Congresmagazine. 35 ste congres Kindergeneeskunde TULIPS LATE BREAKERS EEN KIJKJE IN DE WERELD VAN DE PUBER VOORLOPIG PROGRAMMA INFECTIES IN BEELD

Congresmagazine inclusief voorlopig programma NVK-Congres 2013 35ste congres Kindergeneeskunde 6, 7 en 8 november 2013 TWEELINGPRIJS VOOR PUBLICATIES

TULIPS LATE BREAKERS

HET GOEDE DOEL

MOREEL BERAAD

REPRODUCTIVE MEDICINE AND CHILD HEALTH < 13 >

HOT TOPICS

OCHTENDLOOP

LUNCHSESSIE

EEN KIJKJE IN DE WERELD VAN DE PUBER

LEDENVERGADERING

SPEED DATE

NEXT GENERATION SEQUENCING < 29 >

TER MEULEN FONDS: INFLUENCE ON BRAIN DEVELOPMENT < 21 >

VOORLOPIG PROGRAMMA

ONVERKLAARDE KOORTS

GENETISCHE AANDOENINGEN

NEONATALE SCREENING

POSTERSESSIES

SLOTSESSIE: EERLIJK DUURT HET LANGST < 30 > SCHIJNWERPERS OP SPOED

OVER HORMONEN

INFECTIES IN BEELD

Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde

DENK JE EENS IN,

EEN LEVEN ZONDER ALLERGIE

Kom na a r de s t voor het and nieuw Werkboe e k Kinderallergolog ie!

ALK • Postbus 60022 • 1320 AA Almere • T 036 539 78 40 • F 036 539 78 41 • www.alk.net/nl

2013-08ALK-01

designed for life

Woord vooraf 4

Dames en heren, in dit congresmagazine ziet u wat het 35ste congres Kindergeneeskunde op 6, 7 en 8 november 2013 u allemaal te bieden heeft. Er is weer een gevarieerd programma samengesteld voor zowel algemene als academische kinderartsen om de laatste wetenschappelijke inzichten en ontwikkelingen in de kindergeneeskunde te kunnen opdoen en zich breed te kunnen nascholen. Uitstekende (buitenlandse) keynote speakers spreken op het openingssymposium en bij het Ter Meulen symposium op donderdag. Nieuw is de plenaire sessie op vrijdagmorgen om 8.30 uur! Voor de afsluiting van het Congres 2013 hebben we de sessie: Eerlijk duurt het langst geprogrammeerd. Voor de sessie Speed date kunnen jonge kinderartsen die net klaar zijn met hun opleiding en oudste AIOS zich aanmelden. In de Meet the expert en Hot Topics wordt weer laagdrempelig flink de diepte ingegaan. De programmering is meer thema- dan orgaangericht, zodat de diversiteit van deelnemers tot boeiende discussies kan leiden. Via de NVK-website (www.nvk.nl, tabblad Congres, onderdeel NVK-Congres 2013) kunt u zich voor de verschillende dagen of het hele congres inschrijven. De uiterste inschrijfdatum is 14 oktober 2013. Ook dit jaar zal het mogelijk zijn de NVK Congres app te downloaden met het congresprogramma en de bij de sessies behorende abstracts. Iedere congresdag heeft een vergelijkbaar aantal uren en levert ook dezelfde accreditatie op (let wel op wisselende begintijden). En dan is er natuurlijk nog het sociale programma met goede muziek, ontspanning en amusement (het Concilium Paediatricum Hilaricum). Dames en heren, ook dit jaar is er weer een uitdagend en gevarieerd Congres. Namens de commissie Wetenschappelijke Vergaderingen, Prof. dr Henriette A. Moll

Praktische informatie App Ook dit jaar zal de NVK-Congres app beschikbaar zijn met daarin het programma en de bij de sessies behorende abstracts. Zodra de versie van 2013 in de gangbare app-stores staat, wordt dit bekend gemaakt via NVK Congresmail. In het congrescentrum is gratis wifi aanwezig. Locatie congres NH Koningshof Hotel, Locht 117, 5504 RM Veldhoven Tel. 040 -253 74 75 E-mail: [email protected] Inschrijven en betalen U kunt zich vanaf vrijdag 30 augustus online inschrijven via www.nvk.nl, tabblad Congres, onderdeel NVK-Congres 2013. Op deze website vindt u alle praktische informatie over de locatie, overnachtingen, de prijzen, het vervoer (onder andere congresbus), de plattegrond van het congrescentrum enzovoort. Het online inschrijfformulier dient uiterlijk maandag 14 oktober 2013 te zijn verzonden. U kunt bij inschrijving kiezen voor betaling per eenmalige machtiging of met iDEAL. U kunt niet langer via een factuur betalen. Bij inschrijving na 14 oktober wordt €50,- administratiekosten in rekening gebracht. Tijdens de congresdagen kunt u zich ook bij de balie inschrijven en betalen (alleen met een eenmalige machtiging of pin en tegen extra kosten). NVK senior- en juniorleden (AIOS, ANIOS, studenten) en JGZ-leden genieten op een aantal onderdelen een korting van 35%*. Overnachting is mogelijk vanaf dinsdag 5 november.

Tarieven 2013 1. Volledig programma (congres en avond); 2. Volledig programma (congres en avond); 3. Dagprogramma 4. Avondprogramma 5. Hotelovernachting

Regulier

35% korting*

2 overnachtingen

€ 695,-

€ 450,-

geen overnachting

€ € € € € €

€ 340,€ 115,n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.

woensdagavond donderdagavond inclusief ontbijt

*de bedragen na aftrek van korting zijn afgerond.

525,175,75,90,105,- (1 pers.) 125,- (2 pers.)

Registratie en accreditatie U kunt zich op woensdag 6, donderdag 7 en vrijdag 8 november registreren bij de congresbalie in de Limburgfoyer (dit is bij de Brabantzaal). U ontvangt bij voorinschrijving uw badge een week tevoren per post op het door u bij inschrijving opgegeven adres. U dient uw badge mee te nemen en bij aankomst in de Limburgfoyer te laten scannen, zodat accreditatiepunten (indien u in bezit bent van een BIG-nummer en kinderarts bent) direct in uw persoonlijk dossier in Gaia kunnen worden bijgeschreven. Op uw badge staat vermeld of u deelneemt aan het avondprogramma. U wordt derhalve verzocht uw badge op te hebben of mee te nemen naar het diner en avondprogramma. Kempenhal of Industriehal De Inspectie heeft de NVK verplicht er op toe te zien dat niet-beroepsbeoefenaren de industriehal niet betreden. Dit in verband met de regelgeving omtrent het exposeren door de industrie. Vanuit de NVK zal er daarom op worden toegezien dat nietberoepsbeoefenaren geen toegang hebben tot de Kempenhal, alwaar de exposanten hun stands hebben geplaatst. Nadere informatie vindt u op de NVK-site.

Vragen over de inschrijving? Mail [email protected]. Andere vragen? Mail het congressecretariaat, [email protected], of bel 030-2823306 (8.00-12.30).

CONGRESMAGAZINE 2013 NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KINDERGENEESKUNDE

6, 7 EN 8 NOVEMBER 2013

Het goede doel: Stichting Tante Lenie

6

Dit jaar draagt de NVK bij aan een stichting die vakanties mogelijk maakt voor gezinnen met een ziek kind.

Congresprogramma 2013

10

Het volledige overzicht van het programma, inclusief de onderdelen van het sociaal programma overzichtelijk bij elkaar op twee pagina’s.

Ter Meulen Fonds-sessie

21

De Ter Meulen Fonds-sessie staat dit jaar in het teken van ontwikkeling van het brein op jonge leeftijd. Sarah Durston, Utrecht en Kathleen Thomas, New York zijn de specialisten op dit gebied.

Slotsessie: Eerlijk duurt het langst

Een debat over fraude en integriteit in onderzoek in het algemeen en in het kindergeneeskundig onderzoek in het bijzonder.

30

Meet the expert

7

8

Inmiddels een vast item op het Congres: Hot Topics. Dit jaar ontwikkelingen uit de secties Neonatologie, Kinderoncologie/hematologie, Kinderendocrinologie en Pediatrische infectieziekten en immunologie.

In Meet the expert worden de volgende onderwerpen behandeld: DSD, reanimatie, longfunctie, neuroradiologie en cardiologie.

Openingssymposium: Reproductive medicine and child health

Hot Topics 2013

13

Geneesmiddeltherapie: het kan beter

Reproductiegeneeskunde heeft zeer waarschijnlijk invloed op de ontwikkeling van het kind. Irwin Reiss en Ricardo Felberbaum gaan in op die mogelijke invloed, ieder vanuit zijn deskundigheid.

Twee klinisch-farmacologen belichten de diverse aspecten van geneesmiddelveiligheid.

Speed date

Next generation sequencing

22

14

29

NIEUW op het Congres! Een uitgelezen kans voor minder ervaren artsen om prangende vragen te stellen aan de nestors uit de kindergeneeskunde of om zichzelf op de kaart te zetten.

Next generation sequencing (NGS) is een nieuwe techniek, waarmee de DNAvolgorde van het genoom in korte tijd en relatief goedkoop te bepalen is. De NGStechniek is erop gericht om een klinisch, niet te verklaren beeld, te duiden.

Wetenschappelijk programma

En verder

Woensdag 6 november

15

Donderdag 7 november

23

Vrijdag 8 november

31

C O L O F O N Commissie Wetenschappelijke vergaderingen (CWV) Henriëtte Moll (voorzitter), Mijke Breukels, Melanie Hagleitner, Arno van Heijst, Nicole van de Kar, Lieke Sanders, Alexandra van Driessen (secretariaat). Samenstelling: Pieter Hoogesteijn, Nicole van de Kar, Henriëtte Ter Heide, Mijke Breukels. Teksten: Sjon van Regteren, Anita van Stel, Rob Nelisse. Realisatie en productie: Sj-tekst.


Woord vooraf

4

Praktische congresinformatie

4

Symposium: Tulips late breakers

14

Symposium: Moreel beraad

22

Symposium: Beslissingen rond het levenseinde bij pasgeborenen met zeer ernstige afwijkingen

30

Congrescommissie Petra-Marije Greidanus (voorzitter), Willem de Boode, Ellen Herkert, Tom van Mierlo, Henriëtte ter Heide. Ontwerp en opmaak: Studio René Bakker. Druk: Roto Smeets Grafiservices, Utrecht. Advertenties: Auke de Boer, Fondsenwervingscommissie NVK.


Het goede doel 2013 6

Stichting Tante Lenie De NVK koos als Goed Doel voor het congres van 2013 voor de kleinschalige en sympathieke organisatie Tante Lenie: verwenvakanties voor gezinnen met een ziek kind. Stichting Tante Lenie biedt gezinnen met een ernstig of langdurig ziek kind (4 – 16 jaar) als gevolg van een ongeval, chronische of levensbedreigende ziekte, een verwenvakantie aan. De langdurige ziekte van een kind heeft een enorme impact op alle gezinsleden. Normale vakanties of uitstapjes zijn voor deze families nagenoeg onmogelijk. Stichting Tante Lenie zorgt ervoor dat zij wél van een verwenvakantie kunnen genieten. Inmiddels hebben tweehonderd gezinnen bij Tante Lenie gelogeerd. De thuisbasis voor deze bijzondere verwenvakanties is Jachtslot de Mookerheide te Molenhoek, waar de stichting al voor het negende jaar te gast is. Dit najaar zal er een verwenvakantie zijn op landgoed Barendonk te Beers. Ook kunnen gezinnen genieten in het aangepaste chalet op bungalowpark Cantecleer te Groesbeek. Door samenwerking met tachtig ziekenhuizen uit heel Nederland worden de gezinnen aangemeld voor een verwenvakantie. Om dit alles mogelijk te maken worden fondsen aangeschreven, komen er donaties van bedrijven en particulieren. Verder worden er allerlei acties gehouden, zijn serviceclubs regelmatig van de partij en ook vanuit de MVO krijgt de stichting ondersteuning. Voor meer informatie neemt u een kijkje op www.stichtingtantelenie.nl of volg ons op facebook: www.facebook.com/stichtingtantelenie. Stichting Tante Lenie, Bargapark 65, 5854HD Nieuw Bergen.

De vakantiegroep van zomer 2013 op Jachtslot de Mookerheide tijdens een bezoek van de plaatselijke brandweer.

Het 35ste Congres Kindergeneeskunde Veldhoven 2013 wordt gesteund door de volgende hoofdsponsors: Nutricia Nederland Janssen Cilag Novo Nordisk Teva Pharmaceuticals

De navolgende firma’s en instellingen zullen in het congrescentrum of in het programmaboekje zijn vertegenwoordigd:

Actelion Pharmaceuticals Nederland ALK Abelló Alexion Pharma Belgium SPRL Baxter B.Braun Medical BV Cepheid Benelux BVBA Cobra Medical BV D&M Diagnostica en medische hulpmiddelen BV Dräger Medical Nederland BV Eurocept Pharmaceuticals BV Fagron Fischer & Paykel Healthcare Friso Kindervoeding Nederland Geneeskundeboek


GE Healthcare GlaxoSmithKline Genzyme Nederland Heinen + Löwenstein Hipp Nederland Kon. Nederlands Akademie van Wetenschappen KindThuisZorg Mappa Mondo Ned. Rode Kruis Meda Pharma Mead Johnson Norgine Pelvitec BV Pfizer Shire Human Genetic Therapies Nederland Stichting Nooman Syndroom Thermo Fischer Scientific Villa Pardoes Vitaflo International Ltd Vygon Nederland BV


Meet the expert: DSD, reanimatie, longfunctie, neuroradiologie en cardiologie

7

Voor het vierde achtereenvolgende jaar staat Meet the expert op het programma; een laagdrempelige manier voor de algemeen kinderarts om kennis te nemen van een aantal aandoeningen en behandelmethoden. Inschrijving vooraf is niet nodig, iedereen kan gewoon binnenlopen tot de zaal vol is.

Barto Otten, DSD (disorders of sexdevelopment) Barto Otten, kinderarts-endocrinoloog ‘in ruste’ met bijna veertig jaar ervaring (in het UMCN St Radboud) met diagnostiek en behandeling van kinderen met DSD is uw gids bij de verkenning van dit intrigerende onderwerp. De geboorte van een kind met een onduidelijk geslacht is een zeldzame gebeurtenis. Een adequate eerste opvang – een taak die meestal de algemene kinderarts te beurt valt – is van cruciaal belang voor zowel kind, ouders als omgeving. Tijdens deze expertmeeting gaat Otten in op embryologische en daaruit voortvloeiende differentiaal diagnostische achtergronden. Maar hij zal vooral ook de praktische aanpak aan bod laten komen, waarbij hij handvatten aanreikt voor de communicatie met de ouders.

Tim Antonius, reanimatie De transitie van het intra- naar het extra-uteriene leven is een van de grootste veranderingen in het menselijk bestaan. De complexe processen die zich voltrekken in de eerste minuten tijdens de geboorte tot aan enkele weken daarna bepalen voor een belangrijk deel de start en toekomst van een pasgeborene. Kinderartsen worden met enige regelmaat geconfronteerd met situaties waarin deze transitie niet goed verloopt. Tim Antonius, neonatoloog in het UMCN St Radboud, werkt sinds enkele jaren aan een mathematisch model van deze transitie waarmee het complexe samenspel van circulatie, longmechanica, zuurstoftransport en baro- en chemoreceptoren kan worden gesimuleerd en bestudeerd. In deze Meet the expert gaat hij met behulp van dit model in op de achterliggende pathofysiologie van de verstoorde transitie en de gevolgen van de interventies tijdens een neonatale resuscitatie. Tevens wordt een op het model gebaseerde trainingstool gepresenteerd waarmee in een ‘serious game’-omgeving de neonatale resuscitatie kan worden geoefend.

Paul Brand, longfunctie Paul Brand is kinderarts-pulmonoloog op de Amalia kinderafdeling van Isala in Zwolle, hoofdredacteur van Praktische Pediatrie en honorair hoogleraar klinisch onderwijs in het UMCG. Je kunt dus wel zeggen dat onderwijs en opleiden in zijn DNA zit, zeker als het om kinderlongziekten gaat. Hoewel vrijwel elke kinderarts regelmatig longfunctie-onderzoek aanvraagt, levert de indicatiestelling en interpretatie toch nog vaak hoofdbrekens op. Brand laat zien dat het eigenlijk vrij simpel is. Je komt vrijwel altijd uit met alleen een volume-flowcurve en dan gaat het vooral om patroonherkenning. Dat wordt dus flink oefenen, interactief natuurlijk. Brand zal ook beargumenteren waarom hij vindt dat er geen plek is voor stikstofmonoxidemetingen in de uitademingslucht en voor histamine- of methacholineprovocatietesten. Wel voor inspanningsprovocatie en soms voor bodybox-onderzoek. Insturen van eigen casuïstiek mag: graag van te voren mailen aan [email protected].

Meet the expert

Maarten Lequin, neuroradiologie Is kinderneuroradiologie, zinvol of niet? Met die vraag gaat Maarten Lequin kinderradioloog in het EMCR tijdens zijn expertmeeting aan de slag. Lequin heeft als subspecialisatie kinderneuroradiologie. Hij zal met casuïstiek illustreren wat de meerwaarde kan zijn van kennis van kinderneurologische ziektes en kinderneuroradiologische beelden bij de diagnostiek van een kind met een neurologische aandoening. Alle kinderneuroradiologische beeldvormingsmogelijkheden (zoals echografie, CT en MRI) zal hij bespreken met hun voor- en nadelen. Omdat sommige kinderneuroradiologische beelden moeilijk te interpreteren zijn zal hij ook een aantal tips en tricks geven die kunnen helpen om een adequate differentiaaldiagnose te kunnen maken. Want het is belangrijk om ziektebeelden zo snel mogelijk te



Hot Topics Het platform voor verdieping 8

Onder de titel Hot Topics informeren NVK-secties voor

herkennen, mede omdat de mogelijkheden voor behandelen steeds beter worden. Ook de genetische counseling wordt steeds belangrijker en hierbij is vooral het multidisciplinaire karakter van de (radiologische) diagnostiek essentieel. Als laatste zal hij ingaan op nieuwere beeldvormingstechnieken die kunnen helpen de diagnostiek te verfijnen.

Meet the expert Longfunctie en Neuroradiologie (sessie 27) staan geprogrammeerd op donderdag 7 november respectievelijk van 13.30 tot 14.15 uur en van 14.15 tot 15.00 uur. Meet the expert Cardiologie (sessie 46) staat geprogrammeerd op vrijdag 8 november van 11.30 tot 13.00 uur.

rijke onderwerpen uit hun vakgebied. Dit jaar zijn het de secties Neonatologie, Kinderoncologie/-hematologie, Kinderendocrinologie en Pediatrische infectieziekten en immunologie.

Neonatologie; Pulmonale ondersteuning rondom en na premature geboorte Anton van Kaam, kinderartsneonatoloog, is sinds 2010 hoofd van de IC Neonatologie in het Emma Kinderziekenhuis AMC te Amsterdam. Hij geeft leiding aan de onderzoekslijn Neonatale pulmonologie waarbij het onderzoek zich vooral toespitst op longfysiologie, neonatale beademing en preventie van bronchopulmonale dysplasie.

Neonatoloog Anton van Kaam

Van Kaam zal u informeren over pulmonale ondersteuning rondom en na premature geboorte. Hij geeft zijn bijdrage de ondertitel Van agressief en invasief naar individualiseren en minimaliseren.

Hot Topics

Meet the expert DSD en Reanimatie (sessie 13) staan geprogrammeerd op woensdag 6 november respectievelijk van 15.30 tot 16.15 uur en van 16.15 tot 17.00 uur.

artsen over nieuwe, verrassende of anderszins belang-

Meet the expert

Caroline Siersma, cardiologie In de kindergeneeskundige praktijk presenteren zich regelmatig kinderen met klachten waarbij er mogelijk sprake is van een cardiaal probleem. Het spectrum van klachten is breed en betreft zowel verdenking op structurele, erfelijke als functionele afwijkingen. Deze heterogeniteit maakt het nodig een potentieel cardiaal probleem op een gestructureerde manier te benaderen. Met een gerichte anamnese, lichamelijk onderzoek en beperkt functieonderzoek kan meestal eenvoudig onderscheid gemaakt worden tussen fysiologie en mogelijk cardiale pathologie op basis waarvan gerichte verwijzing voor kindercardiologische evaluatie kan plaatsvinden. In deze Meet the expert wordt aan de hand van enkele herkenbare casussen deze gestructureerde, praktische aanpak geïllustreerd. Aan bod komt een selectie uit veel voorkomende klachten als een cardiaal geruis, pijn op de borst, hartkloppingen en syncope. Naast een gestructureerde aanpak wordt ook ruim aandacht besteed aan het herkennen van alarmsymptomen en de criteria voor doorverwijzing. Deze expertmeeting wordt gegeven door Carolien Siersma, AIOS kindergeneeskunde en Freek van den Heuvel, kindercardioloog.

het derde achtereenvolgende jaar hun collega-kinder-


Lange tijd werden (extreem) prematuur geboren kinderen gezien als een uiterst kwetsbare patiëntengroep met zeer beperkte capaciteiten om zelfstandig te zorgen voor een normale (cardio)pulmonale transitie en stabilisatie na de geboorte. Om dit proces toch succesvol te laten verlopen, werden bijna alle prematuur geboren kinderen met een zwangerschapsduur van minder dan 28 weken direct na de geboorte primair geïntubeerd, kunstmatig beademd met honderd procent zuurstof en behandeld met (profylactisch) exogeen surfactant. De laatste jaren zijn deze inzichten echter drastisch veranderd. De fysiologische (cardio)pulmonale transitie blijkt een veel geleidelijker proces te zijn wat soms vijftien tot twintig minuten kan duren en – in de meerderheid van de kinderen – slechts beperkte noninvasieve ondersteuning behoeft. Intuberen en beademen met honderd procent zuurstof is zelden nodig en lijkt de uitkomst van (extreem) prematuur geboren kinderen alleen maar te verslechteren, zelfs als dit gecombineerd wordt met profylactische surfactant toediening. Agressieve, invasieve en generaliserende pulmonale ondersteuning rondom en na de geboorte heeft plaats gemaakt voor individualisering en waar mogelijk minimalisering van de behandeling. Dit alles vraagt om betere en objectievere monitoring in de verloskamer en op de neonatale intensive care unit. Daarnaast dienen hulpverleners geschoold te worden in het optimaal toepassen van deze non-invasieve behandelingen.


Kinderoncologie/-hematologie; Solide tumoren bij kinderen Lieve Tytgat gaat tijdens haar bijdrage aan de Hot Topics – mede namens Huib Caron – in op solide tumoren bij kinderen. Tytgat en Caron zijn als kinderoncoloog/hematoloog verbonden aan het AMC in Amsterdam. In het jaar 2012 is er een aantal Kinderoncoloog/-hematoloog Lieve Tytgat. belangrijke doorbraken gepubliceerd in de behandeling van kinderen met solide tumoren, zoals neuroblastoma, Wilms’ tumoren, rhabdomyosarcoma en hepatoblastoma. Ook de behandeling van solide tumoren bij kinderen in low income countries kende een aantal sterke nieuwe ontwikkelingen. Voor immunotherapie bij het neuroblastoom met antiGD2 en ook met dendritische cell vaccinaties zijn het afgelopen jaar veelbelovende ontwikkelingen gepubliceerd. Verder wordt binnen de kinderoncologie/-hematologie gewerkt aan therapie op maat met targeted drugs geselecteerd op basis van biologische afwijkingen in de tumor. In dat kader is vanuit Nederland een aantal belangrijke studies gerapporteerd zoals de whole genome sequencing van een serie neuroblastomatumoren en een succesvolle fase-2 trial met de ALK-remmer crizotinib bij ALK-gemuteerde neuroblastoma.

Kinderendocrinologie; Lang en breed in het nieuws Endocrinologie is vaak in het nieuws. Herkent u deze koppen nog? “Groeiremming nadelig voor vruchtbaarheid” “Mogelijk 18 vrouwen overleden door anti-acné pil Diane 35” “Hoeveelheid stress nu te meten in hoofdhaar” Groeiremming nadelig voor vruchtbaarheid Over groeiremming volgden veel telefoontjes van ongeruste ouders van kinderen met hormonale behandeling voor lange lengte, behandeling voor puberteitsremming of inductie. Kunnen we deze behandelingen veilig voortzetten?

Kinderendocrinoloog Erica van den Akker

9

Pediatrische infectieziekten en immunologie; Acute kindergeneeskunde Prof. dr Henriëtte Moll is als algemeen kinderarts verbonden aan het Erasmus MC-Sophia Kinderziekenhuis en betrokken bij een aantal internationale onderzoeksprojecten op het gebied van de spoedeisende hulp (SEH). Infecties zijn het meest voorkomende probleem op de SEH, variërend van onschuldige virale tot ernstige bacteriële infecties.

Algemeen kinderarts Henriëtte Moll

Welke kinderen moeten het snelst gezien worden en wat is de validiteit van het Manchester triage systeem? Zijn andere triagesystemen betrouwbaar en valide voor kinderen? Om kinderen in of uit te sluiten met een ernstige infectie zijn de alarm-symptomen van de NICErichtlijn gevalideerd, bestaande voorspelregels onderzocht en de feverkidstool ontwikkeld (www.erasmusmc.nl/ formulieren/feverkidstool/). Moll zal aandacht besteden aan de rol van biomarkers zoals CD64, C-reactive protein (CRP) en procalcitonine (PCT). Zijn deze markers sensitiever dan de gut feeling van de arts om het potentieel zieke kind te identificeren? Wat is de waarde van het meten van vitale kenmerken voor triage, het inschatten van ziekte-ernst en welke normaalwaarden moeten gehanteerd worden? Ontwikkelingen met betrekking tot virale sneldiagnostiek, de rol van mycoplasma pneumoniae en reductie van antibioticagebruik bij luchtweginfecties komen aan de orde. Geeft de recente meta-analyse over vochtbolus bij sepsis nieuwe inzichten? Kortom vele nieuwe ontwikkelingen op het terrein van de spoedzorg waarvan de algemeen kinderarts op de hoogte wil zijn.

Sessie 31 op donderdag 7 november bestaat uit de Hot Topics Neonatologie (15.00 – 15.30 uur) en Kinderoncologie/-hematologie (15.30 – 16.00 uur). Sessie 39 op vrijdag 8 november bestaat uit de Hot Topics Kinderendocrinologie (09.30 – 10.15 uur) en Pediatrische infectieziekten en immunologie (10.15 – 11.00 uur).



Hot Topics

Mogelijk 18 vrouwen overleden door anti-acné pil Diane 35 Ook adolescenten waren hierin betrokken. Daarna volgde een felle discussie over het al of niet verbieden van het gebruik. De sectie Endocrinologie van de NVK schreef een position statement over deze kwestie.

Hoeveelheid stress nu te meten in hoofdhaar Tot nu toe werd het cortisolniveau gemeten in bloed, speeksel of urine. Maar die metingen waren alleen een momentopname met sterk wisselende waarden over de dag. Hoofdhaarcortisol is een nieuwe manier om de lange termijn cortisol spiegels te meten. Afhankelijk van de lengte van het haar kan tot maanden of zelfs jaren terug worden gemeten. Feiten en fabels rondom nieuwsberichten zullen aan bod komen in deze Hot Topics.

Overzicht voorlopig programma 35 ste congres Kindergenees

woensdag 6 november

10

TIJD

BRABANTZAAL

AUDITORIUM

09.30 09.45

1 Opening 2 Plenaire openingssessie: Reiss en Felberbaum. The influence of reproductive medicine and prematurity on child health 3 Voordrachten en Prijsuitreiking Jonge Onderzoekers Lunchpauze 4 Interactief symposium: Cerebrale parese: nieuwe ontwikkelingen op het gebied van diagnostiek en behandeling Koffie/thee pauze 10 Interactief symposium Onverklaarde koorts. Hoe verder? Diner in de Brabantzaal Natafelen in de Brabantzaal

5

11.10 12.15 13.30

15.00 15.30

donderdag 7 november

19.30 21.00

Symposium Geneesmiddeltherapie: het kan beter!

11 Vrije Voordrachten Perinatologie

PARKZAAL

6 Tulips late breakers: symposium met uitreiking van de Tweeling publicatieprijs (Maarten Kappelle) 12 Symposium: Het herkennen van ontwikkelingsproblemen bij kinderen met een syndroom zonder evidente verstandelijke beperking

07.00 07.30

Ochtendloop, 5 km voor het goede doel. Per deelnemer doneert de NVK € 50 aan stichting Tante Lenie

08.30

17 TMF-symposium: Durston en Thomas Influences on brain development Koffie/thee pauze 18 Interactief symposium: Moreel beraad voor en door de kinderarts Lunchpauze

10.00 10.30 12.00

19 Symposium: Hypertensie bij kinderen, een groeiend probleem

20 Vrije Voordrachten Schijnwerpers op spoed

26 Vrije Voordrachten Neonatologie, monitoring en behandeling

13.30

24 Interactief symposium Raakvlakken in de pulmo/allergologie

25 JA-symposium: Een kijkje in de wereld van de puber

15.00

30 Symposium BPD-richtlijn in de praktijk

32 Symposium Diagnostiek, 31 Hot Topics: Neonatologie; Pulmonale ondersteuning rondom en na premature behandeling en preventie van geboorte. Kinderoncologie/-hematologie; neonatale lijntrombose: Solide tumoren bij kinderen een consensus

16.00 16.30 18.30 19.30

Koffie/thee pauze 35 Algemene Ledenvergadering NVK Einde ALV, aperitief in de Kempenhal Buffetdiner in de Brabantzaal met optreden van het Concilium Paediatricum Hilaricum.

vrijdag 8 november

07.30 08.30 09.30

37 Keynote speaker: Osterhaus, Influenza 38 Interactief symposium Chronische buikpijn, nieuwe inzichten beter resultaat

11.00 11.30

Koffie/thee pauze 43 Interactief symposium: Hypo- en hypernatriemie, alledaagse problemen

13.00 14.00 16.00

Lunchpauze 49 Plenaire slotsessie: Eerlijk duurt het langst Afsluiting van het congres 2013 in de Limburgfoyer onder het genot van een hapje en een drankje.

39 Hot Topics: Endocrinologie; Lang en breed in het nieuws Pediatrische infectieziekten en immunologie; Acute kindergeneeskunde

40 Symposium Neonatale screening: nieuwe ontwikkelingen

44 Symposium: Is er een verband tussen neonatale anesthesie en neurologische ontwikkelingsstoornis?

45 Vrije Voordrachten: Infecties in beeld: van microbioom naar vaccinatie



skunde ZAAL 80/81

BARONIEZAAL

DIEZEHAL

7 Vrije Voordrachten Maag-, darm- en leverziekten

8 Vrije Voordrachten Genetische aandoeningen, van diagnostiek tot therapie

9 Postersessie Algemene kindergeneeskunde

13 Meet the expert DSD Reanimatie

14 Vrije Voordrachten Lessen uit cohortstudies

15 Postersessie De korte- en langetermijn

11

27 Meet the expert Longfunctie Neuroradiologie 33 Speed date


21 Vrije Voordrachten Diagnostiek in al zijn facetten

22 Vrije Voordrachten: Over hormonen 23 12.15-13.15 uur Lunchsessie. Houd www.nutriciavoorprofessionals.nl in de gaten voor het onderwerp en de sprekers. Georganiseerd door Nutricia.* 28 Symposium Het kind met koorts op de spoedeisende hulp: do’s en dont’s 34 Symposium Downsyndroom – infecties en afweer

woensdag 6 november

16 Ontbijtsessie Nieuwe inzichten rondom viral induced wheezing versus multiple trigger wheezing. Georganiseerd door GlaxoSmithKline BV.*

29 Postersessie Obesitas in actie

Vervolgens muziek van de band Round about now

46 Meet the expert Kindercardiologie

47 Symposium Medische beslissingen rond het levenseinde bij pasgeborenen met zeer ernstige afwijkingen

48 Postersessie Algemene Kindergeneeskunde plus

* De ontbijt- en lunchsessies worden georganiseerd door de betreffende bedrijven en vallen niet onder de verantwoordelijkheid van de NVK-congrescommissies.



vrijdag 8 november

41 Symposium Next generation sequencing: technische, ethische en klinische aspecten

36 Ontbijtsessie Pneumokokken- en rota virusinfectie: de impact van vacciatie. Georganiseerd door GlaxoSmithKline BV.* 42 Symposium Familaire hyper-cholesterolemie - ernstig onderschat!

Stap voor stap naar astmacontrole

MijnAs MijnAstma MijnAstma Helpt uw patiënt bij het verbeteren van astmacontrole MijnAstma is de eerste persoonlijke app die patiënten vanaf 12 jaar helpt om de controle over hun astma te verbeteren als ze ermee aan de slag gaan. Dit kan op hun (tablet)PC of smartphone. MijnAstma is gratis, makkelijk te gebruiken en kost nauwelijks tijd. Hoe werkt MijnAstma:

informatie over weer, temperatuur, pollen en luchtvervuiling in de • Actuele eigen regio gepersonaliseerde herinneringen en tips die direct naar de patiënt • Handige worden gestuurd • Bibliotheek met informatie over prikkels, reizen, lifestyle, etc. Astma Controle Test en het dagrapport helpen astmacontrole door de tijd heen • Dete volgen. Als daar aanleiding voor is, kunnen patiënten deze gemakkelijk naar hun zorgverlener mailen.

Huis ter Heideweg 62, 3705 LZ Zeist [email protected], www.health.gsk.nl

Prod. februari 2013-060 Exp. februari 2015

De app is beschikbaar in de Apple App Store en bij Google Play. Wilt u meer informatie of de demoversie voor zorgverleners downloaden, ga dan naar www.mijn-astma.nl

Openingssymposium

13

Reproductiegeneeskunde en de invloed daarvan op het kind Meer dan gemiddeld worden kinderen van ouders die voor de bevruchting gebruik moesten maken van IVF prematuur geboren. Prematuur geboren kinderen ondervinden meer dan gemiddeld in enige vorm neurologische gevolgen van het prematuur geboren zijn. Dat bracht professor Reiss op de vraag wat de invloed is van IVF op het kind op latere leeftijd. Professor dr Irwin K.M. Reiss, kinderarts-neonatoloog in het Erasmus MC/Sophia Kinderziekenhuis werd gevraagd om het NVK-Congres 2013 te openen. Met enthousiasme nam hij de uitnodiging aan. Het onderwerp dat hij koos, heeft te maken met de gevolgen van reproductieproblemen voor het kind. Al enkele decennia worden ouders die niet in staat blijken om zelfstandig zwanger te worden, geholpen door IVF. Dat levert vaak prematuur geboren kinderen op, met gevolgen op latere leeftijd van dien. Maar over welke problemen hebben we het dan en waar zijn die problemen toe te herleiden? Dat is een onderwerp dat Irwin Reiss bezighoudt: “Op de eerste plaats begint een IVF-bevruchting bij ouders waar iets mee aan de hand is. Dan zijn en waren er verschillende technieken om een IVF-bevruchting tot stand te brengen. Het causale verband tussen de IVF en prematuriteit is niet zomaar eenvoudig te leggen. En dan komt nog de vraag of de gevolgen voor het kind op latere leeftijd voortkomen uit de IVF of uit de prematuriteit of misschien wel een combinatie daarvan.” Er zijn dus nogal wat variabelen bij de vraag wat de mogelijke gevolgen zijn van IVF.

Kinderwens

Professor dr Irwin K.M. Reiss, kinderarts-neonatoloog in het Erasmus MC/Sophia Kinderziekenhuis werd gevraagd om het NVK-Congres 2013 te openen.

Prof. dr med. Ricardo Felberbaum zal op uitnodiging van Irwin Reiss zijn deskundigheid delen op het gebied van IVF.

Op uitnodiging van Irwin Reiss zal prof. dr med. Ricardo Felberbaum tijdens het NVK-Congres 2013 spreken over IVF, de verschillende technieken en de mogelijke gevolgen ervan. Felberbaum is een vermaard gynaecoloog en medisch verantwoordelijke van het Kinderwenscentrum Kempten (Duitsland). Cohortstudies naar de gevolgen van IVF zijn niet zomaar te gebruiken. Volwassenen van rond de dertig die destijds met behulp van IVF zijn geboren, staan niet model voor de IVFkinderen van nu. In dertig jaar is er heel veel veranderd in de IVF-techniek. Felberbaum zal daar zeker meer over vertellen. Als het aan Reiss ligt komt er nieuw onderzoek op gang naar de longitudinale gevolgen van IVF, prematuriteit en de combinatie ervan. En hij is zeker niet van plan om dit onderzoek te beperken tot de neurologische gevolgen. Met name cardiale en pulmonale gevolgen zal hij ook in dat onderzoek betrekken.



Openingssymposium

Het openingssymposium is op 6 november van 09.45 tot 11.10 uur, aansluitend op de opening van het Congres 2013 door de voorzitter van de commissie Wetenschappelijke vergaderingen Henriëtte Moll en de voorzitter van de Congrescommissie Petra-Marije Greidanus.

Geneesmiddeltherapie: het kan beter!

Geneesmiddeltherapie: het kan beter!

Een kind krijgt na de inname van een antibioticum ‘vlekjes’. Dit wordt geduid als allergie, maar is dat ook zo? Saskia de Wildt, kinderarts-intensivist en klinisch farmacoloog aan het Erasmus MC Sophia, stelt dat de meeste kinderartsen goede kennis hebben van de werking van geneesmiddelen. Hoe een bijwerking objectief vast te stellen is en de onderliggende strategieën om bijwerkingen te voorkomen, is minder bekend, volgens De Wildt. ”Elke kinderarts in de algemene praktijk heeft te maken met geneesmiddelveiligheid.” Het symposium Geneesmiddeltherapie: het kan beter, zal een aantal aspecten daarvan belichten. De Wildt, samen met dr Maroeska te Loo, kinderoncoloog/hematoloog en klinisch farmacoloog, voorzitter van het symposium, vervolgt: “Symptomen worden vaak niet herkend als bijwerking van een geneesmiddel. Paracetamol kan leiden tot leverfalen, maar hoe bepaal je de risicofactoren voor paracetamoltoxiciteit? We zullen een nieuwe biomarker bespreken.” Een andere casus behandelt het vraagstuk of bij een patiënt met een nefrotisch syndroom een ernstige bloeding voorkomen had kunnen worden, als de dosering heparine was aangepast. Een hot item is het gebruik van medicijnen tijdens borstvoeding. Hoe weeg je of een moeder die een antidepressivum

© Mirmoor | Dreamstime.com

14

Het is minder bekend hoe een bijwerking objectief vast te stellen is en wat de onderliggende strategieën zijn om bijwerkingen te voorkomen.

gebruikt, borstvoeding kan geven? Hoeveel van het middel komt bij het kind terecht? Op het symposium zullen beide artsen de farmacokinetische aspecten van medicatie tijdens borstvoeding uitleggen. Er zal aandacht zijn voor een risk-benefit analyse om tot een gewogen advies te komen. Waar vind je informatie over medicatie en bijwerkingen? Ook dat komt aan de orde.

Geneesmiddeltherapie; het kan beter! is de titel van sessie 5 op woensdag 6 november van 13.30 tot 15.00 uur.

Tulips late breakers

Tulips late breakers

Late breakers staat voor hot news in het onderzoek in de kindergeneeskunde. Dat onderzoek is op het moment van het NVK-congres nog niet naar buiten gekomen, maar publicatie is nabij. Het symposium Tulips late breakers geeft drie jonge onderzoekers een podium om dit onderzoek te presenteren. De eerste editie van Tulips late breakers was in 2012 een daverend succes. Het bestuur van de Tulips-commissie, dr Louis Bont, dr Annemarie van Rossum en dr Maroeska te Loo, verwacht er opnieuw veel van. De call voor inzendingen is eind augustus uitgegaan. Het bestuur selecteert de drie beste en let daarbij op originaliteit, innovatie en hoe baanbrekend het onderzoek is voor de kindergeneeskunde. Met andere woorden: hoe belangrijk is het onderzoek voor de verbetering van de gezondheid van het kind. De drie geselecteerde onderzoekers krijgen een speciale training ter voorbereiding van hun presentatie op het congres.

Tijdens het symposium zullen ook de twee winnaars van de Maarten Kappelle Tweelingprijs hun onderzoek presenteren. Sinds 2012 is Tulips een commissie binnen de NVK, die behoorlijk aan de weg timmert. Recent zijn twee curricula met tien workshops ontwikkeld voor PhD’s en postdocs, met als doel jonge onderzoekers handvatten te geven om uit te groeien tot top onderzoeksleiders. Het doel van dit programma van twee jaar is een substantiële bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van onderzoeksleiders om zo hoogstaand kwalitatief onderzoek in de kindergeneeskunde te bevorderen. Dit zal uiteindelijk bijdragen aan het verbeteren van de gezondheid van het kind. Het Tulips-programma is mogelijk dankzij de steun van vele faculty members, die in de onderzoekswereld een belangrijke positie innemen en van de centerleaders (de lokale vertegenwoordigers).

Tulips late breakers (sessie 6; woensdag 6 november 13.30 – 15.00 uur) staat onder voorzitterschap van Louis Bont.



Voorlopig progaramma woensdag 6 november:

15

Barto Otten en Tim Antonius staan vandaag geprogrammeerd in sessie 13 in de Zaal 80/81 (15.30 – 17.00 uur). Otten spreekt over DSD (disorders of sexdevelopment) en Antonius laat zijn licht schijnen over Reanimatie. Een korte introductie van Otten en Antonius treft u aan op pagina 7 van dit Congresmagazine.

nen door Nienke Bosschaart, AMC Amsterdam (klinisch onderzoek) en Florijn Dekker, UMCU Utrecht (fundamenteel onderzoek). De Tweelingprijs voor publicaties 2013 wordt uitgereikt tijdens het Tulips-symposium (13.30 – 15.00 uur; sessie 6). Nummer 7 (september 2013) van Kinderarts en Wetenschap zal aandacht schenken aan de publicaties van beide prijswinnaars.

Prijs Jonge Onderzoekers:

Sociaal programma:

Ook dit jaar zijn er weer drie jonge kinderarts-onderzoekers genomineerd voor de Prijs Jonge Onderzoekers. Hun voordrachten hoort u tijdens sessie 3 (11.20 – 12.15 uur). Ook zal in nummer 8 (december 2013) van Kinderarts en Wetenschap aandacht worden besteed aan de Jonge onderzoekers en hun onderzoek.

Ook op dit NVK-Congres momenten van ontspanning en amusement. Aansluitend op het diner in de Brabantzaal (vanaf 19.30 uur) is er ruime gelegenheid om bij te praten met vrienden en andere collega’s. Maar maak het niet te laat, want rond 7 uur verwachten we u in grote getale in de foyer voor de ochtendloop op donderdagochtend. Niet alleen goed voor de conditie, want u draagt op die manier ook bij aan vakanties voor gezinnen met een ziek kind bij stichting Tante Lenie.

Meet the expert:

Winnaars Tweelingprijs voor publicaties:

De Tweelingprijs voor publicaties (Maarten Kappelle) is gewon-

BRABANTZAAL

Sessie 1 Plenaire sessie

09.30-09.45 uur

Opening congres H.A. Moll, voorzitter commissie Wetenschappelijke vergaderingen P-M. Greidanus, voorzitter Congrescommissie

Sessie 2 Plenaire openingssessie: The influence of reproductive medicine and prematurity on child health Voorzitter: H.A. Moll, Rotterdam Een beknopte inleiding op deze sessie treft u aan op pagina 13.

09.45-10.30 uur

The Impact of assisted reproduction on child health R. Felberbaum, Kempten

10.30-11.10 uur

The influence of reproductive medicine and prematurity on child health I. Reiss, Rotterdam

Sessie 3 11.20-12.15 uur

Uitreiking Prijs Jonge Onderzoekers 1e Genomineerde voor de Prijs voor de Jonge Onderzoeker 2e Genomineerde voor de Prijs voor de Jonge Onderzoeker 3e Genomineerde voor de Prijs voor de Jonge Onderzoeker Aansluitend uitreiking Prijs voor de Jonge Onderzoeker beschikbaar gesteld door Pfizer.



Woensdag 6 november

09.45-11.10 uur

16

Woensdag 6 november

BRABANTZAAL

Sessie 4

13.30-15.00 uur

Interactief symposium: Cerebrale parese: nieuwe ontwikkelingen op het gebied van diagnostiek en behandeling Voorzitter: R. Jeroen Vermeulen, Amsterdam Sprekers: C.E. Erasmus, Nijmegen A. Buizer, Amsterdam

AUDITORIUM

Sessie 5

13.30-15.00 uur

Symposium: Geneesmiddeltherapie: het kan beter! Voorzitters: S.N. de Wildt, Rotterdam M. te Loo, Nijmegen Een beknopte inleiding op deze sessie treft u aan op pagina 14.

PARKZAAL

Sessie 6

13.30-15.00 uur

Tulips late breakers symposium met uitreiking van de Tweelingprijs voor publicaties (Maarten Kappelle) Voorzitter: L.J. Bont, Utrecht Ook van deze sessie vindt u op pagina 14 een beknopte inleiding.

ZAAL 80/81

Sessie 7

13.30-15.00 uur

Vrije voordrachten: Maag-, darm- en leverziekten Voorzitter: H.J. Verkade, Groningen

13.30-13.45 uur

Association between gastro esophageal reflux and pathologic apneas in infants: a systematic review M.J. Smits

13.45-14.00 uur

Cholestasis in infants with cystic fibrosis in the era of newborn screening L. Leeuwen

14.00-14.15 uur

IBD-unclassified op de kinderleeftijd; een gecompliceerde diagnose D.A. Winter

14.15-14.30 uur

IS-pro microbiota profiling in children with functional constipation E.F.J. de Groot

14.30-14.45 uur

Ontwenning van sondevoeding bij jonge kinderen door hongerprovocatie: een gerandomiseerd en gecontroleerd cross-over-onderzoek A. Kindermann

14.45-15.00 uur

Antegrade colon enemas: consensus ontbreekt S. Kuizenga-Wessel

BARONIEZAAL

Sessie 8

13.30-15.00 uur

Vrije voordrachten: Genetische aandoeningen, van diagnostiek tot therapie Voorzitter: E. Rubio, Maastricht

13.30-13.45 uur

Groei bij personen met het Kabuki syndroom C.T.R.M. Stumpel



13.45-14.00 uur

Het effect van simvastatine op cognitie en dagelijks leven van kinderen met neurofibromatose type 1: een gerandomiseerde, placebo-gecontroleerde studie T. van der Vaart

14.00-14.15 uur

The Caribbean cardio genetic study: Identificatie van nieuwe genen betrokken bij het ontstaan van aangeboren hartafwijkingen m.b.v next generation sequencing. S.M. Lo-A-Njoe

14.15-14.30 uur

Hepatic nuclear factor-1ß (HNF-1ß) mutaties: klinische presentatie en fenotype M.E. van Albada

14.30-14.45 uur

Een systematische review over screening naar de ziekte van Fabry: prevalentie van individuen met een genetische variatie van onduidelijke betekenis L. van der Tol

14.45-15.00 uur

Het syndroom van Down als oorzaak van vals-positieve neonatale hielprikscreening voor severe combined immunodeficiency (SCID) en X-linked agammaglobulinemie (XLA) R.H.J. Verstegen

DIEZEHAL

Sessie 9

13.30-15.00

Postersessie: Algemene kindergeneeskunde Voorzitters: J. Frenkel, Utrecht H.A. Moll, Rotterdam

17

De posters worden gedurende het gehele congres getoond op posterborden in de Diezehal. De auteurs geven een korte PowerPointpresentatie van maximaal drie dia’s over hun onderzoek Aansluitend is er gelegenheid tot het stellen van vragen. P1 Kruisbesmetting bij kinderen met bronchiolitis en de rol van cohortisolatie J.F. Bakker P2 IJzerstatus bij kinderen geboren na een zwangerschapsduur van 32 tot 37 weken L. Uijterschout P3 Een neonatale flowchart in het MTS: noodzakelijk of niet? J. Zachariasse P4 Child abuse inventory at emergency rooms J.S. Sittig

P6 Intoxicaties en corpora aliena op de pediatrische spoedeisende hulp: levensbedreigende aandoeningen L.J. Breunis P7 Rol van dientamoebe fragilis infectie bij chronische buikpijn bij kinderen B.M. de Jong P8 A multinational study to compare prevalence of eczema in the first year of life E. Draaisma



Woensdag 6 november

P5 Organisatie en training van de acute opvang van kritisch zieke kinderen in algemene ziekenhuizen in Nederland S.J.L. Martens

18

Woensdag 6 november

BRABANTZAAL

Sessie 10

15.30-17.00 uur

Interactief symposium: Onverklaarde koorts. Hoe verder? Voorzitters: E. Legger, Utrecht W. Armbrust, Groningen Sprekers: J. van Montfrans, Utrecht R. Tamminga, Groningen J. Frenkel, Utrecht

AUDITORIUM

Sessie 11

15.30-17.00 uur

Vrije voordrachten: Perinatologie Inleider: S.P. Verloove- Vanhorick Voorzitter: A. van Heijst, Nijmegen

15.30-16.00 uur

Perinatologie S.P. Verloove- Vanhorick

16.00-16.15 uur

Neonatale geboortegewichtcurven: ‘beschrijving’ versus ‘norm’ L. Hoftiezer

16.15-16.30 uur

Prenatale counseling bij extreme vroeggeboorte in Nederland: inventarisatie onder perinatologen en neonatologen van zowel huidige praktijk als ideale counseling R. Geurtzen

16.30-16.45 uur

Risicofactoren voor ontwenningsverschijnselen bij pasgeborenen blootgesteld aan antidepressiva tijdens de zwangerschap N. Kieviet

16.45-17.00 uur

Het gebruik van maagzuurremmers tijdens de zwangerschap en het risico op atopische aandoeningen bij kinderen: een cohort studie B. Mulder

PARKZAAL

Sessie 12

15.30-17.00 uur

Symposium: Het herkennen van ontwikkelingsproblemen bij kinderen met een syndroom zonder evidente verstandelijke beperking Voorzitter: B. Flapper, Groningen Sprekers: C. van Ravenswaaij-Arts, Groningen I. van Balkom, Groningen H. Swelheim, Groningen

ZAAL 80/81

Sessie 13

15.30-17.00 uur

Meet the expert DSD Reanimatie

15.30-16.15 uur

Disorders of sexdevelopment (DSD) B. Otten, Nijmegen

16.15-17.00 uur

Reanimatie T. Antonius, Nijmegen Meer informatie over Barto Otten en Tim Antonius en hun onderwerpen vindt u op pagina 7 van dit Congresmagazine.



19

BARONIEZAAL

Sessie 14

15.30-17.00 uur

Vrije voordrachten: Lessen uit cohortstudies Inleider: J.C. de Jongste, Rotterdam Voorzitters: M. Houben, Utrecht A.J. van der Heijden, Rotterdam

15.30-16.00 uur

Generation R: wat de kinderarts in 10 jaar kan opsteken van 10.000 wordende Jantjes J.C. de Jongste

16.00-16.15 uur

Genetic and environmental factors in associations between infant growth and adult cardiometabolic risk profile in twins R.N.H. Touwslager

16.15-16.30 uur

Invloed van geboortegewicht en groei op conditie en spierkracht op 8-jarige leeftijd – de ABCD-studie A.W. van Deutekom

16.30-16.45 uur

Incidentie en behandeling van kinderen met een maligne ponsglioom in Nederland: resultaten van een nationale retrospectieve cohortstudie S.E.M. Veldhuijzen van Zanten

16.45-17.00 uur

The young coeliacs of the preventCD study - A prospective cohort at high-risk for coeliac disease S.L. Vriezinga

DIEZEHAL

Sessie 15

15.30-17.00 uur

Postersessie: De korte- en langetermijn Voorzitter: A. van Heijst, Nijmegen De posters worden gedurende het gehele congres getoond op posterborden in de Diezehal. De auteurs geven een korte PowerPointpresentatie van maximaal drie dia’s over hun onderzoek Aansluitend is er gelegenheid tot het stellen van vragen. P9 Incidentie van heupafwijkingen bij kinderen met het syndroom van Down; klinisch en röntgenonderzoek E.D.M. Rouers P10 Motorische ontwikkeling van kinderen na een humaan enterovirus of parechovirus centraal zenuwstelsel infectie: een prospectieve multicenter cohort studie S.C.M. de Crom P11 Afwijkingen in het neurale taalproductie netwerk in patiënten met klassieke galactosemie I. Timmers

P13 Kanker en/of mortaliteit bij kinderen met een chronische darmontsteking L. de Ridder P14 Incidentie en voorspellers van acuut nierfalen na allogene HSCT L.C. de Bock P15 Immunologische screening bij diagnose van diabetes mellitus in Nederland van 1994-2012: eerste resultaten van de landelijk registratie kinderdiabetes J.J. Schermer-Rotte P16 Diagnostische waarde van schedelechografie en cerebrale MRI bij neonaten met een congenitale cytomegalievirus infectie N. Oosterom



Woensdag 6 november

P12 Cognitieve en motorische ontwikkeling op 2-jarige leeftijd van prematuur geboren kinderen met een postnataal verworven cytomegalievirus infectie J. Nijman

Gezondheid is al vroeg kwetsbaar AstraZeneca wenst u een zinvol en inspirerend 35ste Congres Kindergeneeskunde toe

AstraZeneca spant zich wereldwijd in om de gezondheid van jongeren in achterstandssituaties te verbeteren. Meer informatie daarover op: astrazeneca.nl/verantwoordelijkheid


21

Steun aan onderzoek naar de ontwikkeling van het brein op jonge leeftijd De Ter Meulen Fonds-sessie staat dit congres geheel in het teken van het toenemende belang van de neurobiologie in de diagnostiek van kinderpsychiatrische aandoeningen. Dankzij moderne MRI-technieken is het mogelijk geworden om zeer gedetailleerd naar de hersenen te kijken. Dat levert veel nieuwe neurobiologische kennis op over het jonge brein in ontwikkeling. Hersenonderzoeker Sarah Durston gaat dit congres in op de vraag hoe je de verschillen in de neurobiologie en ook in de neuropsychologie tussen verschillende kinderen kunt inzetten om tot een betere, meer biologische diagnostiek te komen. “Van oudsher vallen kinderen met een medisch én een psychiatrisch probleem tussen wal en schip. Vaak zitten die kinderen bij een psychiater die niet genoeg weet van het medische probleem of bij een kinderarts die niet genoeg weet van de psychiatrie. Terwijl die twee niet onafhankelijk zijn van elkaar.” Durston heeft de indruk dat de kinderarts en de kinderpsychiater beter met elkaar kunnen samenwerken in het behandelen van kinderen. De dankzij MRI-onderzoek geaccumuleerde kennis van de neurobiologie kan daarbij goed van pas komen, mits de kinderarts deze een belangrijker plek gaat geven in de diagnostiek en behandeling van kinderpsychiatrische aandoeningen zoals ADHD, ADD en autisme. De aansluiting tussen kindergeneeskunde en kinderpsychiatrie komt hierdoor potentieel dichterbij.

Sarah Durston: “Van oudsher vallen kinderen met een medisch én een psychiatrisch probleem tussen de wal en het schip.”

Mishandeling of verwaarlozing

Kathleen Thomas:“We begrijpen steeds beter hoe individuele verschillen in de neurobiologie sommige kinderen kunnen behoeden voor ontregelende ervaringen.”

De Ter Meulen Fonds-sessie (sessie 17) vindt plaats op donderdag 7 november 08.30 – 10.00 uur.




Durston gebruikte het stipendium van het Ter Meulen Fonds in 2000 voor onderzoek aan het Sackler institute for developmental psychobiology in New York. Daar werkte ze samen met Kathleen Thomas, die zij als gastspreker heeft uitgenodigd voor deze sessie op het congres. Thomas presenteert deze sessie haar onderzoek naar de ontwikkeling van kinderen die in hun vroege jeugd slachtoffer werden van mishandeling of verwaarlozing, daardoor in een weeshuis terechtkwamen en vervolgens werden geadopteerd door gezinnen die juist wel goed gemotiveerd zijn en die wel de hulpmiddelen in huis hebben om hen een optimale omgeving te bieden. Deze kinderen lopen een groter risico om vanaf hun puberteit psychologische afwijkingen te ontwikkelen zoals leerproblemen, ADD en angst. Het onderzoek van Thomas bestudeert gedrag- en hersenfunctie in deze populatie en adresseert waarom sommige kinderen met deze verwaarlozing uit het vroege leven deze afwijkingen eerder ontwikkelen dan anderen. Specifiek één gentype, de BDNF val66met polymorphism, lijkt van invloed te zijn op de impact van die ervaringen uit de vroege jeugd. Thomas: “We begrijpen steeds beter hoe zulke individuele verschillen in de neurobiologie sommige kinderen kunnen behoeden voor deze ontregelende ervaringen. Het inzicht in de werking van de relatie tussen neurobiologie en ervaring helpt ons om afwijkingen later te voorspellen en hopelijk zelfs om te voorkomen dat ze überhaupt nog optreden. Deze kennis kan voor de kinderarts instrumenteel zijn in diagnose en klinische behandeling van kinderpsychiatrische aandoeningen.

22

Moreel beraad voor en door de kinderarts

ethiek en recht

Kinderartsen hebben dagelijks met ethische en juridische dilemma’s te maken. Dat constateerde de commissie Kinderarts, ethiek en recht naar aanleiding van de vele reacties op een artikel dat in maart in de Nieuwsbrief van de NVK verscheen. Martine de Vries, als kinderarts, fellow kinderendocrinologie en ethicus verbonden aan het LUMC, is voorzitter van die NVK-commissie die vanaf 2008 bestaat. De Vries noemt als voorbeelden van dilemma’s starten of staken van medisch handelen, zeggenschap van ouders over medische besluiten als kinderen minderjarig zijn, het recent actuele vraagstuk rondom vaccinaties en godsdienst en tuchtklachten. De commissie wil weten waar kinderartsen in hun praktijk tegenaan lopen. Tijdens het congres zullen studenten daarom korte interviews houden met congresgangers. Vervolgens

worden de uitkomsten in het symposium Ethiek en recht interactief gedeeld met de deelnemers. Het geheel zal dienen als input voor nieuwe plannen van de commissie. Eén voornemen is het inrichten van een FAQwebsite. Het tweede deel van het symposium richt zich op uitleg van een stappenplan waarmee kinderartsen ethische dilemma´s kunnen benaderen. De Vries licht toe: ”Wat doe je als kinderarts als je een ethisch dilemma ervaart? Ken je alle feiten? Welke spelers zijn er bij betrokken? Het is belangrijk om het probleem te ontrafelen en argumenten te wegen. Veel ethische problemen zijn te herleiden tot communicatie-storingen. Met concrete casus zullen we het stappenplan verduidelijken. Ik reken op levendige discussies.”

De sessie over ethiek en recht in de kindergeneeskunde vindt plaats op donderdag 7 november 10.30 – 12.00 uur (sessie 18).

Speed date NIEUW OP HET CONGRES: speeddaten! Hoe kom je als ouderejaars AIOS of als jonge kinderarts die net klaar is met zijn opleiding op het drukke NVK-congres met een inspirerend kinderarts in contact? Melanie Hagleitner en Annelies van der Hulst, afgevaardigden namens de Junior Afdeling (JA), kregen de commissie Wetenschappelijke vergaderingen achter hun plan om op het congres een speed date te organiseren. Het idee van deze speed date is dat twaalf kinderartsen afkomstig uit verschillende disciplines steeds vijf minuten met geïnteresseerde AIOS of jonge kinderartsen spreken. Gedurende een uur kunnen zo zestig deelnemers aan de beurt komen.

speed date

Van der Hulst, zelf AIOS in het Haagse Juliana Kinderziekenhuis, licht toe: “Misschien heb je belangstelling voor een bepaald vakgebied en wil je aftasten of het iets voor je is. Of je wil jezelf met een pitch bij iemand op de kaart zetten. Wellicht heb je prangende vragen over de combinatie van werk en privé. We proberen een zo divers mogelijk gezelschap van inspirerende sprekers te selecteren. Vanuit de landelijke clusters van de JA hebben AIOS suggesties aangedragen. Kinderartsen Rob Pieters, Paul Brand, Jos Draaisma, Birgit Levelink en Nynke Doornebal hebben al toegezegd mee te doen.

Vijf minuten spreektijd met een gelouterde collega. © Duskbabe | Dreamstime.com

Ons doel is om de sprekers en vragenstellers te gaan matchen, zodat iedereen binnen zijn top drie gesprekken kan voeren. Dat hangt van de respons af. Het is de eerste keer dat de NVK een programmaonderdeel op deze manier invult en het is spannend of het idee aanslaat.”

Speeddaten doe je tijdens sessie 33 op donderdag 7 november van 15.00 tot 16.00 uur.



Voorlopig programma donderdag 7 november:

23

Ontbijtsessie: Ook dit jaar organiseert het bedrijfsleven van 07.30 tot 08.15uur de zogeheten Ontbijtsessie. Op deze donderdagochtend gaat dat over Nieuwe inzichten rondom viral induced wheezing versus multiple trigger wheezing – GlaxoSmithKline BV (sessie 16)

Speed date: Ook nieuw op het Congres is de Speed date (sessie 33). Twaalf ervaren collega’s staan ter beschikking van de jongere kinderartsen. In vijf minuten mag de jongere collega alle denkbare vragen afvuren op een oudere mede-kinderarts. Meer over dit onderwerp treft u aan op pagina 22 van dit Congresmagazine.

Lunchsessie: Nieuw dit jaar is de Luchsessie. Voor de eerste maal verzorgd door Nutricia (sessie 23). Houd www.nutriciavoor professionals.nl in de gaten voor het onderwerp en de sprekers.

Sociaal programma: De ochtendloop start om 07.00 uur. De loop is over vijf kilometer. De NVK doneert voor elke deelnemer €50 aan stichting Tante Lenie. Meer informatie over dit goede doel vindt u op pagina 6. Na afloop van een dag confereren is er een aperitief in de Kempenhal (17.00–19.00uur). Aansluitend bent u van harte welkom bij het buffetdiner in de Brabantzaal met een ongetwijfeld wederom spraakmakend optreden van het Concilium Paediatricum Hilaricum. Vervolgens muziek van de band Round about now.

Meet the expert: Paul Brand en Maarten Lequin staan vandaag geprogrammeerd in sessie 27 in de Zaal 80/81 13.30 – 15.00 uur. Brand spreekt over longfunctie, Lequin is specialist op het gebied van Neuroradiologie. Een korte introductie van Brand en Lequin treft u aan op pagina 7 van dit Congresmagazine.

Sessie 16

07.30-08.15 uur

Ontbijtsessie: Nieuwe inzichten rondom viral induced wheezing versus multiple trigger wheezing Voorzitters: H. Brackel, Eindhoven G. Koppelman, Groningen Sprekers: A. van der Gugten, Utrecht O. Savenije, Groningen Georganiseerd door GlaxoSmithKline B.V.*

BRABANTZAAL

Sessie 17

08.30-10.00 uur

Ter Meulen Fonds-symposium: Influences on brain development Voorzitter: L. Sanders, Utrecht Op pagina 21 van dit Congresmagazine treft u aanvullende informatie aan over de Ter Meulen Fonds-sessie met foto’s van beide sprekers.

08.30-09.15 uur

Influence of early life experience on brain and psychological development K. Thomas, New York

09.15-10.00 uur

Heterogeneity in the biology of developmental disorders S. Durston, Utrecht

BRABANT ZAAL

Sessie 18 Simultane bijeenkomsten

10.30-12.00 uur

Interactief symposium: Moreel beraad voor en door de kinderarts Voorzitters: M.C. de Vries, Leiden D.P. Engberts, Leiden Sprekers: A.A.E. Verhagen, Groningen M.J.I.J. Albers, Tilburg W.P. de Boode, Nijmegen J. van Goudoever, Amsterdam M.A.H.B.M. van der Hoeven, Maastricht W. G. Leeuwenburgh-Pronk, Capelle aan de IJssel (zie verder op pagina 24)





BARONIEZAAL

A.Y.N. Schouten-van Meeteren, Amsterdam A. Wiegman, Amsterdam Inleidende en aanvullende informatie over dit onderwerp staat op pagina 22 van dit Congresmagazine.

24


AUDITORIUM

Sessie 19

10.30-12.00 uur

Symposium: Hypertensie bij kinderen: een groeiend probleem Voorzitter: J.W. Groothoff, Amsterdam Sprekers: A. Bokenkamp, Amsterdam M. Cornelissen, Nijmegen E.M. Dorresteijn, Rotterdam J. Kist, Den Haag

PARKZAAL

Sessie 20

10.30-12.00 uur

Vrije voordrachten: Schijnwerpers op spoed Voorzitters: J. Draaisma, Nijmegen C. Obihara, Tilburg

10.30-10.45 uur

Het Manchester triage systeem onderschat de urgentie van kinderen met een chronische ziekte die de spoedeisende hulp bezoeken met infectieuze symptomen N. Seiger

10.45-11.00 uur

Impact van een diagnostische beslisregel voor kinderen met koorts en risico op ernstige bacteriële infecties E. Kerkhof

11.00-11.15 uur

Anafylaxie bij kinderen van 0-18 jaar: Kansen voor verbetering A.M. Blauw-Kol

11.15-11.30 uur

Vroege rehydratie met behulp van klinische beslisondersteuning door verpleegkundigen op de spoedeisende hulp bij jonge kinderen met acute gastro-enteritis: een randomised controlled trial D.H.F. Geurts

11.30-11.45 uur

Outcome van langdurige reanimatie bij kinderen met onderkoeling na verdrinking in Nederland van 1993-2012 J.K.W. Kieboom

11.45-12.00 uur

Serious games for pediatricians L.M. van Loon

ZAAL 80/81

Sessie 21

10.30-12.00 uur

Vrije voordrachten: Diagnostiek in al zijn facetten Voorzitters: M.M.J. van der Vorst, Nieuwegein P. Merkus, Nijmegen

10.30-10.45 uur

Interpretatie van ijzerstatus parameters L. Uijterschout

10.45-11.00 uur

Effectieve stralingsdosis in 3D-rotatie angiografie bij kinderen M. Peters

11.00-11.15 uur

Evaluatie van de waarde van aanvullend onderzoek voorafgaand en tijdens de behandeling van infantiele hemangiomen met beta-blokkers F.A.E. Vlasveld



Hoofdhaar cortisol, als maat voor chronische cortisol blootstelling, is verhoogd in obese kinderen B.M. Kok

11.30-11.45 uur

Geïnduceerd sputum als diagnostisch middel bij vermoeden van een lageluchtweginfectie I.Y. Bart

11.45-12.00 uur

Draagt meting van rAra h2 sensibilisering bij aan de diagnose van pinda-allergie bij kinderen? L.S. van den Wijngaart

BARONIEZAAL

Sessie 22

10.30-12.00 uur

Vrije voordrachten: Over hormonen Voorzitters: W. Oostdijk, Leiden

10.30-10.45 uur

Pubertal height gain and adult height in growth hormone treated short children born small for gestational age S. Renes

10.45-11.00 uur

Eight years of growth hormone treatment in children with prader-willi syndrome: Maintaining the positive effects N.E. Bakker

11.00-11.15 uur

Reproduceerbaarheid en nut van de 0,25 mg dexamethason suppressie test als marker voor corticosteroïd gevoeligheid bij kinderen met astma L. van Leeuwen

11.15-11.30 uur

Prolactine gerelateerde bijwerkingen van antipsychotica bij jongens met een autisme spectrum stoornis Y. Roke

11.30-11.45 uur

Haar cortisol, een nieuwe tool voor het opsporen van chronische hydrocortison overdosering in kinderen met bijnierinsufficiëntie J. Vliegenthart

11.45-12.00 uur

Glykemische profielen van kinderen met overgewicht en obesitas onder normale leefomstandigheden gemeten met continue subcutane glucosemeting J.M. Rijks

BARONIEZAAL

Sessie 23

12.15-13.15 uur

Lunchsessie: Houd www.nutriciavoorprofessionals.nl in de gaten voor het onderwerp en de sprekers. Georganiseerd door Nutricia*

BRABANTZAAL

Sessie 24

13.30-15.00 uur

Interactief symposium: Raakvlakken in de pulmo/allergologie Voorzitters: T. Hendriks, Eindhoven H. Hendriks, Almere Sprekers: G. van der Meulen, Groningen M. Stadermann, Utrecht E.J. van der Griendt, Almere J.C. de Jongste, Rotterdam




25


11.15-11.30 uur

26


AUDITORIUM

Sessie 25

13.30-15.00 uur

JA-symposium: Een kijkje in de wereld van de puber Voorzitter: C.L. Siersma, Groningen Sprekers: J. Schilperoort, Amsterdam I.J. Broeks, Deventer

PARKZAAL

Sessie 26

13.30-15.00 uur

Vrije voordrachten: Neonatologie, monitoring en behandeling Voorzitter: L. Zimmermann, Maastricht

13.30-13.43 uur

Behandeling van pijn bij pasgeborenen: Paracetamol rectale versus intraveneuze toediening, een gerandomiseerd open onderzoek A.R.C. Laarman

13.43-13.56 uur

Cardio-respiratoire monitoring met behulp van transcutane elektromyografie van het diafragma bij premature neonaten J.V.S. Kraaijenga

13.56-14.08 uur

Een lage cerebrale en splanchnische weefsel zuurstofsaturatie bij prematuren met een (vermoedelijke) necrotiserende enterocolitis voorspelt een ernstig ziektebeloop T.E. Schat

14.08-14.20 uur`

Effecten van extubatie en buikligging op het eind-expiratoir longvolume bij premature neonaten P.S. van der Burg

14.20-14.34 uur

Acute neonatal anemia, MRI-findings and neurodevelopmental outcome at 2 years I.A. Zonnenberg

14.34-14.47 uur

Neonatale MRI is voorspellend voor reorganisatie van de corticospinale banen N.E. van der Aa

14.47-15.00 uur

Minimal invasive surfactant therapy: cui bono? S.M. de Tollenaer

ZAAL 80/81

Sessie 27

13.30-15.00 uur

Meet the expert: Longfunctie Neuroradiologie

13.30-14.15 uur

Longfunctie P. Brand, Zwolle

14.15-15.00 uur

Neuroradiologie M. Lequin, Rotterdam Meer informatie over Paul Brand en Maarten Lequin en hun onderwerpen vindt u op pagina 7 van dit Congresmagazine.

BARONIEZAAL

Sessie 28

14.00-14.45 uur

Symposium: Het kind met koorts op de spoedeisende hulp: do’s en dont’s Voorzitter: R. Oostenbrink, Rotterdam J. Frenkel, Utrecht Sprekers: T. Wolfs, Utrecht A. van Wermeskerken, Almere



BENELUXZAAL

Sessie 29

13.30-15.00 uur

Postersessie: Obesitas in actie Voorzitters: A.A.E.M. van Alphen, Nijmegen M. Breukels, Helmond

27

De posters worden gedurende het gehele congres getoond op posterborden in de Diezehal. De auteurs geven een korte PowerPointpresentatie van maximaal drie dia’s over hun onderzoek Aansluitend is er gelegenheid tot het stellen van vragen. P17 Breastfeeding and childhood obesity: the role of leptin A.M.V. Evelein P18 In vitro functie analyse van een nieuwe melanocortine-4-receptor gen mutatie die tot het klinisch beeld leidt van ernstige obesitas E. Bouw P19 Effectiviteit van behandelprogramma’s voor jonge kinderen met overgewicht of obesitas: systematische review en meta-analyse E. van Hoek P20 Aan Tafel! Een nieuw behandelprogramma voor jonge kinderen met overgewicht, voorlopige resultaten evaluatie E. van Hoek P21 Paediatric bariatric surgery: a retrospective analysis G.F. Paulus P22 Bariatrische chirurgie bij kinderen: eerste resultaten van de BASIC-trial G.F. Paulus P23 Risico op galstenen tijdens een leefstijlinterventie programma voor obesitas A. Heida P24 Metabolic and vascular consequences of adipose tissue in young children A.M.V. Evelein

Sessie 30

15.00-16.00 uur

Symposium: BPD, richtlijn in de praktijk Voorzitter: A. van Kaam, Amsterdam Sprekers: W. Onland, Amsterdam M. van den Loo, Amsterdam A. Sprij, Den Haag E. Vrijlandt, Groningen

AUDITORIUM

Sessie 31

15.00-16.00 uur

Hot Topics: Neonatologie en Solide tumoren Op pagina 8 van dit Congresmagazine lichten Van Kaam en Tytgat hun onderwerp nader toe.

15.00-15.30 uur

Neonatologie A. van Kaam, Amsterdam Solide tumoren G.A.M. Tytgat, Amsterdam

15.30-16.00 uur




BRABANTZAAL

28

PARKZAAL

Sessie 32

15.00-16.00 uur

Symposium: Diagnostiek, behandeling en preventie van neonatale lijntrombose: een consensus Voorzitter: D. Liem, Nijmegen Sprekers: R. van der Palen, Amsterdam E. Lopriore, Leiden A. Chan, Hamilton, Canada H. van Ommen, Amsterdam

ZAAL 80/81

Sessie 33

15.00-16.00 uur

Speed date Meer over de sessie met deze spannende titel vindt u op pagina 22 van dit Congresmagazine.

BARONIEZAAL

Sessie 34

15.00-16.00 uur

Symposium: Downsyndroom – infecties en afweer Voorzitters: E. de Vries, Den Bosch L.A. Bok, Eindhoven Sprekers: D. van Beek, Utrecht R. Verstegen, Den Bosch M. Kusters, Den Bosch C. Broers, Amsterdam

ZAAL 80/81

Sessie 35

16.30-18.30 uur

Ledenvergadering

donderdag 7 november CONGRESMAGAZINE 2013 NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KINDERGENEESKUNDE


Technische, ethische en klinische aspecten

29


De neiging bestaat om het hele genoom te onderzoeken, maar dat levert extreem veel data op. Willen we dat allemaal wel weten? En is er een recht om NIET te weten? © Duskbabe | Dreamstime.com

Next-generation sequencing (NGS) is een nieuwe techniek, waarmee de DNA-volgorde van in essentie alle genen van het genoom van een patiënt in korte tijd en relatief goedkoop te bepalen is. De NGStechniek is erop gericht om een klinisch, niet te verklaren beeld, te duiden.

Extreem veel data

Prof. dr Joris Veltman, hoogleraar Translational genomics aan de Radboud Universiteit, legt uit hoe NGS werkt en wat de beperkingen zijn. Hij publiceerde onlangs in The New England Journal of Medicine over een onderzoek over het toepassen van NGS

bij kinderen met mentale retardatie. Met het voortschrijden van de technische ontwikkelingen neemt het opslagprobleem van de data wellicht af, maar elk gen afzonderlijk bekijken is fysiek nauwelijks mogelijk. Er moeten derhalve keuzes voor filtering gemaakt worden, met de kans afwijkingen te missen. Hoe zal deze filtering uitpakken voor de praktijk? In het tweede, interactieve, gedeelte bespreekt dr Annelien Bredenoord, assistent professor Medische ethiek aan het UMC Utrecht, welke resultaten teruggekoppeld moeten of mogen worden aan ouders en kinderen. Over het algemeen geldt dat ouders opgelucht zijn als ze een verklaring hebben voor een medische aandoening. Nu wordt vooral op sommige genen getest. Met NGS zal de neiging zijn het hele genoom te onderzoeken, maar dat levert extreem veel data op met soms een niet relevante en ongewenste ‘bijvangst’: van onzekere uitslagen tot afwijkingen die in de toekomst tot ziekte zullen leiden. Welke resultaten willen kinderartsen terugkoppelen? Heeft een kind een al dan niet toekomstig recht om niet te weten? Vervolgens zal prof. dr Nine Knoers, hoogleraar Klinische genetica aan het UMC Utrecht, ingaan op hoe kinderartsen kunnen omspringen met NGS in de kliniek. Wat betekenen de verschillende opties voor de praktijk van de klinisch geneticus, de kinderarts, de patiënt en de ouders? Een kinderarts kan toetsing van genen rechtstreeks aanvragen. Vinden klinisch genetici dat alle informatie naar kinderartsen en huisartsen moet? Ook in dit deel van het symposium is er veel gelegenheid tot discussie.

Next generation sequencing is het onderwerp van sessie 41 (vrijdag 8 november 09.30 – 11.00 uur).




Nu al worden whole exome sequencing en whole genome sequencing ingezet in de pediatrische praktijk, om de genetische oorzaak van bijvoorbeeld verstandelijke beperking, groeistoornissen en cardiomyopathieën te ontrafelen. De verwachting is dat NGS op korte termijn standaard zal worden in de genetische diagnostiek en op deze manier zal doordringen in de dagelijkse praktijk van iedere kinderarts, zoals nu al vaak gebeurt met SNP-Arraydiagnostiek. Om die reden is het van belang dat kinderartsen kennis hebben van NGS, om in de toekomst uitslagen goed te interpreteren en ouders op een verantwoorde manier te counselen. Dit symposium over NGS zal daarom aandacht besteden aan de technische, ethische en klinische aspecten. Hoe werkt NGS? Wat is mogelijk met deze nieuwe techniek en wat niet? Hoe ga je om met uitslagen? Dr. Martine de Vries, als kinderarts, fellow kinderendocrinologie en medisch ethicus verbonden aan het LUMC, is voorzitter van dit symposium. Ze is blij dé drie deskundigen op dit gebied in Nederland bereid gevonden te hebben een voordracht te houden.

30

Medische beslissingen rond het levenseinde bij pasgeborenen met zeer ernstige afwijkingen

ethiek en recht

Dit symposium is gebaseerd op het KNMG-standpunt Medische beslissingen rond het levenseinde bij pasgeborenen met zeer ernstige afwijkingen, dat op 12 juni van dit jaar werd gepubliceerd. Dit document wil artsen handvatten geven hoe te handelen wanneer bij een baby met een zeer ernstige aandoening behandeling niet langer geïndiceerd is. Daarint wordt ook aangegeven wanneer melding aan de centrale deskundigencommissie dient te geschieden, zodat toetsing kan plaatsvinden. Het standpunt poogt zo duidelijkheid te scheppen hoe te handelen in deze zware situatie van levensbeëindigend handelen. Het standpunt is het resultaat van een door de KNMG in 2010 ingestelde commissie onder voorzitterschap van Dick Willems, die bestond uit kinderartsen, ethici, juristen en verpleegkundigen. Sprekers tijdens dit symposium waren allen lid van deze commissie.

Tijdens dit symposium zal Willem Fetter, hoogleraar Neonatologie VUmc, de dilemma’s schetsen die ten grondslag liggen aan de medische beslissingen rond het levenseinde bij pasgeborenen met zeer ernstige afwijkingen. Dick Willems, arts en hoogleraar medische ethiek AMC/UvA, zal ingaan op het vraagstuk wanneer er geen rechtvaardiging meer is voor levensverlengende behandeling. Eduard Verhagen, kinderarts UMC Groningen, gaat in op gaspen en hoe een langdurig stervensproces lijden kan veroorzaken. Ten slotte zal Aart Hendriks, hoogleraar Gezondheidsrecht aan de Universiteit Leiden en beleidscoördinator Gezondheidsrecht KNMG ingaan op goed hulpverlenerschap en het toedienen van spierverslappers in de stervensfase van pasgeborenen.

Deze sessie (sessie 47) onder voorzitterschap van Willem Fetter vindt plaats op vrijdag 8 november 11.30 – 13.00 uur

Slotsessie:

Eerlijk duurt het langst

fraude

In het Nederlandse onderzoek in de geneeskunde komt fraude voor. De recente zaak omtrent Stapel is daar een voorbeeld van. Hoe ga je als (jonge) onderzoeker met fraude om? De door Tulips georganiseerde slotsessie van het congres heeft als titel Eerlijk duurt het langst. Het bestuur van Tulips hoefde niet lang na te denken over het thema. Uit recent onderzoek – uitgevoerd voor Tulips – blijkt dat ook in de kindergeneeskunde fraude de gemoederen bezighoudt. De uitkomsten van dit onderzoek zullen in de slotsessie dan ook aan de orde komen. Dr Maroeska te Loo, die met dr Louis Bont en dr Annemarie van Rossum het bestuur van Tulips vormt, stelt zich een levendige uitwisseling voor over hoe kinderartsen-onderzoekers met fraude om kunnen gaan. Fraude is er immers in allerlei vormen. Het kan een bedreiging worden voor je toekomst als onderzoeker. Wat doe je als je er alleen voor staat? Heb je de moed om fraude te melden? Trek je een publicatie in bij de ontdekking dat je analyse gebaseerd is op verkeerde data? De kwaliteit van onderzoek staat of valt met integriteit. Al deze aspecten komen aan bod waarbij ‘integriteit’ ook vanuit klinisch perspectief zal worden belicht. Deskundigen zullen de discussie vanuit verschillende invalshoeken inleiden.”

Kwaliteit van onderzoek staat of valt met integriteit. © Stanislav Tiplyashin | Dreamstime.com

De laatste sessie van het congres (sessie 49) is uiteraard op vrijdag 8 november van 14.00 tot 16.00 uur.



Voorlopig programma vrijdag 8 november: Ontbijtsessie: Ook dit jaar organiseert het bedrijfsleven van 07.30 tot 08.15 uur de zogeheten Ontbijtsessies; Het onderwerp van deze Ontbijtsessie: Pneumokokken- en rotavirusinfecties: de impact van vaccinatie – GlaxoSmithKline BV (sessie 36) Meet the expert: Caroline Siersma staat vandaag geprogrammeerd in sessie 46 in de Zaal 80/81 11.30 – 13.00 uur. Zij

31 spreekt over kindercardiologie. Een korte introductie van Siersma treft u aan op pagina 7 van dit Congresmagazine. Sociaal programma: We sluiten het congres 2013 af onder het genot van een hapje en een drankje in de Limburgfoyer (vanaf 16.00 uur).

Sessie 36

07.30-08.15 uur

Ontbijtsessie: Pneumokokken- en rotavirusinfecties: de impact van vaccinatie Inleiders: M.R. van den Bergh P. Bruijning-Verhagen, Utrecht Georganiseerd door GlaxoSmithKline B.V.*

BRABANTZAAL

Sessie 37

08.30-09.30 uur

Keynote speaker: Influenza A. Osterhaus, Rotterdam

BRABANTZAAL

Sessie 38

09.30-11.00 uur

Interactieve sessie: Chronische buikpijn: nieuwe inzichten, beter resultaat Voorzitter: C. Gijsbers, Den Haag Sprekers: A. Vlieger, Nieuwegein J. Schweizer, Leiden

AUDITORIUM

Sessie 39

09.30-11.00 uur

Hot Topics: Endocrinologie; Lang en breed in het nieuws en Pediatrische infectieziekten en immunologie; Acute kindergeneeskunde Op pagina 8 van dit Congresmagazine lichten Van den Akker en Moll hun onderwerp nader toe.

09.30-10.15 uur

Lang en breed in het nieuws E. van den Akker, Rotterdam

10.15-11.00 uur

Acute Kindergeneeskunde H.A. Moll, Rotterdam

PARKZAAL

Sessie 40

09.30-11.00 uur

Symposium: Neonatale screening: nieuwe ontwikkelingen Voorzitter: H. Heymans, Amsterdam Sprekers: P. van Trotsenburg, Amsterdam J. Dankert, Arnhem H. Claahsen-van der Grinten, Nijmegen C. Oosterwijk, Soest




vrijdag 8 november

BARONIEZAAL

32

vrijdag 8 november

ZAAL 80/81

Sessie 41

09.30-11.00 uur

Symposium: Next generation sequencing: technische, ethische en klinische aspecten Voorzitters: M.C. de Vries, Leiden J. Veltman, Nijmegen A. Bredenoord, Utrecht N. Knoers, Utrecht Kijk voor een beknopte inleiding op dit onderwerp op pagina 29 van dit Congresmagazine.

BARONIEZAAL

Sessie 42

09.30-11.00 uur

Symposium: Familiare hypercholesterolemie – ernstig onderschat! Voorzitter: A. Wiegman, Amsterdam P.E. Jira, den Bosch E. van Pinxteren-Nagler, Leeuwarden J.A.M. Braamskamp, Amsterdam J.W. Groothoff, Amsterdam

BRABANTZAAL

Sessie 43

11.30-13.00 uur

Interactief symposium: Hypo- en hypernatriemie, alledaagse problemen Voorzitter: J.W. Groothoff, Amsterdam Sprekers: E.M. Dorresteijn, Rotterdam M. Cornelissen, Nijmegen M. Lilien, Utrecht

AUDITORIUM

Sessie 44

11.30-13.00 uur

Symposium: Is er een verband tussen anesthesie en neurologische ontwikkelingsstoornis? Voorzitters: M. Benders, Utrecht L.S. Smit, Rotterdam Sprekers: R.J. Vermeulen, Amsterdam H. IJsselstijn, Rotterdam C.J. Kalkman, Utrecht D. van der Werff, Utrecht E.M.W. Kooi, Groningen

PARKZAAL

Sessie 45

11.30-13.00 uur

Vrije voordrachten: Infecties in beeld: van microbioom naar vaccinatie Voorzitters: A.van Rossum, Rotterdam T. Wolfs, Utrecht

11.30-11.45 uur

Compositie en korte- en langetermijn stabiliteit van de intestinale microbiota van gezonde kinderen T.G.J. de Meij

11.45-12.00 uur

Invasieve bacteriële infecties versus malaria bij kinderen in Nanoro, Burkina Faso: diagnose bij opname, diagnostisch algoritme en voorspellende waarde van klinische en laboratoriumgegevens J. Maltha

12.00-12.15 uur

Acute respiratoire infecties in inheemse Venezolaanse kinderen zijn geassocieerd met voedingsstatus en streptococcus pneumoniae dragerschap L.M. Verhagen



12.15-12.30 uur

Impact van vier verschillende pneumokokkenvaccinatieschema’s op immuunrespons bij zuigelingen: optimale momenten van vaccineren belangrijker dan het aantal doses J. Spijkerman

12.30-12.45 uur

Maternale antilichamen en ernst van RSV-infecties bij zuigelingen I.M.L. Ahout

12.45-13.00 uur

Ontwikkeling van een multiplex PCR voor de diagnostiek van late onset sepsis bij prematuren: resultaten van de INFANT-studie M. van den Brand

ZAAL 80/81

Sessie 46

11.30-13.00 uur

Meet the Expert: Kindercardiologie

11.30-13.00 uur

Kindercardiologie C.L. Siersma, Groningen Meer informatie over Siersma en haar onderwerp vindt u op pagina 7 van dit Congresmagazine.

BARONIEZAAL

Sessie 47

11.30-13.00 uur

Symposium: Medische beslissingen rond het levenseinde bij pasgeborenen met zeer ernstige afwijkingen Voorzitter: W.P.F. Fetter, Amsterdam Sprekers: D.L. Willems, Amsterdam A.A.E. Verhagen, Groningen A.C. Hendriks, Utrecht Op pagina 30 van dit Congresmagazine lichten we dit onderwerp kort nader toe.

DIEZEHAL

Sessie 48

11.30-13.00 uur

Postersessie: Algemene kindergeneeskunde plus Voorzitters: M. Peters, Amsterdam N. van de Kar, Nijmegen

33

De posters worden gedurende het gehele congres getoond op posterborden in de Diezehal. De auteurs geven een korte PowerPointpresentatie van maximaal drie dia’s over hun onderzoek Aansluitend is er gelegenheid tot het stellen van vragen. P25 Oorzaken van problematisch astma bij kinderen W.J. Kreggemijer

P27 Mantoux test, interferon-γ release assay en X-thorax in inheemse Venezolaanse pediatrische contacten van volwassen tuberculose patiënten L.M. Verhagen P28 Afname incidentie late-onset sepsis op de NICU tot 0%: is dit haalbaar? A. van den Hoogen P29 Normale systolische en diastolische linker ventrikel functie in 27 onbehandelde kinderen met de ziekte van Fabry – Voorlopige resultaten L. van der Tol



vrijdag 8 november

P26 Peri-operatief verbruik van stollingsfactorconcentraten bij hemofilie patiënten; een retrospectieve observationale multi-center studie (Opti-clot studie) H.C.A.M. Hazendonk

P30 Mirtazapine in pregnancy and lactation – Data from a case series M. Smit

34

P31 De terugkoppeling van elektronische Patient reported outcomes in de zorg voor kinderen met totale parenterale voeding (TPV) thuis en hun ouders H.A. van Oers P32 Resistentiepatroon van kinderen met een helicobacter pylori infectie behandeld in een grote algemene pediatrische praktijk. Resultaten van een retrospectief onderzoek M. Groeneweg P33 Evaluatie leerdoelen sociale pediatrie in de opleiding tot kinderarts M. van den Heuvel BRABANTZAAL

Sessie 49

14.00-16.00 uur

Plenaire slotsessie: Eerlijk duurt het langst Voorzitter: volgt in het definitieve programma Een korte toelichting op de slotsessie treft u aan op pagina 30 van dit Congresmagazine.

LIMBURG FOYER 16.00 uur

Afsluitende borrel in Limburg Foyer

vrijdag 8 november CONGRESMAGAZINE 2013 NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KINDERGENEESKUNDE


35

Kom naar het

35 congres Kindergeneeskunde ste

woensdag o.a.

* Irwin Reiss en Ricardo Felberbaum: reproductive medicine and child health * Prijs voor Jonge onderzoekers * Tulips late breakers

donderdag o.a.

* Sarah Durston en Kathleen Thomas: influences on brain development * Moreel beraad voor de kinderarts * Speeddaten * Feestavond met cabaret

vrijdag o.a.

* Keynote speaker Ab Osterhaus: influenza * Medische beslissingen rond het levenseinde * Slotsymposium: eerlijk duurt het langst

We rekenen op uw komst!

Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde CONGRESMAGAZINE 2013 NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KINDERGENEESKUNDE


Januari 2012

Concerta verkorte productinformatie Productinformatie bij advertentie elders in dit blad

Referenties: 1.Vanden Burgt J.A. et al. Efficacy and safety overview of a new inhaled corticosteroid, QVAR (hydrofluoralkane-beclomethasone extrafine inhalation aerosol), in asthma. J Allergy Clin Immunol 2000; 106: 1209-26. 2. Schayck C.P. van, D. Donnell. The efficacy and safety of QVAR (hydrofluoralkane-beclomethasonedipropionate extrafine aerosol) in asthma (Part 1): an update of clinical experience in adults. Int J Clin Pract July 2004; 58 (7): 678-688. 3. Ederle K. (on behalf of the multicentre studygroup). Improved control of asthma symptoms with a reduced dose of HFA-BDP extrafine aerosol: an open-label, randomised study. Eur Rev Med Pharmacol Sci 2003; 7: 45-55.

Teva Nederland Postbus 552, 2003 RN Haarlem Tel.: 023 51 47 157 www.tevapharma.nl

samenstelling Tabletten met verlengde afgifte die respectievelijk 18, 27, 36 en 54 mg methylfenidaathydrochloride bevatten. indicaties Concerta is geïndiceerd als onderdeel van een uitgebreid behandelprogramma voor ADHD (aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit) bij kinderen van 6 jaar en ouder in die gevallen waarbij uitsluitend orthopedagogie onvoldoende blijkt te zijn. De behandeling moet plaatsvinden onder toezicht van een specialist op het gebied van gedragsstoornissen bij kinderen en/of adolescenten. dosering en wijze van toediening kinderen (vanaf 6 jaar) en ouder: Concerta wordt eenmaal per dag in de ochtend ingenomen. Het gebruik van lagere doseringen van methylfenidaatformuleringen met directe afgifte kan voldoende zijn om patiënten te behandelen die niet eerder met methylfenidaat behandeld zijn. Voor deze patiënten of voor patiënten die behandeld worden met andere stimulantia is de aanbevolen begindosis van Concerta 18 mg eenmaal per dag. De dosis kan worden aangepast tot een maximum van 54 mg/dag. In het algemeen kan de dosis eenmaal per week worden aangepast. Als na een adequate aanpassing van de dosis gedurende een periode van een maand geen verbetering van de symptomen optreedt, dient de behandeling met Concerta te worden stopgezet. Concerta dient in zijn geheel te worden doorgeslikt met wat vloeistof en mag niet worden gekauwd, gebroken of geplet. Volwassenen: Bij adolescenten bij wie de symptomen blijven bestaan tot in de volwassenheid en bij wie een duidelijk voordeel van de behandeling is aangetoond, kan het wenselijk zijn dat de behandeling op volwassen leeftijd voortgezet wordt. Echter, het is niet geschikt om bij volwassenen een behandeling met Concerta te starten. contra-indicaties Overgevoeligheid voor het werkzame bestanddeel of voor één van de hulpstoffen; glaucoom; feochromocytoom; tijdens behandeling met niet-selectieve, irreversibele MAO (monoamino-oxidase)remmers of binnen minimaal 14 dagen na stoppen van het gebruik van deze geneesmiddelen, wegens risico van een hypertensieve crisis; hyperthyroïdie of thyreotoxicose; diagnose van of voorgeschiedenis met ernstige depressie, anorexia nervosa/anorectische stoornissen, suïcidale neigingen, psychotische symptomen, ernstige stemmingsstoornissen, manie, schizofrenie of psychopathische/borderline persoonlijkheidsstoornis; diagnose met of voorgeschiedenis met ernstige en episodische (type I) bipolaire (affectieve) stoornis die niet goed onder controle is; reeds bestaande cardiovasculaire stoornissen, inclusief ernstige hypertensie, hartfalen, arteriële occlusieve ziekte, angina, hemodynamische significante congenitale hartziekte, cardiomyopathieën, myocardinfarct, potentieel levensbedreigende aritmieën en canalopathie (stoornis veroorzaakt door een disfunctie van de ionenkanalen); reeds bestaande cerebrovasculaire stoornissen, cerebraal aneurysma, vasculaire afwijkingen inclusief vasculitis of beroerte. waarschuwingen Behandeling met methylfenidaat is niet bij alle kinderen met ADHD geïndiceerd en het besluit om het geneesmiddel te gebruiken moet zijn gebaseerd op een zeer grondige beoordeling van de ernst en de chroniciteit van de symptomen van het kind in relatie tot de leeftijd. De veiligheid en werkzaamheid van langdurig gebruik (langer dan 12 maanden) van methylfenidaat zijn in gecontroleerde klinische onderzoeken niet systematisch beoordeeld. De arts die bij patiënten met ADHD kiest voor gebruik van methylfenidaat gedurende langere tijd (langer dan 12 maanden) moet bij kinderen en adolescenten de bruikbaarheid op lange termijn van het geneesmiddel door middel van een proefperiode zonder geneesmiddel opnieuw evalueren om het functioneren van de patiënt zonder farmacotherapie te beoordelen. Methylfenidaat is niet geregistreerd voor gebruik bij kinderen jonger dan 6 jaar en ouderen met ADHD. De veiligheid en werkzaamheid zijn in deze leeftijdsgroepen niet vastgesteld. Volwassenen: Bij adolescenten bij wie de symptomen blijven bestaan tot in de volwassenheid en bij wie een duidelijk voordeel van de behandeling is aangetoond, kan het wenselijk zijn dat de behandeling op volwassen leeftijd voortgezet wordt. Echter, het is niet geschikt om bij volwassenen een behandeling met Concerta te starten. De veiligheid en werkzaamheid zijn niet vastgesteld voor het initiëren van een behandeling bij volwassenen of voor de routinematige voortzetting van de behandeling na de leeftijd van 18 jaar. Indien stoppen met de behandeling bij een adolescent die de leeftijd van 18 jaar heeft bereikt niet succesvol was, kan het voortzetten van de behandeling op volwassen leeftijd nodig zijn. De noodzaak van verdere behandeling van deze volwassenen moet regelmatig opnieuw bekeken worden en dit moet jaarlijks plaatsvinden. Bij patiënten die in aanmerking komen voor behandeling met stimulantia moet een zorgvuldige anamnese worden afgenomen met het noteren van comorbide medische en psychische stoornissen of symptomen in heden en verleden (inclusief een beoordeling van de familiegeschiedenis op plotseling cardiaal of onverklaard overlijden of levensbedreigende aritmie) en moet een lichamelijk onderzoek voor het bepalen van de aanwezigheid van een hartziekte plaatsvinden. Ook moet nader onderzoek worden gedaan op hartziekten als de initiële bevindingen op een dergelijke ziekte of voorgeschiedenis wijzen. Patiënten die symptomen ontwikkelen zoals palpitaties, pijn op de borst na inspanning, niet verklaarde syncope, dyspneu of andere symptomen die wijzen op een hartziekte tijdens behandeling met stimulantia moeten onmiddellijk een cardiale evaluatie ondergaan. Voorzichtigheid is geboden bij de behandeling van patiënten bij wie de onderliggende medische aandoeningen gevaar kunnen opleveren bij een stijging van de bloeddruk of de hartfrequentie. De cardiovasculaire status moet zorgvuldig worden gecontroleerd. De bloeddruk en de hartfrequentie moeten bij elke aanpassing van de dosis en daarna minimaals eens in de 6 maanden, worden genoteerd in een percentielgrafiek. Het gebruik van methylfenidaat is gecontra-indiceerd bij bepaalde reeds bestaande cardiovasculaire stoornissen, tenzij hierover cardiaal advies is verkregen van de kinderarts. In relatie tot het gebruik van stimulantia van het centrale zenuwstelsel is bij gebruikelijke doses bij kinderen, waarvan sommige structurele cardiale afwijkingen of andere ernstige hartproblemen hadden, plotseling overlijden gemeld. Hoewel sommige ernstige hartproblemen op zichzelf al een verhoogd risico van plotseling overlijden met zich mee kunnen brengen, worden stimulantia niet aanbevolen bij kinderen of adolescenten die bekend zijn met structurele cardiale afwijkingen, cardiomyopathie, ernstige hartritmeafwijkingen of andere ernstige hartproblemen waardoor zij in verhoogde mate gevoelig zijn voor de sympathicomimetische effecten van een stimulans. Mogelijk bestaat er een verband tussen misbruik van stimulantia van het centraal zenuwstelsel en plotseling overlijden en andere ernstige cardiovasculaire bijwerkingen. Bij bepaalde cerebrovasculaire stoornissen is het gebruik van methylfenidaat gecontra-indiceerd. Patiënten met extra risicofactoren (een voorgeschiedenis van cardiovasculaire aandoeningen, gelijktijdig gebruik van geneesmiddelen die de bloeddruk verhogen) dienen tijdens de behandeling op neurologische tekenen en symptomen te worden gecontroleerd. Bij ADHD komt vaak comorbiditeit van psychische aandoeningen voor. Ontwikkeling van nieuwe of verslechtering van reeds bestaande psychische stoornissen en/of verbale en motorische tics moeten bij elke aanpassing van de dosis en daarna minimaal eens per 6 maanden en bij elk bezoek worden gecontroleerd. Beëindigen van de behandeling kan dan de aangewezen weg zijn. Bij psychotische patiënten kan toediening van methylfenidaat de symptomen van de gedragsstoornis en de gedachtestoornis verergeren. Tijdens de behandeling optredende psychotische symptomen (visuele/tactiele/auditieve hallucinaties en waanvoorstellingen) of manie bij kinderen en adolescenten zonder psychotische ziekten of manie in de voorgeschiedenis kunnen door stimulantia bij de gebruikelijke doses worden veroorzaakt. Het ontstaan of verergeren van agressie of vijandigheid kan worden veroorzaakt door behandeling met stimulantia. Patiënten met suïcidale ideatie en suïcidaal gedrag tijdens behandeling van ADHD moeten onmiddellijk door een arts worden beoordeeld. Methylfenidaat wordt in verband gebracht met de aanvang of verergering van motorische en verbale tics. Ook is melding gemaakt van verergering van het gilles-de-latourettesyndroom. Methylfenidaat wordt in verband gebracht met verergering van reeds bestaande angst, agitatie of spanning. Speciale voorzichtigheid is geboden bij gebruik van methylfenidaat voor de behandeling van ADHD bij patiënten met een comorbide bipolaire stoornis (inclusief onbehandeld type I bipolaire stoornis of andere vormen van bipolaire stoornissen) vanwege bezorgdheid over een mogelijke bevordering van een gemengde/manische episode bij dergelijke patiënten. Bij langdurig gebruik van methylfenidaat bij kinderen zijn een matig-ernstige afname van de gewichtstoename en een groeiachterstand gemeld. Voorafgaand aan de behandeling moet een nauwkeurige registratie van lengte en gewicht op een groeikaart plaatsvinden. De lengte, het gewicht en de eetlust moeten minimaal eens per 6 maanden worden genoteerd, waarbij een groeikaart moet worden bijgehouden. Methylfenidaat moet met de benodigde voorzichtigheid worden gebruikt bij patiënten met epilepsie. Patiënten moeten zorgvuldig worden gecontroleerd vanwege het risico van gebruik voor ontspanning, verkeerd gebruik en misbruik van methylfenidaat. Methylfenidaat mag niet worden gebruikt voor preventie of behandeling van normale vermoeidheidsklachten. Er is geen ervaring opgedaan met het gebruik van methylfenidaat bij patiënten met nierinsufficiëntie of met leverinsufficiëntie. Na het onderbreken van de behandeling (als gevolg van misbruik) is zorgvuldige supervisie noodzakelijk. Omdat de Concerta-tablet niet-vervormbaar is en in het maag-darmkanaal niet waarneembaar van vorm verandert, mag deze doorgaans niet worden toegediend aan patiënten van wie bekend is dat zij een ernstige maagdarmvernauwing hebben (pathologisch of iatrogeen), en ook niet aan patiënten met dysfagie of aan patiënten die aanzienlijke problemen hebben met het doorslikken van tabletten. Dit geneesmiddel bevat lactose. interacties Het is niet bekend hoe methylfenidaat de plasmaconcentraties van gelijktijdig toegediende geneesmiddelen beïnvloedt. Methylfenidaat wordt niet in klinisch relevante mate gemetaboliseerd door cytochroom P450. Er zijn echter meldingen die erop wijzen dat methylfenidaat het metabolisme remt van coumarinebevattende anticoagulantia, van anticonvulsiva (zoals fenobarbital, fenytoïne, primidon) en van sommige antidepressiva (tricyclische antidepressive en selectieve serotonine-heropnameremmers). Methylfenidaat kan de werkzaamheid verminderen van geneesmiddelen die worden gebruikt voor de behandeling van hypertensie. Bij patiënten die worden behandeld met methylfenidaat is voorzichtigheid geboden bij gebruik van een ander geneesmiddel dat ook de bloeddruk kan verhogen. Vanwege een mogelijke hypertensieve crisis is methylfenidaat gecontra-indiceerd bij patiënten die worden behandeld (momenteel of binnen de voorgaande twee weken) met niet-selectieve, irreversibele MAO-remmers. Alcohol kan de ongewenste effecten van psychoactieve geneesmiddelen, inclusief methylfenidaat, op het centrale zenuwstelsel versterken. Het risico bestaat dat tijdens een operatie (met gebruik van gehalogeneerde anesthetica) een plotselinge stijging van de bloeddruk optreedt. Bij toediening van methylfenidaat is voorzichtigheid geboden bij gelijktijdig gebruik van dopaminerge geneesmiddelen, inclusief antipsychotica. zwangerschap Er zijn slechts beperkt gegevens beschikbaar over het gebruik van methylfenidaat bij zwangere vrouwen. bijwerkingen Zie voor een volledig overzicht de volledige SPC-tekst. Hier volgt een opsomming van bijwerkingen die vaak of zeer vaak zijn gemeld: hoofdpijn, slapeloosheid, nervositeit, naso-faryngitis, bovenste luchtweginfectie, sinusitis, anorexia, verminderde eetlust, matig ernstige afname van de gewichtstoename en de lengtegroei tijdens langdurig gebruik bij kinderen affectlabiliteit, agressie, agitatie, angst, depressie, prikkelbaarheid, abnormaal gedrag, stemmingswisselingen, tics, initiële insomnia, zwaarmoedige stemming, verminderd libido, spanning, bruxisme, paniekaanval, duizeligheid, dyskinesie, psychomotorische hyperactiviteit, overmatige slaperigheid (somnolentie), paresthesie, spanningshoofdpijn, accomodatiestoornis, vertigo, aritmie, tachycardie, hartkloppingen, hypertensie, hoesten, orofaryngeale pijn, pijn in de bovenbuik, diarree, misselijkheid, abdominaal ongemak, braken, droge mond, alopecia, pruritus, huiduitslag, urticaria, artralgie, gespannenheid spier, spierspasmen, erectiele disfunctie, pyrexie, groeiachterstand bij langdurig gebruik door kinderen, vermoeidheid, zich zenuwachtig voelen, asthenie, dorst, veranderingen in de bloeddruk en hartfrequentie (gewoonlijk een stijging), gewichtsverlies, alanineaminotransferase verhoogd. verpakkingen Polyethyleen (HDPE) flessen voorzien van een kindveilige polypropyleen sluiting. Elke fles bevat een droogmiddel met silicagel en bevat 28 of 30 tabletten met verlengde afgifte. prijzen Volgens Z-Index. vergoeding Gedeeltelijke vergoeding. uitgebreide productinformatie Op verzoek beschikbaar. datum Februari 2013. - Kijk voor de laatste versie van de SmPC tekst op www.janssennederland.nl > Ons bedrijf > Onze medicijnen. Referenties: 1. IMS health, IMS x-trend, Capelle aan de IJssel, maart 2010. 2. Biederman J, et al. How informative are parent reports of attention-deficit/hyperactivity disorder symptoms for assessing outcome in clinical trials of long-acting treatments? A pooled analysis of parents’ and teachers’ reports. Pediatrics. 2004 Jun;113(6):1667-71. 3. Steele M, et al. A randomized, controlled effectiveness trial of OROS-methylphenidate compared to usual care with immediate-release methylphenidate in attention deficit-hyperactivity disorder. Can J Clin Pharmacol. 2006 Winter;13(1):e50-62. Epub 2006 Jan 23. Internet: www.janssennederland.nl, E-mail: [email protected], Telefoon: 0800-242 42 42

©Janssen-Cilag B.V. - PHNL/CONC/0213/0026

Verkorte productinformatie Qvar® Extrafijne Aërosol Samenstelling: Qvar® Extrafijne Aërosol:Qvar® Extrafijne Aërosol 50 Inhalator, Autohaler™, AeroChamber Plus™ met Flow-Vu™ en Qvar® Extrafijne Aërosol 100 Inhalator, Autohaler™, AeroChamber Plus™ met Flow- Vu™ bevatten 200 doses beclometasondipropionaat à 50/100 μg per dosis. Therapeutische indicatie: Profylactische anti-inflammatoire behandeling van astma bronchiale. Dosering: Volwassenen: bij milde tot matig astma: 50-200 μg tweemaal daags. In ernstige gevallen: tot 400 μg tweemaal daags. De maximaal aanbevolen dagdosis bedraagt 800 μg. De aanbevolen dagdosis van Qvar is een factor 2-2.5 lager dan van de bestaande CFK-bevattende beclometasondipropionaat aërosolen. Patiënten op een fluticason inhalator kunnen overgezet worden op dezelfde dagelijkse dosis Qvar tot een maximum van 800 μg per dag. Bij patiënten op een budesonide inhalator kan de dosering gehalveerd worden als ze overgaan op Qvar. Kinderen van 5 jaar en ouder: bij mild tot matig astma: 50 μg tweemaal daags. In ernstige gevallen: 100 μg tweemaal daags. De maximaal aanbevolen dagdosis bij kinderen bedraagt 100 μg tweemaal daags. Als het gebruik van een voorzetkamer noodzakelijk is, kan de AeroChamber Plus™ met Flow-Vu™ voorzetkamer gebruikt worden. Hierdoor blijft de extrafijne dosis-aërosol gehandhaafd. Contraindicaties: Overgevoeligheid voor één der bestanddelen, longtuberculose, herpes simplex en status astmaticus. Waarschuwingen en voorzorgen: Qvar is niet geïndiceerd voor de onmiddellijke verlichting van astma-aanvallen of status astmaticus. Bijwerkingen: In het doseringsgebied van 100-800 μg per dag bevinden de waarden voor de bijnierschorsfunctie zich in het normaalwaarde-gebied. Tijdens het gebruik van beclometasondipropionaat per inhalatie kan incidenteel heesheid optreden. In zeldzame gevallen zijn bronchospasmen na de inhalatie, candidiasis van de mondkeelholte of overgevoeligheidsreacties gemeld. In een enkel geval is misselijkheid gemeld. Farmacokinetiek: Depositie: meer dan 55% van de hoeveelheid die het mondstuk verlaat komt in de long en een klein deel - minder dan 35% - slaat neer in de oropharynx. Afleverstatus: U.R. De Qvar® Extrafijne Aërosol Inhalator, Autohaler™, AeroChamber Plus™ met Flow-Vu™ worden volledig vergoed. Voor prijzen zie KNMP taxe. Voor nadere informatie over Qvar verwijzen wij naar de geregistreerde SPC. IVAX Farma B.V., Haarlem, dd 12 oktober 2009. AeroChamber Plus™ met Flow-Vu™ is een trademark van Trudell Medical International. Teva Nederland, Postbus 552, 2003 RN Haarlem, Tel. (023) 514 71 57. Verkorte product informatie - versie 10.2009.

Janssen-Cilag B.V.



Available for

iPad

Nutrilon Nenatal. Het meest optimale en complete productassortiment voor de allerkleinsten.

Haar toekomst begint vandaag www.nutriciavoorprofessionals.nl

©Janssen-Cilag B.V. - PHNL/CONC/0213/0026 ©

Voortdurend in ontwikkeling

Kinderen zijn voortdurend in ontwikkeling. Ze leren op school en ontwikkelen spelenderwijs sociale vaardigheden tijdens sport en spel. Belangrijk voor de opbouw van zelfvertrouwen, het maken van vriendjes, leren wat wel en niet kan, thuis en elders. ADHD kan dit in de weg staan. De eenmaaldaagse dosering van Concerta, het meest voorgeschreven langwerkende middel tegen ADHD, werkt gedurende de dag, zodat een kind met ADHD de kans krijgt zich te ontwikkelen zoals andere kinderen.1,2,3

Het meest voorgeschreven langwerkende methylfenidaat in N Nederland ederland1

Jans Janssen-Cilag sen-Cilag B B.V. .V.

Aanvullende informatie vindt u elders in deze uitgave.

Uitgespeeld of lucht tekort? Met Qvar Extrafijne Aërosol behandelt u ook de kleine luchtwegen. 4YDUNRPWGDDUZDDUKHWRQGHUOLJJHQGHLQÀDPPDWRLUSURFHVSODDWVYLQGW GDQN]LMGHKRJHGLHSHORQJGHSRVLWLHHQGHODJHPRQGNHHOGHSRVLWLH Met Qvar geeft u uw patiënt meer lucht.1-3

7HYD1HGHUODQG3RVWEXV51+DDUOHP 7HOHIRRQ)D[ZZZWHYDSKDUPDQO

Congresmagazine. 35 ste congres Kindergeneeskunde TULIPS LATE BREAKERS EEN KIJKJE IN DE WERELD VAN DE PUBER VOORLOPIG PROGRAMMA INFECTIES IN BEELD

Recommend Documents