Communicatie en organisatie voor de onderwijsassistent

Communicatie en organisatie voor de onderwijsassistent Werken in de school, OA4

Uitgeverij Angerenstein onderdeel van

OA_Communicatie_organisatie.indb 1

profi-leren OA

Uitgeverij, training en diensten

17-06-13 12:21

Colofon Titel: Communicatie en organisatie voor de onderwijsassistent Werken in de school, OA4 isbn: 978-90-8524-2048, derde herziene druk Uitgever: Uitgeverij Angerenstein Postbus 2056 6802 CB Arnhem [email protected]

© uitgeverij Angerenstein 2013 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikelen 16h t/m 16m Auteursrecht 1912 jo. Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3060, 2130 KB) of contact op te nemen met de uitgever voor het treffen van een rechtstreekse regeling in de zin van art. 16l. vijfde lid, Auteurswet 1912. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

2

Werken in de school


17-06-13 12:21

Inleiding Profi-leren OA is een complete serie leermiddelen voor de competentiegerichte kwalificatiestructuur Onderwijsassistent, niveau 4. Profi-leren OA bestaat uit drie basisboeken, een competentie-opdrachten- en beoordelingsmagazijn én gratis extra digitale content-thema’s, een zoekmachine en diagnostische kennistoetsen.

Drie basisboeken Dit boek is één van de drie basisboeken voor de nieuwe opleiding Onderwijsassistent niveau 4. De inhoud van deze drie boeken is gebaseerd op de werkprocessen uit het competentiegerichte kwalificatiedossier Onderwijsassistent, niveau 4. De drie basisboeken zijn: •

Pedagogiek voor de onderwijsassistent;

•

Didactiek voor de onderwijsassistent;

• Communicatie en organisatie voor de onderwijsassistent. Ieder boek bevat die thema’s die de onderwijsassistent-in-opleiding gedurende zijn/haar opleiding veelvuldig moet raadplegen als achtergrondinformatie bij het werken aan bijvoorbeeld: • opdrachten; • taken; • beroepsproducten; • prestaties.

Inleiding Inhoud


3

17-06-13 12:21

De thema’s van ‘Communicatie en organisatie voor de onderwijsassistent’ ‘Communicatie en organisatie voor de onderwijsassistent’ bevat de volgende 40 thema’s: Algemeen 1 Onderwijswetten 2 Traditioneel vernieuwingsonderwijs 3 Nieuwe onderwijsconcepten 4 Godsdiensten in Nederland 5 De opbouw van het onderwijs in Nederland 6 Organisatiestructuur van scholen 7 Externe contacten, sociale kaart 8 Speciaal onderwijs, kenmerken, de clusters 9 Toelatingsprocedures speciaal (basis)onderwijs Functioneren in een school 10 Beroepsprofiel en functieomschrijving OA 11 Ontwikkeling van het werkconcept 12 Beroepshouding 13 Functie onderwijsassistent, positie in de organisatie Communicatie 14 Communicatie 15 Communicatiemiddelen 16 Communicatietheorie, de Roos van Leary 17 Recht van ouders op informatie en invloed 18 Gesprekstechniek 19 Presenteren 20 Soorten gesprekken 21 Evenementenorganisatie 22 Evenementen voor ouders

Functioneren in een school 23 Groepsvorming en functies van groepen 24 Lid worden van een team 25 Lid zijn van een team 26 Teamvaardigheden Administratief werk 27 Werkdocumenten op school 28 Registratie van leerresultaten 29 Rapporteren 30 Schoolrapporten 31 Wet- en regelgeving over dossiers Organisatorische aspecten 32 Klassenmanagement 33 Organisatievormen in een klas 34 Materiaal- en voorraadbeheer 35 Documentatiecentrum, opzet en beheer 36 Timemanagement Gezonde en veilige school 37 Hygiëne en veiligheid op school 38 Toezicht Stagebegeleiding 39 De formele aspecten van stagebegeleiding 40 Stagebegeleiding

Aanvullende thema’s staan als digitale content – thema’s (dc-thema’s) op www.profi-leren.nl.

4

Werken in de school


17-06-13 12:21

De formule van de thema’s De drie basisboeken kennen de volgende formule:

Theorie met voorbeelden De thema´s vormen samen een naslagwerk voor de onderwijsassistent in het (speciaal) basisonderwijs, (speciaal) voortgezet onderwijs en BVE. De theorie wordt verlevendigd met voorbeelden uit deze onderwijssoorten. Aanvullende thema’s staan als digitale content – thema’s (dc-thema’s) op www.profi-leren.nl.

Mini-samenvattingen De theorie is opgehangen aan mini-samenvattingen. Deze mini-samenvattingen zijn voor de school als PowerPointpresentatie verkrijgbaar.

Tips voor de praktijk Vrijwel ieder thema wordt afgesloten met praktijktips: handvatten voor de onderwijsassistent-inopleiding voor BPV en/of werk.

Profi-leren OA Op www.profi-leren.nl vindt de onderwijsassistent-in-opleiding, gratis: •

extra digitale content (dit zijn dc-thema’s), met onderwerpen die minder frequent geraadpleegd hoeven te worden, of thema’s waarvan de inhoud te snel verandert;

•

diagnostische kennistoetsen bij ieder thema uit de drie basisboeken, waardoor er voor de school een databank met meerkeuzevragen beschikbaar is van zo’n 2000 vragen;

•

een zoekmachine die verwijst naar thema’s uit de boeken en/of direct toegang geeft tot thema’s die direct gedownload kunnen worden;

•

verwerkingsopdrachten bij de thema’s uit de drie boeken.

Verwijzingen In de boeken wordt verwezen naar thema’s binnen de drie basisboeken. Niet naar DC-thema’s op www.profi-leren.nl omdat deze thema’s wisselend zijn. Daarnaast heeft elk boek een register en op www.profi-leren.nl staat een zoekmachine.

Inleiding Inhoud


5

17-06-13 12:21

Competentiegericht Opdrachten- en Beoordelingsmagazijn Naast de drie basisboeken is er een Competentiegericht Opdrachten- en Beoordelingsmagazijn (COBM) beschikbaar. Dit magazijn bevat opdrachten met (competentiegerichte) beoordelingsprotocollen voor het portfolio. Bij iedere opdracht ziet de leerling welke thema’s als naslag dienen bij die opdracht. Het magazijn is digitaal verkrijgbaar met een licentie.

Trefwoorden De woorden in kleur in de tekst verwijzen naar de trefwoordenlijst aan het einde van het boek. Overigens zijn deze trefwoorden ook opgenomen in de zoekmachine op www.profi-leren.nl.

Foto’s De foto’s in dit boek zijn onder andere gemaakt op de volgende scholen: •

De Boomhut te Arnhem

•

Jozef Sartoschool te Arnhem

•

Liemers college te Zevenaar

•

De Pasvorm te Arnhem

•

Vrije school te Zutphen

•

Gelders Mozaiek te Arnhem

Terminologie Nu de onderwijsassistent niet meer alleen in het (speciaal) primair onderwijs werkt, wordt de terminologie er niet eenvoudiger op. We kozen voor het begrip ‘leerling’ als overkoepelende term voor onderwijsdeelnemers. Dus we gebruiken ‘leerlingen’, of dat nu een kleuter is, een vmbo’er of een volwassen bbl-leerling in het mbo.

Bij deze derde herziene druk In deze derde herziene druk zijn verbeteringen aangebracht op basis van evaluaties bij gebruikers. Veel plezier en succes met dit boek.

6

Werken in de school


17-06-13 12:21

Inhoud Thema 1 Onderwijswetten 1.1 1.2

1.3

1.4

1.5 1.6

Inleiding.....................................................................................15 Wetten voor het basisonderwijs.................................................16 1.2.1 Wet op het basisonderwijs...........................................16 1.2.2 De kerndoelen en referentieniveaus.............................17 1.2.3 De Wet op het primair onderwijs..................................18 Wet educatie en beroepsonderwijs............................................21 1.3.1 Competentiegericht leren.............................................22 1.3.2 Minder kwalificaties.....................................................22 1.3.3 Geldigheid binnen Europa............................................22 1.3.4 Een leven lang leren.....................................................23 1.3.5 Kerndoelen voor het vmbo...........................................23 De wet op passend onderwijs....................................................24 1.4.1 Zoveel mogelijk binnen regulier onderwijs...................25 1.4.2 Samenwerkingsverbanden...........................................25 1.4.3 Gevolgen voor leraren..................................................25 1.4.4 Aanmelding en toelating in het speciaal onderwijs......26 1.4.5 Andere geldstromen.....................................................26 Wet op het onderwijstoezicht....................................................27 Tips voor de praktijk...................................................................28

Thema 2 Traditioneel vernieuwingsonderwijs 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8

Inleiding.....................................................................................29 Célestin Freinet en de Freinetschool...........................................31 Rudolf Steiner en de Vrije School ...............................................33 Maria Montessori en de Montessorischool .................................35 Peter Petersen en de Jenaplanschool .........................................38 Helen Parkhurst en de Daltonschool ..........................................40 Overige pedagogen ...................................................................43 Tips voor de praktijk ..................................................................45

Thema 3 Nieuwe onderwijsconcepten 3.1 3.2

3.3

Inleiding.....................................................................................47 Ervaringsgericht onderwijs: EGO................................................48 3.2.1 Kernbegrippen: welbevinden en betrokkenheid...........48 3.2.2 Werkvormen.................................................................49 3.2.3 De rol van de leraar.......................................................50 Adaptief onderwijs en video-interactiebegeleiding...................51 3.3.1 Sluit aan bij drie basisbehoeften..................................51 3.3.2 Hangt samen met WSNS...............................................51 3.3.3 Is een trainingstraject...................................................52

3.3.4 Leert onderwijsgevenden na te denken over eigen vaardigheden......................................................53 3.3.5 Gaat over de leerhouding van de leerling.....................56 3.3.6 Kritische noot over de praktijk......................................56 3.4 Ontwikkelingsgericht onderwijs: OGO........................................57 3.4.1 Verschillen respecteren.................................................57 3.4.2 Brede ontwikkeling......................................................57 3.4.3 Zinvolle activiteiten......................................................58 3.4.4 Behoeften leerling en onderwijsdoelen verenigen.......58 3.4.5 Onderwijs als kennismaking met de samenleving........58 3.4.6 De zone van naaste ontwikkeling.................................58 3.4.7 Rol van de leraar...........................................................58 3.4.8 Hoekenwerk en projecten.............................................58 3.5 Prestatiegericht onderwijs.........................................................59 3.6 Voor- en vroegschoolse educatie................................................60 3.6.1 Het doel van VVE..........................................................60 3.6.2 Puk en Ko en Ik en Ko...................................................62 3.6.3 Piramide.......................................................................62 3.6.4 Kaleidoscoop................................................................63 3.7 De brede school..........................................................................64 3.7.1 Wettelijk voorschrift.....................................................64 3.7.2 Breed aanbod van diensten .........................................65 3.8 Team teaching............................................................................67 3.8.1 Multidisciplinair team..................................................67 3.8.2 Scheiding tussen leergebieden opgeheven..................68 3.8.3 Geschikt voor grote scholen..........................................68 3.8.4 Een nieuw te bouwen school biedt mogelijkheden......69 3.8.5 Kritische noot bij team teaching...................................69 3.9 Het nieuwe leren........................................................................70 3.9.1 Eigen verantwoordelijkheid voor eigen leerproces.......70 3.9.2 Motivatie ontstaat in het maken van eigen keuzes.......71 3.9.3 Geen lokalen................................................................72 3.9.4 Geen vakken.................................................................72 3.9.5 Strakke organisatie.......................................................73 3.9.6 Elektronische leeromgeving.........................................73 3.9.7 Werkt het?....................................................................74 3.10 Tips voor de praktijk...................................................................76 Thema 4 Godsdiensten in Nederland 4.1 4.2

Inleiding.....................................................................................81 Levensbeschouwing en godsdienst............................................82

Inhoud


7

17-06-13 12:21

4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8

Christendom..............................................................................84 Islam ......................................................................................86 Jodendom..................................................................................88 Hindoeïsme................................................................................90 Boeddhisme...............................................................................93 Tips voor de praktijk...................................................................95

7.4

7.5

Thema 5 De opbouw van het onderwijs in Nederland 5.1 5.2 5.3

Inleiding.....................................................................................97 Primair onderwijs.......................................................................99 Secundair onderwijs................................................................100 5.3.1 Vmbo..........................................................................100 5.3.2 Het beroeps- en volwassenenonderwijs, mbo/bve.....107 5.3.3 Havo...........................................................................108 5.3.4 Vwo............................................................................109 5.3.5 Voortgezet speciaal onderwijs....................................109

7.6 7.7

7.8

Gezondheid..............................................................................136 7.4.1 De eerstelijnszorg.......................................................136 7.4.2 De schoolarts en de logopedist...................................136 7.4.3 De vertrouwensarts....................................................137 7.4.4 Bureau Jeugdzorg.......................................................138 Maatschappelijke ondersteuning.............................................139 7.5.1 Brandweer en politie..................................................139 7.5.2 Preventie drugs en alcohol.........................................140 7.5.3 Buitenschoolse opvang...............................................140 Overige contacten....................................................................140 Waarom externe contacten noodzakelijk zijn...........................141 7.7.1 Verwetenschappelijking van het onderwijs................141 7.7.2 Veelzijdiger worden van het onderwijs......................142 7.7.3 Complexer worden van de samenleving.....................142 Tips voor de praktijk.................................................................144

Thema 8 Speciaal onderwijs, kenmerken, de clusters Thema 6 Organisatiestructuur van scholen 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9 6.10 6.11 6.12 6.13

Inleiding...................................................................................111 Rol van de overheid..................................................................112 Raad van Toezicht.....................................................................114 Bestuur ....................................................................................114 De directie................................................................................116 Bovenschoolse directie of bovenschools management.............116 Middenkader............................................................................118 Onderwijzend personeel..........................................................121 Primair onderwijs: vakleerkrachten..........................................122 Onderwijsondersteunend personeel........................................123 De medezeggenschapsraad......................................................123 Informele organen...................................................................124 Organigram..............................................................................126

8.1 8.2

8.3 8.4 8.5

Thema 7 Externe contacten, sociale kaart 7.1 7.2 7.3

Inleiding...................................................................................129 Buurtcontacten........................................................................130 Onderwijsondersteuning.........................................................131 7.3.1 De inspectie................................................................131 7.3.2 De gemeente..............................................................131 7.3.3 De onderwijsbegeleidingsdienst................................131 7.3.4 Stichting Leerplanontwikkeling.................................133 7.3.5 Pedagogische centra..................................................133 7.3.6 Cito.............................................................................133 7.3.7 Permanente commissie leerlingenzorg.......................134 7.3.8 De commissie voor de indicatiestelling.......................135 7.3.9 Toelatingscommissie voortgezet onderwijs................135 7.3.10 Leveranciers...............................................................135

8

8.6

8.7

Inleiding...................................................................................149 Speciaal onderwijs, algemeen.................................................150 8.2.1 Kleinere groepen........................................................150 8.2.2 Aandacht voor sociaal-emotionele ontwikkeling.......150 8.2.3 Andere methoden en leermiddelen............................150 8.2.4 Eigen kerndoelen........................................................151 8.2.5 Aanwezigheid van specialisten...................................151 8.2.6 Indicatie is vereist.......................................................151 8.2.7 Ambulante begeleiding..............................................151 Cluster 1: visuele beperkingen.................................................152 Cluster 2: auditieve beperkingen, spraak- of taalstoornis.........152 Cluster 3: zeer moeilijk lerend, meervoudig beperkt, langdurig ziek..........................................................................153 8.5.1 Zml-scholen...............................................................153 8.5.2 Mytylscholen en tyltylscholen....................................153 8.5.3 Langdurig zieken........................................................154 Cluster 4: sociale beperking of psychiatrische stoornis.............155 8.6.1 Zmo-scholen..............................................................155 8.6.2 Scholen voor autistische kinderen..............................155 Scholen voor speciaal basisonderwijs.......................................156

Thema 9 Toelatingsprocedures speciaal (basis)onderwijs 9.1 9.2 9.3

Inleiding...................................................................................157 Noodzaak van integratie..........................................................158 Toelating tot het speciaal onderwijs.........................................159 9.3.1 Onderwijsbelemmering.............................................159 9.3.2 Criteria voor indicatiestelling......................................160 9.3.3 Commissie voor de indicatiestelling...........................160 9.3.4 Herindicatie................................................................161

Werken in de school


17-06-13 12:21

9.4 9.5

Toelating tot het speciaal basisonderwijs.................................162 Tips voor de praktijk.................................................................164

Thema 10 Beroepsprofiel en functieomschrijving OA 10.1 Inleiding...................................................................................165 10.2 Beroepsprofiel..........................................................................166 10.2.1 Beroepscontext..........................................................166 10.2.2 Rol en verantwoordelijkheden....................................167 10.2.3 Complexiteit...............................................................168 10.2.4 Typerende beroepshouding........................................168 10.2.5 Trends in de ontwikkeling van het beroep..................169 10.3 Functiebeschrijvingen..............................................................170 10.3.1 Functiebeschrijving onderwijsassistent regulier basisonderwijs...........................................................170 10.3.2 Functiebeschrijving onderwijsassistent (voortgezet) speciaal onderwijs.................................172 10.3.3 Functiebeschrijving onderwijsassistent voortgezet onderwijs.................................................174 10.4 Taakomschrijving en werkomschrijving...................................177 10.5 Combinatiefuncties..................................................................180 10.5.1 De combinatiemedewerker aan het werk in de brede school...............................................................180 10.5.2 Opleidingen voor combinatiefuncties.........................181 10.6 Tips voor de praktijk.................................................................182 Thema 11 Ontwikkeling van het werkconcept 11.1 Inleiding...................................................................................185 11.2 Uitvoering van je werk vastleggen...........................................186 11.2.1 Invulformulieren........................................................186 11.2.2 Vrije verslaglegging....................................................189 11.3 Intervisie..................................................................................190 11.3.1 Persoonlijke leerdoelen stellen...................................191 11.3.2 Geen tijd voor intervisie..............................................193 11.4 Ontwikkelingen in je beroep bijhouden...................................194 11.4.1 Schoolabonnementen................................................194 11.4.2 De media....................................................................194 11.4.3 Eigen abonnementen.................................................195 11.4.4 Vakbondsbijeenkomsten............................................195 11.4.5 Bijscholing..................................................................195 11.5 Tips voor de praktijk.................................................................196

12.2.3 Werken vanuit beroepsprofiel of beroepscode............200 12.2.4 Werken vanuit je beroepshouding..............................201 12.3 Kenmerken van de beroepshouding.........................................203 12.3.1 Inlevingsvermogen of begrip.....................................203 12.3.2 Respect of fatsoen......................................................205 12.3.3 Echtheid of je eigen gevoelens...................................209 12.3.4 Persoonlijk evenwicht................................................211 12.3.5 Nadenken over wat jou drijft......................................215 12.4 Tips voor de praktijk.................................................................216 Thema 13 Functie onderwijsassistent, positie in de organisatie 13.1 13.2 13.3 13.4 13.5 13.6

Inleiding...................................................................................219 Soorten leiding........................................................................220 Taken en verantwoordelijkheden.............................................221 Bevoegdheden.........................................................................224 Samenhang TVB.......................................................................225 Tips voor de praktijk.................................................................226

Thema 14 Communicatie 14.1 Inleiding...................................................................................227 14.2 Het communicatieproces..........................................................229 14.2.1 Zender, boodschap, ontvanger, feedback....................229 14.2.2 Coderen en decoderen................................................231 14.2.3 Referentiekader..........................................................235 14.3 Ruis ....................................................................................237 14.3.1 Interne ruis.................................................................237 14.3.2 Externe ruis................................................................240 14.3.3 Bedoelde en onbedoelde ruis.....................................241 14.4 Communicatie inhoudelijk.......................................................242 14.4.1 Communicatiedoelen.................................................242 14.4.2 Communicatieniveaus................................................244 14.4.3 Communicatieaspecten..............................................245 14.5 Tips voor de praktijk.................................................................248 Thema 15 Communicatiemiddelen 15.1 15.2 15.3 15.4 15.5

Inleiding...................................................................................251 Verbale communicatie.............................................................252 Non-verbale communicatie......................................................256 Communicatierichtingen..........................................................260 Tips voor de praktijk.................................................................264

Thema 12 Beroepshouding

Thema 16 Communicatietheorie, de Roos van Leary

12.1 Inleiding...................................................................................197 12.2 Wat is professionaliteit?...........................................................198 12.2.1 Betaald werk..............................................................199 12.2.2 Beroepsopleiding.......................................................200

16.1 Inleiding...................................................................................267 16.2 Uitgangspunten van de Roos van Leary....................................268 16.3 Vier hoofdtypen ......................................................................269 16.3.1 Dominant vriendelijk gedrag......................................270

Inhoud


9

17-06-13 12:21

16.3.2 Dominant onvriendelijk gedrag..................................271 16.3.3 Submissief vriendelijk gedrag....................................272 16.3.4 Submissief onvriendelijk gedrag................................272 16.4 Acht subtypen .........................................................................273 16.5 Gedrag is op te roepen.............................................................274 16.6 Tips voor de praktijk.................................................................275 Thema 17 Recht van ouders op informatie en invloed 17.1 Inleiding...................................................................................277 17.2 Wat is het recht op informatie?................................................278 17.3 Schriftelijke informatie.............................................................280 17.3.1 De schoolgids.............................................................280 17.3.2 Het schoolplan...........................................................280 17.3.3 Statuten medezeggenschapsraad..............................281 17.3.4 Klachtenregeling........................................................281 17.4 Mondelinge informatie............................................................282 17.5 Recht op invloed......................................................................287 17.5.1 Hulp bieden................................................................287 17.5.2 Zitting nemen in de ouderraad...................................288 17.5.3 Zitting nemen in de medezeggenschapsraad.............288 17.5.4 Zitting nemen in het bestuur......................................291 17.6 Recht op informatie en de identiteit van de school..................292 17.6.1 Openbare scholen ......................................................292 17.6.2 Confessionele scholen ................................................292 17. 7 Tips voor de praktijk.................................................................293

Thema 19 Presenteren 19.1 19.2 19.3 19.4

Inleiding...................................................................................319 Opdracht analyseren................................................................320 Informatie verzamelen en ordenen..........................................324 De presentatie uitwerken.........................................................325 19.4.1 De introductie.............................................................326 19.4.2 De kern.......................................................................329 19.4.3 Het slot.......................................................................331 19.4.4 Alles op een spreekschema.........................................333 19.5 (Audio)visuele hulpmiddelen...................................................335 19.5.1 Het nut van (audio)visuele hulpmiddelen..................335 19.5.2 Gebruiksregels van (audio)visuele hulpmiddelen.......337 19.5.3 Verschillende (audio)visuele hulpmiddelen...............338 19.6 De kunst van het overtuigen....................................................342 19.7 Tips voor de praktijk.................................................................345 Thema 20 Soorten gesprekken 20.1 20.2 20.3 20.4 20.5 20.6 20.7

Inleiding...................................................................................347 Klachtengesprek......................................................................348 Slechtnieuwsgesprek...............................................................353 Probleemoplossend gesprek....................................................356 Adviesgesprek..........................................................................360 Voorlichtingsgesprek................................................................365 Tips voor de praktijk.................................................................369

Thema 21 Evenementenorganisatie Thema 18 Gesprekstechniek 18.1 Inleiding...................................................................................295 18.2 Formele en informele gesprekken............................................296 18.2.1 Formele gesprekken...................................................296 18.2.2 Informele gesprekken.................................................296 18.3 Gespreksdoelen........................................................................298 18.3.1 Kennis uitwisselen......................................................298 18.3.2 Een houding beïnvloeden...........................................299 18.3.3 Gedrag beïnvloeden...................................................299 18.4 Spreker en luisteraar................................................................300 18.4.1 De luisteraar...............................................................300 18.4.2 De spreker..................................................................301 18.5 De structuur van een gesprek...................................................302 18.6 Open, halfopen en gesloten gesprekken..................................303 18.7 Gespreksvaardigheden.............................................................305 18.7.1 Luisteren....................................................................305 18.7.2 Vragen stellen............................................................309 18.7.3 Samenvatten..............................................................312 18.8 Valkuilen..................................................................................313 18.9 Tips voor de praktijk.................................................................317

10

21.1 21.2 21.3 21.4

Inleiding...................................................................................373 Taakverdeling...........................................................................374 Draaiboek.................................................................................375 Evenementen het jaar rond......................................................377 21.4.1 De start van het schooljaar.........................................377 21.4.2 Kinderboekenweek.....................................................377 21.4.3 Dierendag...................................................................378 21.4.4 Herfst.........................................................................379 21.4.5 Zomertijd...................................................................380 21.4.6 Sint-Maarten..............................................................380 21.4.7 Valentijnsdag.............................................................381 21.4.8 Lente..........................................................................381 21.4.9 Moederdag en Vaderdag.............................................382 21.4.10 Zomervakantie...........................................................382 21.5 Samenhang met de onderwijsvisie van de school....................383 21.6 Tips voor de praktijk.................................................................384 Thema 22 Evenementen voor ouders 22.1 Inleiding...................................................................................385 22.2 Informatieavond aan het begin van het jaar............................386

Werken in de school


17-06-13 12:21

22.3 22.4 22.5 22.6 22.7 22.8

Thema-avond over de sociaal-emotionele ontwikkeling..........387 Schoonmaakavond kleutermateriaal.......................................388 Feestelijke ouderavond............................................................388 Jaarlijkse ouderavond met een thema.....................................391 Open dag.................................................................................391 Tips voor de praktijk.................................................................392

Thema 23 Groepsvorming en functies van groepen 23.1 Inleiding...................................................................................401 23.2 Soorten groepen......................................................................402 23.2.1 Formele en informele groepen...................................402 23.2.2 Primaire en secundaire groepen.................................404 23.3 Interne functies van groepen...................................................407 23.3.1 Sociale identiteit voor de groepsleden........................407 23.3.2 Creëren van een referentiekader.................................407 23.3.3 Zich van anderen kunnen onderscheiden...................408 23.4 Externe functies van groepen...................................................409 23.4.1 Positieve externe functies...........................................409 23.4.2 Negatieve externe functies.........................................411 23.5 Tips voor de praktijk.................................................................414 Thema 24 Lid worden van een team 24.1 24.2 24.3 24.4 24.5 24.6

Inleiding...................................................................................415 Identiteit..................................................................................416 Macht of gezag.........................................................................417 Wat kan de groep jou bieden?..................................................418 Acceptatie................................................................................419 Tips voor de praktijk.................................................................420

Thema 25 Lid zijn van een team 25.1 Inleiding...................................................................................423 25.2 Voor- en nadelen van een team...............................................424 25.2.1 Voordelen...................................................................424 25.2.2 Nadelen......................................................................426 25.3 Voorwaarden voor samenwerking in een team........................428 25.4 De samenstelling van een team...............................................431 25.5 Werkstijlen...............................................................................432 25.6 Teamrollen...............................................................................434 25.7 De samenhang in een team.....................................................437 25.8 Tips voor de praktijk.................................................................440 Thema 26 Teamvaardigheden 26.1 Inleiding...................................................................................441 26.2 Functionele vaardigheden .......................................................442 26.2.1 Deskundig en bekwaam.............................................442 26.2.2 Advies kunnen vragen en geven.................................442

26.2.3 Afspraken maken en nakomen...................................445 26.2.4 Deelnemen aan overlegvormen.................................446 26.3 Sociale vaardigheden ..............................................................447 26.3.1 Inlevingsvermogen.....................................................447 26.3.2 Echtheid.....................................................................448 26.3.3 Assertiviteit................................................................448 26.3.4 Feedback geven en ontvangen...................................449 26.3.5 Conflicten voorkomen................................................451 26.4 Je eigen bijdrage bespreekbaar maken ...................................453 26.4.1 Beschrijven eigen bijdrage met een sterkte-zwakteanalyse...............................................454 26.4.2 Herkennen gevolgen eigen bijdrage ..........................454 26.4.3 Bespreken en bijstellen eigen bijdrage.......................455 26.5 Tips voor de praktijk ................................................................456 Thema 27 Werkdocumenten op school 27.1 27.2 27.3 27.4 27.5 27.6 27.7 27.8 27.9

Inleiding...................................................................................457 Vastleggen beleid: schoolplan..................................................458 Controlemiddel voor de inspectie.............................................458 Informatiebron voor de ouders: schoolgids..............................459 Vastleggen van de onderwijspraktijk: jaarplan, groepsplan.....460 Administratieve documenten: inschrijfformulieren..................461 Vastleggen invloed van ouders: statuten.................................461 Kwaliteitsbewaking: de klachtenregeling................................461 Tips voor de praktijk.................................................................463

Thema 28 Registratie van leerresultaten 28.1 28.2 28.3 28.4 28.5 28.6 28.7

Inleiding...................................................................................465 Dagelijks werk..........................................................................466 Methodegebonden toetsen......................................................467 Toetsen van het leerlingvolgsysteem.......................................467 Het belang van registratie........................................................467 Portfolio...................................................................................468 Tips voor de praktijk.................................................................470

Thema 29 Rapporteren 29.1 Inleiding...................................................................................473 29.2 Rapporteren over uitgevoerde taken........................................474 29.2.1 Feiten ........................................................................474 29.2.2 Meningen ..................................................................474 29.2.3 Wat doe je bij een rapportage?...................................475 29.3 Voorbeeld van een rapport over een uitgevoerde taak ............476 29.4 Tips voor de praktijk.................................................................478 Thema 30 Schoolrapporten 30.1 Inleiding...................................................................................479

Inhoud


11

17-06-13 12:21

30.2 30.3 30.4 30.5

Het woordrapport....................................................................481 Het cijferrapport.......................................................................482 Het rapport met puntschaal.....................................................483 Het combinatierapport.............................................................484 30.5.1 Gegevens uit het leerlingvolgsysteem........................484 30.5.2 Kerndoelen.................................................................486 30.5.3 De leerstof per leerjaar en waar de leerling is.............487 30.5.4 Pedagogische scores bij de leergebieden....................489 30.6 Voorbeeld van een gecombineerd rapport...............................490 Thema 31 Wet- en regelgeving over dossiers 31.1 31.2 31.3 31.4 31.5 31.6 31.7

Inleiding...................................................................................491 Recht op inzage........................................................................492 De bewaarperiode....................................................................492 De inhoud van het dossier........................................................493 Privacyreglement.....................................................................495 Opslag en vernietiging van dossiers.........................................496 Criteria voor opname in een dossier.........................................497 31.7.1 De privacy wordt niet geschaad..................................497 31.7.2 Er is een onderwijsbelang..........................................498 31.7.3 Vastlegging is relevant...............................................498 31.8 Tips voor de praktijk.................................................................499 Thema 32 Klassenmanagement 32.1 Inleiding...................................................................................501 32.2 Klassenmanagement...............................................................502 32.3 Inrichting van het klaslokaal....................................................503 32.3.1 Pedagogische aspecten van de inrichting...................503 32.3.2 Praktische aspecten van de inrichting........................507 32.4 Klassendienst...........................................................................510 32.5 Tips voor de praktijk.................................................................511 Thema 33 Organisatievormen in een klas 33.1 Inleiding...................................................................................513 33.2 Het kleuterlokaal......................................................................514 33.2.1 Een kring als centrale plek..........................................514 33.2.2 Hoeken.......................................................................515 33.2.3 Materiaal grijpklaar achter de leraar...........................515 33.2.4 Kasten als scheidingswanden.....................................516 33.2.5 Een verdieping met daaronder een hoek....................516 33.2.6 De water- en keukenhoek...........................................516 33.2.7 De thematafel............................................................517 33.2.8 Vrije ruimte in het midden.........................................517 33.3 Opstelling in rijen.....................................................................517 33.4 Tafelgroepen............................................................................518 33.5 Hoekenwerk.............................................................................519

12

33.5.1 Hoeveel leerlingen mogen in een hoek?.....................519 33.5.2 Is het werk voldoende gestructureerd?.......................520 33.5.3 Zijn de materialen in orde en voorhanden?................520 33.5.4 Zijn er regels over het opruimen?...............................520 33.6 Het circuit.................................................................................521 33.7 Het groepsoverstijgend circuit..................................................523 33.8 De expertgroep........................................................................523 33.9 Wisselen van klassenorganisatie..............................................525 33.9.1 Van klassenopstelling naar kringopstelling................525 33.9.2 Van klassenopstelling naar circuitopstelling...............526 33.10 Vmbo: werkplekkenstructuur...................................................527 33.11 Projecten en ateliers.................................................................528 33.12 Tips voor de praktijk.................................................................529 Thema 34 Materiaal- en voorraadbeheer 34.1 Inleiding...................................................................................533 34.2 Omgaan met materiaal............................................................534 34.2.1 Controleren van materiaal..........................................534 34.2.2 Het klaarzetten van materiaal....................................536 34.2.3 Het ontwikkelen van materiaal..................................537 34.2.4 Voorraden beheren en aanvullen................................538 34.3 Opbergsystemen voor materiaal..............................................539 34.3.1 Het belang van opbergsystemen................................539 34.3.2 Soorten opbergsystemen...........................................540 34.4 Tips voor de praktijk.................................................................541 Thema 35 Documentatiecentrum, opzet en beheer 35.1 35.2 35.3 35.4 35.5 35.6

Inleiding...................................................................................543 De opzet en inrichting van een DC............................................544 De aanschaf van boeken...........................................................546 Technisch lezen en leesproblemen...........................................547 DC automatiseren.....................................................................548 Toegangsregels........................................................................549 35.7 Tips voor de praktijk.................................................................550 Thema 36 Timemanagement 36.1 Inleiding...................................................................................551 36.2 Algemene principes van planning............................................552 36.2.1 Planningsniveaus.......................................................553 36.2.2 Planningstermijnen....................................................555 36.2.3 Rekening houden met andere planningen.................555 36.3 Planningstechniek: het doorloopschema.................................557 36.4 Een planning maken................................................................560 36.4.1 Stap 1: doel van de planning vaststellen....................560 36.4.2 Stap 2: gegevens verzamelen.....................................560 36.4.3 Stap 3: gegevens ordenen..........................................562

Werken in de school


17-06-13 12:21

36.5

36.6

36.7

36.8

36.4.4 Stap 4: gegevens verwerken in een planning.............562 36.4.5 Stap 5: planning beoordelen en eventueel aanpassen..................................................................562 36.4.6 Stap 6: planning vaststellen.......................................562 Problemen, hulpmiddelen.......................................................563 36.5.1 Oorzaken van slecht lopende planningen...................563 36.5.2 Hulpmiddelen bij planning.........................................567 Tijdbeheersing.........................................................................569 36.6.1 Tijdregistratie.............................................................569 36.6.2 Gewoontes willen veranderen....................................570 Het stellen van prioriteiten.......................................................571 36.7.1 Doelen uit het oog verliezen.......................................571 36.7.2 Persoonlijke voorkeur overheerst................................571 36.7.3 De remedie: urgentie bepalen....................................572 36.7.4 Cultuurverschillen......................................................573 Tips voor de praktijk.................................................................574

Thema 38 Toezicht 38.1 Inleiding...................................................................................587 38.2 Toezicht houden.......................................................................588 38.2.1 Toezicht binnen het schoolgebouw............................588 38.2.2 Toezicht op het plein..................................................590 38.2.3 Toezicht op de rest van het schoolterrein....................594 38.3 Falend toezicht: weglopen of vermissing.................................594 38.4 Tips voor de praktijk.................................................................598 Thema 39 De formele aspecten van stagebegeleiding 39.1 39.2 39.3 39.4 39.5 39.6

Inleiding...................................................................................601 Terminologie............................................................................602 Een BPV-adres vinden..............................................................603 Het verschil tussen BOL en BBL.................................................605 Formulieren bij stagebegeleiding............................................606 Tips voor de praktijk.................................................................608

Thema 37 Hygiëne en veiligheid op school

Thema 40 Stagebegeleiding

37.1 Inleiding...................................................................................577 37.2 Een schone omgeving..............................................................578 37.2.1 Zelfwerkzaamheid......................................................578 37.2.2 De schoonmaakdienst................................................579 37.2.3 Het inschakelen van ouders........................................580 37.2.4 Intacte omgeving.......................................................581 37.3 Immateriële veiligheid: gedragscode voor volwassenen..........583 37.4 Immateriële veiligheid: gedragsregels voor jongeren..............584 37.5 Tips voor de praktijk.................................................................585

40.1 Inleiding...................................................................................611 40.2 Taken bij praktijkbegeleiding...................................................612 40.2.1 De opdrachten van de BPV’er doornemen...................612 40.2.2 Voortgangsgesprekken voeren...................................614 40.2.3 Contact onderhouden met de opleidingsschool.........616 40.2.4 Beoordelingsgesprekken voeren.................................616 40.2.5 Uitleg en instructie geven..........................................616 40.2.6 Problemen en knelpunten signaleren.........................617 40.2.7 Stimuleren en coachen...............................................617 40.3 Persoonlijke leerdoelen in de stagebegeleiding.......................619 40.3.1 Niet-vrijblijvend leren................................................619 40.3.2 Een persoonlijke ontwikkeling doormaken.................620 40.4 Overige tips voor de praktijk.....................................................621

Inhoud


13

17-06-13 12:21

Communicatie en organisatie voor de onderwijsassistent

Recommend Documents