Gynaecologie EEN KIJKJE IN DE BUIKHOLTE (LAPAROSCOPIE) INLEIDING De gynaecoloog heeft voorgesteld een laparoscopie bij u te verrichten. Dit is een ingreep waarbij de arts met een speciaal instrument, de laparoscoop, in de buikholte kan kijken. Een laparoscoop is een lange dunne buis waar een camera op aangesloten wordt. Via een monitor kan de arts zien wat hij doet. Mogelijk heeft u al andere onderzoeken ondergaan, zoals het maken van röntgenfoto's of een echoscopie, zonder dat daarmee de juiste oorzaak van uw klachten is gevonden. Een laparoscopie kan een logische stap zijn bij het stellen van de diagnose en de eventuele behandeling van onvruchtbaarheid of andere ziektebeelden. DOEL VAN LAPAROSCOPIE Een laparoscopie kan nodig zijn om de oorzaak van onbegrepen buikpijn of vruchtbaarheidsstoornissen op te sporen. In sommige gevallen kunnen kleine afwijkingen tijdens de laparoscopie meteen worden behandeld. Ook wordt een laparoscopie toegepast om een sterilisatie uit te voeren. Verder biedt een laparoscopie de mogelijkheid om kleine stukjes weefsel weg te nemen voor verder onderzoek (biopsie) of om andere eenvoudige ingrepen in de buikholte uit te voeren. In andere gevallen kan door middel van een laparoscopie worden vastgesteld of er eventueel een andere operatie nodig is. En tenslotte kan een laparoscopie ook worden gedaan om de resultaten van een eerder uitgevoerde behandeling te controleren. Bij een laparoscopische operatie zijn vaak de baarmoeder, eileiders of eierstokken betrokken. Daarom geven wij u eerst wat informatie over deze organen. De baarmoeder, eileiders en eierstokken Een normale baarmoeder (uterus) heeft de vorm en grootte van een peer. De baarmoeder is noodzakelijk om te menstrueren en zwangerschappen te dragen. Daarnaast kan de baarmoeder bijdragen aan erotische gevoelens bij opwinding en het krijgen van een orgasme. Aan de brede bovenkant van de baarmoeder, monden twee eileiders (tubae) uit. De eileiders eindigen aan de andere kant bij de eierstokken. Normale eierstokken (ovaria) zijn ongeveer 3 cm groot en maken hormonen aan die elke maand het baarmoederslijmvlies opbouwen. Ook dragen de hormonen bij aan het stevig en soepel houden van de schede. Elke maand komt er bij de eisprong een eicel uit de eierstokken vrij. Via de eileider komt het eitje in de baarmoeder. De baarmoeder, eileiders en eierstokken zitten met bindweefselbanden vast in het bekken. WAT IS EEN LAPAROSCOPISCHE OPERATIE? Laparoscopie betekent: in de buik (laparo) kijken (scopie). De operatie gebeurt bijna altijd onder narcose (algehele verdoving). De gynaecoloog maakt meestal een sneetje van ongeveer 1 cm in de onderrand van de navel en brengt door dat sneetje een dunne holle naald in de buikholte. De buik wordt nu gevuld met onschadelijk koolzuurgas. Zo ontstaat er ruimte in de buik om de verschillende organen te zien en is de kans op verwonding van darmen en bloedvaten kleiner. Daarna brengt de gynaecoloog via hetzelfde sneetje de laparoscoop (kijkbuis) in de buik en sluit deze aan op een videocamera. De baarmoeder, eileiders en eierstokken zijn zo zichtbaar op de monitor. 16-01-2013
6050100
Ook op een paar andere plaatsen zoals net boven het schaambeen en de zijkanten van de onderbuik worden sneetjes gemaakt, waar men operatie-instrumenten inbrengt. Via de vagina en de baarmoederhals brengt de gynaecoloog soms een instrument in de baarmoederholte om de baarmoeder tijdens de operatie te bewegen. Gynaecologen gebruiken laparoscopie al vele jaren bij sterilisaties en vruchtbaarheidsonderzoeken. Door verbeteringen van het instrumentarium is het mogelijk steeds uitgebreidere operaties te doen. Zo kan het openen van de buikholte met een grotere snee voorkomen worden. In vergelijking met een 'gewone' operatie treedt er bij een laparoscopische operatie minder prikkeling van het buikvlies op en werken de darmen na afloop sneller. Het herstel van de kleine sneetjes doet minder zeer. Hierdoor is ook het verblijf in het ziekenhuis korter en gaat het herstel thuis meestal sneller. Wel duurt de operatie langer, zodat u langer onder narcose bent. Enkele indicaties voor een laparoscopie kunnen zijn: Een cyste in de eierstok of een vergrote eierstok Een cyste is een met vocht gevulde holte in de eierstok. Niet alle cysten hoeven geopereerd te worden. Rond elke eisprong is er in de eierstok een kleine holte met vocht (cyste) met daarin een eicel. Deze holte met daarin een eicel (follikel) verdwijnt meestal uit zichzelf. Verdwijnt deze niet uit zichzelf, dan zal deze verwijderd moeten worden. Ook kan er sprake zijn van een goedaardige afwijking waarbij zich slijm of ander vocht in de eierstok ophoopt (cystadenoom). Een eierstok kan ook in zijn geheel vergroot zijn. Vaak is er dan sprake van een dermoïd, ook wel een wondergezwel genoemd. Allerlei soorten weefsel zijn hierin aanwezig, zoals haren, botten en talg. Soms wordt de cyste of vergrote eierstok ontdekt omdat u klachten heeft, in andere gevallen is het toeval dat het wordt ontdekt. De gynaecoloog bespreekt voor de ingreep met u of de hele eierstok verwijderd wordt of alleen de cyste. In het laatste geval blijft een deel van de eierstok behouden. Soms is het pas tijdens de operatie mogelijk om te beoordelen of alleen de cyste verwijderd kan worden of dat het noodzakelijk is de hele eierstok weg te nemen. Met één eierstok kunt u nog zwanger raken en komt u niet voortijdig in de overgang. Pas bij het verwijderen van beide eierstokken is een zwangerschap onmogelijk. Ook komt u dan, voor zover u dit niet was, in de overgang. Verwijderen van gezonde eierstokken Bij sommige vormen van borstkanker adviseert de arts om gezonde eierstokken te verwijderen. Bijvoorbeeld als de kanker gevoelig is voor vrouwelijke hormonen die de eierstokken aanmaken. Ook bij vrouwen met familieleden met eierstokkanker, en bij wie een genetische mutatie is vastgesteld, speelt soms de overweging gezonde eierstokken te verwijderen om kanker te voorkomen. Endometriose Endometriose is als baarmoederslijmvlies buiten de baarmoeder in de buikholte voorkomt. Tijdens de menstruatie bloeden deze stukjes baarmoederslijmvlies mee. De menstruaties kunnen soms heviger en pijnlijker zijn. Ook gaat endometriose vaak samen met verminderde vruchtbaarheid. Met een laparoscopie kan worden vastgesteld waar de “endometriumhaarden” zich bevinden. Deze kunnen worden verwijderd of behandeld met medicijnen. Na behandeling met medicijnen kan een laparoscopie ook uitsluitsel geven over het succes van deze behandeling. Buitenbaarmoederlijke zwangerschap Een buitenbaarmoederlijke zwangerschap houdt in dat de zwangerschap zich buiten de baarmoeder bevindt, meestal in de eileider. Kleine buitenbaarmoederlijke zwangerschappen sterven soms uit zichzelf af. Het lichaam ruimt ze dan op. Soms 16-01-2013
6050100
gebeurd dit niet uit zichzelf, er is dan een medicijn (methotrexaat) nodig om dit proces te versnellen. Bij grotere buitenbaarmoederlijke zwangerschappen of bij een bloeding door het barsten van de eileider is een laparoscopische operatie noodzakelijk. De gynaecoloog kan besluiten de hele eileider met de buitenbaarmoederlijke zwangerschap te verwijderen. Soms is het mogelijk de zwangerschap voorzichtig uit de eileider te halen. Een andere mogelijkheid is het inspuiten van medicijnen in de buitenbaarmoederlijke zwangerschap. De zwangerschap sterft dan af. Voor de operatie bespreekt de gynaecoloog de voor- en nadelen van elke methode. Soms is pas tijdens de operatie duidelijk wat de beste behandeling voor u is. Toekomstige kinderwens, de mate van schade aan de eileider en de toestand van de andere eileider spelen een rol bij de keuze van de meest zinvolle behandeling. Myomen Myomen (vleesbomen) zijn goedaardige verdikkingen in de wand van de baarmoeder. Meestal geven ze geen klachten, maar soms is er overmatig bloedverlies, buikpijn of verminderde vruchtbaarheid. Een behandeling is alleen nodig in het geval van klachten. Soms bieden hormonen een oplossing, in andere gevallen adviseert de gynaecoloog een operatie. Het is afhankelijk van het aantal, de grootte en de plaats van de vleesbomen of een laparoscopische operatie mogelijk is. Uw gynaecoloog bespreekt dit met u. Verklevingen Verklevingen kunnen ontstaan door ontstekingen, vroegere operaties of endometriose (baarmoederslijmvlies in de buikholte). Kleine verklevingen kunnen tijdens een laparoscopie worden losgemaakt met een speciaal klein schaartje. Verwijderen van de baarmoeder Er zijn diverse technieken voor het verwijderen van de baarmoeder bij laparoscopische operaties. Nadat de baarmoeder in de buik is losgemaakt, kan zij in kleine stukjes weggehaald worden via de insteekopeningen. De baarmoedermond kan op deze manier blijven zitten. De baarmoeder kan ook via de laparoscoop losgemaakt worden en daarna in zijn geheel via een snede bovenin de vagina worden verwijderd. De baarmoedermond kan dan niet blijven zitten. Daarbij ontstaat er een litteken in de top van de schede. Uw gynaecoloog kan nadere informatie geven. VOORDELEN VAN EEN LAPAROSCOPISCHE OPERATIE De voordelen van een laparoscopische operatie ten opzichte van een ‘normale’ operatie, zijn: Kortere opnametijd Minder pijn na de operatie Sneller de dagelijkse activiteiten hervatten Minder wondinfecties Minder bloedverlies Goed zicht op het operatiegebied Nadelen: Langere operatietijd in vergelijking met een ‘normale’ operatie Iets grotere kans op letsel aan de urinewegen Wanneer uw BMI 35 of hoger is, heeft u een verhoogde kans op een operatie via de buik. DE BESLISSING Het is belangrijk dat u zelf achter de beslissing tot opereren staat. Bij operaties heeft u meestal ruim de tijd om na te denken. Het gaat immers om goedaardige afwijkingen. De 16-01-2013
6050100
enige uitzondering is een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Daarbij is nogal eens spoed geboden, vooral als zich bloed in de buik bevindt. Voordat u de definitieve beslissing neemt tot een operatie, is het verstandig na te gaan of de volgende vragen beantwoord zijn:
Wat is de reden voor de operatie? Als u geen klachten heeft: is behandeling echt noodzakelijk? Als u wel klachten heeft: hoe groot is de kans dat deze zullen verminderen of verdwijnen na de operatie? Zijn er andere behandelingsmogelijkheden, bijvoorbeeld met medicijnen? Welk resultaat is daarvan te verwachten? Wat wordt er verwijderd en wat zijn de gevolgen daarvan? Waar komen de littekens op de buik en komt er een litteken in de vagina? Bent u op de hoogte van mogelijke risico's en complicaties?
DE OPNAME Veel ingrepen worden tijdens de dagbehandeling gedaan, zodat u dezelfde dag weer naar huis kunt. Soms blijft u een dag of twee. De gynaecoloog bespreekt dit van te voren met u. VOORONDERZOEK De laparoscopie vindt plaats onder algehele narcose. Om uw lichamelijke gezondheid te onderzoeken, vindt er lichamelijk onderzoek plaats. Wat daarbij onderzocht wordt, hangt ondermeer af van uw leeftijd en de klachten. U krijgt hiervoor een afspraak bij het PreOperatief Spreekuur. Op dezelfde dag krijgt u ook uitleg van de verpleegkundige op de polikliniek Gynaecologie over de operatie, complicaties, opname en herstelperiode. LAPAROSCOPIE Op de dag van de opname licht een verpleegkundige u in over zaken als de dagindeling, waar u een aantal zaken kunt vinden en de voorbereiding op de operatie. Zodra de medewerkers van de operatieafdeling voor u klaar staan, wordt u naar de operatiekamer gebracht. Als u op de OK komt krijgt u eerst een infuus in uw arm, zodat tijdens de ingreep vocht en medicijnen toegediend kunnen worden. Daarna gaat u onder narcose. Als u onder narcose bent, maakt de gynaecoloog een klein sneetje in de navel om de laparoscoop (kijkbuis) in de buikholte te brengen. Via een dunne naald met ronde punt wordt twee tot vier liter gas in de buikholte gebracht. De buik wordt hierdoor opgeblazen waardoor de kans op verwonding van darmen en bloedvaten kleiner wordt. De arts kan nu alle organen in de buikholte goed bekijken. Dit zijn behalve de geslachtsorganen (baarmoeder, eileiders en eierstokken) ook het buikvlies, de blaas, blinde darm, lever, milt, galblaas en de dikke en dunne darm. Indien nodig maakt de arts nog een tweede, derde of zelfs vierde sneetje, vlak boven of in het schaamhaar of in de onderbuik (aan de linker- of rechterkant). Hier kunnen hulpinstrumenten doorheen geschoven worden. Bijvoorbeeld een speciaal tangetje om een klein stukje weefsel weg te halen. Of als de baarmoeder verwijderd wordt, dan zijn de extra sneetjes nodig voor instrumenten. Als de operatie zo goed als afgerond is, laat de arts het gas uit de buik via de naald ontsnappen. Daarna worden de wondjes gehecht en komt er een pleister op. Vervolgens wordt u naar de uitslaapkamer gebracht waar u wakker wordt. Als u wakker bent wordt u weer door de verpleegkundige opgehaald en naar uw kamer gebracht. Het kan voorkomen dat er toch een ‘gewone’ buikoperatie moet plaatsvinden via een grotere snee in plaats van een laparoscopische operatie. Dit komt vooral voor bij ernstige verklevingen door endometriose of een eerdere buikoperatie. Ook andere technische 16-01-2013
6050100
problemen zijn mogelijk, zoals het niet goed zichtbaar zijn van afwijkingen. Houdt u er dus altijd rekening mee dat er toch een ‘gewone’ buikoperatie moet plaatsvinden. De opname in het ziekenhuis en het herstel duren dan langer. NA DE OPERATIE De eerste 24 uur kunt u last hebben van pijn tussen uw schouderbladen. Dit komt door prikkelingen van het buikvlies. Als u last heeft van uw schouder kunt u een tijdje plat op bed gaan liggen. De pijn zal geleidelijk verdwijnen, maar kan terugkomen als u weer opstaat. Ook een pijnstiller kan verlichting geven. Sommige mensen voelen zich niet fit de eerste paar dagen na de ingreep. U kunt bijvoorbeeld last hebben van duizeligheid, slapeloosheid, moeheid, concentratiestoornissen, buik- of rugpijn. Dit is een bijwerking van de narcose, die vanzelf weer verdwijnt. Tegen de pijn kunt u een pijnstiller nemen. Zo nodig krijgt u een recept mee. Ook kunt u een paar dagen bloed verliezen. Het bloedverlies stopt na een aantal dagen. Bij een ernstige nabloeding is soms een tweede operatie nodig, vaak via een grote snede. Als u nog menstrueert dan kan de menstruatie wat eerder beginnen dan volgens de planning. Als het verloop van het herstel na de operatie anders is of langer duurt dan verwacht, is het verstandig dit met uw huisarts of gynaecoloog te bespreken. Een littekenbreuk is een complicatie op langere termijn. Darmen kunnen dan door de buikwand onder de huid komen te liggen. Deze complicatie kan bij alle buikoperaties voorkomen. HERSTEL THUIS U doet er goed aan uzelf een dag of tien te ontzien. Daarna kunt u uw werkzaamheden weer hervatten. Als uw baarmoeder verwijderd is, hou dan rekening met een herstelperiode van zes weken. Het is dan verstandig geen zware voorwerpen te tillen. U mag wel trap lopen en wandelen. Fietsen moet u eerst voorzichtig proberen. Daarna kunt u het langzaam uitbreiden. Gaat u weer autorijden? Let dan op uw verzekeringsvoorwaarden. Veel verzekeringen geven geen vergoeding als u binnen zes weken na een operatie een ongeluk veroorzaakt. Vraag, voordat u het ziekenhuis verlaat, wat u wel en niet mag doen wanneer u zich daarover onzeker voelt. Het hangt uiteraard van de ingreep af wanneer u alles weer kunt doen. Luister naar uw lichaam. Hechtingen De hechtingen zijn oplosbaar. De sneetjes laten kleine littekens achter die na verloop van tijd nauwelijks meer te zien zijn. Douchen U mag douchen na de ingreep. De wondjes voorzichtig droogdeppen. Een pleister is niet nodig. Seksualiteit Heeft u een litteken in de vagina? Dan is het beter als er niets in de schede komt. Dit betekent dus dat u de eerste zes weken geen gemeenschap mag hebben en geen tampons kunt gebruiken. Er is niets op tegen om al eerder seksueel opgewonden te raken of te masturberen. Als er geen litteken in de vagina is, mag u eerder gemeenschap hebben. De buik is vaak de eerste tijd nog gevoelig. Wacht er dan nog een poosje mee.
16-01-2013
6050100
COMPLICATIES Opereren is nooit zonder risico. Al komen complicaties zelden voor. Mogelijke complicaties zijn: bloeding, infectie en schade aan de omliggende organen. Mocht tijdens de operatie een probleem optreden, dan wordt dat op dat moment verholpen. Soms treden problemen pas later op, daarom moet u bij de volgende verschijnselen waarschuwen:
Buikpijn die niet minder wordt maar juist heviger Onbegrepen koorts Braken Roodheid en zwelling van de wond Vochtverlies uit de wond Overmatig vloeien
NAAR HUIS Als u naar huis gaat, kunt u niet zelf rijden. Het is daarom noodzakelijk dat iemand u ophaalt of dat u een taxi neemt. NACONTROLE U krijgt een afspraak mee voor nacontrole bij de gynaecoloog. Als er weefsel is verwijderd krijgt u de uitslag van het weefselonderzoek. De gynaecoloog bespreekt met u of verdere controle of behandeling noodzakelijk is. NIET VERGETEN Vergeet niet uw stickervel van het ziekenhuis mee te nemen. Kloppen de gegevens niet? Komt u dan 10 minuten eerder om de gegevens aan te laten passen door het afsprakenbureau. VRAGEN? Het kan zijn dat u na het lezen van deze folder nog vragen heeft. U kunt ons dan gerust bellen: Maandag t/m vrijdag tussen 08.00 uur en 16.00 uur via 010-8930000. Kijk voor meer informatie over ons ziekenhuis op www.vlietlandziekenhuis.nl.
16-01-2013
6050100
