1
Conferentie: Zonneplan voor de Mediterrane regio. Unie voor de Mediterrane regio Conférence Plan Solaire 22 november 2008 te Medaat (Parijs) Verslag gemaakt door Mathieu Vrinat, Laboratoire PROMES/CNRS – TREC-France. Vertaling: Hans Bienfait (Stichting GEZEN) Men dient de originele Franse tekst bij de hand te hebben voor de afbeeldingen. De aanduidingen Blz.x hebben betrekking op het .pdf bestand met de oorspronkelijke tekst.
9: 00 uur- 10:30 OPENINGSZITTING . Rede van Jean-Louis Borloo, minister voor milieu van Frankrijk Het Zonneplan voor de Mediterrane regio is een van de wezenlijke pijlers van de Unie voor de Mediterrane regio.Het zijn de investeerders en de industriëlen die body en geloofwaardigheid geven aan het ZPM (= Zonneplan voor de Mediterrane regio, afkorting in het Frans: PSM = Plan Solaire Méditerranéen) Doelstellingen 2020: 20 GW zonne-elektriciteit over de omstreken van de Middellandse Zee. Een deel van de productie is bestemd voor plaatselijk verbruik. Een deel van de productie is bestemd voor de export. Deze indeling zal het mogelijk maken de kosten van ontwikkeling te verdelen. . Ontwikkeling van de zonne-energie dient begeleid te worden door een groot Energiebezuinigingsprogramma (MDE = Maîtrise de l’énergie) Een van de doelstellingen van de staatshoofden tijdens de bijeenkomst ter lancering te Parijs op 13/07/2008 is geweest de schepping van een nieuw tijdperk van samenwerking rondom de Middellandse Zee. Op het ogenblik zijn de wereldeconomieën zeer afhankelijk van de energievoorziening. Men moet, in elk van de gebieden, de energieën verankeren die zij nodig hebben.Een van de doelstellingen van het ZPM is het aanbrengen van wijzigingen van de gebieden waar energie wordt geproduceerd. Er bestaat behoefte aan opleiding in de landen van de omtrek van de Middellandse Zee: ontwikkeling van leerwegen van beroepsopleidingen betreffende de energieproblemen. Doelstelling van het PSM: schepping van 200000 banen. Tijdpad:
2 1e fase: (2009-2010): Bepaling van pilot- projecten. Totstandbrenging van administratief en economisch kader Portefeuille van 70 toegelaten projecten Eerstvolgende bijeenkomst: eind februari/ begin maart in Monaco voor de bekrachtiging van de pilot- projecten. Tenslotte komt men tot het operationele gedeelte van de routekaart. De energie is de grondslag van alle economische en sociale vooruitgang. Men staat dus voor een institutionele en politieke uitdaging. . Dr Hassan Younes, de Egyptische Minister van Elektriciteit en Energie. Stand van zaken in Egypte: 90% van de bevolking heeft toegang tot energie dank zij de Nijl. 90% van de Egyptische energie wordt geproduceerd uit fossiele brandstoffen. 1e CSP- zonnecentrale operationeel in 2020 (?) (Toevoeging van Evert van Voorthuysen: er wordt momenteel (2008) een hybride gas-CSP centrale gebouwd die uiteraard lang voor 2020 operationeel zal zijn)
Blz.2 Doelstelling van 20 % uit ENR ( = hernieuwbare energie) in 2020 ( zelfde doelstellingen als de EU !) Egypte rekent op een aanzienlijk deel van private investeringen om deze doelstelling te bereiken. Totstandbrenging van een samenwerking Egypte/Duitsland/Denemarken voor het creëren van een topinstituut voor ontwikkeling van de hernieuwbare energieën (ENR) gevestigd in Cairo – Opening voorzien in juni 2008 . Matthias MACHING, staatssecretaris, Duitse Minister van Milieuzaken, Natuurbescherming en nucleaire veiligheid (BMU) Vandaag zijn we getuigen van een ernstige financiële crisis.Een van de nieuwe motoren van de economie zou kunnen/ dient te zijn de nieuwe groene technologieën (GreenTech) Studie uitgevoerd in Duitsland aangaande het economische gewicht van de greentech- keten: 2007 1400 miljard € op wereldniveau 2020 3100 miljard € op wereldniveau 500 miljard € op het niveau van Duitsland. Men is bezig over te gaan van een economie op basis van de Nieuwe Technologieën van de Communicatie, van een virtuele economie naar een economie op basis van de groene technologieën. Maar daartoe is de totstandbrenging van een sterk politiek en economisch kader noodzakelijk.
3 Geval van ontwikkeling van de hernieuwbare energieën (ENR) in Duitsland: 8% in 2000 15% heden in 2008. 45-50% voorzien in 2030. De ontwikkeling van CSP zal gaan via de totstandbrenging van een zeer krachtige samenwerking. Duitsland heeft zon nodig van Noord –Afrika om zijn doelstellingen te bereiken, die zijn opgelegd door de EU, van 20% elektriciteit uit hernieuwbare energie in 2020. Volgens de richtlijn van de EU wordt de groene elektriciteit afgeboekt voor het bereiken van de nationale doelstellingen van de hernieuwbare energieën (ENR). “Zon is de toekomst. Zon is een reusachtige economische stap. Zonindustrieën zullen de voorhoede-industrieën van de 21e eeuw zijn” (opm. Vertaling van alinea Engelse tekst in het Nederlands) Er bestaat behoefte aan enorme investeringen in de net – infrastructuur ter integratie van de waterkrachtelektriciteit afkomstig uit Noord - Europa, windelektriciteit van de Europese kusten en zonne-energie afkomstig uit Spanje en Noord – Afrika. .Het is noodzakelijk om het samenstel van het net te stabiliseren.(slimme netwerken) Er bestaat een behoefte om een nieuwe multilaterale benadering van samenwerking te ontwikkelen. . Pedro MARIN URBINE, de Spaanse Secretaris generaal voor energie Voorgaande conferenties die hebben plaatsgehad ter ontwikkeling van het ZPM: Sevilla en Berlijn. Stand van zaken in Spanje: 80% van de primaire energie wordt geïmporteerd ( fossiele brandstoffen) 7% elektriciteit uit hernieuwbare energie (=ENR) in 2007 Doelstelling van 20% elektriciteit uit ENR in 2020. In 2007 is 34 GW (el) hernieuwbare capaciteit op een totaal van 89 GW (el) geïnstalleerd (el= elektriciteit)
Blz.3 Een van de meest belovende technologieën is de CSP- elektriciteit geïmporteerd uit Noord – Afrika. Herinnert u zich dat in Spanje de volgende centrales in werking zijn: PS10, PS20, Andasol en Solugas. Doelstelling van 500 MW (el) aan CSP in 2010. Deze doelstelling zal ruimschoots worden voorbijgestreefd volgens dhr Marin Uribe. Visie van het ZPM (Zonneplan voor de Mediterrane regio): 1e fase: ontwikkeling van CSP –centrales in MENA voor lokaal verbruik 2e fase: ontwikkeling van het hoogspanningsgelijkstroom – elektriciteitsnet om de zon elektriciteit te exporteren (kritisch element) Momenteel bestaat slechts een
4 overdrachtscapaciteit van 600 MW tussen Marokko en Spanje en 600 MW tussen Algerije en Spanje. Er dient het economische model gevonden te worden dat het geschiktst is voor de ontwikkeling van het net. Dhr Uribe heeft sterk de nadruk gelegd op de omstandigheid dat het nodig is om een gelijkstroomhoogspanningsnet te ontwikkelen. . Ahmad Kussay KAYYALI, Syrische Minister van energie. Dhr Kayyali begint met uitvoerige dankbetuigingen aan Frankrijk voor de organisatie van deze samenkomst en de totstandbrenging van het ZPM. Stand van zaken van energie van Syrië: Syrië heeft behoefte aan hernieuwbare energieën (ENR’s) 6% ENR ( waterkracht + biomassa) in 2007 Doelstelling in 2030 20% energiebezuiniging (MDE) + 10% ENR. Gemiddelde zonne-intensiteit: 5 kWh/m2 Potentieel aan wind: 85 GW Huidige ENR - projecten: 20 MW PV en 120 MW wind Syrië wenst samen te werken op het gebied van ENR ’s en de MDE maar heeft behoefte aan transfer van technologie. Vertaling Engels- Nederlands: “Syrië is gereed voor volledige samenwerking met alle Mediterrane landen in het kader van de Unie voor de Mediterrane regio (UPM)”. . Elisabeth LOVERDOS, Griekse Minister van ontwikkeling, secretaris speciaal voor de internationale energiepolitiek Strategische positie van Griekenland in het middelpunt van de Middellandse Zee: bevoorrechte relatie van samenwerking met de landen in het Oosten en het Zuiden van de Mediterrane regio. Elektriciteitsverbindingen van Griekenland met: Albanië, Turkije, Italië en Bulgarije. Alle landen die lid zijn van de Unie voor de Mediterrane regio (UPM) zouden volgens mevrouw Loverdos een gelijk financiële bijdrage moeten leveren , om te bereiken dat gelijkheid van beslissing mogelijk is. Griekenland is optimistisch over het kunnen bereiken van zijn door de EU opgelegde energie doelen in 2020. Mevrouw Loverdos heeft in het bijzonder de nadruk erop gelegd dat in aanmerking worden genomen projecten van klein en middelmatig vermogen (de nadruk leggend op de passieve zonne-energie en zonnewarmte) airconditioning in de doelstellingen van het ZPM. Deze toepassingen zijn aanvullend aan de productie van gecentraliseerde elektriciteit (geen wedijver). Mevrouw Loverdos onderstreept eveneens het gewicht van de parlementen van de staten van de UPM ter verzekering van de democratische legitimiteit van de UPM.
Blz.4
5
. Fabrizio BARBASO, adjunct- Directeur generaal van energie, Europese Commissie Prioriteit van de EU aangaande de energievoorzieningszekerheid: - Ontwikkelen van de infrastructuren ( mediterrane ring voor gas en elektriciteit ) - Samenwerking tussen de producenten - Vorming van strategische reserves van gas en olie - Hernieuwbare energiebronnen & energiebezuiniging. Dhr Barbaso onderstreept het enorme potentieel van de woestijnstreken voor de productie van elektriciteit en zoet water door middel van ontzilting. Noodzaak om investeerders aan te trekken aangaande het ZPM: start- projecten ondersteund door de Europese Commissie ( 2009-2010) Ondersteuning door de Europese Commissie van het project “Solar for Peace”in Israël en Palestina. Technologieën die voorrang krijgen: CSP, PV & wind. De conditio sine qua non voor de goede totstandbrenging van het ZPM is de ontwikkeling en uitbreiding van het elektriciteitstransportnet. “We hebben alle bestanddelen om ZPM tot een succes te maken” (Vertaling uit het Engels) 10h30-11h30 SESSIE l : Zonneplan voor de mediterrane regio – Stand van zaken . Philippe LOREC, D(irection)G(énérale de l’)E(nergie et du)C(limat) France Nogmaals de doelstellingen van het ZPM: 20 GW (el) geïnstalleerd: (PV, CSP, wind…) tegen 2020 Etappe 1 (2008-2009): Definiëring van de doelstellingen Etappe 2(2009-2011) Ontwikkeling van economische projecten en pilot- projecten aangaande de meest innoverende technologieën. Economisch en technologisch prototype
Blz.5 Master Plan en haalbaarheidsstudies Meer dan 70 projecten zijn tot op heden toegelaten ( zie de kaart met de projecten hieronder) 2954 MW aan CSP- projecten voorgesteld in EUMENA, dit is 54 % van het totale vermogen van de voorgestelde projecten!! Samenvattende beoordelingen zullen worden gemaakt aangaande elk van de projecten. De betreffende staten (lijsten) zullen uiteindelijk de projecten (doen) kiezen Het lijkt moeilijk 70 projecten te realiseren tegen 2010-2011. Slechts een bepaald aantal zal worden gekozen waarbij de technisch-economische criteria kunnen verschillen. Etappe 3 (2011-2020: Ontwikkeling van het ZPM op grote schaal.
6 Nu volgt de tekst in en om de figuren voorzover leesbaar en nodig, inwerking is nodig. Bovenste figuur (p. 5 Franse tekst) Van boven naar beneden, van links naar rechts: Het Mediterrane Zonneplan Etappe 1- komende gebeurtenissen in 2008 De vier hokken van links naar rechtes: 28-29 oktober 2009 Frans – Duitse Workshop Te Berlijn Technologieën/kosten $ 21 november Ronde Tafel (PFEU) te Parijs Infrastructuren van het net 22 november Conferentie te Parijs (FR-EGY-DUITSLAND-SPANJE) Financiering En uitvoering van het ZPM 16 december 2009 Bijeenkomst O(bservatoire)M(éditerrannéen de l’)É(nergie)/ZPM Projecten Titel van bovenste figuur: Gebeurtenissen van het ZPM in de loop van het jaar 2008 Onderste figuur op blz. 5: Tekst boven: Het Mediterrane Zonneplan Etappe 2: 2009-2010 Cirkel links boven: Aantal projecten per land.
Legenda Links onder in fig.: Geïnstalleerde capaciteit in MW: Biogas Biomassa Wind Thermische zonne-energie (lage temperatuur)
7 Fotovoltaische zonne-energie (PV) Zonthermische krachtcentrales (CSP)
Onderschrift van onderste figuur: Kaart van toegelaten projecten voor de 2e etappe
Blz.6 Welk financieel evenwicht voor de projecten? 3 voorname economische actoren die beoogd zijn: de private investeerders de locale kopers (elektriciteitsprijs lager) de Europese kopers (elektriciteitsprijs hoger) Aanvullende actoren: Europese en nationale fondsen, multilaterale fondsen, kool(dioxide)fondsen De waarde van de groene elektriciteit die in den vreemde is geproduceerd dient te worden gevonden/ bepaald op Europees peil Voorbeeld van financiering van een project:
Figuur. Van boven naar beneden van links naar rechts: Het Mediterrane zonneplan P(lan d’)A(ffaires)I(nteractif)- portefeuille Rechts boven: Soevereine (= onafhankelijke?) en private fondsen Europese en nationale fondsen Multilaterale fondsen Koolstof (Carbone; CO2)-fondsen (waarschijnlijk opbrengsten van emissierechten?) Binnen de cirkel: Rechts boven: Verzekering Risico Schulden Subsidie (M€ of g€) Blauwe hokjes rondom de weegschaal:
8
Private investeerders Lokale koper Europese koper Grijze hokjes: TRI (waarschijnlijk return on investment) = 15% 25€cent/kWh Titel tekst onder figuur : Vereenvoudigd voorbeeld van een mogelijkheid van projectfinanciering in het kader van het ZPM Het financieringsmechanisme zal project voor project worden bepaald. Er worden geen algemene criteria voorgesteld.
. Benaïssa AYADI, A(gence)N(ationale pour laM(aîtrise de l’)E(energie) Tunesië MEDENER: netwerk van 12 nationale agentschappen in 1997 tot stand gebracht.
Blz.7 (Engelse teksten in figuren worden onvertaald gelaten) Franse tekst onder figuur p. 7 Franse tekst: MEDENER- netwerk Tunesië heeft een kleine CSP- centrale die sinds 20 jaar elektriciteit produceert. Volgens dhr Ayadi zou de technologische overdracht op termijn kunnen plaatsvinden in de richting zuidnoord! In het ZPM mag de energie-efficiency niet worden vergeten. Bijvoorbeeld bedraagt het reductiepotentieel van het verbruik van fossiele energieën 80 % door middel van energiebezuiniging (Maîtrise de l’énergie, MDE) en slechts 20 % voor hernieuwbare energie. Verwijzing naar het ecocity – project Lak Hyata in Marokko ( het equivalent van het MASDAR-project) . Ralf CHRISTMANN, BMU Duitsland Samenvatting en conclusies van de workshop over het ZPM die heeft plaatsgehad in Berlijn: 60 deelnemers uit 13 landen
9
Dat heeft naar voren gebracht dat een sterkere betrokkenheid van de MENA- landen nodig is. Het is mogelijk de presentaties van de workshop terug te vinden op de volgende site: http://www.vdivde-it.de/msp/registration
Blz.8 Tekst onder bovenste figuur: Ontwikkeling van de kosten van productie van CSP volgens ESTELA Tekst onder onderste figuur Ontwikkeling van de kosten van productie en transport van de CSP- elektriciteit volgens ESTELA Volgens ESTELA (European Solar Thermal Electricity Association) zouden de kosten van het transport en van de verliezen van de elektriciteit tussen Noord -Afrika en het centrum van Europa overgaan van 2,3 €c/kWh in 2010 naar 1,8 €c/kWh tegen 2020. De totale kosten van de geïmporteerde zonne-elektriciteit zou aldus van 24 €c/kWh in 2010 naar 16 €c/kWh tegen 2020. Deze prijzen lijken tamelijk hoog met betrekking tot andere studies.
Blz.9 p.9 bovenste figuur onderschrift: Ontwikkeling van de kosten van productie van hernieuwbare energietechnieken als functie van de (wereldwijde) productie. Tekst onder onderste figuur: Kaart van de elektriciteitsverbindingen rondom de Middellandse Zee. . François MESLIER, MEDELEC MEDELEC: Associatie van electriciteitsbedrijven in de omstreken van de Middellandse Zee Rondom de Middellandse Zee bestaan 4 grote elektrische synchrone systemen: - Het UCTE- systeem: (EU, Marokko, Algerije & Tunesië sinds 2007) - Turkije: het land heeft om aansluiting met UCTE gevraagd in 2000. De eerste synchronisatietests zullen worden uitgevoerd in 2009 en een definitieve beslissing zou dienen te worden genomen in 2010/2011
1
Blz.10 -
Libië, Syrië, Egypte (in geel op de volgende kaart). Israël: onafhankelijk stabiel systeem maar grote politieke problemen met buurlanden moeten worden opgelost voordat gedacht kan worden over aansluiting
Tekst in figuur p. 10 Franse tekst: De synchrone systemen rondom de Middellandse Zee Tekst onder figuur: Kaart van de synchrone elektriciteitsnetwerken rondom de Middellandse Zee Het eerste project in het kader van het ZPM is de realisering van de Medring: doelstelling van elektriciteitssamenhang tussen de synchrone systemen. Op 21/11/2005 vond een aansluit –test plaats van de U(nie voor de)C(oordinatie van het) T(ransport van)E(lektriciteit) met de landen ten zuiden van de Middellandse Zee aan de grens tussen Algerije en Libië. De proef is na verloop van enkele minuten stopgezet om elk risico van uitval van het net te voorkomen. Het huidige zwakke punt dat de aansluiting belemmert is het Libische elektriciteitsnet: weinig krachtig systeem maar met zeer aanzienlijke leidinglengten (2500 km van oost naar west). Als de eerstvolgende aansluitingstest slecht zal verlopen moet een verbinding met gelijkstroom worden overwogen en moet men de desynchronisatie tussen de 2 systemen laten voor wat het is. Een gelijkstroomleiding zou daarom ook nodig zijn tussen Syrië en Turkije om de Medring- ring te voltooien. 1e etappe: De afronding van de Medring ring zal het mogelijk maken enige honderden MW in MENA geproduceerde elektriciteit naar de Europese landen te doen gaan. 2e etappe: 5-6 GW aanvullende HVDC –leidingen (onder de Middellandse Zee) om op grote schaal in MENA geproduceerde zonne-elektriciteit naar het noorden te doen gaan. Talrijke haalbaarheidsstudies betreffende aanvullende verbindingen zijn tot nu toe al gemaakt. Blijft nog over de haalbaarheidsstudie van een verbinding Egypte/Libië naar Griekenland ( bijvoorbeeld gaande via Kreta) Projecten op korte termijn: Marokko – Spanje 2100 MW Algerije –Italië 2* 1000 MW Pb(?) van financiering en van juridisch statuut voor een dergelijke leiding.
Blz.11 Men zal niet alle geproduceerde elektriciteit kunnen laten doorgaan via de Straat van Gibraltar Het is daarom nodig een kabelnet onder de Middellandse Zee te ontwikkelen om de potentiële vermogens evenals de zekerheid en de stabiliteit van het net te vermeerderen door middel van verbreding van de leidingen.
1
Lengten van de verbindingen onder de Middellandse Zee: 200 tot 500 km. Kosten van deze onderzeese HVDC- verbindingen: 800 M€ voor 1000 MW over 400 km Ten opzichte van de investering in PV is dit een kostenvergrooting van 20%. Dergelijke leidingen geven bepaalde problemen: - Welk juridisch statuut: handeldrijvende leiding of wettelijk geregelde leiding? - Welke modaliteit van toegang op het net voor de producenten van elektriciteit? - Welke garanties op lange termijn aangaande de toegang tot het net? Garanties noodzakelijk voor de levensvatbaarheid van de projecten ter ontwikkeling van CSP- centrales. Tekst in figuur vzv leesbaar: Tekst bovenin fig. p. 11 Franse tekst: De projecten van gelijkstroomverbindingen tussen de Maghreb en Europa. Onderschrift fig. p. 11 Franse tekst: Kaart van de HVDC- verbindingen tussen de Maghreb en Europa. Discussie: Interventie van de directeur van het Onderzoekscentrum voor energie van Jordanië: Om het financiële wereldsysteem te redden, hebben de regeringen honderden miljarden dollars weten te vinden. Het energieprobleem is een kwestie van veiligheid en alle landen dienen er deel aan te hebben. Een dergelijk plan is noodzakelijk voor de energievoorzieningszekerheid, de sociale stabiliteit en het milieu. De regeringen dienen financieringsoplossingen te vinden voor een snelle ontwikkeling daarvan. Interventie van de vice- president van het Griekse parlement: De landen in het Zuidwesten van de Middellandse Zee hebben een zeer sterk wettelijk kader nodig. Dit plan behoort te worden gesteund door het Europese Parlement ten einde daaraan een grotere legitimiteit te verzekeren.
Blz.12 Interventie van P. Lorec (DGEC, Frankrijk) Vandaag zijn alle landen aanwezig, hetgeen de goede ontvangst van het project bewijst door de landen uit de omstreken van de Middellandse Zee (Zuid -Europa en MENA) maar eveneens de verder verwijderde landen (VK, Duitsland,…) Het tempo moet nu versneld worden en er moet getoond worden dat een werkelijke politieke wil aanwezig is die wordt geconcretiseerd door middel van verwezenlijkte projecten.
1 Doelstelling: 15 tot 20 projecten gerealiseerd van nu tot 2-3 jaar (eind 2011?) aangaande de meer dan 70 voorstellen, in alle landen uit de omstreken van de Middellandse Zee. Verplichting tot iets concreets vanaf morgen…. Interventie van C. Philibert (IEA): Dhr Philibert verheugt zich erover dat een zeer oude droom tot werkelijkheid komt maar er moet beslist voor gewaakt worden dat de CSP- centrales eerst in de behoeften voorzien van de plaatselijke economie van de betreffende landen, en vervolgens in die van de Europese landen. Er behoren geen hinderpalen in de weg te worden gelegd aangaande het vermogen van de projecten die zijn aangenomen om nader te komen tot het economische optimum (dit kan liggen op de grote vermogens met de CSP- centrales). De CSP (met het voordeel van opslag) en wind (lage kosten) zouden uiteraard het leeuwendeel dienen te verwerven in de ontwikkelde projecten. De overige technieken mogen niet worden vergeten (PV, zonthermisch, airconditioning met zon…) en het kan misschien nodig zijn om specifieke ondersteuningsmechanismen te overwegen voor elk van de technologieën. Interventie van dhr Lorec aangaande de weerslag van de actuele lage kosten van de olie op de overeenkomsten van de budgettering noord/zuid en op de voorafgaande vragen/opmerkingen: -
-
-
Geen enkele vermogensgrens is gesteld aan de projecten van de 2e fase (2009-2011) maar dhr Lorec kan zich niet vastleggen op de ontwikkeling van CSP- centrales van grote vermogens op die zeer korte termijn. Dit type van projecten maakt langere ontwikkelingstermijnen noodzakelijk. Op het financiële niveau zal de realisatie project voor project plaatsvinden. Een financiele aanpak voor ieder afzonderlijk project heeft de voorkeur boven subsidiering. Op het ogenblik vindt de ontwikkeling van PV- projecten veel sneller plaats maar de vermogens zijn zeer klein. Is er een probleem om investeerders te vinden vanwege de crisis? De prijs per vat olie zou niet lange tijd laag mogen blijven en zou op middellange termijn weer moeten stijgen. De investeerders zijn talrijk voor dit type projecten. Belastingverdragen zullen land voor land worden gesloten.
11h45-13h00 ZITTING II: Componenten van het nationale en Europese beleid voor het Mediterrane Zonneplan. . Roberto VIGOTTI, O(bservatoire)M(editerranéen de l’)É(nergie)
1 Dhr Vigotti heeft het grote potentieel voor energiebezuiniging en energiebesparing in de landen in het Zuiden in herinnering gebracht ter vergroting van de energie-efficiency ( erin slagen om de verhouding kWh/€ BNP omlaag te brengen). Commentaar: Terwijl de Europese landen een groot deel van hun economische activiteiten baseren op weinig energieverslindende activiteiten (voornamelijk diensten), zijn de activiteiten van de minder ontwikkelde landen veel meer energieverslindend. De producten van deze activiteiten zijn vaak bestemd voor de niet – rijken.... Het samenstel van activiteiten in de wereld kan niet streven naar dienstensamenlevingen. De meer energieverslindende activiteiten moeten ergens verwezenlijkt worden . Er zou daarentegen misschien moeten worden geprobeerd om na te denken over herverdeling van bepaalde activiteiten om het energieverbruik beter toe te delen.
Blz.13 Presentatie van het Blue Map scenario van het IEA die 46,5% hernieuwbare energie voorspelt in de productie van elektriciteit tegen 2050. Dit scenario is recent (2008) Tekst onder bovenste powerpoint p. 13 Franse tekst: Scenario’s van energievooruitblikken Er volgen 5 Engelstalige plaatjes.
Blz.15 . Abderrahim EL HAFIDI, Marokkaans ministerie van energie, mijnbouw, water en milieu. Situatie van de energie in Marokko: - 97% van de energie wordt geïmporteerd - Het verbruik van energie is met 5%/jaar toegenomen tussen 2003 en 2007 - Het verbruik van elektriciteit is met 8%/jaar toegenomen over dezelfde periode. - Potentieel van wind:10000 MW - Potentieel van zon: bron gemiddeld 5 kWh/m2/dag - Realistisch potentieel tegen 2020: 1080 MW aan PV 1 700 000 m2 CES (= Champs d’Électricité Solaire? Vermoedelijk oppervlak voor thermische zonnecollectoren) 400 MW aan CSP Ofwel 3 Mt CO2/jaar vermeden en 925000 tep/jaar
1
Pilot- projecten zon:
125 MW CSP te Oujda 10 MW PV te Figu 15 MW CSP-ontzilting te Tan Tan “Het ZPM is een droom die werkelijkheid gaat worden”
Blz.16 Onderschriften powerpoints p. 16 Franse tekst: Onder bovenste powerpoint: Marokkaans elektriciteitsnet en verbinding met zijn buren Onder onderste powerpoint: Kaart van de pilot- projecten in Marokko in het kader van het ZPM. Opmerking van de vertaler: Boujdour ligt in de Westelijk Sahara, die door Marorokko bezet wordt gehouden, deze locatie is dus politiek zeer problematisch.
Blz.17 . Marisa OLANO REY, IDEA (Spanje) IDEA: Instituut van Diversificatie en Energiebesparing Publieke instelling onder beschermheerschap van de Spaanse ministeries van industrie, toerisme en handel. Werkt voor de promotie van hernieuwbare energie (ENR) en energiebezuiniging in Spanje. Stand van zaken bij de Spaanse energie: Doelstelling 2010: 12% ENR in primaire energie 30% elektriciteit uit ENR 6% biobrandstoffen (voor motoren) Onder powerpoints p. 17 Franse tekst: Spaanse stand van zaken met energie in 2007 Hernieuwbare energiedoelstellingen van Spanje tegen 2010
Blz.18
1
Onder bovenste powerpoint p. 18 Franse tekst: Productie van hernieuwbare energie in Spanje Doelstellingen van het Plan voor de Hernieuwbare Energieën 2010. De doelstellingen van het Renewable Energie Plan (2005-2010) lijken moeilijk bereikbaar voor biomaasa. Daarentegen zouden de andere sectoren (zon, wind) moeten kunnen voldoen aan de doelstellingen daarvan. Enkele getallen aangaande het PER Plan (2005-2010): 8 500 M€ overheidssteun 23 600 M€ totale investering De Andasol- centrale is begonnen met het produceren van aan het net geleverde elektriciteit op 20/11/2008 Tekst onder onderste powerpoint p. 18 Franse tekst: Principeschema van de aankoopprijzen van groene elektriciteit in Spanje.
Blz.19 Onderaan p. 19 Franse tekst: Stand van zaken van de CSP- keten in Spanje.
Blz.20 Titels van plaatjes: Kaart van de vraag naar elektriciteitsnetaansluitingen van CSP- projecten in Spanje Spaanse CSP- centrales in werking en in aanbouw.
Blz.21 Ontwikkeling van de CSP- keten in verband met de doelstellingen van het PER. Opsomming van de voorwaarden om te bereiken dat geïmporteerde elektriciteit in rekening wordt gebracht in de nationale doelstellingen van groene elektriciteit.
1
Blz.22 . Enrico CARLINI, TERNA (Italië) p. 22, tekst onder onderste powerpoint: Stand van zaken van het Italiaanse elektriciteitsnet
Blz.23 p. 23, tekst onder powerpoint: Plaats van Italië in de ontwikkeling van de elektriciteit – interconnecties Noord – Afrika – Europa. Plaats van Italië in het transport van elektriciteit tussen Noord -Afrika en Europa: - 10 GW elektriciteit zou vanaf nu via het Italiaanse net kunnen worden overgebracht met bestemming naar de meer naar het noorden gelegen landen - 20 GW overdrachtscapaciteit zou mogelijk zijn met ontwikkelingen van het net. Discussie met Gerhard Knies: G. Knies had nooit gedacht dat een Zonneplan voor de Mediterrane regio zo snel tot stand gebracht zou worden. Hij hecht er aan om de belangrijke rol van Frankrijk (AT Molnicar, P. Lorec, JL Borloo, N. Sarkozy…) in het resultaat van dit project te onderstrepen.
14h30-16h00 ZITTING III: Afdekking van de risico’s op lange termijn: uitdagingen en oplossingen voor het Zonneplan voor de Mediterrane regio . Etienne VIARD, A(gence)F(rançaise de)D(éveloppement) (= Frans Agentschap van Ontwikkeling) Het AFD, dat is 3500 M€ aan kapitaal. Volgens het AFD voldoen de landen in de omstreken van de Middellandse Zee bijna aan de vraag van hun bevolking…
. Pierre DUCRET, Caisse des Dépôts en des Consignations De CDC is een van de eerste investeerders op de CO2-emissierechten-mark. De doelstelling van het ZPM is de ontwikkeling van 20 GW aan ENR- capaciteit tegen 2020. Deze
1 doelstelling vertegenwoordigt een reductiepotentieel van honderden Mt aan CO2 en heeft daarmee een potentieel van honderden Mt aan CO2 te verzilveren op de koolstofmarkt. Zelfs met een lage koolstofprijs (10 $ per ton CO2) vertegenwoordigt dat enkele miljarden €’s die mobiliseerbaar zijn.
Blz.24 Omdat de kosten van het ZPM worden gewaardeerd op 80 miljard €, zou de koolstof – financiering daarom een niet onbelangrijk deel van de financiering daarvan kunnen vertegenwoordigen. De totstandbrenging van een programmatisch kader zou het mogelijk maken om de kosten van toezicht ter inschatting van de projecten te verminderen. Maar de koolstof- financiering valt onder de verantwoordelijkheid van de VN. De UPM zou de onderhandelingen met deze instelling kunnen faciliteren. Op naar de creatie van een “Mediterraan Koolstof- Fonds”?
. Jonathan WALTER, Wereldbank Presentatie van het Clean Tech Fonds (CTF), heden voorzien van 5,2 miljard US $. Donateurs van dit fonds: Frankrijk, Duitsland, VK, VS, Japan, Australië en Zweden. Van de nieuwe staten –donateurs wordt verwacht dat zij het fonds groter maken en dat de financiering van meer en meer projecten mogelijk wordt ( in het bijzonder CSP). Het CTF is een fonds dat bestemd is voor de financiering van projecten voorbij het pilotstadium (bijvoorbeeld commerciële centrales) . Het CTF concentreert zich op het potentieel van reductie van de GES (= broeikasgassen)- emissies van de geïnspecteerde projecten. De doelstellingen van de UPM vallen binnen het financieringskader van het CTF. Het CTF neemt in het bijzonder deel aan de financiering van de ISCC- projecten in Egypte en Marokko (2*20 MW). De Wereldbank schat de CSP- capaciteiten op vele GW’s die zullen zijn geïnstalleerd gedurende de 10 komende jaren. De plannen voor de CSP- projecten moeten begin 2009 worden geïnspecteerd (CSP- pilot- projecten van het ZPM?) Meer info over het fonds: http://www.worldbank.org/ctf
(Verifieer het adres….)
. Juan Alario & Joaquin Cervino, Europese Investeringsbank (EIB) EIB:
7 miljard € geïnvesteerd in energieprojecten in 2007 Waarvan 2 miljard € in hernieuwbare energie (ENR) (met een in verhouding zeer, zeer sterke groei) Europa: 40% van de PV- wereldmarkt 60% van de wind – wereldmarkt Voor de ontwikkeling van zon, zijn het de feed- in –tarieven die de beste ontwikkeling verzekeren, want de ontwikkelaars hebben een regelgeving/kader van zeer lange termijn nodig..
1
Vooruitzichten van de zon –industrie: een vergroting van de activiteiten met een factor 100 op middellange termijn. Spanje: Daling met 5 tot 7% per jaar van het aankooptarief om vermindering van productiekosten te stimuleren. Overige hinderpalen bij de ontwikkeling van de ENR’s: - vergunningsprocedures - toegang tot het net - Ontwikkeling van de capaciteit van het net voor transport van elektriciteit. Het EIB vertegenwoordigt ongeveer 1 miljard € financiering in de zon( - energie) ( met zeer sterke groei) . De zon –keten zou meer en meer ruimte moeten innemen in de financieringen van de EIB. De EIB heeft geparticipeerd in de financiering van alle CSP- zonnecentrales in aanbouw in Europa (PS10, PS20, Andasol 1 & 2, Fresnel, torencentrales…). De EIB wenst heden eveneens de ontwikkeling te ondersteunen van de capaciteiten van de productie van de toerusting van de centrales: productie van PV- zonnecellen en R&D van CSP (in het bijzonder Abengoa)
Blz.25 De financiering van het project maakt het mogelijk de risico’s tussen alle actoren van het project te verdelen. Een voor CSP geschikt financieringsmodel is ontwikkeld voor Andasol 1. Dit model is nu beschikbaar om te worden toegepast op alle overige CSP- projecten. De projectfinanciering maakt het voor kleine actoren mogelijk om binnen te komen in de keten ( bv: Solar Millennium). Conclusies: CSP- industrie in fase van snelle groei - Keten voldoende rijp voor de investeerders ( in het bijzonder de parabolische troggen). - Reductie van de productiekosten met ongeveer 60% binnen 10 jaar op basis van de leercurven (learning curves) bijvoorbeeld van wind. - Behoefte aan een schema van stabiel beleid voor een ontwikkeling op grote schaal in Noord –Afrika. - EIB- cofinanciering van CSP met talrijke andere instellingen (bijvoorbeeld Wereldbank) . Erich SCHERER, D(epartment of)E(nergy and)C(limate)C(hange) (VK) Het VK is niet een wereldleider op het gebied van de hernieuwbare energie (ENR). De door de EU voorziene ontwikkeling van de ENR’s is zeer ambitieus voor het VK. Interventie van C. Philibert:
1
Er bestaat een koolstof –financiering tot 2012 maar daarna is het nog onzeker. De beslissingen zullen worden genomen op de eerstvolgende vergaderingen die zijn voorzien ter definiëring van post –Kyoto te Kopenhagen en Poznan. Om de beslissingen niet te hoeven afwachten, kan het ZPM dan een nieuw financieringsmechanisme initiëren? Het ZPM zou het mogelijk kunnen maken een begin te maken met een sector –doelstelling die niet dwingend is voor de sector van de energie.
16h30-18h00 ZIITING IV: De overheids- en private fondsen en hun rol in Zonneplan voor de Mediterrane regio: wat zijn de noodzakelijke investeringsvoorwaarden? . Philippe DE FONTAINE VIVE, EIB ZPM: Verwerkelijking van een oude droom van de Europese energiedeskundigen. Innoverend project op het niveau van tot stand te brengen van partnerschappen en Samenwerkingsverbanden. Etappes van het ZPM volgens de EIB 1e etappe: Totstandbrenging van het 1e nationale koolstoffonds in Marokko met de Caisse des Dépôts et de Gestion van Marokko : Dat is noch een overheids, noch een privaat fonds. Het is een publieke instelling die een privaat fonds beheert. 2e etappe: Selectie van de rijpste projecten 3e etappe: Totstandbrenging van faciltiteiten voor technische bijstand aan de Mediterrane landen
Blz.26 4e etappe: Behoefte aan politieke garanties ter beperking van het politieke risico bij de projecten. . Patrick BLANCHARD, Dexia De financiële crisis zal in aanmerking moeten worden genomen bij het opzetten van de projecten van het PSM want er is op het ogenblik een reëel probleem met de liquiditeit van de banken die zich zouden moeten terugtrekken op hun binnenlandse markt. Transnationale projecten zoals de projecten van ZPM zouden daaronder te lijden kunnen hebben. Discussie Vraag: Men heeft nu 12 jaar beschikbaar om 80 miljard euro’s bijeen te brengen. Vandaag zijn de tarieven van de private banken zeer hoog en die maken de
2 verwezenlijking/levensvatbaarheid van de projecten niet mogelijk. Is de EIB bereid om bijvoorbeeld 5 miljard euro’s te lenen tegen een tarief van 5%? Antwoord van de EIB: Ja, vandaag de dag is de EIB bereid om te financieren ter voldoening aan de eisen van 50 tot 75 % van de projecten. Nadere verklaring van C. Philibert aangaande de samenvoeging van financieringsmechanismen: De in de landen van MENA verbruikte kWh’s zullen worden gefinancierd door middel van de verkoop van koolstof-emissierechten. De naar Europa geëxporteerde kWh’s zullen worden gefinancierd door de feed- in –tarieven of door de verkoop van groencertificaten. Wat zal de rol zijn van het toekomstige secretariaat van het ZPM? Het zal dienen tot steun/ verbinding en zal in directe betrekking staan met de betreffende staten.
18h00-18h30 SLOTZITTING . Henri GUANINO, speciaal adviseur van de President:
zie de video van het begin van de interventie.
Opnieuw oprichten van het Barcelona- proces dat een relatieve mislukking was voor het opleveren van de UPM. De UPM is een voorwaarde geweest voor aanzienlijke politieke vooruitgang: erin slagen om staten die in koele verhouding staan tot elkaar aan eenzelfde tafel te krijgen Nieuwe filosofie van de UPM: Noord en Zuid besluiten om samen te werken. Co- ontwikkeling Co- investeringen Co- voorzitterschap van de UPM Frankrijk heeft een compromisoplossing uitonderhandeld voor het voorzitterschap van de UPM: een co- president van het Zuiden: Egypte voor 2 jaar. een co- president van het Noorden: die een mandaat zou moeten hebben van 2 jaar (op het ogenblik Frankrijk) een co- voorzitterschap van de EU ( wisselt elke 6 maanden met het voorzitterschap van de EU) Frankrijk zou dus het co-voorzittershap van de UPM gedurende 2 jaar moeten behouden. Het secretariaat van de UPM zal een centraal technisch orgaan zijn. Het zou in de loop van 2009 operationeel moeten zijn.. Het verzamelt voorstellen van projecten en vervult een rol van deskundig onderzoek daarvan.
Blz.27
2
Het doel van het ZPM is de bureaucratische of administratieve logica te verlaten (men heeft een budget en men moet vervolgens projecten vinden om dit geld uit te geven) om te komen tot een normalere logica (men heeft projecten en men vindt het budget om die een voor een te financieren). Het financieringsonderzoek zal plaatsvinden bij verschillende actoren: EU en andere geldschieters. J. Attali heeft een keer een belasting voorgesteld op de doorvaart door de toegangsroutes van de Middellandse Zee om de projecten van de UPM te financieren. Deze belasting zou in conflict komen met de huidige regels. . Slotrede van Jean-Louis BORLOO
zie de video
Persoonlijke conclusies van de Conferentie (door Mathieu Vrinat) Deze 22e november 2008 markeert de lancering van de operationele fase van het Zonneplan voor de Mediterrane regio na enige maanden van afbakening en plaatsing in het kader van de Unie voor de Mediterrane regio en vooral lange jaren van studies en werk van talrijke actoren. Het Zonneplan voor de Mediterrane regio pakt de grote oriëntaties van het Desertec –concept weer op dat sinds 2003 is ontwikkeld en ondersteund door de TREC (TransMediterranean Renewable Energy Cooperation) Voor de eerste keer in een politiek project van grote omvang, wordt een overheersende plaats toegekend aan concentrating solar power: -
CSP is in de loop van de dag de meest geciteerde techniek, en heeft zelfs PV ingehaald; Meer dan 2950 MW aan CSP- projecten zijn voorgesteld in het kader van de projectoproep van het ZPM (ofwel 54% van het totale vermogen van de projecten); Er bestaat consensus over de capaciteit van CSP, om op grote schaal schone elektriciteit te produceren tegen de laagste kosten; De CSP is voorgehouden als een van technieken met het potentieel om de kosten het sterkst en het snelst te reduceren.
Een nieuwe manier van financiering, die volgens de initiatiefnemers van het ZPM logischer is, wordt tegemoet gezien voor de projecten van het ZPM. Geen enkel budgettair stramien is aangebracht terzake van de ontwikkeling van het ZPM maar een geldbedrag zal project per project worden toegekend. Als dit beginsel van financiering misschien het risico tot gevolg heeft dat dat het starten van projecten doet vertragen (toekenning van een geldbedrag dat tamelijk ingewikkeld is om tot stand te brengen tussen talrijke actoren), zal, zodra de eerste mechanismen/schema’s ter financiering zijn aanvaard, deze keuze het zeker mogelijk maken in te schrijven in het ZPM tijdens de rit, beveiligd tegen de risico’s van beleidsomkeringen.
2
Het belang van de ontwikkeling van een elektriciteitsnet is goed naar voren gebracht tijdens de gehele dag: afronding van de MedRing, ontwikkeling van de HVDC- verbindingen, ontwikkeling van slimme elektriciteitsnetwerken…. De andere ENR’s, met name waterkracht en wind, zijn niet vergeten, de interveniënten brachten vaak de complementariteit naar voren van alle ENR’s. Alleen de energieën van de zee zijn niet ter sprake gebracht. Deze worden stellig nog niet als voldoende rijp beschouwd.
Blz.28 De investeerders zijn vandaag de dag bereid tot participeren in de ontwikkeling van het ZPM. De sommen geld die nodig zijn voor de totstandbrenging van het ZPM zijn beschikbaar zodra een voldoende nauwkeurig beleidskader tot stand is gebracht. Het belang van de financiering uit de opbrengst uit emissierechten voor het ZPM is ter sprake gebracht, met name voor de financiering van de productie van energie bestemd voor de locale markt. Het kooldioxide-geld zou een niet onbelangrijk deel van de 80 miljard € kunnen financieren die het ZPM volgens de initiatiefnemers zou kosten. De kooldioxide financiering zou met name de financiering van de meerkosten, ten opzichte van de traditionele energieën, van de kWh’s die lokaal verbruikt worden, mogelijk kunnen maken, en aldus de locale “duurzame” ontwikkeling kunnen waarborgen.
Talrijke interveniënten hebben het belang onderstreept: - Van de locale ontwikkeling te waarborgen met prioriteit ten opzichte van de productie van energie bestemd voor de export ( in overeenstemming met de interventies van C. Philibert); - Van de rol die energiebezuiniging en -besparing moet spelen in de landen van Noord –Afrika en het Midden-Oosten. In veel gevallen is het bezuinigingspotentieel groter dan het potentieel aan duurzame energie. - Van thermische zonne-energie en zonaangedreven koeling. Deze 2 technologieën die bestemd zijn voor gedecentraliseerde toepassingen met klein vermogen mogen niet worden vergeten - Van de bepaling van een aankooptarief voor de in Europa geïmporteerde groene elektriciteit ten einde de financiering van de in MENA ontwikkelde projecten mogelijk te maken; - Van het beperken van bestaande hinderpalen die het doordringen van hernieuwbare energieopwekking in het huidige energiesysteem afremmen: beperkingen van vermogen, aansluiting op de netten, administratieve complicaties, traagheden van historische energiebedrijven…. Ondanks talrijke zeer positieve mededelingen over de gehele dag blijven enige teleurstellingen bestaan: - Bepaalde landen uit Noord –Afrika ,waaronder Algerije en Libië, waren niet aanwezig op de conferentie en getwijfeld kan worden aan hun werkelijke wil tot integratie in het ZPM- project.
2 -
-
Weinig details zijn door de interveniënten aangegeven over de garantie van een locale ontwikkeling van de landen van Noord – Afrika en het Midden-Oosten waarbij een deel van de voor het binnenlands verbruik geproduceerde energie wordt achtergehouden ten koste van de geëxporteerde elektriciteit. Talrijke interventies van het publiek zijn hierover onbeantwoord gebleven. Weinig elementen van antwoorden zijn aangebracht over de financiering en de regelgeving van de gelijkstroomhoogspanningsleidingen (HVDC) die moeten worden aangelegd onder de Middellandse Zee.
De conclusie is dat het de gelegenheid was om de belangrijke rol in herinnering te brengen die Frankrijk heeft gespeeld in de totstandbrenging van het ZPM (G. Knies en bepaalde Ministers van Energie hebben dat onderstreept). Frankrijk zou een overheersende plaats dienen te behouden in de totstandbrenging van het ZPM door het covoorzitterschap gedurende de eerstvolgende 2 jaren veilig te stellen. De totstandbrenging van het ZPM komt eindelijk overeen met een oude droom van de energiedeskundigen van Europa en Noord –Afrika. Odeillo, 01 december 2008 Mathieu Vrinat CNRS-PROMES / TREC-France
[email protected] (Vertaling en uitschrijving van afkortingen juist hierboven : CNRS-PROMES/TREC-France = Centre Nationale de la Recherche Scientifique- Procédés Matériaux et Energie Solaire (= nationaal Centrum voor wetenschappelijk onderzoekWerkwijzen, Materialen en Zonne-energie)/ Trans- Mediterranean Renewable Energy Cooperation- Frankrijk )
.
2
