrijven etc. Al deze activiteiten leveren behalve zelfvertrouwen, het  leren op een doel afgaan enz. prima bagage en ervaringen op voor de jongeren zelf om zich verder  te  ontwikkelen.  Bereik  Het Frieslandcollege benadert allochtone jongeren met wie al contact bestaat of die zichzelf  aanmelden voor het project. Het positief beeld van de jongeren zorgt voor een aanzuigende werking  voor het project. Tijdens het project zorgt een persoonlijke begeleiding en training ervoor dat de  jongere geboeid en gebonden blijft. Dat gebeurt ook door van het project een ‘feest ‘te maken en de  onderlinge band te verstevigen. Inmiddels zijn op deze manier ongeveer 70 jongeren bereikt.  Wat bleek succesvol?  De jongeren worden tegelijkertijd getraind en zij passen het geleerde in de praktijk toe.  Bedrijfsbezoeken en netwerkbijeenkomsten zijn niet vrijblijvend. Er worden van tevoren te behalen  doelen bepaald.Collega­studenten worden gestimuleerd de opleiding succesvol af te ronden en door  te ontwikkelen door het voorbeeld van succesvolle leeftijdgenoten met eenzelfde achtergrond. Voor  deelname aan het promotiewerk ontvangen de jongeren, op basis van criteria, een certificaat.  Succesvol was ook de structurele professionele ondersteuning van het promotieteam.

52 

Wat was niet succesvol?  Bedrijven en organisaties zijn zeer enthousiast en willen bijdragen aan het project. Omdat financiële  bijdragen voor hen vaak niet mogelijk zijn, bieden ze vaak trainingen aan. Dit aanbod is zeer welkom,  maar kan vanwege een teveel aan scholing en training niet benut worden.  Randvoorwaarden  Het is belangrijk dat de jongere een vaste en geïnspireerde begeleider/ mentor heeft waarmee  zonodig dagelijks contact plaatsvindt. Er moet een projectleider zijn voor de continuïteit,  ondersteuning en kwaliteitsbewaking. Daarvoor moet capaciteit worden beschikbaar gesteld.  Beschikbare middelen zijn uiteraard ook belangrijk. In dit project konden van de ontvangen  stimuleringsprijs de projectactiviteiten gedurende twee jaar bekostigd worden. Verder was er subsidie  beschikbaar gesteld door de Provincie Friesland, de gemeente Leeuwarden en door Fondsen.  Regierol van de lokale overheid  De gemeente Leeuwarden heeft subsidie voor het project bijgedragen. Omdat het een initiatief was  van de 3 partners: Emancipatiebureau Equa , Arbeidsvoorziening Noord­Nederland en het  Frieslandcollege, stond de gemeente wat betreft regie en betrokkenheid wat meer op afstand. Het  was daarom belangrijk voortdurend hun aandacht te vestigen op het project.

53 

H5 

VerAnder(s)SAMEN 

Contactpersoon  Mevr. W. Scheltens  Bestuursacademie Noord­Nederland  Merwedestraat 98, 9725 KG Groningen  Postbus 11006, 9700 CA Groningen  Telefoon: 050­5252515  Fax: 050­5252412  E­mail:  E­mail: [email protected]  Betrokken organisaties  Bestuursacademie Nederland  Diverse gemeenten en provincies  Doelgroep  In het land van afkomst hoger opgeleide allochtone vrouwen, uitkeringsgerechtigden en niet­  uitkeringsgerechtigden.  Historie  De Wet SAMEN verplicht werkgevers waar 35 personen werkzaam zijn tot een  personeelsregistratie en jaarverslag aan de hand waarvan een evenredige arbeidsparticipatie van  etnische minderheden kan worden beoordeeld.De regeling beoogt een multicultureel  personeelsbeleid  om het arbeidspotentieel onder minderheden beter te benutten. Bij de invoering van de Wet SAMEN  is  in 1998 in samenwerking met de Provincie Friesland en de toenmalige Arbeidsvoorziening een  aanbod voor gemeenten ontwikkeld om te bevorderen dat lokale overheden meer allochtonen in  dienst zouden nemen. De allochtonen die in hun moederland een universitaire opleiding hadden  gevolgd, willen bijzonder graag hier aan het werk, maar kunnen zonder extra aandacht moeilijk aan  de  slag komen.  Doel  Doel van het aanbod is om de doelgroep aan een betaalde baan te helpen.  Werkwijze  De bestuursacademie benadert gemeenten en provincies met de vraag of zij aan de Wet SAMEN  voldoen. Meestal hebben gemeenten en provincies te weinig allochtonen in hun personeelsbestand.  Als ze daarin verandering willen aanbrengen en bereid zijn  de opleidingskosten te betalen, een  stageplek (onbetaald) te leveren en een daarop volgend arbeidscontract ( 6 tot 9 maanden), dan  worden door de Bestuursacademie potentiële cursisten geworven. Als een “sollicitatiegesprek” leidt  tot  het matchen van de kandidaat met de werkgever, start de opleiding. De opleiding bestaat uit een  stage die overgaat in een arbeidscontract. De opleiding omvat een totaalpakket met vakinhoudelijke  kennis, Nederlandse taal, begeleiding op de werkplek (met ondersteuning van de begeleider ter  plekke) en voor de persoonlijke ontwikkeling. Er wordt nadrukkelijk aandacht besteed aan het gedrag  op de werkplek, bij vergaderingen, werkoverleg . Hierin bestaan grote culturele verschillen.  Bereik  De werving gebeurt m.n. via het Centrum voor werk en Inkomen (CWI) en via de  reïntegratiebedrijven. Werkzoekenden zijn immers geregistreerd bij het CWI. Zij die al een baan  hebben en willen veranderen, c.q. verbeteren, zullen niet gauw ontslag nemen om 6­9 maanden  onbetaalde stage te vervullen. De niet­uitkeringsgerechtigden (NUG­gers) worden op een andere  manier benaderd, nl. via de allochtone netwerken, advertenties e.d. Nu de eerste opleidingen zijn  afgerond, zullen de afgestudeerden als ambassadeur fungeren voor de werving. Er zijn inmiddels 100  afgestudeerden. Daarvan zijn er plusminus 70% nog aan het werk na afloop van het tijdelijk contract.  Wat bleek succesvol?  Het aanbieden van een samenhangend totaalpakket is een belangrijke succesfactor. Het voortdurend

54 

openstaan voor verbeteringen en aanpassingen leidt ertoe dat telkens beter wordt aangesloten bij de  betreffende behoeften. Het accent dat aanvankelijk lag op de vakinhoudelijke kennis is verschoven  naar het beheersen van de Nederlandse taal en de begeleiding van de persoon op de werkplek.  Daarbij is de kennis van en oprechte belangstelling voor de cultuur van die persoon essentieel. De  bestuursacademie overweegt daarom het inzetten van allochtone leerkrachten.  Wat was niet succesvol?  In het begin werd gaandeweg de opleiding de stageplek verworven. Dat kon tijdens het  opleidingstraject leiden tot een mismatch en stagnatie van de studie. Nu wordt vóóraf bij de  onderhandeling met de potentiële werkgever al een “sollicitatiegesprek” ingepland, waardoor dit risico  aanzienlijk wordt beperkt.  Randvoorwaarden  Oprechte interesse voor de culturele achtergrond van de student om maatwerk in de begeleiding te  kunnen bieden.  Het is van belang vroegtijdig een totaalplaatje te hebben van de financiën van het traject. Immers ,  de gemeenten en de provincies betalen het opleidingtraject van de kandidaat, maar ook  reïntegratiebedrijven zijn plaatsingspartner en hebben een budget. Met de gemeente is daarom  afgesproken dat afrekening in één keer plaatsvindt. Voor de kosten van het aansluitende  arbeidscontract moeten door gemeenten en provincies bij de start van het project al gelden  gereserveerd worden. Dit voorkomt, dat er gedurende de stage onderhandeld moet worden over een  aansluitend arbeidscontract.  Goede contacten met de reïntegratiebedrijven zijn noodzakelijk om geschikte kandidaten te werven.  Gemeenten hebben nl. minder inzicht in de klantenbestanden sinds zij reïntegratietaken uitbesteden  aan de markt.  De economische recessie maakt al zichtbaar dat gemeenten en provincies, vanwege inkrimping van  het zittend personeelsbestand, terughoudend zijn met het aanbieden van trajectplaatsen voor deze  groep allochtonen.  Regierol van de lokale overheid  De gemeenten en provincies betalen in deze constructie niet voor een “traject”, maar voor de match  met de juiste persoon en voor de opleiding, en krijgen hiervoor een nieuwe medewerker.  In de toeleiding van kandidaten voor de gecombineerde opleiding/ stage speelt de gemeente  nauwelijks een rol. De kandidaten worden via het CWI en/ of de reïntegratiebedrijven geworven dan  wel via de allochtone netwerken e.d.

55 

L­H1 

Assistenten ouderbetrokkenheid / assistent ouderkamer 

Contactpersoon  Stichting de Meeuw, Welzijn Onderwijsvoorrangsbeleid Rotterdam  Programmaleider: Elke Louwers  Katendrechtse Lagedijk 186­1  Postbus 57689  3008 BR Rotterdam  010 – 4863022  www.de­meeuw.nl  stichting@de­meeuw.nl  Betrokken organisaties  Stichting de Meeuw  Bij opzet Ministeries van WVC en OC&W  Gemeente Rotterdam DSO/ROAP  AWO­fonds  WGI (Werkgevers Instituut)  Basisscholen  Peuterspeelzalen  Welzijnsinstellingen  ROC Albeda  Doelgroep  Ouders (met name moeders) van kinderen op peuterspeelzalen en basisscholen (met name  onderbouw) in achterstandswijken.  Historie  Het project is gestart als een initiatief van de gemeente en de ministeries van WVC en OC&W, die  een convenant afsloten met als doel achterstandsbestrijding in de voor­ en vroegschoolse periode en  ontsluiting van het basisonderwijs. Aanleiding waren het ontstaan van samenwerkingsverbanden  tussen peuterspeelzalen en basisscholen t.a.v .achterstandsleerlingen, en vragen van basisscholen  t.a.v. het bereiken van de ouders van leerlingen. Men wilde een meer aan het onderwijs en de school  gerelateerd programma dan de bekende thuisgerichte programma´s zoals Opstap.  Met gebruikmaking van de werkgelegenheidsmaatregel van de welzijnssector en later Melkert en I/D  banen werd in snel tempo een aantal paraprofessionals aangesteld bij basisscholen, onder de naam  assistent ouderbetrokkenheid.  Thuisgerichte programma’s voor ouders van kinderen van diverse leeftijdsgroepen zijn ontwikkeld;  ‘Bij de Hand’ voor ouders en kinderen in de voorschoolse leeftijd. ‘Rugzak 1’ en ‘Rugzak 2’ voor  ouders en hun kind in groep 1 of 2. ‘Rugzak 3’ voor ouders en hun kind in groep 3 of het speciaal  basisonderwijs. ‘Knapzak 4’ voor ouders en hun kinderen in groep 4 en de ‘Toekomst Van Uw Kind’  voor ouders met een kind in groep 7 en/of  8.  Doel  Vergroten van ouderbetrokkenheid van allochtone ouders tijdens de voor­ en vroegschoolse educatie  en de basisschool.  Werkwijze  Het programma loopt parallel op school in het Nederlands en thuis door de moeder in de eigen taal,  Kenmerkend voor het programma is het uitnodigende karakter: wekelijks een bezoek aan de  basisschool van je kind(eren) én elke avond een kwartiertje samen met je kind iets doen. Verder het  groepsgewijs op school aanbieden van het programma: moeders kunnen zo hun sociale contacten  uitbreiden en het programma is egoversterkend van opzet voor de deelnemende moeders.  De assistenten verzorgen bijeenkomsten van ouders van jonge kinderen op de basisschool of  peuterspeelzaal, geven tijdens een kennismakingsperiode individuele begeleiding aan huis, en later  groepsbegeleiding op de eigen werkplek.  Daarnaast worden op scholen zgn. ouderkamers opgezet door assistenten ouderkamer. Dit is een  laagdrempelige voorziening voor opvoedingsondersteuning en ontwikkelingsstimulering van kinderen  op de peuterspeelzaal en de basisschool. Daarnaast heeft de ouderkamer ook nog een aantal sociale

56 

(ontmoetings) en educatieve functies (taalcursus) voor de ouders zelf. De assistenten zijn  verantwoordelijk voor het beheer, de coördinatie van de ouderkamer en de uitvoering van de  algemene activiteiten. Deze activiteiten zijn niet gebonden aan een specifiek thuisgericht programma  of een specifieke doelgroep. De diverse assistenten volgen allen een functiegerichte training bij ROC  Albeda. Deze basis training kan indien nodig of gewenst vervolgd worden met diverse cursussen en  opleidingen variërend van Nederlands tot opleidingen op Hbo­niveau op het terrein van Welzijn en  Onderwijs.  Bereik  Volgens de laatste telling functioneren in Rotterdam nu 265 assistenten, waarvan 262 vrouwen.  Samen vertegenwoordigen zij meer dan 10 nationaliteiten. Circa 67% is van Turkse of Marokkaanse  afkomst. Vooral moeders van dezelfde afkomst als de assistenten worden bereikt; ook zeer  geïsoleerd levende vrouwen.  Wat bleek succesvol?  Door vanuit de fysieke locatie van de school te werken kon het bereik enorm vergroot worden. Met  name moeders die nog niet eerder bereikt werden kunnen nu direct aangesproken worden. De  assistenten fungeren als een schakel tussen school en thuis. Door de directe betrokkenheid van de  scholen ontstaat een heel circuit van activiteiten rondom de ouders. Dit wordt door de scholen zelf  gedragen en vormgegeven. De brede stedelijke opzet bleek erg succesvol. De betrokkenheid van  stedelijke partners leidde tot een meerwaarde op het terrein van ondersteuning, scholing, onderlinge  uitwisseling en verdieping van het werk van de assistenten.  Wat was niet succesvol?  Er is geen structurele en financiële verankering in de school. Dit maakt het project financieel  kwetsbaar. Bijvoorbeeld het wegvallen van de I/D­regeling vormt een fikse bedreiging.  Daarnaast is de positie van de assistent in de schoolstructuur niet altijd even stevig, waardoor kansen  gemist worden, bijvoorbeeld waar het gaat om ouderbetrokkenheid van bovenbouwleerlingen.  Anderzijds leidt de positie van de assistent buiten de school om ook tot een inbedding van de  activiteiten in een wijkgericht en stedelijk netwerk.  Randvoorwaarden  Samenwerkingsverband stedelijk werkgeversinstituut, opleidingsinstituut en inhoudelijk  ondersteunende instelling.  Gedegen scholing van de assistenten.  Goede begeleiding aan de assistenten, gericht op de inhoud van de modules en op hun professionele  houding.  Goede afspraken m.b.t. taakverdeling in de begeleiding van de assistenten  Continuïteit in financiering gewaarborgd.  Regierol van de lokale overheid  Vanuit de locale overheid is met name de Dienst SOZAWE betrokken bij het project, als financier van  de I/D banen en van de overhead bedragen. SOZAWE heeft tevens zitting in een  begeleidingscommissie die 4 x per jaar bijeenkomt, waar de voortgang van het gehele project  inhoudelijk besproken wordt. De assistenten zijn in dienst van het stedelijk werkgevers instituut  (WGI), dat financieel verantwoording aflegt aan de Dienst SOZAWE.  Daarnaast wordt de ondersteuning van de AOB­ers door de Meeuw bekostigd vanuit VVE gelden van  de Dienst Stedelijk Onderwijs. Behoudens een jaarlijkse inhoudelijke en financiële verantwoording  vindt er verder geen overleg plaats over dit project.  De Meeuw wil graag verder werken aan vormen van monitoring en registratie van de activiteiten, en  heeft daarvoor DSO als partner benaderd. Het overleg hierover heeft nog niet plaats gehad. 

Publicaties  Informatiebrochure assistenten ouderbetrokkenheid Stichting de Meeuw, 2002  Kopstukken, AWO assistenten ouderbetrokkenheid in beeld. Stichting de Meeuw 1997  Ik en mijn moeder gaan samen naar school, ouderbetrokkenheid in de voor­ en vroegschoolse  periode. Stichting De Meeuw, mei 2000  Weten,willen,kunnen, hoe je Marokkaanse ouders en hun jonge kinderen kunt bereiken, Stichting De  Meeuw, mei 2000

57 

Voorlichtingsvideo Leuk voor nu, goed voor later, in zes talen, 20 minuten, door Stichting de Meeuw,  2000  Vele handen maken licht werk, verslag van de gelijknamige werkconferentie op 29 oktober 2002,  Stichting de Meeuw en Forum

58 

L­H2 

Migrantenvoorlichting  GGD Rotterdam 

Contactpersoon  Dhr. Brito  GGD Rotterdam  010­4339219  [email protected]  Gemeente  Rotterdam  Betrokken organisaties  Verzekeraars  GGD  AMC Erasmus  Doelgroep  Turkse, Marokkaanse, Kaapverdiaanse, Chinese en Arubaans/ Antilliaanse migranten.  Historie  Het project maakt deel uit van een landelijk gecoördineerd project ‘Migrantenvoorlichting’.  In Rotterdam bestaat het project al ruim 10 jaar. In Rotterdam is er een voorlichtingsteam voor  mannen en een team voor vrouwen.  Doel  Doel van het project is in brede zin het verbeteren van de gezondheidssituatie van allochtonen  en in het bijzonder het reduceren van infectieziekten bij allochtonen in relatie tot autochtonen.  Werkwijze  De GGD werkt met de ‘voor­en­door’­methode. Turkse, Marokkaanse, Kaapverdiaanse, Chinese  en Arubaans/ Antilliaanse voorlichtsters lichten vrouwen uit hun eigen cultuur in de eigen taal voor  over gezondheid en opvoeding. De GGD organiseert bovendien informatiebijeenkomsten voor  allochtone ouderen in moskeeën en ontmoetingscentra.  De voorlichtsters worden via het landelijk gecoördineerd project (Zie ook het project:”Voorlichter  eigen  taal en cultuur/ allochtone zorgconsulent”) opgeleid en van voorlichtingsmateriaal voorzien.  De voorlichtsters kunnen in dienst zijn van een GGD of een gezondheidscentrum zijn, maar werken  ook vaak free­lance. Zij hebben een informerende, signalerende en doorverwijzende rol. De  coödinatie blijft bij het lokale steunpunt. Dat kan de GGD zijn, maar ook een gezondheidscentrum. De  functionele aansturing gebeurt echter door de GGD.  Bereik  Om de doelgroep te bereiken worden de voorlichtsters die vaak sleutelfiguren zijn uit de  allochtone gemeenschappen zelf, ingezet .Voorlichtsters worden ingehuurd voor bijeenkomsten, c.q.  de informatievoorziening voor bijeenkomsten. Denk daarbij aan festivals, theatervoorstellingen en  culturele manifestaties buurtbijeenkomsten e.d. Voorlichtsters bezoeken ook sportwedstrijden,  taalcursussen e.d. Behalve het verspreiden van folders en informatiemateriaal voeren de  voorlichtsters individuele gesprekken en geven groepsvoorlichting waarbij de (landelijk) ontwikkelde  methodieken en spelvormen worden gebruikt. Na een eerste contact met de GGD, vormen vrouwen  vaak een netwerk. Op grond van ervaringen blijkt dat vrouwen meer dan mannen bereid zijn tot  groepsvorming en gemakkelijker open staan voor informatie.  Wat bleek succesvol?  Het aangesproken worden door ‘eigen’ mensen maakt dat de doelgroep beter  bereikt wordt. Het kiezen van aansprekende thema’s is een succesfactor. Dat zijn thema’s  als gezondheid in zijn algemeenheid, vakantie in het moederland, diabetes, meer bewegen voor  ouderen.  Het inzetten van voorlichtsters uit de eigen taal en cultuur maakt het mogelijk om zonodig

59 

sleutelfiguren van een gemeenschap te omzeilen en rechtstreekse toegang te krijgen tot de  gemeenschap. Dat kan een andere impact hebben dan dat met lokale intermediairs wordt gewerkt.  Wat was niet succesvol?  Hoewel de nieuwsgierigheid naar informatie over aids en seksueel overdraagbare aandoeningen  groot is, is een groepsbijeenkomst over deze thema’s een fiasco. Er bestaat angst om binnen de  gemeenschap in een verkeerd daglicht te komen staan. Een dergelijk onderwerp wordt daarom nu  ingebed in een maatschappelijk beter geaccepteerd thema.  Randvoorwaarden  De voorlichtsters zijn niet allemaal even breed geschoold. Het thema waarop de doelgroep wordt  aangesproken is daarmee afhankelijk van de kennis en kunde van de betreffende voorlichtster.  Er moet voldoende materiaal / methodiek beschikbaar zijn. Een goede aansturing en coördinatie is  randvoorwaarde, ook omdat initiatieven op verschillende wijze tot stand komen.  Een goede beloning voor de voorlichtsters is belangrijk. De voorlichtsters staan niet altijd op de  loonlijst (organisaties zijn niet verplicht een voorlichtster in dienst te hebben) en worden soms ook  door aanvragers (festivals e.d.) voor diensten betaald.  Regierol van de lokale overheid  De GGD rapporteert elk kwartaal over de activiteiten, het aantal bereikte mensen e.d. De GGD heeft  primair een signaleringsfunctie naar de gemeente.

60 

L­H3 

Moedercentra 

Contactpersoon  Gina Giavarra  Secretariaat Landelijk Netwerk Moedercentra  Prinsegracht 51  2512 EX Den Haag  0703804431  [email protected]  Betrokken organisaties  28 centra in 19 gemeenten, 20 initiatiefgroepen  Landelijk:  Landelijk Centrum Opbouwwerk  Lokaal:  Gemeentelijke diensten  Onderwijsinstellingen  Welzijnswerkinstellingen  Bewonersorganisaties  Migranten­zelforganisaties  Woningcorporaties  Sociale diensten  Arbeidsbureaus  GGD’ en  Lokale bedrijven  Doelgroep  Vrouwen en kinderen uit de buurt waarin het Moedercentrum actief is. Dit betreft nadrukkelijk een  multiculturele groep.  Historie  Het landelijk Centrum Opbouwwerk heeft het Moedercentrum concept ontwikkeld naar voorbeeld van  het Duitse Mutterzentern model. Het LCO heeft dit gedaan in nauwe samenspraak met locale  initiatieven. Na verloop van tijd is het landelijk netwerk moedercentra ontstaan, dat de verschillende  locale centra ondersteunt.  Opzetten van een moedercentrum gebeurt vaak met ondersteuning van lokaal opbouwwerk.  Doel  De plaatselijke centra zijn gebaseerd op vier uitgangspunten:  Zelforganisatie en zelfbeheer: de deelneemsters zijn verantwoordelijk voor programma, sfeer en  organisatie. Zij hebben een eigen ruimte verworven en beheren deze gezamenlijk.  Open aanbod: de activiteiten en diensten in het Moedercentrum ontstaan vanuit de initiatieven van  de vrouwen zelf. Ze zijn toegesneden op hun belangen en behoeften. Ieder levert prestatie op basis  van deskundigheden, talent en interesse.  Werk wordt betaald: iedere vrouw die in het centrum vaste taken op zich neemt wordt gezien als  medewerkster en krijgt in ruil hiervoor gratis gebruik van faciliteiten en deelname aan activiteiten.  Voor sommigen betekent dit een betaalde baan binnen het centrum.  Kinderen horen erbij: In de organisatie van alle activiteiten binnen het centrum speelt ruimte, zorg en  aandacht voor de kinderen van de deelnemende vrouwen en de medewerksters een belangrijke rol.  Werkwijze  In een moedercentrum kunnen vrouwen samen met hun kinderen aan allerlei activiteiten deelnemen.  Eigen ideeën voor activiteiten kunnen uitgewerkt worden. Deelname aan de activiteiten en het mede  verantwoordelijk zijn voor het centrum levert de deelneemsters sociale contacten, zelfvertrouwen en  verschillende vaardigheden op. Zo hebben gezamenlijke initiatieven geleid tot bronnen van  inkomsten voor de vrouwen zelf en het centrum. Voorbeelden: een werkgroep catering verzorgt,  naast de taken in het centrum, ook maaltijden of recepties voor derden, volgt een passende opleiding  en maakt de stap naar betaald werk en/of het opzetten van een eigen bedrijf.

61 

Bereik  De aanwas van nieuwe bezoeksters komt op een aantal elkaar aanvullende manieren tot stand.  De meest succesvolle methode is mond­op­mond­reclame. De meeste vrouwen zijn de eerste keer  binnengekomen omdat ze gevraagd werden door een andere vrouw. Daarnaast hebben veel centra  een tweedehandswinkel, die voor aanloop en inloop zorgt. Centra hebben ook wel een PR­  medewerkster die regelmatig allerlei instanties bezoekt om posters en flyers te verspreiden of directe  contacten met vrouwen uit de buurt te leggen. Doorverwijzing door bijvoorbeeld Arbeidsvoorziening,  GSD, zorg­ en welzijnsinstellingen komt eveneens regelmatig voor. Het organiseren van activiteiten  in een centrum in samenwerking met andere organisaties, zoals ROC’s met taalcursussen, of  Opstapprojecten, levert ook nieuwe instroom op.  Wat bleek succesvol?  De combinatie van diverse soorten activiteiten (op het gebied van wijkwelzijnswerk,  arbeidsmarkttoeleiding, sociale activering, GVO, opvoedingsondersteuning, kinderopvang etcetera) in  één centrum is zonder meer een succesformule. Het centrum is laagdrempelig, er hoeft niets, en  biedt tegelijkertijd een veelheid aan ingangen.  De zelfbeheerfilosofie, waarbij de deelnemende vrouwen steeds opnieuw op hun zelfvertrouwen en  zelfredzaamheid aangesproken worden voegt daaraan een sterke activerende impuls toe.  Wat was niet succesvol?  Het concept brengt interne dilemma’s met zich mee, wanneer de verschillende pijlers op gespannen  voet met elkaar staan, of wanneer toegankelijkheid voor de ene groep drempels in de  toegankelijkheid voor een andere groep oplevert.  Verder zijn er externe problemen, met name rond de erkenning voor en de financiering van de centra.  Dit hangt samen met bestaande, vaak verkokerde financieringsstructuren. De combinatie van  activiteiten in de Moedercentra doorsnijden die.  Daarnaast is er vaak sprake van het onderbrengen van een centrum binnen een grotere  welzijnsorganisatie, hetgeen op gespannen voet staat met de zelfbeheerfilosofie.  Het bestaansrecht van de centra als specifieke voorziening staat lokaal geregeld ter discussie.  Randvoorwaarden  Een actieve initiatiefgroep, die in staat is het traject voor de oprichting van het centrum te trekken.  Een beschikbare locatie, die in eigen beheer kan worden gebruikt.  Financiering.  Regierol van de lokale overheid  Direct en indirect financier  Publicaties  Brochure INFO Moedercentra Nederland. Landelijk Netwerk Moedercentra, Den Haag.  Tipschrift Moedercentra. Landelijk Netwerk Moedercentra, Den Haag, november 2002.  Mr. Dr. Joyce Hes. Domineren of faciliteren. Moedercentra en de noodzaak van een andere  politiek/bestuurlijke benadering; een beschouwing. Landelijk Netwerk Moedercentra, Den Haag,  november 2002  Coby van Geffen: Moedercentra en hun gevecht tegen de hokjesgeest. Studiedag Tien jaar  Moedercentra. In: MO Samenlevingsopbouw 21 e  jrg. Nr. 191­192 nov/dec 2002.  Vrouw Kind Centrum “De Spiegeling” (Moedercentrum Leiden). In: Peter W. Voogt en Harry  Broekman De grote kleine­kansen Atlas, Landelijk Centrum Opbouwwerk, Den Haag 2003  Nieuwsbrief Moedercentra Nederland, Landelijk Centrum Opbouwwerk, Den Haag.

62 

L­H4 

Moeders informeren Moeders 

Contactpersoon  Bert Prinsen NIZW  [email protected]  Betrokken organisaties  Amsterdam Thuiszorg, Intra Support, Stad en GG&GD Amsterdam (tot medio 2002)  Thuiszorg Breda  Stichting Opmaat, Dordrecht  Regionale Thuiszorg Oude en Nieuwe Land, Emmeloord en Steenwijk  Thuiszorg Den Haag  Zorg en Welzijn Groep Hellevoetsluis  Carint, Humanitas en Scala Hengelo  Thuiszorg Den Bosch e.o.  Kruiswerk West Veluwe, Nijkerk  Stichting Thuiszorg Brabant Noord­Oost, Oss en Uden  Evean Jeugdgezondheidszorg Purmerend  Stichting Thuiszorg Zuid­West Friesland, Sneek  Zorg en Welzijn Groep Spijkenisse  Stichting Thuiszorg Nieuwe Waterweg Noord, Vlaardingen  Genoemde organisaties werken samen in het samenwerkingsverband MiM, ondersteund door het  NIZW  Doelgroep  Moeders met een eerste kind, met name die moeders die in een achterstandssituatie verkeren en/of  over een slecht ontwikkeld sociaal netwerk beschikken. Een aanzienlijk deel van deze doelgroep  bestaat uit allochtone vrouwen.  Historie  MiM is ontwikkeld in Breda door de toenmalige plaatselijke Kruisvereniging in het begin van de jaren  90, als Nederlandse aanpassing van een Iers ondersteuningsprogramma voor jonge moeders. In  Breda werd in 1992 gestart met de uitvoering, in de daaropvolgende jaren startten elders in  Nederland MiM projecten. Intussen wordt MiM op 17 locaties uitgevoerd onder de  verantwoordelijkheid van 13 instellingen voor Ouder­ en Kindzorg.  Doel  Het zelfvertrouwen, de zelfredzaamheid en het zelfzorgvermogen van moeders van eerste kinderen  vergroten. Moeders toerusten voor dagelijkse vragen over de verzorging en opvoeding door kennis,  inzicht en vaardigheden te vergroten, en te leren vertrouwen op eigen intuïtie en signalering.  Verminderen van afhankelijkheid van ‘deskundigen’. Sociale netwerken versterken.  Werkwijze  In het MiM programma worden de jonge moeders (programmamoeders) thuis bezocht door  zogenaamde ‘bezoekmoeders’, vrijwilliger en zelf moeder. Het idee hierachter is een laagdrempelig  en gelijkwaardig sociaal contact tot stand te brengen, waarin de programmamoeders gestimuleerd  worden zelf grip te krijgen op hun eigen leven en dus ook op hun eigen problemen.  De bezoekmoeders worden ondersteund door betaalde krachten, de MiM­coördinatoren. Een  programmamoeder wordt maximaal 18 maal bezocht gedurende anderhalf jaar. In de bezoeken wordt  met elkaar gesproken over opvoeding en verzorging van de baby, aan de hand van een aantal  thema’s die ook op het consultatiebureau besproken worden. Zij maken daarbij gebruik van  hulpmiddelen om structuur en inhoud aan het gesprek te geven, in de vorm van beeldverhalen en  praatpapieren. In de gesprekken gaat het niet om het geven van min of meer dwingende adviezen,  maar veel meer om luisteren, en om het stimuleren van de programmamoeder met meer  zelfvertrouwen op haar eigen intuïtie af te gaan en eigen oplossingen te zoeken voor voorkomende  problemen.  Door de MiM –coördinator wordt gezocht naar een goede match tussen bezoekmoeder en  programmamoeder, onder andere op basis van sociale nabijheid. Het is dus zaak een bestand van  bezoekmoeders op te bouwen dat voldoende divers samengesteld is, o.a. voor wat betreft etniciteit.

63 

Bereik  De MiM­programma’s zijn ondergebracht bij instellingen waar Ouder­ en Kindzorg in  consultatiebureaus wordt uitgevoerd. De consultatiebureaus bereiken zo’n 95% van de nieuwe  ouders, en vormen daarmee een prima partner om programmamoeders te benaderen. Het bereik van  de programmamoeders blijkt sterk afhankelijk te zijn van het aantal formatie­uren dat de instelling  aan MiM besteedt. De ervaren uitvoerders bereiken circa 25% van de moeders van eerstgeborenen.  In 2002 waren 17% van de bezoekmoeders van allochtone afkomst, en 40% van de  programmamoeders.  Tevens stromen de bezoekmoeders op een aantal plaatsen via een I/D­regeling door naar betaald  werk.  Wat bleek succesvol?  Belangrijk in het succes van MiM is de manier van contact maken die het programma met zich mee  brengt: gebaseerd op sociale nabijheid, gelijkwaardigheid en wederkerigheid. De keuze van de  thuissituatie als plaats waar het contact plaats vindt ondersteunt dit.  De inbedding in consultatiebureaus maakt het bereik heel groot, ook onder de anders moeilijk  bereikbare doelgroepen.  Wat was niet succesvol?  Een terugkerend knelpunt is het draagvlak voor MiM binnen de eigen instelling. De relatie met de  Ouder­ en Kindzorg is niet vanzelfsprekend en kost de coördinatoren veel energie. Tegelijkertijd  levert juist deze relatie de aanmelding van programmamoeders op.  Daarnaast en daarmee samenhangend is de MiM­coördinator vaak een eenmanspost, en levert dit  kwetsbaarheid voor de voortgang van het programma op.  Tenslotte is er de voortdurende aandacht die de werving van zowel programma­ als bezoekmoeders  vraagt. Het programma staat of valt bij de succesvolle match tussen programma­ en bezoekmoeder.  Als er onvoldoende variëteit in de bezoekmoeders bestaat, levert dat meteen beperkingen op voor  kwantiteit en kwaliteit van het bereik van programmamoeders.  Randvoorwaarden  Voldoende betrokkenheid bij de instelling voor Ouder­ en Kindzorg.  Financiering, hetzij uit het reguliere Ouder­ en Kindzorg budget, hetzij met aanvullende subsidies  zoals van de gemeente, GOA gelden of VVE gelden.  Regierol van de lokale overheid  In verscheidene gevallen via directe of indirecte subsidiëring.  Publicaties  Programmapakket MiM, bij NIZW terbeschikking van thuiszorgorganisaties die met MiM willen starten  Moeders informeren Moeders Registraties 1999­2000, 2000­2001 en 2001­2002,  Samenwerkingsverband MiM, NIZW Utrecht.  Anke van Dijk, Linda Terpstra en Mieke Vergeer: Voor en door moeders: ouders als  ervaringsdeskundigen voor opvoedingsondersteuning. In: Kees Penninx en Bert Prinsen (red.) De  voor –en­door methode. Burgers als helpers en voorlichters. Utrecht: NIZW 2000  Marian H. Hanrahan­Cahuzak Mum to Mum. An evaluation of a community­based health promotion  porgramme for first­time mothers in The Netherlands. Proefschrift Universiteit Wageningen 2002

64 

L­H5 

TeleTrust:  Allochtone Vrouwentelefoon 

Contactpersoon  M. Vreeburg  [email protected]  Gemeente  Den Haag  Betrokken organisaties  TeleTrust (telefonische hulpdiensten en telefoontrainingen)  AMW  buurthuizen  RIO etc.  Doelgroep  Alle allochtone vrouwen en betrokken organisaties. Beste bereik; Surinaamse, Antilliaanse,  Marokkaanse en Turkse Vrouwen.  In 2001 had de Vrouwentelefoon 547 oproepen, die leidden tot  244 gesprekken, waarvan ongeveer de helft van Marokkaanse of Turkse afkomst.  Historie  De telefonische hulpdienst is in 1994 gestart, m.n. gericht op Turkse vrouwen. De doelgroep is  inmiddels uitgebreid , mede doordat er deskundige hulpverleners kwamen die de Surinaamse,  Antilliaanse, Marokkaanse en Turkse taal beheersen en cultuur kennen. Er wordt veel aandacht aan  scholing voor de vrijwilligers besteed.  Doel  Informatie verstrekken aan allochtone vrouwen en betrokken organisaties over  onderwerpen en instellingen t.b.v. het doorbreken van sociaal isolement, waarin m.n. veel  vrouwen leven die vanwege hun sociaal culturele positie niet naar buiten kunnen treden. De  onderwerpen kunnen kleine en grote zorgen betreffen zoals: opvoeding van de kinderen, financiële  aspecten, verblijfsvergunning, relatieproblemen.  Werkwijze  Vijf dagen per week zitten aan de telefoon Turkse en Marokkaanse vrouwen, die de taal en  de cultuur kennen. Zij kunnen zich door hun eigen ervaringen en achtergrond inleven in de vragen en  situaties van de klant. Op bepaalde dagdelen zijn ook medewerksters aanwezig die andere talen  spreken zoals Farsi, Papiamento en Somalisch. Bellers hoeven hun naam niet te noemen en kunnen  rekenen op geheimhouding. Voor verdergaande hulpverlening vindt doorverwijzing plaats naar  hulpverleningsinstanties.  Bereik  De doelgroep wordt bekend met de telefoondienst via: folders die worden verspreid  op festivals, buurthuizen, welzijnsorganisaties en belangenverenigingen, huisartspraktijken en via  gidsen. De folders worden in het Nederlands, Turks en Arabisch opgesteld.  Adverteren blijkt niet voldoende te zijn. Belangrijk is dat de Vrouwentelefoon ‘een gezicht heeft’.  Daarom bestaat het voornemen om op festivals e.d. lijfelijk aanwezig te zijn. Ook door  groepsvoorlichting te geven in buurthuizen, Regionale Opleidingscentra (ROC) en moedercentra kan  het bereik groter worden.  Wat bleek succesvol?  De dienstverlening door vrouwen die niet alleen de taal kennen, maar ook de  cultuur met al zijn belevingsaspecten. De vrijwilligers worden intensief opgeleid en getraind.  De hulpverleensters zijn de Nederlandse taal goed machtig en zijn geïntegreerd in de Nederlandse  samenleving. Daardoor zijn zij in staat goed signalen uit gesprekken op te pikken die betrekking  hebben op mogelijkheden voor ontwikkeling door scholing, training e.d.  Een bijkomend succesvol resultaat is dat de allochtone vrijwilligers die de telefoon bemensen een  zodanige ontwikkeling doormaken dat ze gemakkelijk doorstromen naar betaalde arbeid.

65 

Het project was de eerste allochtone telefonische hulplijn en had een voorbeeldwerking voor  andere initiatieven in het land (Rijnmond en Oost­Nederland).  Wat was niet succesvol?  Het aantal bellers neemt weliswaar toe, maar niet opzienbarend. Er zouden aanvullende  (wervings)activiteiten moeten worden verricht. Het is moeilijk om aan vrijwilligers te komen. Er zijn  evenveel vrouwen opgeleid als vertrokken. Allochtone Nederlanders vinden dat telefonische  dienstverlening een betaalde baan moet zijn. Vrijwilligers worden gezocht bij o.a. de  vrijwilligerscentrale, zelforganisaties. Momenteel worden ook Nederlandse vrijwilligers aangetrokken.  Cultuuraspecten kunnen weliswaar worden bijgebracht, maar het gebrek aan ervaring met die cultuur  is een beperking.  Door capaciteitsproblemen en door beperkte openstelling is het aantal niet beantwoorde oproepen  hoog (2001).  Randvoorwaarden  Publiciteit en sponsoring. Voldoende vrijwilligers.  Regierol van de lokale overheid  De Vrouwentelefoon wordt 100% gesubsidieerd door de gemeente Den Haag; de gemeente is  opdrachtgever. M.b.t. het neveneffect van de doorstroom van de vrijwilligers naar betaalde arbeid,  zijn met de gemeente Den Haag geen doelstellingen benoemd/ resultaatafspraken gemaakt.  De gemeente Den Haag vraagt aan Fona informatie op basis van concrete projecten zoals onlangs  m.b.t. suïcidaal gedrag bij Hindoestaanse meisjes. Den Haag verstrekt subsidie op basis van  resultaten van de hulplijn in de zin van aantallen telefoontjes, bereik, aantallen verwijzingen etc.  Volgens Fona zou m.b.t. de inhoudelijke informatie in de beleidscyclus nog veel beter gebruik kunnen  worden gemaakt. Geconstateerd wordt dat er een tendens is naar algemeen beleid waarin geen  nieuw specifiek beleid/voorzieningen past. Uit de evaluatie blijkt dat m.b.t. het bereiken van de  doelgroep juist wel een specifiek doelgroepenbeleid aanslaat. Duidelijke beleidskaders, waaruit een te  voeren koers helder wordt, ontbreken.  Publicaties  Folders, jaarbericht TeleTrust.

66 

L­H6 

Voorlichter eigen taal en cultuur (VETC) / Allochtone zorgconsulent 

Contactpersoon  NIGZ  Coördinator VETC: Maria Drewes  De Bleek 13  Postbus 500  3440 AM Woerden  0348­437600  www.nigz.nl/vetc (voor o.a. adreslijst van Steunpunten VETC)  [email protected]  Betrokken organisaties  Landelijk  NIGZ  Forum  Lokaal  GGD’s  Gezondheidscentra  Welzijnsorganisaties  Wijkcentra  Consultatiebureaus  Zelforganisaties van allochtonen, waaronder moskeeverenigingen  Scholen  Huisartsen (organisaties)  Thuiszorgorganisaties  Ziekenhuizen  GGZ  Gemeentelijke Oudkomers­ en nieuwkomersprogramma’s  ROC’s  Doelgroep  VETC: allochtonen, met name vrouwen, die behoefte hebben aan extra informatie over gezondheid  en de Nederlandse gezondheidszorg.  Zorgconsulenten: allochtone patiënten van 1 e  en 2 e  lijns gezondheidszorginstellingen.  Historie  Sinds eind jaren 80 worden op diverse plaatsen vrouwen uit allochtone doelgroepen specifiek  opgeleid om gezondheidsvoorlichting te geven aan vrouwen uit de doelgroep in de eigen taal.  De diverse lokale initiatieven zijn uitgegroeid en samengevoegd tot een netwerk van allochtone  vrouwen en mannen die voorlichting geven over gezondheids­ en opvoedingsthema’s.  Later werd ook een functie in individuele voorlichting gecreëerd. Deze zorgconsulenten worden  geplaatst bij gezondheidscentra, huisartsen, thuiszorg of ziekenhuizen. Deze laatste functie is nog  volop in ontwikkeling.  Doel  Gezondheids­ en opvoedingsvoorlichting geven aan allochtonen die weinig of geen gebruik maken  van Nederlandse voorlichtingskanalen, om zo kennis over te dragen en de houding t.o.v. gezondheid  en opvoeding te beïnvloeden. Bijkomende doelen zijn het bevorderen van zelfredzaamheid,  mondigheid, ‘lotgenotencontact’ en het doorbreken van sociaal isolement.  De belangrijkste doelstelling van de zorgconsulent is de communicatie tussen patiënt en hulpverlener  te vergemakkelijken.  Werwijze 

Voorlichting in Eigen Taal en Cultuur (VETC)  Allochtone voorlichters geven groepsvoorlichting vanuit 19 lokale en regionale steunpunten,  ondergebracht bij met name GGD’s.  Het takenpakket betreft met name mondelinge groepsvoorlichting in de eigen taal. (VETC). Diverse  lokale instellingen (wijkcentra, consultatiebureaus, zelforganisaties voor allochtonen, scholen) kunnen  een aanvraag doen voor een groepsvoorlichting bij het lokale steunpunt, die vervolgens de inzet van

67 

de VETC­er regelt. De aanvragende instellingen verzorgen ook de werving van de deelnemers. De  regionale/lokale steunpunten ondersteunen daarnaast tevens de voorlichters en bewaken de kwaliteit  van de voorlichting. Zij vertalen actuele ontwikkelingen in nieuwe voorlichtingsprogramma’s en  bijscholing van voorlichters. De lokale en regionale steunpunten werken samen in het Landelijk  Steunpunt VETC van het NIGZ. 

Allochtone zorgconsulenten 

Deze consulenten vervullen een intermediaire rol in diverse 1 e  en 2 e  lijnsinstellingen tussen  allochtone patiënt en Nederlandse hulpverlener. Zij houden zich bezig met individuele gesprekken,  groepsvoorlichting en driegesprekken waarin zowel hulpverlener als patiënt aan tafel aanschuiven.  De gesprekken vinden overwegend plaats in de eigen taal.  Intussen wordt voor beide werksoorten hard gewerkt aan structurele inbedding in  gezondheidszorginstellingen, en aan een erkend en gestandaardiseerd opleidings­ en  bijscholingsprogramma.  Bereik   VETC  220 voorlichters (juli 2001), waarvan 83% vrouw, uit minimaal 7 verschillende etniciteiten.  Deelnemers aan voorlichtingsbijeenkomsten, merendeels vrouwen uit een groot aantal etnische  groepen. Kwantitatieve gegevens onbekend.  Allochtone zorgconsulenten  44 consulenten in de 1 e  lijn, 13 in de 2 e  lijn(juli 2001).  Patiënten en cliënten van 1 e  en 2 e  lijns instellingen in de gezondheidszorg, met name uit de etniciteit  van de voorlichters en consulenten, met name vrouwen. Kwantitatieve gegevens onbekend.  Wat bleek succesvol?  Het aansluiten bij de deelnemers aan de voorlichting voor wat betreft taal en cultuur.  De intermediaire rol, waarbij effecten merkbaar zijn als verbetering van de communicatie tussen  allochtone patiënt en autochtone hulpverlener, verlaging van de drempel van Nederlandse  zorginstellingen voor allochtone patiënten, een verhoging van de kwaliteit van zorg voor allochtone  patiënten en een verlaging van de subjectieve werkdruk bij zorgverleners.  Wat was niet succesvol?  Het toenemend aantal etnisch­culturele groepen in relatie tot de specifieke inzet van de  zorgconsulent voor de eigen etnisch­culturele groep.  Het tekort aan mannelijke allochtone consulenten, terwijl hieraan wel een duidelijke behoefte bestaat;  De aanvankelijke onduidelijkheid over het gewenste opleidingsniveau.  Het spanningsveld dat kan optreden doordat zorgverlener of patiënt de zorgconsulent aanspreekt in  de rol van belangenbehartiger, en niet in de rol van intermediair.  Randvoorwaarden  Structurele inbedding in gezondheidszorginstellingen.  Voldoende aandacht voor draagvlakontwikkeling onder zorgverleners en patiënten bij de start van de  voorlichter/consulent. Motivatie en bereidheid van zorgverleners om te investeren in een goede  samenwerkingsrelatie met de consulent. Begeleiding, zowel bij startende als langer lopende  projecten, gekoppeld aan een gestructureerd inwerkprogramma. Werklocatie en accommodatie.  Regierol van de lokale overheid  Gemeenten stimuleren / faciliteren door middel van subsidiering van de GGD­en. Er bestaat  aanzienlijke variatie in deze subsidiering, vooral in de vraag of de uitvoering van het werk via de  basissubsidie aan een GGD vergoed wordt, of in projectvorm geschiedt. Dit is vaak ook afhankelijk  van het aandeel van allochtonen in de bevolking. Voor wat betreft de zorgconsulenten komt de  financiering vaak gedeeltelijk bij zorgverzekeraars vandaan. Ook hierin kunnen gemeentelijke  overheden een rol spelen, bijvoorbeeld door bij zorgverzekeraars aan te dringen op financiering van  de zorgconsulenten.  Publicaties  NIGZ: Tien jaar Voorlichting in de Eigen Taal en Cultuur over gezondheid en opvoeding. NIGZ  Woerden 1998.

68 

Nieuwsbrief Een vaste plek voor Vetc: Stand van zaken in de praktijk en Aanknopingspunten in beleid,  NIGZ november 2000 en januari 2001/  Brochure Voorlichting over gezondheid en opvoeding in de eigen taal en cultuur door NIGZ, maart  2001  De allochtone zorgconsulent, handboek voor invoering en professionalisering van de functie door  Forum / NIGZ, januari 2003  Verslag ontmoetingsdag Vetc 1 april 2003, NIGZ en Forum, juni 2003.  Arjaan Hijmans van den Bergh (Red) De intermediair als bruggenbouwer. Forum, Instituut voor  Multiculturele Ontwikkeling, Utrecht. 2000  Suzanne Tan: Werken met paraprofessionals Adviezen voor beleid en praktijk. Verweij Jonker  Instituut januari 2000

69 

I1 

Culturele diversiteit Groningen 

Contactpersoon  Jan Pier Brands  [email protected]  Betrokken organisaties  Gemeente Groningen  Cross­Culture  Wijk­ en belangenorganisaties  Theaters  Theateropleiding  Bands  Kunstscholen e.d.  Doelgroep  Jong allochtoon potentieel cultureel talent.  Historie  In de cultuurnota 2000­2003 werd geconstateerd dat de multiculturele rijkdom en talenten  uit de jongerencultuur onvoldoende zichtbaar zijn in de samenleving. Aan jong en allochtoon talent  zou meer kansen moeten worden geboden om zich te ontwikkelen. Bij aanvang werd individueel een  traject uitgestippeld dat het meeste uitdaging en perspectief bood. Inmiddels is de begeleiding meer  gericht op het faciliteren en bemiddelen. Jongeren blijken zelf goed gebruik te kunnen maken van  aangeboden mogelijkheden. Waar nodig kan een mentorschap worden geregeld. Het bereik van de  doelgroep is door deze werkwijze groter.  Doel  Meer mogelijkheden bieden voor ontplooiing van jong allochtoon talent. De ontwikkeling van nieuwe,  ook etnische, kunstvormen bevorderen.  Werkwijze  De aanpak kent 4 fasen:  In de eerste twee fasen maakt de doelgroep kennis met diverse vormen van kunst en cultuur.  Omgekeerd wordt zichtbaar met welke kunstvormen men in de praktijk al bezig is.  Zij die  actief bezig zijn met kunst en cultuur hebben mogelijk potentieel talent. Dat is niet altijd zichtbaar of  herkenbaar. Als het herkend wordt, is niet altijd een vervolgtraject duidelijk. Daarom zijn door de  gemeente Groningen 3 scouts ingezet die dit talent actief opsporen en bemiddelen gericht op verdere  ontwikkeling. Na de ontwikkelingsfase kan het nieuwe talent doorstromen naar professionele  instellingen in de bestaande structuur, zoals Vooropleiding Theater, popbands enz. In de laatste fase  tonen de talenten tijdens Art Party’s hun kunnen. Het talent moet een eindresultaat opleveren zoals  bijv. een : dansvoorstelling, muzikale act, modeshow, computeranimaties, muzikale act.  De scout heeft een faciliterende rol in het aanbieden van workshops, masterclasses en podia, het  zoeken van mentoren, gastrollen etc.  Bereik  Het project bestaat nu 3 jaar. 250 tot 300 talenten zijn gescout en aan hen worden nu passende  trajecten aangeboden.  De scout benadert met een concreet product (bijv. een voorgenomen theaterproductie) en met het  oog op een specifiek doelgroep (bijv. Marokkaanse jongeren) een sleutelpersoon van de betreffende  gemeenschap. Ook presenteert men zich bij projecten en scholen. Langs deze weg wordt  geïnformeerd naar geïnteresseerden.  Wat bleek succesvol?  Het benaderen van de sleutelfiguren met een aansprekende concrete  activiteit zorgt ervoor dat het project altijd en overal binnenkomt. Cultuur is een middel voor  activering.  Meedoen aan culturele activiteiten is niet bedreigend en sluit aan bij wat iemand kan. Deelname is  vrijwillig, echter niet vrijblijvend.

70 

Taal is geen barrière, het gaat erom samen iets te doen.  Activeren gericht op scholing en arbeid is geen doel van het project, maar het is wel een neveneffect.  Dat geldt zeker ook voor het sociaal actief zijn en het integreren. Als er een relatie met de deelnemer  ontstaat, kan dat leiden tot een verwijzing naar werk, scholing, reïntegratiebedrijven etc.  Er bestaat weliswaar relatie met het scholings­ en arbeidsreïntegratie netwerk, maar dat is in het  kader van dit project niet geformaliseerd, c.q. in de structuur ingebed.  Wat was niet succesvol?  N.v.t.  Randvoorwaarden  Een goed netwerk en een aansprekend product dat aansluit bij wat iemand kan. Het project heeft een  culturele doelstelling en niet een reïntegratiedoel. Het reïntegratienetwerk kan wel een beroep op het  project doen om contacten met de doelgroep te leggen. Als het project een onderliggende  activeringsdoelstelling krijgt, heeft dat mogelijk effect op het succes van het Bereik.  Het vermogen en de bereidheid aan te sluiten bij de beleving en het kunnen van de deelnemer/  deelneemster, gericht op het ontwikkelen van zijn/ haar identiteit.  Regierol van de lokale overheid  De gemeente Groningen heeft het project uitbesteed aan ‘Cross­culture”. De gemeente voert regie  door deelname in een stuurgroep waarin ook kunst­ en onderwijsdeskundigen deelnemen en die de  gemeente adviseren.

71 

I2 

De Ontdekking 

Contactpersoon  C.J.M. Knobel  076­5293000  [email protected]  Gemeente  Breda  Betrokken organisaties  Gemeente Breda  Artemis Inspiratie BV  Doelgroep  Bijstandsvrouwen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt.  Historie  De gemeente Breda heeft in haar uitkeringsbestand Abw een categorie vrouwen met een  complexe persoonlijke problematiek waarbij de gebruikelijke benadering geen vruchten afwerpt. Het  gaat dan bijvoorbeeld om vrouwen met psychische problemen die al een hulpverleningtraject hebben  doorlopen. Toch wil Breda voor deze vrouwen een trajectplan maken. Deze doelgroep bevat relatief  veel allochtone vrouwen.  Doel  Stapsgewijs uitschrijven van eigen arbeidsintegratieplan, voorbereiding op instroom in  reïntegratie traject met als einddoel duurzame uitstroom naar een betaalde baan / functie die bij de  vrouw past.  Werkwijze  Sociale Zaken van Breda selecteert de betreffende vrouwen uit het uitkeringsbestand  en voert een eerste intakegesprek. Daarna volgt een intakegesprek door het reïntegratiebedrijf.  In groepsverband worden de vrouwen gedurende 3 maanden 3 dagen per week intensief begeleid.De  begeleiding gebeurt door professionals met vaak eenzelfde achtergrond als de deelnemers. Het  programma bevat training in sociale vaardigheden, zelfinzicht verkrijgen in de persoonlijke motivatie,  presentatie, assertiviteitstraining, lichaamstraining, creativiteit. De persoonlijke problematiek wordt  vanuit principes van de vrouwenhulpverlening benaderd. Het project resulteert in een persoonlijk  trajectplan dat door de vrouw zelf is gemaakt en haar persoonlijke presentatie daarvan in het bijzijn  van familie, kinderen e.a. In het begeleidingsproces  wordt aangesloten bij wat de vrouw kan en wil  en  worden belemmerende factoren aangepakt.  Bereik  e  De deelnemers worden door Sociale Zaken benaderd. Nu het project voor de 2  keer loopt,  werkt het mond­op­mond­reclame principe en melden vrouwen zich zelf . De vrouwen die deelnemen  hebben verschillende achtergronden. Analfabeten, niet Nederlands sprekende vrouwen en  hoogopgeleide vrouwen nemen gezamenlijk deel aan de training. Het gemeenschappelijke is het  vrouw­zijn en de behoefte aan het hervinden van vaardigheden en kwaliteiten. Deze  gemeenschappelijkheid bevordert dat vrouwen elkaar ondersteunen tijdens het project. Een  groepscoach die ook individuele gesprekken voert,  begeleidt bij het tot stand brengen van het  persoonlijk trajectplan en het presenteren daarvan. Als vrouwen wegblijven, worden ze daadwerkelijk  teruggehaald om het project af te maken. Er zijn dan ook relatief weinig afvallers.  Wat bleek succesvol?  Het gebruikmaken van het ‘door­vrouwen­voor vrouwen’ principe, waarbij de  begeleiders ervaringsdeskundigen zijn m.b.t. de doelgroep én de problematiek. Het werken met  groepen vanuit het zelfhulpprincipe bleek ook goed aan te slaan.  Het aansluiten bij de startsituatie en de mogelijkheden van de vrouw zelf (maatwerk).  Taalbarriëre bleek geen punt te zijn omdat door dingen samen te doen, m.b.v. non­verbale

72 

communicatie al resultaat (zoals vertrouwen) wordt bereikt. Een vervolgtraject kan dan wel een  Nederlandse taalcursus zijn. In het project stroomt meer dan 50% door naar reguliere trajecten als  scholing, werkervaring, vrijwilligerswerk.  Er is een aansluitend aanbod mogelijk van een traject naar een betaalde baan.  Wat was niet succesvol?  Het is een intensief traject waar niet iedere vrouw mee aan de slag wil. Als onvoldoende voorselectie  plaatsvindt, kan dat een terugslag op de groep hebben.  Randvoorwaarden  Er is een bepaalde basismotivatie noodzakelijk, investering in de voorselectie is noodzakelijk.  Een innovatieve doelgroepbenadering vergt openheid om ermee aan de slag te gaan. Een goed contact  met de uitvoerende partner is belangrijk. Voorwaarde is om gezamenlijk zo goed mogelijk resultaten af te  spreken en te monitoren.  Regierol van de lokale overheid  De gemeente Breda is opdrachtgever en financier. De voorselectie (doelgroepbepaling) en intake  neemt zij zelf ter hand. Tussentijds worden de vorderingen gemonitoord op basis van o.m. rapportages.  Na afloop van het traject neemt de gemeente de regie m.b.t. de vervolgactiviteiten .

73 

I3 

DUS, Duurzame Uitleen Service 

Contactpersoon  Ineke Verschoor  Stichting Vrijwilligerswerk Rotterdam  Sportlaan 75  3078 WR Rotterdam  010­2923666  info@svr­rotterdam.nl  Gemeente  Rotterdam  Betrokken organisaties  Stichting Vrijwilligerswerk Rotterdam  Katholiek Centrum Welzijn  LETS­winkels  Doelgroep  Alle Rotterdammers met een minimuminkomen; bijstandsgerechtigden en deelnemers van de LETS­  Ruilwinkels.  Historie  In het kader van het uitvoeringsprogramma Bestrijding Sociaal Isolement en Armoede  heeft de werkgroep Allochtone Vrouwen tegen Verarming het idee van een uitleenservice gelanceerd  (2001). De Stichting Vrijwilligerswerk Rotterdam (SVR) werd gevraagd de uitleenservice in de  Rotterdamse LETS­Ruilwinkels (die al 5 jaar bestaan)  te integreren.  Doel  Door het aanbieden van uitleenmogelijkheden van duurzame gebruiksvoorwerpen via de  Rotterdamse LETS­Ruilwinkels de (negatieve) gevolgen van armoede bestrijden en een sociaal  isolement doorbreken.  Werkwijze  SVR coördineert de 5 LETS­Ruilwinkels en –spreekuren. Deze diensten hebben  betrekking op een lokale ruilkring met goederen en diensten (per deelgemeente).Bij het ruilen wordt  geen geld gebruikt, maar de ruiltransacties worden in te verdienen of uitgegeven LETS­punten  vertaald. In de winkels en tijdens de spreekuren wordt bij transacties bemiddeld en vindt registratie  van de punten plaats. De Duurzame Uitleenservice maakt het mogelijk dat voor een aantal punten  allerlei artikelen kunnen worden geleend. Door de Duurzame Uitleenservice te koppelen aan de  LETS­ruilwinkels wordt bereikt dat: · alles zonder geld wordt geregeld en daardoor aantrekkelijk is voor mensen met weinig geld · deelnemers een tegenprestatie leveren · deelnemers via de uitleenservice in contact komen met het ruilsysteem · het isolement verminderd door zich aan te sluiten bij een ruilkring.  Ruilkringen organiseren ook activiteiten zoals fietstochten, kooklessen, demonstraties waarop  deelnemers hun talenten tonen etc.  Bereik  Een groot deel van de deelnemers is allochtoon alleenstaande moeder. Deze groep wordt  bereikt via het SZW­blad, door het verspreiden van folders bij maatschappelijk werk, bibliotheken,  buurt­ en clubhuizen, het plaatsen van posters, via de LETS­winkels en de Ruilkranten. In de  omgeving van de ruilwinkel worden 4000 folders huis­aan­huis verspreid. Ook via MAVIS (Antilliaans)  en e­tv is reclame gemaakt voor DUS.  Wat bleek succesvol?  Uit het aantal (terugkomende) gebruikers kan worden afgeleid dat DUS een succes is. Het systeem is  een economisch hulpmiddel daar waar het om grote, dure aanschaf van goederen gaat. De koppeling  van DUS met het LETS­systeem stimuleert de deelnemer om activiteiten te gaan verrichten om

74 

punten te sparen. De praktijk laat zien dat deelnemende allochtonen koken voor  gezelschappen en feestjes, kinderoppas zijn, e.d. Het stimuleert en helpt hen over de drempel om in  contact treden met buurtgenoten. Zij worden daardoor zelfbewuster. Anderzijds kunnen ze kosteloos  gebruik maken van diensten als : Nederlands leren schrijven, vervoer, praktische adviezen etc.  I.s.m. RITA’s reisbureau (Rotterdams Initiatief Toerisme Anders) kan met gespaarde punten met een  tent van LETS­DUS een alternatieve vakantie worden gerealiseerd.  Het is niet een expliciet doel, maar bijkomend effect is een grote en gestage uit­ en doorstroom van  vrijwilligers ID / banen naar betaalde arbeid.  Wat was niet succesvol?  Het project wordt bemand door vrijwilligers en mensen met ID­banen. Door het verdwijnen ID­banen  wordt het voortbestaan van het systeem bedreigd.  Randvoorwaarden  Er is een grote doorstroom van vrijwilligers naar betaald werk. Er moeten wel voldoende vrijwilligers  beschikbaar zijn op die doorstroom te kunnen opvangen.  Continuïteit en helderheid wat betreft de beschikbare middelen en voorwaarden.  Regierol van de lokale overheid  Het project wordt behalve door fondsenwerving gefinancierd door de gemeente Rotterdam en de  deelgemeenten waarin de ‘winkel’ zich bevindt. Deze verbinden ieder afzonderlijk voorwaarden en  gewenste eindresultaten aan de subsidies. Zo wordt het DUS –project door de gemeente gefinancierd  en het LETS­systeem door de deelgemeente, terwijl beide projecten in samenhang worden  uitgevoerd. Met betrekking tot het DUS­systeem zijn geen evaluatiecriteria verbonden, terwijl aan  subsidieverstrekking voor het LETS­systeem een outputverplichting richting werk wordt verbonden  doordat van een deelnemer wordt verwacht dat hij 2 transacties per maand verricht.  Een dergelijke voorwaarde kan wringen met het vrijwillig karakter van het systeem.

75 

I4 

Koran interpretatie en emancipatie 

Contactpersoon  Rekha Ramsaran  Forum, Instituut voor Multiculturele ontwikkeling  Postbus 201  3500 AE Utrecht  Tel.:030­2974281  [email protected]  Betrokken organisaties 

Doelgroep  Moslimvrouwen  Hulpverleners  Dienstverleners  Onderwijs en politie  Historie  Sinds 2001 organiseert FORUM de cursus die de Koran verbindt met emancipatie.  Doel  Het doel van de bijeenkomsten is het geven van voorlichting en het overbrengen van kennis aan de  achterban over de rechten van de vrouw, c.q. het emanciperen van de vrouw.  Werkwijze  In een 4­daagse cursus wordt ingegaan op de Koran, het VN­vrouwenverdrag en het  Nederlandse emancipatiebeleid. Daarbij worden vanuit de Koran verbanden gelegd en wordt  gediscussieerd over de thema’s: · de rechten van de vrouw · verdeling van zorgtaken en arbeid · de reproductieve gezondheid van de vrouw · familierecht.  Aan de cursus hebben 50 moslima’s deelgenomen.  De bedoeling is dat deze getrainde vrouwen de opgedane kennis en deskundigheid overdragen aan  andere vrouwen binnen de eigen (zelf­)organisatie, het samenwerkingsverband met instanties of de  moskee.Ze worden vervolgens door FORUM ondersteund in het organiseren van bijeenkomsten,  lezingen en workshops. Daardoor moet het mogelijk zijn dat Islamitische vrouwen in hun eigen taal de  issues kunnen bespreken. Bovendien draagt deze werkwijze bij aan de netwerkvorming en  netwerkversterking van moslima’s.  Bereik 

Wat bleek succesvol?  Het project heeft veel aandacht gekregen in de media en prijzen in de wacht  gesleept.  Wat was niet succesvol? 

Randvoorwaarden 

Regierol van de lokale overheid

76 

77

I5 

TeleTrust: Fona 

Contactpersoon  Monique Vreeburg,  070­3658945  [email protected]  [email protected]  Gemeente  Den Haag  Betrokken organisaties:  TeleTrust (telefonische hulpdiensten en telefoontrainingen)  NIZW  NIGZ (Nederlands Instituut voor gezondheidsbevordering en ziektepreventie).  Doelgroep  Allochtone families en hulpverleners. Uit evaluatiegegevens blijkt dat het profiel van de publieksbeller  van Fona een Turkse of Marokkaanse vrouw is van 15 tot 40 jaar, met een of meerdere kinderen en  in de jaren 80/90 geëmigreerd naar Nederland (60%). In de periode juli 2001­maart 2003 werden  3000 gesprekken gevoerd.  Historie  De telefonische informatie­ en advieslijn bestaat inmiddels 2 jaar en is opgericht omdat  groepen allochtone families minder gebruikmaken van voorzieningen voor opvoeding, onderwijs en  gezondheidszorg. Fona is een gezamenlijk initiatief van TeleTrust, NIZW en NIGZ. Fona heeft een  aanbod naar contractanten die Fona kunnen inschakelen bij eenmalige campagnes e.d.  Naar aanleiding van een inventarisatie van het bestaand aanbod van telefonische hulp­ en  adviesdiensten bleek dat allochtone doelgroepen nauwelijks werden bereikt, terwijl er wel behoefte  was. Analyse liet zien dat in het bestaand aanbod onvoldoende rekening werd gehouden met  specifieke sociale en culturele achtergronden van de doelgroep. Informatie bleek onvoldoende  toegankelijk en de doelgroep herkende zich niet in het aanbod. Dat terwijl de telefoondichtheid ook  binnen de doelgroepen groot is. Samenwerking van TeleTrust, NIZW en NIGZ betekende bundeling  van kennis en middelen terwijl één telefoondienst m.b.t. opvoeding, onderwijs en gezondheid voor de  doelgroep overzichtelijker zou zijn.  Doel  Landelijke informatie­ en adviestelefoon voor allochtone families over opvoeding, gezondheid  en onderwijs. De lijn is ook bestemd voor hulpverleners die met allochtonen werken.  Werkwijze  De landelijke hulplijn is elke werkdag open. Professionele voorlichters worden intensief  getraind en hebben kennis van de cultuur en kunnen vragen beantwoorden in het Turks, Marokkaans­  Arabisch en Marokkaans­Berber . De beller hoeft niet zijn gegevens te noemen . De hulpverlening is  gratis. Behalve informeren slaat Fona een brug naar het reguliere voorzieningenaanbod en stimuleert  de beller daarvan gebruik te maken.  Fona werkt samen met instellingen als de GGD. Zo werd samengewerkt met de GGD Amsterdam  rond het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, met de GGD Nederland rond de  inentingscampagne tegen meningokokken en met de landelijke Aids­infolijn en de erfelijkheidslijn.  Met  het NPS werd de opvang van allochtone bellers gerealiseerd na televisie­uitzendingen “opvoeden  in beeld” alsook met de Educatieve Televisie Den Haag.  Bereik  Bij de opstart van het project zijn posters, flyers en memory­cards verspreid. Daarvoor is  gebruik gemaakt van bestaande allochtone organisaties, intermediairs en relaties en het netwerk van  het ingehuurd communicatiebureau (gekozen vanwege hun ervaring met de doelgroep en hun

78 

distributienetwerk). Ook is veel aandacht besteed door de pers: landelijk, regionaal en lokaal, via  radio  en televisie en de allochtone pers. Vervolgens zijn deelcampagnes (o.m. m.b.v. radiospots en  mailings) gevoerd waarbij een thema centraal staat. Op basis van evaluatie worden thema’s gekozen.  Dergelijke campagnes leveren veel free publicity op. Dergelijke campagnes resulteren in een  meetbaar toenemend aantal telefoontjes.Ook adverteert Fona in allochtone kranten en tijdschriften.  Flyers worden o.m. bij reisbureaus verspreid.  Wat bleek succesvol?  De publicitaire aanpak en de juiste uitstraling. Uit evaluatie bleek dat bellers  vertrouwen hebben om hun probleem aan Fona voor te leggen. Dat komt o.m. door het wegnemen  van de drempel nu zij in hun eigen taal kunnen spreken. De voorlichters zijn bekend/ hebben ervaring  met de waarden en normen uit de betreffende culturen en kunnen zo de bellers ontvankelijk maken  voor informatie en advies. Succesvol is ook de meerwaarde die Fona heeft voor professionals die  met  hun vragen vaak niet terecht kunnen binnen hun eigen beroepsgroep.  Wat was niet succesvol?  Nog niet alle doelgroepen zijn bereikt. Er is een nog intensievere benadering nodig d.m.v.  intermediairs, de mediakanalen van de specifieke doelgroepen. Voorlichting in buurthuizen en  zelforganisaties t.b.v. mond­tot­mondreclame. Vanuit de 1 op 1 telefoontjes kunnen collectieve  signalen worden gegenereerd die input zouden kunnen zijn voor beleid en politiek, lokaal en landelijk.  Met deze informatie wordt nog onvoldoende gedaan.  Randvoorwaarden  Een goed inzicht in de sociale kaart. Beschikbaarheid voldoende middelen.  Regierol van de lokale overheid

79