LICHT VOOR KANTOOR EN COMMUNICATIE
Licht voor kantoor en communicatie
In moderne kantoorconcepten staat de factor „mens” centraal – en daarmee ook het ontwerp van de ruimte en de kantoorverlichting. Een hoge lichtkwaliteit verhoogt de werkplek- en verblijfskwaliteit, verbetert de motivatie en versterkt de concentratie. Zumtobel is een ervaren specialist in kantoorverlichting. Gedurende vele jaren hebben we een omvangrijke kennis en knowhow over het gebruik van licht op kantoor opgebouwd. Daarbij gebruiken we de resultaten van studies over het effect van licht op de prestatie, de aanvaarding en het welzijn voor een consequente verdere ontwikkeling van onze producten. Lichtoplossingen van Zumtobel creëren werkomstandigheden waarin mensen zich goed voelen zodat ze geconcentreerd en gemotiveerd hun werk kunnen doen. Visuele taken kunnen optimaal en onverstoord worden uitgevoerd. Veranderingen in de kleurtemperatuur en de lichtintensiteit met behulp van intelligente lichtsturingen en armaturen ondersteunen het biologische ritme van de mens. Tegelijk kan door het gebruik van Innovatieve technologieën en sturingssystemen het energieverbruik sterk worden gereduceerd. Zo brengt Zumtobel lichtkwaliteit en energie-efficiëntie met elkaar in balans. Zumtobel. Het licht.
Toepassingen
Seat Pagine Gialle, Torino | IT
Google Headquarters, Londen | GB
Districtsgebouw Marktoberdorf | DE
Deutsche Bank, Frankfurt am Main | DE
Buro Happold, Bath | GB
Harenberg City Center | DE
R Tech SA, Luik | BE
Xella International GmbH, Duisburg | DE
Referenties
Advocatenkantoor Dr. Preyer & Dr. Burgstaller, Wenen, AT / Alexander Bürkle GmbH & Co. KG, Freiburg, DE / Angel Building, Londen, GB / AOL, Londen, GB / Bewag, Eisenstadt, AT / Brassler Lemgo, DE / Buro Happold Offices, Bath, GB / Cabel, Empoli, IT / Consorzio dei Comuni Trentini, Trento, IT / Deutsche Bank, Frankfurt am Main, DE / Districtsgebouw Marktoberdorf, DE / Energie AG, Linz, AT / EPR Architects, Londen, GB / Grey Hoofdzetel, Düsseldorf, DE / Google Headquarters, Londen, GB / Handelsschool Mülheim, DE / Harenberg City Center HCC, Dortmund, DE / Hartung, Neumünster, DE / HDI Gerling, Hannover, DE / Hoofdzetel Swarovski, Zürich-Männedorf, CH / Hörmann Austria, Dobel, AT / Huawei Building Complex, Shanghai, CN / LVM Versicherungen, Münster, DE / Network Rail – The Mailbox Office, Birmingham, GB / Parker Hannifin, Bielefeld, DE / Paspoort- en Octrooi bureau Aarau, CH / Plaza 66, Shanghai, CN / Polipol, Diepenau, DE / Raiffeisen bank Nenzing, AT / Stadhuis Hainfeld, AT / Studiebureau Hausladen, KirchheimHeimstetten, DE / Ropemaker Place, Londen, GB / R Tech SA, Luik, BE / Schletter Leichtmetallbau GmbH, Kirchdorf, DE / Schmidt Gruppe, Coesfeld, DE / Seat Pagine Gialle – Kantoren in Turijn, IT / Stiftskaserne Sappeurtrakt, Wenen, AT / Swisspro, Zürich, CH / TechnoAlpin AG, Bolzano, IT / VHV Kantoorgebouw in Hannover, DE / Vogelwacht Sempach, CH / Volksbank AG Headquarter, Wenen, AT / Wiener Städtische, Wenen, AT / Xella International, Duisburg, DE
Coverfoto: HDI Gerling AG, Hannover | DE Architectuur: ingenhoven architects, Düsseldorf | DE Lichtoplossing: pendelarmatuur ECOOS, vochtbestendige armatuur PERLUCE, rasterarmatuur MIRAL, lichtlijn LINARIA, veiligheidsarmatuur ONLITE RESCLITE
Onderzoeksstudies
Mens, milieu en innovatie
10
Trends
Licht voor kantoor en communicatie
12
Werk en welzijn
Inleiding14 Het werk vergemakkelijken
Technologie en flexibiliteit
Identificatie creëren
18
De gezondheid bevorderen
20
Werknemers als kostenfactor
22
Inleiding24 Zones creëren
Effectiviteit en efficiëntie
16
26
Activiteiten ondersteunen
28
De individualiteit beschermen
30
Flexibel zijn
32
Inleiding34 Duurzaam zijn
36
Het hele plaatje bekijken
38
Zinvol vernieuwen
40
Meerwaarde door LED
42
Lichtmanagement
Intelligente netwerken voor kantoor en communicatie
44
Veiligheidsverlichting
Onopvallend in het dagelijkse leven – b etrouwbaar in geval van nood
46
Human Aspects + Energy Efficiency = Humanergy Balance
48
Lichtoplossingen
Onderzoeksstudies Mens, milieu en innovatie
Welke criteria kenmerken een verlichtingsconcept dat perfecte visuele omstandigheden creëert, het welzijn ondersteunt en de prestatiebereidheid bevordert? Gelden voor een LED-verlichting dezelfde kwaliteitsparameters? En welke lichtsturing is vanuit energetisch oogpunt het meest zinvol? Deze en nog veel meer vragen stelt Zumtobel zich regelmatig bij het opmaken van product- en toepassingsconcepten. Om antwoorden te krijgen, doet Zumtobel samen met onafhankelijke partners aan toegepast lichtonderzoek. Momenteel onderzoeken verschillende studies waarin Zumtobel participeert het effect van licht en de mogelijkheden om globale klanteneisen in passende lichtoplossingen om te zetten.
Welzijn, arbeidsprestatie en circadiaan ritme Heel wat studies tonen de uitwerking van de werkplekverlichting op het dag-/nachtritme en psychometrische factoren van de mens. Maar welke effectief meetbare voordelen biedt een chronobiologisch geoptimaliseerde verlichting tegenover een conventionele kantoorverlichting? Welke lichtritmes kunnen het welzijn verhogen en de arbeidsprestaties verbeteren? Om het effect van verschillende verlichtingsconcepten op mensen te meten en te documenteren, heeft Zumtobel vergelijkbare kantoorruimtes uitgerust met dynamische lichtoplossingen waarbij lichtkleur en –intensiteit variëren. Voor een allesomvattende evaluatie van de effecten op de gezondheid van de mens werden drie niveaus onder de loep genomen: het psychologische (welzijn en arbeidstevredenheid), het lichamelijke (hartslagverschillen en slaapkwaliteit) en het geestelijke (arbeidsprestaties en concentratievermogen). Ook het absenteïsme werd geregistreerd. De resultaten zullen in de loop van 2012 beschikbaar zijn.
In twee identieke laboratoriumruimtes die alleen op het vlak van verlichting (fluorescentielampen versus LED) van elkaar verschillen, wordt het effect op korte termijn van een in lichtkleur en intensiteit variabele verlichting aan de hand van vragenlijsten, concentratieen prestatietests en fysiologische metingen onderzocht.
11
Veranderingen door de LED-technologie? In de voorbije jaren werden talrijke studies uitgevoerd die de invloed van de verlichting op de gezondheid en het welzijn van mensen centraal plaatsen. De meeste van deze onderzoeken werden met conventionele lichtbronnen zoals fluorescentielampen uitgevoerd. Daarbij werd gevarieerd met verlichtingsparameters als verlichtingssterkte en kleurtemperatuur om de impact op de stemming en het prestatievermogen van de proefpersonen en de aanvaarding van de verlichting te onderzoeken. Zumtobel gaat nu na in hoeverre deze resultaten ook op LEDkantoorverlichtingen kunnen worden overgezet en welke invloed een dynamische LED-lichtoplossing uitoefent op het prestatievermogen, de motivatie en het welzijn van medewerkers. De in het kader van het Competentiecentrum Licht uitgevoerde studie verloopt in twee fasen: het effect van het licht op korte termijn wordt in het laboratorium onderzocht, de langetermijnwerking wordt door middel van een veldstudie in reële kantoorruimtes onderzocht. De studie wordt in het kader van het Competence Center for Excellent Technologies (COMET) ondersteund door het Oostenrijkse Federale Ministerie voor Verkeer, Innovatie en Technologie, het Federale Ministerie voor Landbouw, Jeugd en Gezin en door de deelstaten Vorarlberg, Tirol en Burgenland. De praktische uitvoering gebeurt door de Oostenrijkse instelling voor onderzoekspromotie FFG.
Ruimtelijk klimaat en energieverbruik VERU 3, het door het Fraunhofer Instituut voor Bouwfysica opgestarte onderzoeksproject, houdt zich bezig met de beoordeling van innovatieve geveloplossingen. De warmte-input, warmteverliezen en thermisch comfort van daglicht- en kunstlichtconcepten gecom bineerd met zonweringsystemen worden in vergelijkende onderzoeken getest en opgemeten. Voor Zumtobel staat de energie-efficiënte koppeling van licht en innovatieve gevel- en zonweringtechnologieën centraal. Het door meerdere partners ondersteunde project moet in de loop van 2012 zijn eerste resultaten leveren.
Op zoek naar maximale efficiëntie worden in de testlokalen van het Fraunhofer Instituut verschillende sturingsstrategieën en sensorsystemen evenals daglichtalgoritmen opgemeten.
Trends Licht voor kantoor en communicatie
1 Werk en welzijn Werknemers als factor van succes Een positief arbeidsklimaat legt het fundament voor het prestatievermogen van de werknemers en zo voor het succes van de onderneming op lange termijn. Nieuwe kantoorwerkomgevingen en architectuurconcepten creëren andere randvoorwaarden. Het aanmoedigen van recuperatiefasen tijdens de werkuren en een door de firma georganiseerd aanbod van vrijetijdsactiviteiten maken vandaag al in vele ondernemingen deel uit van het personeelsbeleid. Door de demografische ontwikkeling en het tekort aan technisch geschoold personeel wordt in heel wat sectoren een strijd om goede werknemers gevochten. Gekwalificeerde werkkrachten kunnen door innovatieve organisatorische en ruimtelijke randvoorwaarden enthousiast gemaakt en langdurig voor zich gewonnen worden. Pagina 14
13
2
3
Technologie en flexibiliteit
Effectiviteit en efficiëntie
Arbeidswerelden van de toekomst Het begrip ‘Work-Life-Balance’ symboliseert de shift in waarden in de arbeidswereld van de 21ste eeuw. Ondersteund door innovatieve technologieën schuiven werk en privéleven meer naar elkaar toe. Flexibele arbeidsmodellen en –plaatsen onderbouwen de vrijheid en zelfbeschikking van medewerkers en garanderen een hoge mate van individualiteit. Daardoor behoren ze tot de essentiële aspecten om een goede identificatie met de arbeidstaken en de werkgever tot stand te brengen. Evoluerende organisatiestructuren en veranderende arbeidsgewoontes gaan gepaard met een flexibele indeling van kantoorruimtes die snel en efficiënt aan de gebruikerswensen moeten kunnen worden aangepast.
Het duurzaamheidsprincipe Duurzaamheid is een almaar belangrijker wordend basisprincipe voor ondernemingen. Voor een doorleefd en dus blijvend succesvol concept zijn vooral gemotiveerde en gesensibiliseerde werknemers nodig. Een evenwichtige verhouding tussen een goede levenskwaliteit en een energie-efficiënte denk- en arbeidswijze moet dan ook het streefdoel zijn. De basis voor meer duurzaamheid in kantoorwerelden is een globale architectonische ontwerpbenadering – te beginnen bij de keuze van de inrichting en uitrusting over het efficiënte gebruik van de verlichting tijdens de werking tot en met de afvalverwerking aan het einde van de levenscyclus.
Pagina 24
Pagina 34
Werk en welzijn Inleiding
„Kantoren hebben de opdracht om processen te ondersteunen en aan mensen gepaste ruimtelijke structuren aan te bieden waarin ze productief en effectief kunnen werken, gezond blijven en zich goed voelen. Kantoren zijn ook kostenintensief. De personeelskost maakt daarbij 80 % van de totale kost uit. Het is dan ook gevaarlijk om op de verkeerde punten te besparen. Wanneer bijvoorbeeld de akoestiek en de verlichting in een kantoor slecht zijn, leidt dit onmiskenbaar tot prestatieverlies. Welzijn is een basisvoorwaarde voor gemotiveerde en creatieve medewerkers. Investeringen die het welzijn van het personeel garanderen, kunnen snel worden afgeschreven.”
Prof. Dr. Dieter Lorenz Departement Sociale en Culturele Wetenschappen aan de Technische Hogeschool van Mittelhessen | DE
15
1 Google Headquarters, Londen | GB Architectuur: Penson, Londen | GB Interieurarchitectuur en foto: Penson, Anna Pizzey, Londen | GB Lichtoplossing: pendelarmatuur SCONFINE SFERA, lichtlijn SLOTLIGHT, downlight PANOS INFINITY
In elkaar overvloeiende werk- en leefwerelden resulteren in nieuwe eisen aan de verlichting van kantoorwerkplekken. Aan het einde van de vorige eeuw stond door de intrede van de beeldschermen de visuele taak van het licht centraal. Het ging erom contrasten zichtbaar te maken en reflecterende verblinding te vermijden. Innovatieve lichtconcepten vullen deze technische kwaliteit aan met een emotionele impact: via aangename stemmingen verhogen ze de identificatie met het uit te voeren werk en de omgeving. Intelligent gestuurde, dynamische verlichtingsoplossingen vormen immaterieel werkende, ruimteveranderende componenten. Het passende licht op elk moment en voor elke taak is daarbij van groot belang. Gevoelens van openheid of geslotenheid, meer- of minderwaardigheid kunnen daarbij worden opgewekt. Ook de biologische functie van het licht wordt almaar belangrijker bij het ontwerpen van lichtoplossingen. Hormonale processen stabiliseren onze inwendige klok. Helder, daglichtwit licht overdag zorgt voor een opwekkende impuls, zwakker,warmer licht ’s avonds bevordert de slaapfase. Zo bevorderen innovatieve kunstlichtconcepten in samenspel met het natuurlijke licht het welzijn en de gezondheid van werknemers.
1 Werk en welzijn Het werk vergemakkelijken
• Een aan de visuele taak aangepaste verlichting verbetert het visuele prestatievermogen • Lichtkwaliteit boven de norm bevordert het welzijn en reduceert storingen • Wanneer ze juist wordt toegepast, is een moderne LEDoplossing een intelligent alternatief voor conventionele verlichtingen
Productadvies AERO II | Waveguidearmatuur
DIMLITE | Lichtmanagement
Het dagdagelijkse kantoorwerk is in de voorbije jaren sterk geëvolueerd. De vele verschillende activiteiten brengen afwisseling in het beroep. Niet alleen aan het bureau, maar ook in de vergaderzaal, in het hotel of op de trein wordt er gewerkt. Een basisvoorwaarde om geconcentreerd en gemotiveerd te kunnen werken, is de eenvoudige herkenning en structurering van de visuele taak. Goed licht is noodzakelijk om een ongestoord zicht mogelijk te maken. Het bevordert de visuele prestatie en het visuele comfort. Het configureren van de verlichting richt zich daarbij in de eerste plaats naar de eisen van de Europese norm EN 12464-1. Deze definieert voor verschillende visuele taken en een evenwichtige lichtverdeling de verlichtingssterktes voor werkvlak, wand en plafond en geeft richtlijnen voor contrasten en verblindingsbescherming. De eisen aan de verlichting stijgen mee met de moeilijkheid van de visuele taak. Wanneer bijzonder kleine of contrastarme objecten bewerkt of kleuren gecontroleerd moeten worden, vergemakkelijken hogere verlichtingsniveaus met een aangepaste lichtverdeling of een uitstekende kleurweergave het werk. Om storende reflecties op beeldschermen te vermijden, helpen goed tegen verblinding beschermde armaturen en een gecombineerd daglicht- en zonweringmanagement. Zo wordt ook de daglichtinval geregeld. Een aangename werkomgeving verhoogt de emotionele kwaliteit aan de werkplek. Alleen al een algemene verlichting met een direct en indirect aandeel verbetert de visuele sfeer. Aangename schaduwen verbeteren de modellering en zo de plastische waarneming van voorwerpen in de ruimte. Een evenwichtige cilindrische verlichtingssterkte bevordert de herkenning van gezichten en ondersteunt de communicatie. Een homogene verticale verlichting verlicht de wanden en zorgt voor atmosfeer. Door de demografische ontwikkelingen zal het aandeel van oudere werknemers onvermijdelijk stijgen. Ook dit heeft gevolgen voor het lichtontwerp omdat met de leeftijd ook de behoefte aan licht stijgt. Duurzame lichtconcepten gebruiken de voordelen van moderne LED-armaturen. De algemene dimbaarheid van LED’s zorgt ervoor dat lichtsituaties in alle werkruimtes eenvoudig aan de eisen kunnen worden aangepast, wat tegelijk voor meer energie-efficiëntie kan zorgen. Meervoudige schaduwen of al te punctuele lichtsterktes worden vermeden door antiverblindingsoptieken. Dankzij hun kwaliteitsparameters gelden hoogwaardige LED-armaturen zowel voor de algemene verlichting als voor nevenruimtes en de accentverlichting als een intelligent alternatief voor conventionele verlichtingsoplossingen.
17
TechnoAlpin AG, Bolzano | IT Architectuur: Arch. Johannes Niederstätter VWN Architects in samenwerking met Dr. Roland Baldi, Bolzano | IT Lichtoplossing: downlight PANOS, lichtlijn SLOTLIGHT II, pendelarmatuur ECOOS, vochtbestendige armaturen PERLUCE en SCUBA, halreflectorarmatuur COPA
1 Werk en welzijn Identificatie creëren
Pass- und Patentamt (Paspoort- en Octrooibureau), Aarau | CH Lichtoplossing: LED-downlight PANOS INFINITY, pendelarmatuur AERO II, ronde armatuur ONDARIA, lichtmanagement DIMLITE daylight
19
• Aantrekkelijke ruimte- en lichtoplossingen zorgen voor identificatie met de onderneming • Aangename ruimtelijke concepten vervullen individuele b ehoeften en creëren afzonderingsmogelijkheden om geconcentreerd te kunnen werken • Daglicht heeft een positief effect op de motivatie en prestatiebereidheid • LED-oplossingen onderstrepen de innovatiebereidheid en bieden een intelligent alternatief voor conventionele verlichtingsoplossingen
In de strijd om talenten binnen te halen, scoren firma's en ondernemingen goede punten met een werksfeer waarin medewerkers zich meteen goed voelen, waarmee ze zich kunnen identificeren en waardoor ze wezenlijke bijdragen kunnen leveren tot het succes van de onderneming. Duurzaamheid manifesteert zich in de architectuur, de meubels, de communicatietechniek en de lichtoplossing. De verlichting is niet alleen een voorwaarde om goed te kunnen zien, ze creëert ook een atmosfeer. Flexibele en afwisselende lichtsequenties werken daarbij veel beter dan een statische verlichting. Verpakt in een totaalconcept doen variabele verlichtingsoplossingen recht aan de belangen van gebruikers, exploitanten en investeerders.
Wiener Städtische Versicherung GmbH, Wenen | AT Studiebureau: Aquila Hausmanagement GmbH | Wenen AT Lichtoplossing: lichtlijn SLOTLIGHT II, opbouwarmatuur VAERO, inbouwarmatuur LIGHT FIELDS LED, lichtmanagement LUXMATE, veiligheidsarmaturen ONLITE RESCLITE en ONLITE ARTSIGN
Innovatieve ruimte- en arbeidsconcepten creëren speelruimte voor communicatie en creativiteit en passen op die manier perfect binnen de ambities van moderne ondernemingen om als een sturend hoofdkantoor, een soort denktank als het ware, te fungeren. Flexibele verlichtingsoplossingen stellen de individuele behoeften van de mens centraal. De integratie van daglicht heeft een positief effect op de motivatie en prestatiebereidheid. Lichte en vriendelijke omgevingen ondersteunen het welzijn. Lichtvormen, lichtstructuren of harmonieuze lichtkleuren geven een werkplek een individueel karakter. Er ontstaat een harmonieus geheel wanneer de vorm en uitstraling van een ruimte en verlichting elkaar wederzijds aanvullen.
Productadvies ONDARIA | Ronde armatuur
CIRIA | Bedieningspaneel
1 Werk en welzijn De gezondheid bevorderen
• Licht werkt in op het hormonale systeem van de mens en dient als een metronoom voor het circadiane ritme: Juist toegepast, stabiliseert licht het waak- en slaapritme • Door een verandering van lichthoeveelheid, lichtkleur en lichtrichting versterkt kunstlicht de werking van het daglicht in binnenruimtes • Daardoor heeft het licht een belangrijke invloed op het welzijn, verhoogt het de prestatiebereidheid en bevordert het de gezondheid • LED-armaturen hebben een geschikt spectrum en maken het traploos veranderen van lichtkleuren en lichtsterktes mogelijk
8:00
Warm wit licht voor wallwashers en gangen laten de dag aangenaam beginnen
10:30
De biologische impact van licht krijgt meer en meer aandacht in studies en ontwerpconcepten. Licht wordt daarbij een gezondheidsfactor en niet louter meer een voorwaarde voor goed zicht. Deze aanpak omhelst zaken als het regelen van de huishouding van het slaaphormoon melatonine, het stabiliseren en synchroniseren van de inwendige klok, een hoger activiteitsniveau, kortom het verbeteren van de graad van alertheid. Sinds jaar en dag worden hiermee bij de behandeling van psychische problemen en ziektes zoals seizoensgerelateerde depressies successen geboekt. De wetenschappelijke achtergrond: een aantal receptoren dragen hun informatie niet alleen over naar het neuronale pad, dat verantwoordelijk is voor het zien. Veeleer oefenen ze ook invloed uit op de afscheiding van verschillende hormonen. Bijzonder gevoelig zijn vooral de receptoren binnen het kortegolfspectrum van blauwachtig licht. Daglicht is op vele momenten van de dag in hoge dosissen
Met het stijgende aanbod aan daglicht wordt het kunstlicht gereduceerd, de lichtkleur geneutraliseerd
12:00
’s Middags bereikt de kleurtemperatuur, zoals buiten, haar hoogste waarde
08:00
09:00
10:00
11:00
08:00
09:00
10:00
11:00
Met de ontwerpsoftware VIVALDI kunnen interactief statische en dynamische lichtstemmingen worden gecomponeerd.
21
beschikbaar en vormt daarom ook altijd de basis voor biologische lichtconcepten. In ruimtes die minder daglicht binnenkrijgen, dienen zich met de LED-technologie, die sterke pieken binnen deze lage spectrale bereiken vertonen, nieuwe kansen aan. Zo kan reeds bij geringere verlichtingsniveaus een goede biologische werking worden gerealiseerd. Bovendien werd door de innovatieve LED-technologie een instrument gecreëerd dat niet alleen de lichtintensiteiten regelt maar bovendien ook de kleurtemperatuur verandert. Met een veelzijdig aanbod van TUNABLE WHITE armaturen maakt Zumtobel de traploze verschuiving van warm wit naar bio logisch uiterst werkzaam daglichtwit mogelijk. Via automatisch verlopende timelines of de individuele selectie van biologisch werkzame lichtcomponenten is het mogelijk mensen te activeren en hun welzijn en slaapkwaliteit te verbeteren.
14:30
Productadvies PANOS INFINITY TUNABLE WHITE | LED-downlight
Ter aanvulling van de algemene verlichting compenseren neutraal witte gang- en wandarmaturen de ontbrekende daglichtsterktes
17:00
LUXMATE LITENET | Lichtmanagement
Wanneer het donker wordt, zorgt het kunstlicht voor een evenwichtige verhouding van warm witte lichtcomponenten
4.000 K
12:00
13:00
14:00
15:00
16:00
17:00
12:00
13:00
14:00
15:00
16:00
17:00
Deze tijdassen tonen verschillende mogelijkheden voor biologisch werkzame veranderingen van de kleurtemperatuur: De bovenste timeline en de fotoreeks tonen een verandering die synchroon met het daglicht verloopt. In de onderste timeline zorgt het licht ’s morgens en ’s avonds voor activering.
1 Werk en welzijn Werknemers als kostenfactor
• Werknemers vormen de belangrijkste ‘grondstof’ en de grootste kostenfactor • De investerings- en bedrijfskosten bedragen minder dan één vijfde van de personeelskosten • Succesvolle ruimte- en lichtoplossingen stellen zich in dienst van de werknemers
De investerings- en bedrijfskosten van een verlichtingsinstallatie bedragen slechts een vijfde van de personeelskost. Succesvolle architectuur- en lichtconcepten stellen daarom tevreden en gemotiveerde werknemers centraal. De door normen opgelegde basisregels voor het ontwerp zijn vooral belangrijk voor de visuele aspecten van het licht. Verlichtingsconcepten voor mensen hebben echter meer nodig dan louter technische regels. Het samenspel van dag- en kunstlicht en de mogelijkheid hiermee te variëren hebben een sterke invloed op het menselijk welzijn. Om deze inzichten ook in de praktijk toe te passen, is een globale aanpak nodig waarvan de fundamenten al in het architectonische concept worden vastgelegd. Het design van armaturen en lichtscènes moet afgestemd zijn op het gebruik van de ruimte, het profiel van de onderneming en de verwachtingen die werknemers over hun werkplek hebben. De grootste tevredenheid wordt bereikt wanneer de werkomgeving en dus ook het licht individueel kunnen worden beïnvloed. Welk licht daarbij telkens het best past, wordt bepaald door de activiteit en kan variëren naargelang van het weer, het uur van de dag en het seizoen en ook van het gezichtsvermogen en de leeftijd van de werknemer.
Productadvies ECOOS | Pendelarmatuur
PANOS INFINITY WW | LED-wallwasher
23
Hoofdzetel Swarovski, Zürich-Männedorf | CH Architect: ingenhoven architects, Düsseldorf | DE Lichtontwerp: Tropp Lighting Design, Weilheim | DE Studiebureau: Jappsen Ingenieure, Oberwesel | DE Lichtoplossing: pendelarmatuur ECOOS
80 % 14 – 15 % 4–5% 1–2%
personeelskosten kosten voor gebouw en oppervlakte middelen voor uitrusting inclusief bureautechniek inrichtingskosten
Bron: BSO Verband Büro-, Sitz- und Objektmöbel e.V., Wiesbaden | DE
Personalkosten
Technologie en flexibiliteit Inleiding
„Een hedendaagse verlichtingsoplossing moet het spagaat tussen verschillende, sterk uiteenlopende eisen overbruggen, ze moet technisch intelligent en tegelijk esthetisch hoogwaardig en ook nog eens economisch duurzaam zijn. Het aldus uitgewerkte concept moet bovendien uiterst flexibel toe te passen zijn.”
Willfried Kramb Interieurarchitect | a·g Licht, studiebureau voor lichtontwerp, Bonn | DE
25
2 Deutsche Bank, Frankfurt am Main | DE Designarchitect: Mario Bellini Architects, Milaan | IT Uitvoerend architect: gmp Architekten von Gerkan, Marg und Partner, Hamburg | DE Lichtontwerp: a·g Licht, studiebureau voor lichtontwerp, Bonn | DE Lichtoplossing: projectspecifieke armatuur in de vorm van een zwaard, LED-lichtlijn SLOTLIGHT, modulair lichtsysteem STARFLEX, lichtsysteem LOGIC-S
Technologische ontwikkelingen inzake uitrusting en beeldscher men stellen telkens weer nieuwe eisen aan de kwaliteiten van een verlichting. De evolutie van de arbeidswereld heeft ook een invloed op de ruimtelijke structuren. Zo vragen gebouwen met communicatieen individuele werkruimtes of werkplekken met wisselende werknemers om innovatieve lichtoplossingen. Slechts één ding blijft altijd en overal gelijk: de mens met zijn individuele eisen en verschillende activiteiten staat centraal bij het configureren van de verlichting. De noodzakelijke flexibiliteit voor werkzones en activiteiten wordt gewaarborgd door het lichtmanagement. Intuïtieve bedieningsconcepten geven iedereen de vrijheid om de passende lichtsituatie uit te kiezen en daarbij rekening te houden met uitrusting, visuele taak en stemming. De toegenomen verhuisactiviteiten ingevolge organisatorische wijzigingen vragen om een snelle en flexibele aanpassing van de lichtsituatie. Deze eis kan zowel door een geschikte armatuurpositionering als ook door een hergroepering in het lichtmanagementsysteem worden vervuld. Praktijkgerichte en succesvolle langetermijnoplossingen munten uit door een nauwe band met de gebouwbeheerssystemen.
2 Technologie en flexibiliteit Zones creëren
• Flexibel gebruikte en veranderbare arbeidszones nemen de plaats in van starre kantoor- en ruimteconcepten • Lichtsturingen creëren de mogelijkheid om een verlichtings situatie met een knopdruk aan te passen • In open zones wordt de verlichting gebruikt om te structureren en voor oriëntatie te zorgen • Voor het optimaliseren van de energie-efficiëntie delen intelligente sturingen de ruimte in verschillende dag lichtzones op
In moderne arbeidsomgevingen zijn er steeds minder individuele kantoren. Daarentegen winnen open zones met flexibele arbeidsruimtes aan belang. De vraag van werknemers om meer mobiliteit versterkt deze trend. Een gepaste lichtoplossing dekt alle gebruiksconcepten en past zich met een druk op de knop aan de specifieke omstandigheden aan – eenvoudig en flexibel, dankzij een intelligente lichtsturing. Zelfs wanneer zones veranderen, is het herbedraden van de armaturen niet langer nodig. In open ruimtes worden aan de verlichting ook inrichtingstaken toebedeeld: ze structureert, haalt zones optisch naar voor en vergemakkelijkt zo de oriëntatie in de ruimte. Dit verhoogt opnieuw het welzijn van de werknemers. In combinatie met bewegingssensoren staat het licht altijd ter beschikking wanneer men het nodig heeft. Een professioneel lichtmanagement is de eenvoudigste en meest doeltreffende weg om het daglicht optimaal te gebruiken. Wanneer het kantoor in verschillende daglichtzones wordt ingedeeld, bereikt de installatie een optimale efficiëntie zonder dat daarbij de individuele inrichtingsmogelijkheden van de gebruikers worden ingeperkt.
Productadvies Ondaria | Opalen, ronde armatuur
LUXMATE LITENET | Lichtmanagement
27
Cabel, Empoli | IT Architectuur: Arch. Massimo Mariani, Montecatini Terme | IT Lichtoplossing: lichtlijn SLOTLIGHT, downlight PANOS, inbouwarmatuur MILD LICHT, lichtlijn TECTON, inbouwarmatuur LIGHT FIELDS, LED-bodeminbouwarmatuur LEDOS, lichtmanagement LUXMATE LITENET
2 Technologie en flexibiliteit Activiteiten ondersteunen
Schmidt Gruppe, Coesfeld | DE Architectuur: Kurt Hericks Architekturbüro, Coesfeld | DE Lichtoplossing: pendelarmatuur OREA, downlight 2LIGHT MNI, lichtkanaalsysteem LIGHTTOOLS
29
• Variabele verlichtingsoplossingen effenen het pad voor creatief en communicatief werk • Moderne licht- en ruimteconcepten ondersteunen de individualiteit en creëren afzonderingsmogelijkheden om geconcentreerd te kunnen werken • Met de intrede van elektronische media stijgen ook de eisen aan de verblindingsbescherming
Het takenpakket van werknemers wordt almaar uitgebreider en zuiver kantoorwerk wordt vaak afgewisseld met creatieve en communicatieve activiteiten. Deze door afwisseling activerende vorm van kantoorwerk vraagt om een flexibele omgeving. Meer en meer worden ook elektronische media toegepast die hoge eisen stellen op het vlak van verblindingsbescherming. Hartung GmbH & Co. KG, Neumünster | DE Lichtoplossing: LED-downlight PANOS INFINITY, inbouwarmatuur MILD LICHT, pendelarmatuur ELEEA, ronde armatuur ONDARIA, LED-downlight CRAYON, lichtmanagement DIMLITE
Het is de taak van de verlichting om, naast het creatieve, communicatieve kantoorwerk, ook individuele activiteiten te ondersteunen en afzonderingsmogelijkheden voor geconcentreerd werk te creëren. Een lichtmanagementsysteem dat de inrichting van individuele verlichtingssituaties niet alleen mogelijk maakt maar dankzij een com fortabele bediening ook bevordert, komt daarbij zowel de werknemers als de onderneming zelf ten goede. Uitnodigende ontmoetingsruimtes – van formele en informele aard – stellen nieuwe eisen aan het licht, die opnieuw voor het gebruik van een variabele en designgerichte verlichtingsoplossing pleiten.
Productadvies MILD LICHT | Inbouwarmatuur
EMOTION | Lichtmanagement
2 Technologie en flexibiliteit De individualiteit beschermen
Swisspro Group, Elektro- en gebouwtechniek, Zürich | CH Lichtoplossing: staanlamp CAPA, inbouwarmatuur LIGHT FIELDS, LED-downlight PANOS INFINITY
31
• Het subjectief beste licht kan voor elke werkplek met een druk op de knop worden ingesteld • Factoren voor individueel licht zijn de lichtsterkte en kleurtemperatuur • Lichtmanagement maakt lichtstemmingen op maat en interactie van de gebruikers van het gebouw mogelijk • Zonale en activiteitsgebonden lichtoplossingen vervangen in toenemende mate een uniforme algemene verlichting
Met de vraag naar meer individualiteit stijgt ook het belang van een persoonlijk ingerichte werkplek. Zelfs wanneer meerdere personen in één ruimte werken, kan en moet het licht een bijdrage leveren voor het welzijn van elke individuele werknemer. De regulatoren hier voor zijn de lichtsterkte en kleurtemperatuur van een armatuur. Door de mogelijkheid om „zijn” of „haar” armaturen volgens zijn of haar wensen te sturen, wint elke werkplek aan aanvaarding. Als zichtbaar teken van een intelligente lichtsturing vereenvoudigen moderne bedieningsapparaten de interactie tussen gebruiker en gebouw. In plaats van één doorlopende algemene verlichting treedt in moderne arbeidsomgevingen een lichtconcept in voege dat zich in zones opdeelt en daarbij inspeelt op de verschillende gebruiksvormen, activiteiten en behoeften van de individuele werknemer.
Productadvies OPURA | Staanlamp
CIRIA | Lichtmanagement
2 Technologie en flexibiliteit Flexibel zijn
• Met lichtsturingen kan snel en eenvoudig op gewijzigde r uimtelijke concepten worden ingespeeld • Armatuurreeksen met een hoge flexibiliteit vervullen zeer uiteenlopende eisen in een eenvormig design • Een goed zonweringmanagement beschermt tegen verblinding zonder dat daarbij het contact met de buitenwereld verloren gaat
Vrijwel de enige constante in de moderne arbeidswereld is de permanente evolutie. Nog nooit waren de gebruiksconcepten en ruimteindelingen in kantoren zo variabel als vandaag. Daarbij is het heel goed mogelijk dat innovatieve lichtoplossingen niet alleen inspelen op veranderingen, maar zelf als motor voor vernieuwingen ageren. Het ideale verlichtingsconcept combineert daarvoor flexibel toepasbare armaturen met een toepassingsgerichte lichtsturing. Armatuurreeksen die hun dynamiek combineren met veelzijdigheid bieden voor verschillende eisen telkens weer een passende lichtoplossing, in een doorlopend design. Wanneer in het sturingsconcept naast de verlichting ook zonwering wordt geïntegreerd, wordt niet alleen een goede zonwering maar ook het contact met de buitenwereld gewaarborgd. Een andere uitdaging voor de toekomst is het aantal werknemers en de voor hen beschikbare kantoorruimte. Architectuur en lichtontwerpers krijgen de opdracht om binnen een kleinere beschikbare ruimte een even hoge kwaliteit van de uitrusting te verzekeren. Bij de verlichting lukt dit wanneer persoonlijke lichtstemmingen worden aangeboden die aan individuele eisen kunnen voldoen.
Productadvies ELEEA | Pendelarmatuur
LIGHT FIELDS LED | In- en opbouwarmatuur
33
Hartung GmbH & Co. KG, Neumünster | DE Lichtoplossing: LED-downlight PANOS INFINITY, inbouwarmatuur MILD LICHT, pendelarmatuur ELEEA, ronde armatuur ONDARIA, LED-downlight CRAYON, lichtmanagement DIMLITE
Effectiviteit en efficiëntie Inleiding
„Duurzaam bouwen meetbaar en evalueerbaar maken – dat is het doel van certificeringssystemen zoals DGNB, LEED of BREEAM. De centrale uitdaging bij de optimalisering van gebouwen luidt om een hoog gebruikerscomfort met een zo gering mogelijk gebruik van energie en hulpbronnen mogelijk te maken. Twee dingen zijn daarbij van doorslaggevend belang: een slim ontwerp en energieefficiënte technologieën.”
Dietmar Geiselmann, ir. M. Sc. Transsolar Inc., Stuttgart en München | DE, New York | US
35
3 Ingenieurbüro Hausladen, Kirchheim | DE Architectuur: Architekturbüro Udo Rieger, Isen | DE Lichtoplossing: waveguidearmatuur VAERO, lichtlijn SLOTLIGHT, rasterarmatuur CLARIS, downlight 2LIGHT, lichtmanagement LUXMATE EMOTION
Effectief en efficiënt: Voor lichtoplossingen in balans zijn zowel een goede lichtkwaliteit als een verantwoorde omgang met de natuurlijke hulpbronnen nodig. Globale duurzaamheidsstudies tonen aan dat het hoogste CO 2 -verbruik tijdens de gebruiksfase plaatsvindt en gebouwen de beste energiebalans laten optekenen wanneer de verlichting goed op andere technieken zoals de verduistering is afgestemd. Armaturen met een innovatieve (LED-)technologie voor de productie van licht, verblindingsbescherming en lichtverdeling leggen samen met het lichtmanagement het fundament voor milieuconforme lichtconcepten. Daglichtafhankelijke sturingssystemen genereren een maximale energiebesparing. Natuurlijk licht heeft een positief effect op de lichtkwaliteit. Het is biologisch werkzaam, volgt het ritme van de natuur, biedt hoge lichtsterktes en staat gedurende vele uren van de dag gratis ter beschikking. In de arbeidswereld van de 21ste eeuw worden starre structuren opengebroken, werken op een vaste plek op vast gedefinieerde tijdstippen wordt een uitzondering. Hier bieden aanwezigheidssensoren bijkomend potentieel voor efficiënte lichtoplossingen. Gebruiksvriendelijke bedieningsinterfaces en kleine armatuurgroepen en de daarmee verbonden toewijzing van verantwoordelijkheden waarborgen de individuele beïnvloeding. Want bij alle automatisering is de milieubewust handelende mens aantoonbaar een beslissende factor voor een efficiënt lichtgebruik.
3 Effectiviteit en efficiëntie Duurzaam zijn
• Duurzaam bouwen loont: in vergelijking met conventionele g ebouwen stijgt de vermogenswaarde tot 35 procent, het energieverbruik daalt met 45 procent • Licht levert een belangrijke bijdrage voor de energieefficiëntie van een gebouw • Via een efficiënte lichtoplossing die zowel de menselijke behoeften als economische aspecten in rekening brengt, worden waardevolle punten voor de certificering van duurzame gebouwen gescoord
De ecologische balans toont aan dat een armatuur 90 procent van haar energie tijdens de gebruiksfase verbruikt. De grootste besparingen worden dan ook gerealiseerd door te kiezen voor energieefficiënte armaturen en het licht op een bewuste manier te gebruiken. Milieuvriendelijke armaturen munten uit door een goede armatuurefficiëntie, dimbare ballasten en converters en milieuvriendelijke grondstoffen. Deze worden bij Zumtobel voor elke armatuur gedocumenteerd in EPD milieucertificaten. Ook het sturingsconcept heeft een zeer grote invloed op de duurzaamheid van een lichtoplossing. De inschakelduur en intensiteit van het kunstlicht kunnen op meerdere manieren worden gereduceerd: door te verlichten waar en wanneer dit nodig is, door het effectieve gebruik van daglicht, de uitschakeling van niet gebruikte zones en ruimtes en de koppeling van de amatuur- en zonweringsturing en door individuele en intuïtieve interventiemogelijkheden die de aanvaarding door de gebruikers bevorderen. Typische componenten van een duurzaam verlichtingsconcept zijn zonering, optimalisatie van het onderhoud, activiteits- en situatiegebonden verlichtingssterktes en het definiëren van dynamische lichtscenario’s voor het bevorderen van de communicatie, concentratie en ontspanning. Duurzaamheid zit ook in een sterke personeelsbinding en in de aantrekkelijkheid van de werkgever. Dit alles hangt samen met een aangenaam werkklimaat en hiervoor levert ook de verlichting een belangrijke bijdrage. Duurzaamheid betekent ook flexibiliteit voor de almaar grotere frequentie waarmee kantoorruimtes een ander gebruik krijgen en hun lay-outs gewijzigd worden. Vastgoed dat op lange termijn attractief wil blijven, heeft de toekomstige veranderingen reeds in het vizier.
Productadvies PANOS INFINITY | LED-downlight
LUXMATE LICHTSTEUERUNG | Daglichtmeetkop
37
LEED-gecertificeerd, platina
Deutsche Bank, Frankfurt am Main | DE Designarchitect: Mario Bellini Architects, Milaan | IT Uitvoerend architect: gmp Architekten von Gerkan, Marg und Partner, Hamburg | DE Lichtontwerp: a·g Licht, studiebureau voor lichtontwerp, Bonn | DE Lichtoplossing: projectspecifieke armatuur in de vorm van een zwaard, LED-lichtlijn SLOTLIGHT,modulair lichtsysteem STARFLEX, lichtsysteem LOGIC-S
3 Effectiviteit en efficiëntie Het hele plaatje bekijken
VHV, Hannover | DE Architectuur: Architekten BKSP, Hannover | DE Lichtoplossing: lichtlijn SLOTLIGHT, vochtbestendige armatuur SCUBA, downlight PANOS, wand- en bodeminbouwarmatuur PHAOS, lichtlijnsystemen LINARIA en TECTON, inbouwarmatuur LIGHT FIELDS, lichtmanagement LUXMATE LITENET
39
• Globale oplossingen integreren alle technieken, functies en activiteiten • Het verbinden van de verschillende technieken vereenvoudigt de bediening, het onderhoud en de instandhouding • Naast de klassieke werkruimtes spelen ook inkomzones, n evenlokalen en buitenruimtes een belangrijke rol
Globaal betekent hier naast de klassieke werkplekverlichting alle lichttaken op kantoor in ogenschouw nemen en hun bijzondere eisen vervullen: waar, bijvoorbeeld, in de afzonderingszones, een esthetisch aantrekkelijke sfeer gewenst is, komt in doorgangszones de veilige en functionele verlichting op de eerste plaats. Ontvangsten receptieruimtes vragen om een uitnodigende lichtstemming, vergaderruimtes moeten snel en eenvoudig aan verschillende media kunnen worden aangepast. Naast de klassieke kantoorverlichting kunnen zo ook elementen uit andere toepassingsdomeinen zoals shop & retail of hotel & wellness worden geïntegreerd. Bovendien moet ook een optimale verlichting in geval van nood en voor schoonmaakwerken worden gegarandeerd. De verlichting en verduistering, maar ook de verwarming, klimaatregeling, ventilatie en gevel beïnvloeden elkaar wederzijds. Ook de gebouwautomatisering en de kantoornetwerken groeien in een globaal ontwerpproces almaar dichter naar elkaar toe. Om alle systemen in een gebouw te laten samenwerken en ervoor te zorgen dat ze elkaar niet storen, zijn er in principe twee mogelijkheden: alles via één systeem realiseren of voor elke techniek een gespecialiseerd systeem gebruiken. Zumtobel kiest voor de beste individuele oplossingen en zorgt met gestandaardiseerde interfaces voor een optimale verbinding van de licht- en zonweringsturing met andere technieken en systemen.
Productadvies SLOTLIGHT II LED | LED-lichtlijn
LUXMATE ED-SENS | Aanwezigheidssensor
3 Effectiviteit en efficiëntie Zinvol vernieuwen
Wiener Städtische Versicherung, Wenen | AT Studiebureau: Aquila Hausmanagement GmbH, Wenen | AT Lichtoplossing: lichtlijn SLOTLIGHT II, opbouwarmatuur VAERO, inbouwarmatuur LIGHT FIELDS LED, lichtmanagement LUXMATE, veiligheidsarmaturen ONLITE RESCLITE en ONLITE ARTSIGN
41
• De renovatie van verouderde lichtoplossingen reduceert de kosten voor energie en onderhoud en zo ook de CO 2 -uitstoot • Vooral in combinatie met een lichtsturing betaalt de investering zich binnen een korte tijdspanne terug • Een moderne lichtoplossing verhoogt de attractiviteit als werkgever en de waarde van het vastgoed
Een moderne en efficiënte lichtoplossing is niet alleen in nieuwe gebouwen mogelijk. Integendeel: vandaag worden vele bestaande gebouwen gerenoveerd om op een meer verantwoorde manier met de werknemers en de energiehulpbronnen te kunnen omspringen en zo aan de hogere eisen op dit vlak te kunnen voldoen. De vervanging van bestaande installaties biedt niet alleen de gelegenheid om naar efficiënte armatuurtechnologieën over te stappen, maar ook om hedendaagse lichtconcepten te realiseren. Zo kan de lichtkwaliteit geoptimaliseerd en het werkklimaat verbeterd en tegelijk de attractiviteit als werkgever verhoogd worden. Deze kwaliteitsboost, maar ook de geringe onderhouds- en bedrijfskosten verhogen de waarde van het vastgoed. De voordelen van een verlichtingsrenovatie vermenigvuldigen zich met het gebruik van een lichtsturing. De hogere investeringskosten zijn dankzij het geringere energieverbruik binnen de kortste keren terugverdiend.
Totaal Total
Rasterarmatuur 4 x 18 Watt LIGHT FIELDS 4 x 14 Watt LIGHT FIELDS LED LIGHT FIELDS LED + DIMLITE
€
Afschrijving
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Jaren
De meerkosten voor een renovatie met LIGHT FIELDS LED in plaats van de LIGHT FIELDS T16 armatuur is al na amper twee jaar terugverdiend. Met een bijkomende lichtsturing is de langetermijnwinst het hoogst.
Productadvies LIGHT FIELDS LED | In- en opbouwarmatuur
CREDOS | LED-downlight
14.000
€
12.000
€
10.000
€
8.000
€
6.000
€
4.000
€
2.000
3 Effectiviteit en efficiëntie Meerwaarde door LED
• De al hoge efficiëntie en kwaliteit van LED-lichtoplossingen zal in de toekomst alleen maar beter worden • LED-armaturen veranderen door hun lange levensduur ook een aantal aspecten van de lichtplanning • De hogere investeringskosten van een LED-oplossing wordt al heel vlug door de geringere bedrijfskosten gecompenseerd. Over de hele levenscyclus bekeken, zijn de voordelen immens.
Innovatieve LED-lichtoplossingen bieden de kans om een heel hoge energie-efficiëntie en een uitstekende lichtkwaliteit in een duurzame verlichtingsoplossing te verenigen. Vandaag schommelt de efficiëntie van LED-armaturen reeds beduidend boven de 90 Lumen per Watt en de tendens is een verdere verbetering. Kwalitatieve troeven van de LED zoals de dynamische regeling van de kleurtemperatuur in Tunable White armaturen en de uitstekende kleurweergave ontwikkelen zich razendsnel en kunnen met conventionele technieken niet op eenzelfde wijze worden gerealiseerd. Nog een ander aspect: LED-armaturen zijn algemeen dimbaar en benutten deze flexibiliteit om een hoger lichtcomfort en een geringer energieverbruik te realiseren. Het aanpassen van de lichtsterkte aan het beschikbare daglicht, de specifieke activiteit en de veroudering van lamp en armatuur is op elk moment mogelijk. Bij een professionele systeemontwikkeling en uitvoering leidt dit via geringere lichtstroomverliezen tot duurzamere lichtoplossingen. Ook in het ontwerpproces vereist de LED een andere manier van denken. Zo is door hun lange levensduur een uniek concept voor het compenseren van verouderingsgebonden lichtstroomverliezen noodzakelijk. Lampen worden niet meer vervangen maar ‘overbemeten’ zodat ze los van schoonmaakcycli ook na 50.000 uur met een globale lichtstroom van 70 % nog altijd de vereiste waarden halen. Om configuratiefouten en een voortijdige renovatiebehoefte te vermijden, kiest Zumtobel voor een technologie die een constante lichtstroom garandeert. Deze maakt via de Maintenance Control functie het overbemeten van de installatie, die bij conventionele oplossingen de veroudering compenseert, overbodig en maakt zo de weg vrij voor aanzienlijke energie- en kostenbesparingen. Om beslissingen te kunnen nemen die op lange termijn efficiënt zijn, moet men in de eerste plaats de hele levenscyclus bekijken en mag men zich niet blindstaren op de investeringskosten alleen. Het besparingspotentieel op lange termijn wordt vooral duidelijk wanneer ook dynamische ontwikkelingstendensen zoals de stijgende elektriciteitsprijzen meegerekend en de onderhoudsprocessen die nodig zijn voor de naleving van de lichtkwaliteitsparameters realistisch bekeken worden.
Verschillende verlichtingsconcepten met elkaar vergelijken, de totale kost en afschrijvingstijden berekenen: met de berekeningssoftware ecoCALC worden lichtoplossingen en renovaties binnen de kortste tijd op hun duurzaamheid gecontroleerd.
43
Alexander Bürkle GmbH & Co. KG, Freiburg | DE Architectuur: Freyler Industriebau GmbH, Kenzingen | DE Lichtoplossing: projectspecifieke LED-uitvoering van CRAYON, lichtlijn TECTON
Lichtmanagement Intelligente netwerken voor kantoor en communicatie
Pas met een goede lichtsturing kunnen alle voordelen van een moderne lichtoplossing optimaal worden benut. Lichtmanagement beïnvloedt aspecten zoals de arbeidsergonomie, het economisch rendement en de veiligheid. De ontwikkeling geeft het duidelijk aan: alleen werknemers die zich goed voelen en hun visuele taken perfect kunnen vervullen, halen een maximum aan productiviteit. Ook variabel gebruikte kantoorruimtes met grote venstergevels stellen hoge eisen aan een lichtoplossing. LUXMATE sturingssystemen omvatten talrijke componenten en functies die sinds vele jaren met succes in kantoortoepassingen worden gebruikt. Onze eigen Zumtobel klantendienst staat ter beschikking voor de configuratie, de inbedrijfstelling en, op verzoek, een betrouwbare onderhoudsservice.
Arbeidsergonomie door dynamisch licht Een verlichting die zich qua kleurtemperatuur en intensiteit naar het daglicht richt, bevordert het welzijn en het veiligheidsgevoel. Daarvan profiteren vooral werknemers in ruimtes met weinig daglicht. In combinatie met bijpassende armaturen creëren LUXMATE lichtsturingen optimale lichtsituaties voor de verschillende activiteiten. Energie besparen De energiebesparingsmogelijkheden via de lichtsturing zijn veelvuldig: alleen al een eenvoudige aanwezigheidssturing of een kalender met instelbare tijdrecords verhoogt de efficiëntie van een lichtoplossing. Maximale energiebesparing wordt mogelijk door het integreren van daglicht. Een gezamenlijke sturing van licht en zonwering verbindt het gebruik van daglicht met een comfortabele verblindingsbescherming. Voor veiligheid zorgen Zumtobel biedt de unieke mogelijkheid om een algemeen lichtmanagementsysteem met de veiligheidsverlichting te combineren. Zo wordt bijvoorbeeld LUXMATE LITENET gebruikt om de veiligheidsen vluchtwegarmaturen te bewaken terwijl deze door het centrale ONLITE batterijsysteem worden gevoed. De individualiteit verhogen Met een lichtsturing krijgen gebruikers de mogelijkheid om vooraf gedefinieerde instellingen te wijzigen – tot ze aan hun wensen en voorstellingen beantwoorden. Deze vrijheid om individuele correcties door te voeren, verhoogt het welzijn en de motivatie van de werknemers. Zo kan het bijvoorbeeld voor een aantal gebruikers belangrijker zijn om contact met de buitenwereld te behouden dan wel door een scherm tegen verblinding te worden beschermd.
Power Tower, hoofdzetel van Energie AG, Linz | AT Architecten: Kaufmann und Partner, Linz | AT Lichtoplossing: lichtsturing LUXMATE LITENET, veiligheidsverlichting ONLITE CPS, downlights PANOS Q, PERLUCE armaturen met verhoogd beschermingsniveau
45
De Power Tower van Energie AG met daglichtmeetkop voor de gebouwoverkoepelende LUXMATE LITENET lichtsturing
Productoverzicht lichtsturing LUXMATE DIMLITE Lichtmanagement voor individuele ruimtes
LUXMATE EMOTION Lichtmanagement voor meerdere ruimtes
LUXMATE LITENET Hoogwaardig ruimtemanagementsysteem met licht- en zonweringsturing
Bediening
Sensoren en automatismen
CIRCLE TUNE bedieningspaneel Met de afmetingen van een standaard drukknop biedt het CIRCLE bedieningspaneel drie lichtstemmingen – met de mogelijkheid om deze qua intensiteit en kleurtemperatuur aan te passen
Daglichtmeetkop De daglichtmeetkop registreert de toestand van de hemel en berekent van daaruit voor het hele gebouw de optimale instelling
CIRIA bedieningspaneel Met de multifunctionele CIRIA kunnen meer dan 20 verschillende lichtstemmingen geprogrammeerd en wanneer nodig weer opgeroepen worden INCONTROL Software Met deze software bedienen de werknemers alle armaturen en zonwering rechtstreeks vanuit hun PC of smartphone
Daglichtsensor Met de blik rechtstreeks naar het venster gericht, maakt de LUXMATE Look Out sensor een precies afgestemde verhouding tussen kunst- en daglicht mogelijk Aanwezigheidssensor De LUXMATE sensor registreert met een hoge resolutie en gevoeligheid op betrouwbare wijze alle bewegingen in de ruimte Maintenance Control Met de functie Maintenance Control voorkomt Zumtobel via de software verouderingsgebonden lichtstroomverliezen Tunable White automatisme In de nieuwste generatie LITENET kan over het hele gebouw de kleurtemperatuur van de verlichting volgens een voorgestelde timeline of individueel worden aangepast
Veiligheidsverlichting Onopvallend in het dagelijkse leven – betrouwbaar in geval van nood
Hoogwaardige veelzijdigheid Een hoogwaardig design trekt als een rode draad doorheen het veelzijdige Zumtobel productaanbod van ONLITE armaturen. Hun voeding, sturing en bewaking kan centraal of lokaal gebeuren. Dankzij de eenvoudige installatie en inbedrijfstelling, het lage stroomverbruik en de geringe onderhoudsbehoefte kunnen zowel de investerings- als bedrijfskosten worden geoptimaliseerd.
Representatief, functioneel design
Milieubewust en energie-efficiënt
Ropemaker Place, Londen | GB Architectuur: Arup Associates, Londen | GB Vluchtwegarmaturen: ONLITE ARTSIGN, PURESIGN en PROOFSIGN
Economische totaaloplossing
47
In samenwerking met gerenommeerde designbureaus ontwikkelt Zumtobel vluchtweg- en veiligheids armaturen die harmonieus in de architectuur van het gebouw passen. Door het gebruik van hoogwaardige materialen wordt niet alleen de esthetische uitstraling verbeterd maar ook de levensduur van de producten verhoogd.
ONLITE ARTSIGN De kleinste vluchtwegarmatuur binnen het ONLITE gamma biedt maximale betrouwbaarheid en efficiëntie. Krachtige Power-LED’s zorgen voor een zichtbaarheidsafstand van 15 meter – dit bij een lange levensduur en absolute onderhoudsvrijheid. Design by Matteo Thun
ONLITE COMSIGN 150 Het transparante acrylglas en geanodiseerd aluminium typeren de uitstraling van deze representatieve vluchtwegarmatuur. Andere kenmerken zijn de innovatieve LED-technologie en een zichtbaarheidsafstand van 30 meter. Design by EOOS
ONLITE PURESIGN 150 Een hoogwaardig aluminiumkader, de geringe opbouwhoogte en een zichtbaarheidsafstand van 30 meter – dat zijn de uiterlijke dimensies van de slanke PURESIGN. Binnen in de vluchtwegarmatuur gaat een zeer moderne LED- en lichttechniek schuil. Design by EOOS
Uitgerust met de nieuwste LED-technologie haalt de nieuwe generatie ONLITE armaturen een energieefficiëntie van meer dan 100 Lumen/Watt. Met een energieverbruik van 4,5 Watt kan een energiebesparing tot 60 procent worden gerealiseerd.
Watt 8 6 4 2 0
10,7 PURESIGN dubbelzijdig vanaf oktober 2009
In grote kantoorgebouwen zijn lage bedrijfskosten een heel belangrijk thema. Voor de noodverlichting worden deze kosten blijvend gereduceerd door energie-efficiënte LED-technologieën en een geoptimal iseerde elektronica. Het gebruik van ONLITE systemen verzekert een eenvoudige en snelle configuratie, inbedrijfstelling en controle van alle vluchtweg- en veiligheidsarmaturen.
5,7 PURESIGN B vanaf november 2011
4,5 PURESIGN 150 vanaf mei 2012
ONLITE central CPS Noodlichtsystemen met centrale voeding Elke centrale batterij-installatie van Zumtobel wordt op basis van een modulair systeem exact volgens de projectspecifieke behoeften van de klant opgebouwd. Elke DALI-armatuur binnen het centrale batterijsysteem kan als individueel controleerbare veiligheidsarmatuur gebruikt en individueel gestuurd worden. De andere voordelen van de communicatie via DALI: minimaal onderhoud, storingsbeveiligde datacommunicatie en geen nood aan bijkomende communicatiemodules in de armaturen.
Lichtoplossingen Human Aspects + Energy Efficiency = Humanergy Balance
Groepskantoor
Basic
Lichtkwaliteit ELI
Op kantoor betekent een energie-efficiënte verlichting geenszins een verlies aan lichtkwaliteit. In zones opgedeelde verlichtingsconcepten sparen energie uit en maken ruimte voor bijkomende verlichtingscomponenten voor verticale vlakken. Een intelligente sturing stemt de verschillende verlichtingscomponenten af op het beschikbare daglicht of de aanwezigheid van werknemers. Zo kan het effectief benodigde energieverbruik duidelijk worden gereduceerd.
Standaard
Basic
Energie-efficiëntie LENI
Standaard
1
Optimaal
Optimaal
2
4
6 5
A
A
2
ELI E
5
4
E
5
3
2
4
1
3
2
1
4 5
D
4
1
-1
0
-2
-1
ELI
2
A
1
4
3
1-2 2
3
1 2
4
5
B
5
B
20,77 kWh/m²a
5
4
E
5
3
2
4
1
3
60
30 30
-2
-1
E
5
22
D
0
0
90
4
90
5
CC
D
-1
0
-2
-1
A
1
4
3
1-2 2
3
1 2
4
5
B
5
B
12,92 kWh/m²a
5
4
E
5
3
2
4
1
3
60
30 30
-2
-1
E
5
D
1 1 22
0
0
90
4
90
5
CC
D
5
D
0
-2
-1
4
3
1-2 2
3
1 2
1 -2 2
3 4
1
-1
1
2 3
0 0
4
2
1
60
-1
LENI
2
0
1-2 2
3
ELI
1
1
2 3
0 0 1 1
2
1
60
-1
LENI
2
0
1 -2 2
3
LENI
2
0
1
2 3
A
2
A
1
4
5
B
5
B
6,82 kWh/m²a 60
30 60
30
-2
-1
-1
0 0 1 1 22
0
0
90
90
CC
• R asterarmaturen ELEEA (1), indirect-direct stralend
• M PO-armatuur ECOOS (2), indirect-direct stralend • Lichtmanagement DIMLITE Single (3)
• L ED-armatuur LIGHT FIELDS LED (4) • LED-downlight PANOS INFINITY (5) • Lichtlijn TECTON TETRIS (6) • Lichtmanagement LUXMATE EMOTION (7)
Lichtkwaliteit – De direct/indirecte verlichting zorgt voor een aangenaam zicht in de ruimte
Lichtkwaliteit – Dankzij de microprismaoptiek is de verlichting nagenoeg volledig verblindingvrij – De verlichting straalt 360° licht uit en creëert zo een vriendelijke uitstraling – De architectonische opstelling van de armaturen dwars ten opzichte van de vensters richt zich naar de gebouwassen
Lichtkwaliteit – Opgesteld in functie van de gebouwassen zorgt het direct/indirecte licht voor even wichtige lichtsterktes in de ruimte – Een bijkomende verlichting van verticale vlakken vergroot optisch de ruimte en heeft ook een biologische impact
Energie-efficiëntie – De rasterverlichting brengt het licht efficiënt en zonder grote verliezen tot aan het werkvlak
Energie-efficiëntie – De verschuiving van het lichtzwaartepunt ten voordele van het directe lichtaandeel heeft een positieve impact op het energieverbruik – Het manueel dimmen van de verlichting opent bijkomende mogelijkheden voor energiebesparing
(1)
(2)
(3)
(4)
Energie-efficiëntie – De tijdsturing reduceert het effectieve energieverbruik van de verlichting
(5)
(6)
(7)
Randvoorwaarden: groepskantoor 12,5 m x 5 m, 8 uur, 250 dagen/jaar ELI Ergonomic Lighting Indicator LENI Lighting Energy Numeric Indicator
Lichtkwaliteit aan de hand van vijf criteria: A visuele prestatie | B verschijningsvorm | C visueel comfort | Energieverbruik in kWh per jaar en per vierkante meter, op basis van de norm EN 15 193
D
vitaliteit |
E
individualiteit en flexibiliteit
49
HDI Gerling AG, Hannover | DE Architectuur: ingenhoven architects, Düsseldorf | DE Lichtoplossing: pendelarmatuur ECOOS, vochtbestendige armatuur PERLUCE, rasterarmatuur MIRAL, lichtlijn LINARIA, veiligheidsarmatuur ONLITE RESCLITE
LIGHT FOR OFFICES AND COMMUNICATION
zumtobel.com/office
LIGHT FOR EDUCATION AND SCIENCE
zumtobel.com/education
LIGHT FOR ART AND CULTURE
zumtobel.com/culture
LIGHT FOR HOTEL AND WELLNESS
LIGHT FOR PRESENTATION AND RETAIL
zumtobel.com/shop
zumtobel.com/hotel
LIGHT FOR INDUSTRY AND ENGINEERING
LIGHT FOR HEALTH AND CARE
zumtobel.com/healthcare
LIGHT FOR FAÇADES AND ARCHITECTURE
zumtobel.com/industry
zumtobel.com/facade
Zumtobel is een internationaal toonaangevend aanbieder van globale lichtoplossingen voor de professionele binnen- en buitenverlichting van gebouwen. • Kantoor en communicatie • Vormingscentra en kennisoverdracht • Presentatie en verkoop • Hotels en wellness • Kunst en cultuur • Gezondheid & verzorging • Industrie en techniek • Gevel en architectuur
JAAR GARANTIE
Door de combinatie van innovatie, technologie, design, emotie en energieefficiëntie realiseren wij unieke oplossingen voor de klant. Wij verenigen in het concept Humanergy Balance de ergonomisch beste lichtkwaliteit voor het welzijn van de mens met een verantwoorde omgang met de natuurlijke grondstoffen. Eigen verkoopvestigingen in twintig landen en handelsvertegenwoordigingen in nog eens vijftig andere landen vormen een internationaal netwerk van specialisten en planningspartners voor gekwalificeerd lichtadvies, deskundige planningsondersteuning en een omvangrijke service. Licht en duurzaamheid Trouw aan de ondernemingsfilosofie „Met licht willen wij belevingswerelden creëren, het werk vergemakkelijken, de communicatie bevorderen en de veiligheid verhogen, dit alles in het volle bewustzijn van onze verantwoordelijkheid voor het milieu” biedt Zumtobel hoogwaardige, energie-efficiënte producten en let ze tegelijk op een milieuvriendelijke productie die zuinig omspringt met onze natuurlijke grondstoffen. zumtobel.com/duurzaamheid
Kwaliteit met garantie. Zumtobel biedt als wereldwijd toona angevende fabrikant van verlichtings toestellen vanaf 1 april 2010 een garantie van vijf jaar op haar hele productpalet. zumtobel.com/5jaargarantie
Art. Nr. 04 924 353-NL 05/12 © Zumtobel Lighting GmbH De technische inhoud weerspiegelt de stand op het moment van het ter perse gaan. Wijzigingen voorbehouden. Informeert U zich bij Uw bevoegd verkoopbureau. Omwille van het milieu: Luxo Light wordt chloorvrij gebleekt en komt uit duurzaam beheerde bossen en gecontroleerde bronnen.
natureOffice.com || AT-000-000000 DE-101-933021 natureOffice.com www.pefc.org
Klimaneutral-Nr. fehlt
PEFC/06-38-214
Spots en stroomrails
Downlights
Wandarmaturen
België N.V. Zumtobel Lighting S.A. Rijksweg 47 – Industriezone Puurs Nr. 442 2870 Puurs T +32/(0)3/860.93.93 F +32/(0)3/886.25.00
[email protected] www.zumtobel.be Nederland N.V. Zumtobel Lighting Zinkstraat 24-26 4823 AD Breda T +31/(0)76/541.76.64 F +31/(0)76/541.54.98
[email protected] www.zumtobel.nl
Inbouwarmaturen
Opbouw- en pendelarmaturen
Headquarters Zumtobel Lighting GmbH Schweizer Strasse 30 Postfach 72 6851 Dornbirn, AUSTRIA T +43/(0)5572/390-0 F +43/(0)5572/22 826
[email protected] www.zumtobel.com
Staanlampen
Lichtlijnensysteem, individuele lichtbalken en modulaire lichtsystemen
Halrarmaturen en spiegelprojectiesystemen
Armaturen met een hogere beschermklasse
Gevel- en media-armaturen
Lichtmanagement
Veiligheidsverlichting
Medische verzorgingssystemen
LICHT VOOR KANTOOR EN COMMUNICATIE
zumtobel.com/office
