licht en onderwijs Wij weten wat licht voor u betekent

licht en onderwijs Wij weten wat licht voor u betekent

Voor de verlichting van onderwijsinstellingen kunt u vertrouwen op de jarenlange ervaring van Fagerhult. Met al onze kennis hebben wij een aantal specifieke oplossingen voor het onderwijs ontwikkeld. Deze brochure geeft u een indruk van de mogelijkheden die wij bieden en de kennis die wij graag met u delen. Maar het betreft slechts een impressie; wij beschouwen ieder project als uniek, ook dat van U!

Licht en onderwijs Meer weten wat Fagerhult exact voor u kan betekenen? Neem contact met ons op voor meer informatie of voor een bezoek aan onze showroom in Houten. Bel 030-6889900 Mail [email protected]

Fotografie Nederlandse projecten: Iemke Ruige.

2

Faculteit Bètawetenschappen, Utrecht.

3

Twents Carmel College De Thij, Oldenzaal.

Het licht als drijvende kracht Zweden. Land waar de winterzon zich maandenlang schuil houdt achter de horizon. Waar men dus heel goed weet hoe belangrijk licht is. Land van oogstrelend design en weergaloze kwaliteit. Land van Fagerhult. Licht is essentieel voor de mens. Het beïnvloedt onze gezondheid, stemming en productiviteit. Voor Fagerhult is licht dan ook de drijvende kracht. Fagerhult heeft door haar lange ervaring inzicht in de eigenschappen en mogelijkheden die licht biedt. Deze kennis zetten wij om in alles wat wij doen. Of het nu gaat om innovatie, productie, marketing of lichtontwerp en training. Door accent op vormgeving, functie en energiezuinigheid zijn wij in staat kwalitatieve verlichtingsoplossingen te bieden.

4

Griendencollege, Sliedrecht.

De professionele verlichtingsoplossingen van Fagerhult zijn bestemd voor ruimtes waar mensen bij elkaar komen, zoals kantoorgebouwen, scholen, winkels, industrie én zorgen recreatiegebieden. Fagerhult Nederland behoort tot de beursgenoteerde Scandinavische Fagerhult Group. Fagerhult heeft bijna 2000 medewerkers waarvan 800 buiten Scandinavië werkzaam zijn. Fagerhult Nederland is gevestigd aan het Lichtschip in Houten. Ons enthousiaste team bestaat uit ca. 35 mede werkers. Ons pand is een samensmelting van trends, kennis, duurzaamheid en techniek. Op verrassende wijze zijn wij in staat u hier de effecten van licht te tonen.

Twents Carmel College De Thij, Oldenzaal.

5

‘t Venster, Arnhem.

Totaalvisie op verlichting Licht betekent meer dan alleen maar het verjagen van het

de mens centraal en wij willen graag een gezonde licht

donker. De juiste verlichting vergemakkelijkt onze taken en is

omgeving creëren. Wij denken daarbij in energiezuinige

energiezuinig, milieuvriendelijk en sluit aan bij de moderne

oplossingen die ook nog eens financieel haalbaar zijn.

manier van werken, wonen en leven. Goede verlichting is

Ontwerp en techniek gaan hand in hand en gebeurt van-

mooi en motiveert.

uit onze eigen organisatie. Al onze armaturen worden uitge-

Fagerhult heeft een totaalvisie op verlichting. Wij stellen

rust met de nieuwste lichtbronnen en besturingssystemen.

6

't Venster, Arnhem.

7

Welzijn bevordert het leerproces In een omgeving waar leerlingen en leerkrachten zich prettig voelen, is het gemakkelijker om te werken en te leren. Licht speelt daarbij een belangrijke rol. Niet alleen vanwege de sfeer die in een ruimte kan worden gecreëerd, ook vanwege de invloed van licht op allerlei lichaamsprocessen. Zo beïnvloedt het de werking van het hart en bloedvaten, afgifte van hormonen, aanmaak van vitamine D en ons immuunsysteem. Tevens is licht van invloed op onze stemming en alertheid. Een esthetisch verantwoorde omgeving met de juiste verlichting zorgt voor psychosociale balans, helpt mee aan een beter geheugen, vergroot het innovatief, creatief en oplossend vermogen van de mens en stimuleert de bereidheid om anderen te helpen.

8

Griendencollege, Sliedrecht.

9

Daglicht De zon is van onschatbare waarde. Het verschaft licht om te kunnen zien, het geeft kleur en warmte, en energie om van te leven. Daglicht is van invloed op onze biologische klok die het dag- en nachtritme reguleert. En daglicht is de voordeligste energiebron. In klaslokalen met grote raampartijen, is het dan ook zinvol om het kunstlicht aan te passen aan het invallende daglicht. Onze armaturen kunnen worden uitgevoerd met daglichtregeling; zodra voldoende daglicht in de ruimte binnenvalt, dimmen de armaturen terug naar een minimaal luxniveau. Met een geringe investering bespaart u al snel zo’n 35 % op uw energieverbruik.

10


11

Uitgangspunten voor de verlichting in het standaard lokaal van de Londense studie.

Uitgangspunten voor de verlichting in het testlokaal van de Londense studie.

Doorbreek de norm. Durf meer licht te gebruiken! Sinds 2003 hebben de EU-landen een gemeenschappelijke norm (EN 12464-1) voor lichtplanning van werkplekken. Vroeger omvatte de norm onder andere eisen aan de verlichting van het werkvlak, beeldschermen en de directe omgeving. Op basis van nieuwe bevindingen is de norm herzien en stelt deze nu ook eisen aan de verlichting van plafond en wanden. Tegelijkertijd wordt verlangd dat de verlichting in klaslokalen en aula’s regelbaar moet zijn en voldoet aan de energie-eisen in EN 15193:2007. Binnen Fagerhult vinden wij dit een stap in de goede richting. Maar wilt u volledig voordeel hebben van de positieve effecten van licht, dan is er meer licht nodig dan de norm vereist.

Verlichting van het werkvlak De norm vereist een verlichtingssterkte van 500 lux op het werkvlak.

Indirect licht op het plafond (omgevingslicht)

Verticaal licht op wanden (omgevingslicht)

De norm geeft een verlichtingssterkte aan van minimaal

De norm geeft een verlichtingssterkte aan van minimaal

30 lux als eis en adviseert minimaal 50 lux op het plafond.

50 lux als eis en adviseert minimaal 75 lux op de wand.

Om de positieve effecten te bereiken die uit de studies van

Om de positieve effecten te bereiken die uit de studies van

Fagerhult naar voren komen, adviseren wij een verlich-

Fagerhult naar voren komen, adviseren wij een verlich-

tingssterkte van ca. 300 lux op het plafond.

tingssterkte van ca. 300 lux op de wand.

12

Cilindrische verlichtingssterkte (in ruimtes waar een goede visuele communicatie vereist is)

Verlichting van het whiteboard

Cilindrische verlichtingssterkte is vooral van invloed op de vi-

zien wat er op het bord geschreven of getoond wordt

suele communicatie en de mogelijkheid om gezichten, gebeur-

vereist de norm een minimale verlichtingssterkte van

tenissen en voorwerpen te interpreteren in het klaslokaal. De

500 lux. Ook de verlichting van het whiteboard moet

norm vereist een verlichtingssterkte van minimaal 150 lux.

regelbaar zijn.

Om helemaal achter in het lokaal goed te kunnen

13

Fagerhult licht in het onderwijs Hoger omgevingslicht + daglichtregeling = betere resultaten

geeft. Licht beïnvloedt ons niet alleen visueel, maar ook

Op welke manier kun je het verband bewijzen?

biologisch en emotioneel. Nieuw onderzoek toont aan

“Dat licht goed is voor mensen is niets nieuws. Dat is iets

dat goede verlichting in feite het plezier in werk op school

wat we “instinctief” voelen. We worden er alerter, vrolijker

vergroot. Tommy Govén, hoofd research bij Fagerhult, legt

en geconcentreerder van. Wij mensen zijn net planten die

uit hoe.

zich naar het licht richten! De inwoners van de Scandinavi-

Het is algemeen bekend dat licht ons een goed gevoel

sche landen in het bijzonder zijn zich bewust van de manier

Hoe kan licht van invloed zijn op studieresultaten?

waarop de duisternis invloed kan hebben op hun energieniveau en stemming. Nieuw is dat we eindelijk in staat zijn om de invloed van

“Onze onderzoeken tonen aan dat de leerlingen zich door

licht - en natuurlijk ook kunstlicht - puur wetenschappelijk

hogere niveaus omgevingslicht, dat wil zeggen indirect

te meten en te bewijzen. In 2002 werd door een onder-

licht dat via het plafond en verticaal tegen de wanden

zoeker aan de Brown University in de VS een zogenaamde

wordt gereflecteerd, fitter en prettiger voelen. Daarnaast

“derde receptor” op het netvlies van het oog ontdekt. Die

wordt aangetoond dat leerlingen die in dit licht mogen

stuurt de lichtimpulsen van het oog door naar de hypofyse,

werken in de donkere tijd van het jaar betere resultaten

die weer de afscheiding van stress- en slaaphormonen

halen. Het leuke is dat omgevingslicht heel eenvoudig te

beïnvloedt. Daarmee is ook een duidelijk verband tussen de

realiseren is en dat de kosten ook niet hoger zijn.

licht- en hormoonbalans."

Door voor goede armaturen met daglichtregeling en aanwezigheidssensoren te kiezen, kun je de hogere lichtni-

Wat is VBE?

veaus compenseren.”

"Goede verlichting moet zijn afgestemd op de menselijke aard. Daarom hebben we als uitgangspunt voor ons onder-

14

Wij mensen zijn net planten die zich naar het licht richten. zoek een beoordelingssysteem uitgewerkt, een zogenaamde

En uw volgende project?

VBE-index. VBE staat voor 'Visueel', 'Biologisch' en 'Emoti-

"Het volgende project wordt uitgevoerd op een middelbare

oneel' en omvat de manieren waarop licht ons beïnvloedt.

school in Zweden. Het doel is een model te realiseren om

Het visuele aspect betreft het zien, het feit dat we licht

op gemeentelijk niveau zuiniger met energie om te gaan in

nodig hebben om goed te kunnen lezen en werken. In biolo-

scholen. We gaan een schooljaar lang een studie uitvoeren

gisch opzicht gaat het over de wijze waarop het licht invloed

met als doel te onderzoeken hoe de prestaties, alertheid

heeft op de afscheiding van hormonen in het lichaam, dat

en welzijn van de leerlingen worden beïnvloed door LED

wil zeggen hoe moe of fit we zijn. Het emotionele aspect

verlichting. We zullen daar een armatuur voor gebruiken dat

van het licht is natuurlijk hoe dit ons puur gevoelsmatig

speciaal voor dit project is ontwikkeld. Het meest spannen-

beïnvloedt."

de aan deze studie is dat de leerlingen dit keer ouder zijn en

Wat maakt het onderzoek van Fagerhult zo uniek?

daarmee in een hormonaal onevenwichtige leeftijd."

Hoe past LED in dit plaatje?

"Dat we feitelijk het effect van kunstlicht puur biologisch

“Onze laatste onderzoeksresultaten laten zien dat de LED-

bestudeerd hebben door een schooljaar lang de cortisol- en

technologie licht oplevert dat als `helderder en beter’ wordt

melatonineniveaus te meten! Dit biedt een geheel andere

ervaren dan het licht van een T5-fluorescentielamp, zelfs

zekerheid dan een onderzoek op basis van interviews, en

als de luxmeter dezelfde waarden laat zien. Dit effent de

dan alleen interviews die gebaseerd zijn op subjectieve

weg naar nog beter licht in onze scholen, met nog grotere

waarden van dat moment. Daarnaast zijn de emotionele

energiebesparingen.”

waarden van de leerlingen herhaaldelijk door het hele schooljaar onderzocht."

15

Vier onderzoeksprojecten: Het bewijs van de effecten van omgevingslicht Geloven is één ding, weten is iets anders. Bij Fagerhult hebben we altijd gesteld dat alleen direct licht op het werkvlak niet voldoende is. Daarom hebben wij gewerkt met combinaties van direct en indirect licht, waarmee ook plafond en wanden worden verlicht. Vier verschillende studies, uitgevoerd gedurende een periode van tien jaar, bevestigen onze mening.

2. Het effect van omgevingslicht op alertheid en welzijn. In samenwerking met de Faculteit Ingenieurswetenschappen (LTH), Universiteit van Lund, Åhus 2007. Hoe beïnvloedt incidenteel licht het welzijn van de mens? Deze studie heeft onderzocht hoe mensen worden beïnvloed door te werken in een ruimte met drie verschillende niveaus van omgevingslicht en kleurtemperatuur. Net als in de eerdere studie was er geen invallend daglicht. Tijdens 1. De optimale werkverlichting In samenwerking met de

de test werden, door middel van interviews en metingen

Universiteit van Jönköping, 2001.

van cortisol- en melatoniegehaltes, de visuele, biologische

Welke lichtverdeling is in een werksituatie het prettigst?

en emotionele reacties van de deelnemers bestudeerd. De

Deze studie heeft plaatsgevonden aan de Universiteit van

studie toonde aan dat omgevingslicht zeer belangrijk is ,

Jönköping en had als doel vast te stellen welke lichtverde-

niet alleen voor de visuele taak, maar ook voor de ge-

ling de voorkeur had voor de deelnemers aan de studie,

moedstoestand en alertheid. De meest positieve reacties

voor zowel de visuele taken als in emotioneel opzicht. De

werden geregistreerd bij een incidenteel lichtniveau van

studie werd geheel zonder enig invallend daglicht uitge-

100 cd/m² en een kleurtemperatuur van 3000–4000 K.

voerd, dus volledig met kunstlicht van de armaturen. Het resultaat bevestigde dat een combinatie van direct en indirect licht – met niet alleen voldoende licht op het werkvlak, maar ook omgevingslicht door het verlichten van plafond en wanden (verticaal licht) – de voorkeur had.

16

3. Het effect van omgevingslicht op het leren. In samen-

4. Mogelijkheden voor energiebesparing met LED. In

werking met de Faculteit Ingenieurswetenschappen (LTH),

samenwerking met de Faculteit Ingenieurswetenschappen

Universiteit van Lund, en Universiteit van Londen, Londen

(LTH), Universiteit van Lund, Åhus, 2011.

2009–2010.

Het doel van deze studie was te onderzoeken hoe men-

De studie vond plaats op een basisschool in Londen.

sen beïnvloed worden door te werken in LED licht. Net als

Het doel was te onderzoeken hoe de leerlingen werden

eerder werden er door middel van interviews en hormoon-

beïnvloed door te werken in een klaslokaal met een groter

metingen Visuele, Biologische en Emotionele aspecten

percentage licht op de wanden en het plafond. Er was

bestudeerd. De studie bevestigde eerdere onderzoeken

invallend daglicht in het lokaal en om het energieverbruik

met positieve effecten met betrekking tot hogere niveaus

te optimaliseren werd de verlichting voorzien van daglicht-

van omgevingslicht. Daarnaast werd aangetoond dat de

en aanwezigheidsdetectie. Eén jaar lang werden door

deelnemers aan de studie de verlichting in het lokaal met

middel van interviews en hormoonmetingen de prestaties,

LED als helderder ervaren dan van de traditionele T5

alertheid en welzijn (Visueel, Biologisch en Emotioneel)

verlichting. Dit betekent dat er mogelijkheden zijn om

van de leerlingen bestudeerd. De resultaten werden ver-

energie te besparen.

volgens vergeleken met leerlingen die hetzelfde schoolpro-

Fagerhult heeft daarom het initiatief genomen voor een

gramma volgden in een identiek klaslokaal met standaard

nieuwe studie die kan bijdragen aan het tonen van de op-

verlichting.

timale niveaus. Deze zal in 2012–2013 worden uitgevoerd

De studie toonde aan dat de leerlingen in het testklas-

op een Zweedse middelbare school.

lokaal met extra omgevingslicht ‘s morgens fitter waren

Meer weten? Onderzoeksverslagen en samenvattende

en zich de hele dag beter voelden, terwijl ze tegelijkertijd

artikelen vindt u op www.fagerhult.nl!

beter presteerden bij wiskunde, lezen en schrijven, vooral

Voor uitleg van de termen, zie blz. 23.

in de donkere tijd van het jaar.

17

Beter licht zonder toename van het verbruik Een toename van het omgevingslicht in het klaslokaal

stallatie met daglicht- en aanwezigheidsdetectie.

zorgt voor meer welzijn en betere studieresultaten, zonder

Het andere lokaal had traditionele verlichting met hand-

dat het energieverbruik toeneemt. Nieuwe oplossingen

matige schakelaars. De resultaten toonden aan dat een

met daglicht- en aanwezigheidsdetectie zorgen voor een

effectief en functioneel lichtregelsysteem een gegaran-

optimaal energieverbruik en dat compenseert het extra

deerde verbetering van de lichtkwaliteit en -kwantiteit

omgevingslicht.

in de testlokalen mogelijk maakte. Ondanks extra omgevingslicht kon het energieverbruik, bij een constante

Terwijl Fagerhult in 2009–2010 de studie in Londen

horizontale verlichtingssterkte op de werktafels, met ruim

uitvoerde (lees meer op blz. 17), was er tegelijkertijd een

30 % worden verminderd.

studie naar het energieverbruik. Die studie vergeleek het energieverbruik in twee identieke lokalen. Eén daarvan had een nieuwe verlichtingsin-

18

Door het energieverbruik bewust te optimaliseren kunt u een bijdrage leveren aan het milieu.

Het milieuaspect – geef het goede voorbeeld

ste milieu-effect in verband met de energiezuinigheid.

De beslissing om een intelligent regelsysteem te instal-

In een tijd waarin steeds meer aandacht is voor milieu-

leren, dat rekening houdt met daglicht en aanwezigheid,

onderwijs, is verlichting een manier om te laten zien dat je

heeft niet alleen betrekking op gezondheid en financiële

leeft zoals je leert.

aspecten. Door het energieverbruik bewust te optimalise-

Meer weten? Onderzoeksrapporten en samenvattende

ren levert u ook een bijdrage aan het milieu.

artikelen kunt u vinden op www.fagerhult.nl.

Zoals altijd als het om verlichting gaat, staat het groot-

19

20


21

Uw project belicht Wat mag u verwachten als Fagerhult voor u een ontwerp maakt?

Tijdens een oriënterend gesprek staan uw eisen en wensen

hinderlijke verblinding. Goede verlichting bestaat niet

centraal. Aan de hand van ons plan van aanpak gaan de

alleen uit voldoende taakverlichting, maar ook uit prettig

mensen van onze afdeling Light Design Services een advies

omgevingslicht met de juiste lichtkleur en kleurweergave.

voor u maken. Desgewenst met tekeningen (in DWG-for-

Door slimme toepassing van bijvoorbeeld daglichtaf-

mat) en lichtberekeningen. Door middel van visualisaties

hankelijke regeling, en energiezuinige armaturen, houden

kunnen we de sfeer in bepaalde ruimtes goed weergeven.

wij rekening met het totale energieverbruik van de school.

Dit kan helpen bij de keuze uit verschillende toepassingen

Tevens kunnen we inzichtelijk maken wat de CO2 uitstoot

van verlichting.

van de totale lichtinstallatie zal zijn.

De juiste verlichting bestaat voor Fagerhult uit armaturen

Onze armaturen hebben de juiste prijs/kwaliteit verhou-

met een hoog frequent voorschakelapparaat (HF-VSA) en

ding en zijn gemaakt voor snelle en efficiënte montage.

T5 lichtbronnen. Deze technologie zorgt voor flikkervrije

Fagerhult zorgt voor uw project van ontwerp tot leve

verlichting en is energiezuinig. Indien mogelijk passen wij

ring; in samenwerking met erkende architecten, adviseurs

armaturen met LED toe.

en installateurs zetten wij ons in voor een perfect resul-

Het visuele comfort speelt een belangrijke rol. Elders in

taat; een leeromgeving waar iedereen zich thuis voelt.

deze folder wordt de term UGR uitgelegd in verband met

22

't Venster, Arnhem.

Termen Als u zich gaat verdiepen in de wereld van het licht, kunt u diverse termen en begrippen tegenkomen. Met deze korte uitleg willen wij u meer zicht op licht geven. E (lx)

De verlichtingssterkte betreft de lichtstroom die een bepaald oppervlak treft. De hoeveelheid wordt aangeduid in Lux.

Ém lx

De laagst toelaatbare waarde van de gemiddelde verlichtingssterkte op het gespecificeerde oppervlak.

UGRI

Unified Glare Rating limit; geeft de verhouding aan in helderheid tussen het werkvlak, de kijkrichting en de ver lichtingsarmaturen. Met dit cijfer wordt de mate van onbehaaglijke verblinding aangegeven. De UGR waarde van de verlichtingsinstallatie mag niet hoger zijn dan de waarde in de tabel van de NEN-EN 12464-1.

Ra

Algemene kleurweergave-index. Voor de visuele prestatie en het gevoel van comfort en welbehagen dienen kleuren van de omgeving, voorwerpen en de menselijke huid er natuurlijk en realistisch uit te zien. Lichtbronnen hebben kleurweergave-eigenschappen met een maximale waarde van Ra 100. Bij afnemende kwaliteit van de kleurweergave wordt dit getal lager. In de norm wordt de minimale waarde aangegeven. Please add:

K (kelvin) De kleurtemperatuur is bepalend voor de lichtkleur van de lamp. 3000 K geeft warmer licht en 4000 K geeft kouder licht. L (cd/m²) Luminantie wordt ook wel helderheid genoemd en is de hoeveelheid licht in een bepaalde richting op een bepaald punt/oppervlak van een lichtbron/armatuur of verlicht vlak. 23

Verlichting van klaslokalen Ontwerpvoorbeeld standaard klaslokaal (7.20⊗7.20) Ieder project wordt binnen Fagerhult als uniek beschouwd. Toch kunt u door middel van onderstaand overzicht een indruk krijgen van een mogelijke standaard oplossing voor een klaslokaal.

Oplossing Excellent Wattage 2⊗28 W Type Pendel Lengte 1200 mm Aantal 9 Egem (eis) 500 lux Indirect licht op het plafond >30–50 +300 Verticaal licht op de wand >50–75 +300 Cilindrische verlichtingssterkte >150 +150 Verbruik per lokaal 540 W Verbruik per m² 10,42 W/m² * Zie voor dynamisch licht onze oplossing Prestatie Plus vanaf blz 32.

Basisonderwijs 1⊗54 W Inbouw 1200 mm 6 300 lux

Voortgezet 1⊗54 W Inbouw 1200 mm 9 500 lux

Volwassen 2⊗35 W / 1⊗49 W Opbouw 1500 mm 9 500 lux

Dynamisch licht* 3⊗49 W Inbouw/pendel 1500 mm 6 300/500/750 lux*

  

  

  

  

360 W 6.94 W/m²

540 W 10.42 W/m²

486 W 9.38 W/m²

786 W max* 15.16 W/m²

Voortgezet onderwijs

Dynamisch licht

0,6 m

0,6 m

0,6 m

≥ 500 lx

≥ 600 lx

600–700 lx

≥ 1000 lx

400–500 lx

500–600 lx

500–600 lx

900–1000 lx

300–400 lx

≤ 500 lx

≤ 500 lx

800–900 lx

≤ 300 lx

rand zone

rand zone

700–800 lx

rand zone

24

0,6 m

0,6 m

0,6 m

Basisonderwijs

Piter Jelles, Leeuwarden.

25

De oplossingen van Fagerhult Om de oplossing optimaal af te stemmen op de specifieke

Hierdoor is het mogelijk om de gewenste 250–500 lux op

wensen van de onderwijsinstelling, biedt Fagerhult met

het plafond te creëren en 250–300 lux op de wanden. De

de armaturen meerdere mogelijkheden: Excellent, Basic,

cilindrische verlichtingssterkte stellen wij op minimaal 150

Comfort en Prestatie Plus. Zo kunt u kiezen voor de meest

lux om optimale communicatie tussen mensen te bewerk-

innovatieve oplossing met meer omgevingslicht, of voor

stelligen.

een eenvoudige oplossing om bestaande verouderde

Ons armatuur DTI kan uitgevoerd worden met het

verlichting te vervangen.

Fagerhult wireless e-Sense connect regelsysteem (blz. 36). Aangezien elke rij wordt uitgerust met sensoren voor dag-

Excellent

lichtregeling wordt gegarandeerd dat alle leerlingen in het lokaal voldoende licht hebben, terwijl het energieverbruik afneemt. Indien nodig wordt het schoolbord/whiteboard in

Een goed verlicht klaslokaal heeft een afgewogen combi-

het lokaal uitgerust met eigen verlichting, en het werk van

natie van direct licht op het werkvlak en indirect licht op

de docent kan worden vereenvoudigd door het systeem te

plafond en wanden. De armaturen moeten goede reflecto-

voorzien van geprogrammeerde lichtscenario’s.

ren hebben, die het licht doelmatig verdelen en verblinding

Deze lichtoplossing valt mogelijk binnen de klasse B uit

tegengaan.

de campagne “Frisse Scholen” van onze overheid. Indien

Onderzoeken hebben uitgewezen dat meer omgevings-

alle armaturen zijn uitgevoerd met het Fagerhult wireless

licht leidt tot betere resultaten (zie blz. 16). Een manier

e-Sense connect regelsysteem, valt het zelfs binnen de

om uw klaslokaal te verlichting volgens deze norm is door

klasse A.

toepassing van pendelarmaturen. Het indirecte licht zorgt voor een helder plafond en meer licht op de wanden.

26

Armatuuroplossing – DTI

Armatuuroplossing – Lento

DTI biedt de perfecte oplossing voor lokalen met

Lento is een compact armatuur in een modern design

schuine daken en lichtkoepels. Door een combi-

voor de verlichting van verticale oppervlakken, zoals

natie van direct en indirect licht krijgt uw basic

schoolborden (“whiteboards”), kasten en schappen.

oplossing zelfs een gedistingeerde uitstraling. DTI

Het armatuur dat speciaal ontwikkeld is voor T5 is

is een zeer snel te installeren, economisch arma-

zodanig ontworpen dat het harmoniseert met andere

tuur en bestaat uit 3 types die, zoals de naam al

Fagerhult armaturen.

verraadt, verlicht van Direct-to-Indirect!

27

Basic Bij de Basic lichtoplossing van Fagerhult gaat het om een

De investeringskosten zijn relatief laag, terwijl het energie-

eenvoudige toepassing en/of vernieuwing van de verlich

verbruik ten opzichte van verouderde installaties aan-

tingsinstallatie. Alle armaturen zijn voorzien van de nieuw-

zienlijk naar beneden gaat. Door toepassing van de juiste

ste generatie energiezuinige lichtbronnen (T5) en worden

afschermingen is het visuele comfort voor de leerlingen en

geschakeld door middel van hoog frequent voorschakelap-

leerkrachten gewaarborgd.

paratuur.

De lichtoplossing Basic valt mogelijk binnen de Klasse C uit de campagne “Frisse Scholen” van onze overheid.

28

Armatuuroplossing – Recesso

Armatuuroplossing – Lento

Recesso is geoptimaliseerd voor inbouw in pla-

Lento is een compact armatuur in een modern design

fonds met zichtbare draagprofielen. Zes verschil-

voor de verlichting van verticale oppervlakken, zoals

lende modules in drie breedtes vergemakkelijken

schoolborden (“whiteboards”), kasten en schappen.

de planning en maken het eenvoudig om grote,

Het armatuur dat speciaal ontwikkeld is voor T5 is

harmonische oplossingen te creëren met een op-

zodanig ontworpen dat het harmoniseert met andere

timale flexibiliteit. Een asymmetrische uitvoering

Fagerhult armaturen.

voor de verlichting van wanden en schappen.

29

Comfort De lichtoplossing Comfort van Fagerhult biedt optimaal

hoeveelheid daglicht, kan veel energie worden bespaard.

lichtcomfort en energiebesparing. Hiernaast genoemde

Bij voldoende daglicht dimmen de armaturen terug naar

armaturen, zowel inbouw- als opbouw, kunnen worden

een vooraf in te stellen minimaal lichtniveau. Bij individue-

toegepast voor het juiste lichtniveau. De energiebesparing

le daglichtregeling wordt de sensor op de lichtbron geklikt.

wordt gerealiseerd door middel van aanwezigheidsdetec-

Het is ook mogelijk om

tie en individuele daglichtregeling;

daglichtregeling en aanwezigheidsdetectie te combineren

Aanwezigheidsdetectie:

in één sensor. Het aantal toe te

In het lokaal wordt een sensor geplaatst die beweging

passen sensoren is afhankelijk

registreert. Met deze aanwezigheidsdetectie wordt het

van de grootte van de ruimte

licht alleen aangeschakeld als er mensen in het lokaal

en hangt samen met het bereik

aanwezig zijn. Is er niemand, dan gaat het licht na verloop

van de sensor.

van tijd uit.

Zo gaan lichtcomfort en energiebesparing hand in hand; dubbel comfort dus! Deze lichtoplossing valt mogelijk bin-

Daglichtregeling:

nen de klasse B uit de campagne “Frisse Scholen” van onze

Doorgaans hebben klaslokalen

overheid. Indien alle armaturen kunnen worden gedimd,

grote ramen, en komt er veel dag

valt het zelfs binnen de klasse A. De armaturen moeten

licht naar binnen. Door de armatu-

daarvoor worden voorzien van een dimbaar VSA (voorscha-

ren aan de raamzijde te voorzien

kelapparaat).

van een sensor die reageert op de

30

smartDIM sensor 2

Armatuuroplossing – MultiFive

Armatuuroplossing – Closs

MultiFive is een innovatieve serie inbouwarmaturen.

Closs is een serie opbouwarmaturen dat met haar

MultiFive is het resultaat van onze ambitie om func-

slanke afmetingen en strakke hoeken minimalistische

tionaliteit, kwaliteit, efficiency en een goed design

eenvoud uitstraalt. Dit maakt Closs en Closs Maxi

optimaal te combineren.

de beste keus in die ruimtes en omgevingen waar

De armaturen kunnen worden voorzien van dag-

eenvoud en een sterk eigen karakter het doel van het

lichtregeling en aangesloten worden op aanwezig-

interieurontwerp is.

heidsdetectie.

De armaturen kunnen worden voorzien van daglichtregeling en aangesloten worden op aanwezigheidsdetectie.

31

Prestatie Plus De lichtoplossing Prestatie Plus van Fagerhult is, zoals de naam al doet vermoeden, vooral gericht op verbeterde prestaties. Hoe? Met de juiste hoeveelheid (kunst)licht in combinatie met de juiste kleurtemperatuur, is het mogelijk om bo vengenoemde menselijke eigenschappen te beïnvloeden.

Bijvoorbeeld Door blootstelling aan een grote hoeveelheid licht met een koele lampkleur, krijgen onze hersenen een extra stimulans. Men kan zich makkelijker concentreren. Een lager lichtniveau met een warmere kleur zorgt voor een ontspannen sfeer, waarin bijvoorbeeld meer ruimte is voor creativiteit. In nauw overleg met de opdrachtgever zijn hiervoor vaste settings te maken. De mogelijkheid van variatie in lichtkleur en hoeveelheid, noemen we dynamisch licht.

32

Prestatie Plus is dynamisch! Om verschillende lichtkleuren te genereren, is ons armatuur Lightshift voorzien van 2 verschillende kleuren lichtbronnen; 1⊗ kleur 827 (warm) en 2⊗ kleur 865 (koel). De lichtbronnen worden afzonderlijk aangestuurd via een DALI VSA, ofwel, een Digital Adressable Lighting Interface.

Energiebesparing Voor energiebesparing wordt gebruik gemaakt van aan-

Door middel van een Touch panel of vaste knoppen schakelt u naar de setting.

wezigheidsdetectie en daglichtregeling (zie blz 30). Deze componenten communiceren ook via DALI.

Ingewikkeld? Helemaal niet.

Een speciaal opgeleide programmeur maakt per ruimte

Fagerhult regelt voor u de totale installatie, en uitein-

een programma voor u van de gewenste settings. Dit

delijk kunt u als gebruiker zelf kiezen wanneer u welke

gebeurt met behulp van een PC. Door middel van een

setting toe wilt passen, simpelweg door 1 druk op de knop.

DALI gateway kan de verlichtingsinstallatie gecombineerd worden met het KNX protocol. Hierdoor wordt mogelijk gemaakt de installatie te laten samenwerken met bij voorbeeld de verwarming, ventilatie en zonneschermen. Dit leidt tot optimaal comfort en energiebesparing in uw gebouw.

33

Voorbeelden Dynamisch Licht

Actief

Standaard

Start iedere morgen en ieder middag de lesblokken in deze

Voor de reguliere schoolactiviteiten. Ruim voldoende licht

setting om “wakker” te worden. Het hogere lichtniveau en

en de prettige lichtkleur zorgen voor een aangename sfeer

koelere lampkleur geven de hersenen een stimulans om

in de klas.

aan de slag te gaan.

Kalmte

Prestatie

Is er behoefte aan kalmte in de klas, dan kan het licht door

Voor de momenten dat opperste concentratie is vereist,

middel van deze scène teruggebracht worden tot een zacht

bij het maken van rekensommen, toetsen etc. De grote

en comfortabel lichtniveau. De lampen geven een warme

hoeveelheid licht en de koele kleur zorgen voor optimale

kleur licht, dat meewerkt aan een ontspannen sfeer.

aandacht.

Het is tevens mogelijk de scènes in een vast patroon over de schooldag te laten rouleren. Deze vorm van dynamisch licht vindt zijn toepassing niet alleen in scholen, maar ook op locaties waar men 24 uur per dag werkt. Momenteel vindt onderzoek plaats naar de effecten van de combinatie kleur en hoeveelheid licht in de medische wereld.

34


Armatuuroplossing – LightShift

MultiFive is een innovatieve serie inbouwarmaturen.

LightShift is een dynamisch lichtconcept waarmee

MultiFive is het resultaat van onze ambitie om func-

de kleurtemperatuur en de intensiteit van het licht

tionaliteit, kwaliteit, efficiency en een goed design

gemengd kunnen worden, bv. aan de hand van het

optimaal te combineren.

natuurlijke licht in de loop van de dag. LightShift is

De armaturen kunnen worden voorzien van dag-

ontwikkeld in het kader van het research-programma

lichtregeling en aangesloten worden op aanwezig-

“Licht & Gezondheid” van Fagerhult.

heidsdetectie.

35

Draadloze lichtregeling met wireless e-Sense Connect in het klaslokaal. De snelle weg naar verandering. Steeds meer mensen zien het nut in van verlichting die

Snelle en eenvoudige installatie

de studieomgeving bevordert én energie bespaart. Dat

Wireless e-Sense Connect van Fagerhult bestaat uit met

is waarom een lichtregelingssysteem noodzakelijk is.

sensoren uitgeruste armaturen, die in een aantal rijen

Wireless e-Sense Connect van Fagerhult is een innovatief,

worden gemonteerd. De armaturen zijn aangesloten op

draadloos regelsysteem, het eerste complete systeem in

de voeding en verdere bekabeling is niet nodig, dankzij het

zijn soort op de markt. Met nieuwe armaturen en een

draadloze sensorsysteem. Programmeren en groeperen

afstandsbediening is de installatie snel en eenvoudig.

gaat snel en eenvoudig via een afstandsbediening die op elk armatuur wordt gericht. Aangezien er voor deze pro-

Wireless e-Sense Connect van Fagerhult is een zeer ef-

cedure geen ingrepen in de bouwconstructie vereist zijn

ficiënt verlichtingssysteem met intelligente daglicht- en

wordt de installatietijd aanzienlijk bekort.

aanwezigheidsdetectie. De sensoren zijn geïntegreerd in de armaturen en communiceren draadloos met elkaar via radiogolven, net als een draadloos netwerk. In tegen-

Gemakkelijk te onderhouden

stelling tot een traditioneel regelsysteem vereist e-Sense

Alles voor het verlichtingssysteem is daarmee in één ruim-

Connect geen bedieningskabels, wat veel tijd en werk

te verzameld en zijn servers of service ruimtes elders in

bespaart. Wireless e-Sense Connect is de eenvoudige,

het gebouw niet nodig. Ook een geavanceerd besturings-

ongecompliceerde manier om energie te besparen in elk

programma is geen vereiste meer. Daarnaast is het, vanuit

type klaslokaal.

het oogpunt van de eigenaar van het gebouw, positief dat de systeemplafonds, bij bijvoorbeeld renovatiewerkzaam-

36

Wireless

e-Sense

Connect

van

Fagerhult

bestaat

uit

met

sensoren

uitgeruste

armaturen, die in een aantal rijen in het klaslokaal worden gemonteerd. heden, onaangeroerd en schoon blijven. Indien er onderhoud nodig is aan het armatuur dan kan dit eenvoudig worden uitgeschakeld zonder dat het van invloed is op het systeem.

Intuïtieve bediening Wireless e-Sense Connect is eenvoudig te begrijpen en te gebruiken. Het licht wordt handmatig ingeschakeld en past zich vervolgens zelf aan. De lichtsterkte kan ook aangepast worden met behulp van een potentiometer. Bij de potentiometer zit ook een schakelaar met maximaal vier voorgeprogrammeerde keuzemogelijkheden, bijvoorbeeld whiteboard verlichting en projector stand. Het hele systeem wordt uitgeschakeld en opnieuw ingesteld als de aanwezigheidssensoren registreren dat iedereen de ruimte heeft verlaten. In tegenstelling tot een gewoon regelsysteem blijven de armaturen niet stand-by staan, wat mogelijkheden voor verdere energiebesparing biedt. Het licht wordt handmatig ingeschakeld en kan ook weer handmatig worden uitgeschakeld door op de knop te drukken.

Hotelschool Noorderpoort College, Groningen. Foto: Richard Out.

37

Bij het ontwerpen van installatie- en gebruikersfuncties had men vooral

eenvoud en een natuurlijk gebruik in een onderwijsomgeving in gedachten.

Techniek

samen om overal in de ruimte een gelijkmatige en uitge-

Het Fagerhult wireless e-Sense Connect regelsysteem

balanceerde verlichtingssterkte in stand te houden. Al naar

voor verlichting is ontwikkeld voor een professionele

gelang de stand van de zon, past het systeem zich in zones

installatie in leslokalen of kleinere kantoorpanden. De

aan om de hoeveelheid licht te compenseren. Hierdoor

functies in het systeem zijn afgestemd op een optimale

krijgt men altijd de juiste hoeveelheid licht. Dat creëert

energiebesparing, met daarbij een hoge lichtkwaliteit

gunstige voorwaarden voor grote energiebesparingen op

voor de gebruiker. Bij de installatie- en gebruikersfunc-

bepaalde tijden van het jaar.

ties staat eenvoud centraal. De technologie achter het systeem is de meest geavanceerde die tot dusverre voor

Armatuur, RF-eenheid

lichtregeling is ontwikkeld en vergemakkelijkt zowel

Ieder armatuur heeft een

installatie als onderhoud en toekomstige veranderingen.

RF-eenheid die de VSA voor de

Wireless e-Sense Connect bestaat uit een aantal actieve

lichtbon controleert en regelt.

en passieve eenheden die het systeem compleet maken.

De radiocommunicatie is

Een aantal armaturen in de ruimte is voorzien van senso-

tweezijdig en gebaseerd op de

ren en normaal gesproken wordt er per rij armaturen één

nieuwste CRMX-technologie

sensorarmatuur geplaatst.

voor een veilige en optimale overdracht van informatie.

Aanwezigheidsdetectie De sensor heeft een PIRmodule (Passief Infra Rood),

Bedieningseenheid

die infrarood licht in bewe-

Ontwerp en functie van de

ging waarneemt, dat wil

schakelaars, bedienings-

zeggen, een warm lichaam.

panelen en drukknoppen

De informatie vanuit deze

varieert enorm tussen de

waarneming wordt aange-

verschillende markten. Her-

vuld met tijdsvertraging,

kenning en intuïtieve vorm-

zodat periodes waarin geen

geving zijn echter het doel

beweging wordt waargenomen (bijv. bij stilzitten) geen negatieve effecten op het systeem hebben, in die zin dat het licht automatisch uitschakelt.

Daglichtregeling

bij de keuze van eenheden waarop de bedieningsmodule gebaseerd is. Wireless e-Sense Connect is ontwikkeld voor regeling via standaardmodules afkomstig van fabrikanten van schakelaars. Er kan een potentiometer voor 1–10 V

In wireless e-Sense Connect is een actief systeem aanwe-

worden gebruikt met standaard drukknop functies voor

zig dat de hoeveel kunstlicht aanpast aan de hoeveelheid

hoge of lage spanning, met of zonder LED markering.

invallend daglicht. De sensoren in de armaturen werken

38

Regeleenheid In het systeem zit een centrale regeleenheid die de schakel vormt tussen de armaturen en bedieningsfuncties. De regeleenheid zendt over de frequentieband 2,4 GHz. De RF-eenheden in het armatuur werken met een technologie die CRMX wordt genoemd, hetgeen voor cognitieve co-existentie staat. Dit betekent in de praktijk dat de best mogelijke manier om te communiceren altijd is beveiligd en de toegankelijkheid optimaal is gewaarborgd. Als andere eenheden op dezelfde bandbreedte communiceren, verhuist het CRMX-signaal naar een ruimte/frequentie die minder bezet is. Naast draadloze radiocommunicatie met de armaturen heeft ook de regeleenheid een vaste aansluiting op de bedieningseenheid die is aangepast aan de gebruikers.

Afstandsbediening programmeertool In een goed functionerend systeem vindt communicatie plaats tussen de RF-eenheid van de armaturen en de regeleenheid. De afstandsbediening wordt gebruikt als tijdelijk hulpmiddel voor het opzetten van het systeem. Door middel van een paar basisfuncties kan een zeer energiezuinige oplossing gecreëerd worden met een hoog verlichtingscomfort voor de gebruiker. De afstandsbediening maakt gebruikt van RF-signalen in plaats van IR-signalen, wat betekent dat deze alleen op de armaturen gericht hoeft te worden wanneer de groepen voor de eerste keer worden geprogrammeerd. 39


Verlichten van aula's en collegezalen

Armatuuroplossing – Pleiad G3 Comfort

Aula’s hebben vele toepassingsgebieden, hetgeen flexibele

kan, zelfs in grote ruimtes met hoge plafonds. Een

verlichting nodig maakt. Lichtregeling is in deze omgeving

unieke reflectoroplossing draagt bij aan een aan-

dan ook een must. Ook schuine ruimtes en hoge plafonds

genaam licht dat niet verblindt. Bij LED-armaturen

vereisen verlichting die goede lichtniveaus oplevert zonder

hoeven de lichtbronnen tijdens de levensduur van

te verblinden. Voor de planning geldt de Europese norm

het armatuur niet vervangen te worden, wat een

EN 12464-1 als minimum niveau. Omgevingslicht, in de

groot voordeel is.

Pleiad G3 Comfort is een energiezuinige LED downlighter die veeleisende verlichtingstaken aan

vorm van verticaal licht tegen de wanden, is hier net zo belangrijk als in het klaslokaal.

Tip! • Voorgeprogrammeerde scenario’s voor film- en diavoorstellingen, lezingen, examens of concerten helpen zowel medewerkers als bezoekers. Voorstel voor lichtregeling In een aula is een geavanceerde DALI-oplossing met router


meestal het beste alternatief.

MultiFive is een innovatieve serie inbouw-armaturen en biedt veel toepassingsmogelijkheden volgens de laatste technologie. Zo ontstaat de meest effectieve en vooral energiezuinige verlichting.

40

Verlichting van sporthallen Voor de planning van sporthallen geldt de Europese norm EN 12193 als minimum niveau. Afscherming en een gelijkmatig lichtniveau zijn belangrijk, omdat het oog scherp moet stellen op voorwerpen en mensen die snel bewegen. Een gelijkmatig “tapijt van licht” beperkt de visuele storingen en de blik kan zich concentreren op wat er gebeurt. Het kan echter zinvol zijn om in de cirkel voor extra contraste-

Armatuuroplossing – Excis

rend licht te zorgen, waardoor het gemakkelijker is te rich-

Excis is een armatuur dat speciaal ontwikkeld is

ten. Het verticale licht draagt bij aan het creëren van ruimte.

voor sporthallen. Het armatuur is gecertificeerd

Tip! • De armaturen in een sporthal moeten duurzaam en

volgens VDE 0710 met betrekking tot slagvastheid van ballen, en geeft goede verlichting zonder te verblinden, zelfs van hoge plafonds.

veilig zijn, met een sterke afscherming. • Daglicht- en aanwezigheidsdetectie bespaart energie in ruimtes waar veel, maar onregelmatig activiteiten

Voorstel voor lichtregeling

plaatsvinden.

Afhankelijk van de uitvoering kunnen zowel traditionele als

• Houd al in de planningsfase rekening met eventuele

meer geavanceerde DALI-oplossingen worden overwogen.

vouwwanden. • In deze applicatie adviseren wij longlife lichtbronnen vanwege de lange levensduur. Dit heeft een positief effect op de onderhoudstermijn en het milieu.

41 Griendencollege, Sliedrecht

Verlichting van verkeersruimtes Een gang is meer dan alleen een ruimte waar mensen zich

Tip!

verplaatsen, ze communiceren er ook. In nieuwere panden

• Een gang van 3,5 meter breed of meer vereist vaak meer

wordt de gang vaak gebruikt voor gesprekken, ontmoetin-

dan een rij armaturen. Dit kan worden opgelost door

gen, het maken van huiswerk en zelfstudie aan de com-

extra downlights met wallwasher effect of voor dit doel

puter. Daarom is het belangrijk dat de verlichting op deze

ontwikkelde armaturen, bijvoorbeeld Vidi van Fagerhult.

taken wordt afgestemd. Direct licht op de vloer werkt als

• Aan het plafond gemonteerde verlichting vermindert de

een gids, terwijl hogere lichtniveaus in de gemeubileerde

kans op slijtage en beschadigingen in ruimtes waar veel

gebieden een ruimte in een ruimte creëren en de visuele

mensen bewegen.

taken vereenvoudigen. Een hoger percentage omgevingslicht in de vorm van indirecte verlichting van het plafond


en verticaal licht op de wanden maakt het voor mensen

In verkeersruimtes van een school is een conventionele

gemakkelijker zich te oriënteren en passerende gezichten

DALI-oplossing vaak het beste, in trappenhuizen is e-Sense

en voorwerpen te herkennen. Voor de planning geldt de

Move geschikt.

Europese norm EN 12464-1 als minimumniveau.

42

Armatuuroplossing – Vidi Vidi is innovatieve gangverlichting met een groot percentage omgevingslicht, die voor een meer gevarieerde ervaring en een duidelijker ruimtegevoel Armatuuroplossing – Pleiad Comfort G3

zorgt. Vidi Plafond maakt het oriënteren in de

Pleiad Comfort G3 is een effectieve LED-downlighter

verkeersruimte gemakkelijker door een combinatie

met een uitstekende lichtergonomie. Het armatuur

van direct licht naar de vloer en indirect licht naar

geeft veel licht maar heeft een goede afscherming,

het plafond. Hoekmodel Vidi zorgt voor verticaal

wat het uitstekend geschikt maakt voor verkeers-

invallend licht dat de wanden accentueert en de

ruimtes met een uitgebreid toepassingsgebied.

richting versterkt zonder een ganggevoel te creëren. 43

Verlichting van kantines Een rustige omgeving met de nadruk op interactie of zelfstudie, waarbij de algemene verlichting nuttig kan worden verdeeld in twee armatuurgroepen. Aan het plafond gemonteerde armaturen met een bepaalde hoeveelheid licht naar de wanden zorgen voor een goede combinatie van direct licht en omgevingslicht, terwijl pendelarmaturen boven de tafels direct licht geven dat ruimte creëert.

Tip! • De balie en de kassa kunnen prima geaccentueerd worden door aparte verlichting te gebruiken, bijvoorbeeld in de vorm van downlighters. • Varieer met LED-armaturen voor een extra dimensie aan de lichtomgeving.

Armatuuroplossing – Pozzo Pozzo is een serie decoratieve armaturen die gebruik maakt van natuurlijk licht als model. Grote,


opalen afschermingen geven royale lichtgevende

Om het licht te kunnen variëren is een traditionele DALI-

oppervlakken die het licht effectief verspreiden,

oplossing met lichtscènes geschikt.

zelfs over de wanden, en niet verblinden.

44

Verlichting van mediatheken De mediatheek, met zijn vele functies – van entree tot informatiebalie, leeshoeken en studieplekken – vereist een

Armatuuroplossing – Wrap

hoog niveau algemene verlichting, om het oriënteren te

Wrap is een compleet systeem voor algemene

vergemakkelijken. Neem in de planning direct licht naar

en werkverlichting in openbare omgevingen met

de vloer mee, in combinatie met aangenaam omgevings-

hoge eisen aan esthetiek en energiebewustzjin.

licht naar de wanden en het plafond. Dankzij afzonder-

Het armatuur is verkrijgbaar voor montage aan

lijke schapverlichting met verticaal licht is het eenvoudig

plafond en als pendelvariant, zowel in solo als

zoeken tussen de titels.

lijnversie.

Tip! • Vul de algemene verlichting aan met verticale verlichting van de schappen, 200–300 lux. Voorstel voor lichtingregeling Afhankelijk van het ontwerp kan gebruik van een conventionele DALI-oplossing het beste alternatief zijn. Armatuuroplossing – Libraline Libraline is bijzonder geschikt voor het verlichten van boekenkasten en is speciaal ontwikkeld voor bibliotheken. Het armatuur heeft een lichtverdeling die garandeert dat zelfs de onderste schappen goed verlicht zijn.

45

Buitenverlichting Met de juiste verlichting is het schoolplein een veilige, uit-

Tip!

nodigende buitenruimte die ook na schooltijd vol leven is.

• Kies LED-armaturen. LED-technologie zorgt voor opti-

Door verschillende types armaturen op verschillende hoog-

male prestaties in koude buitentemperaturen, wat grote

tes te gebruiken worden ruimtes in een ruimte gecreëerd,

energiebesparingen betekent. LED-armaturen zijn ook

worden donkere, verborgen plaatsen voorkomen en wordt

nagenoeg onderhoudsvrij voor vele jaren.

het terrein goed gebruikt. Paaltoparmaturen geven goede

• Op een schoolplein is veel beweging, en wordt er veel ge-

algemene verlichting, terwijl lagere bolderarmaturen de

speeld, ook met een bal. Kies een robuuste verlichtingsop-

oriëntatie bij gangen en andere communicatieruimtes

lossing die tegen deze uitdagingen bestand is; de meest

vereenvoudigen. Gebruik de gevels om de overgang tussen

duurzame armaturen worden geclassificeerd als IK10.

binnen en buiten te verzachten; wanden plafondarmaturen zorgen voor aangenaam verticaal licht en nemen het donkere gevoel weg.

46

Armatuuroplossing – Azur Azur is een complete serie energiezuinige buitenarmaturen met LED, compact fluorescentie of metaal-

Armatuuroplossing – Rondo

halogeen lamp. Het armatuur heeft een zeer goede

Rondo is een veelzijdige serie buitenarmaturen die

lichtkwaliteit en is beschikbaar als paaltop-, bolder-,

verkrijgbaar zijn voor LED, compact fluorescentie of

plafond- en wanduitvoering in een bijpassend

metaalhalogeen lamp. De plafondarmaturen voor

eigentijds design. Azur is een duurzaam armatuur

inbouw of opbouw vormen een perfecte aanvulling

met IK10-classificatie.

op andere armaturen in deze verlichtingsoplossing. Rondo is tevens verkrijgbaar als paaltop- en wandarmatuur.

47

produced by fagerhults belysning ab

Fagerhult ontwikkelt, produceert en verkoopt professionele verlichtingssystemen voor openbare ruimtes als kantoren, scholen, winkels, industrie én voor de zorgen recreatiesector. Bij onze activiteiten ligt voortdurend de nadruk op design, functie, flexibiliteit en energiebesparende oplossingen. Fagerhult maakt deel uit van de Fagerhult Groep, het grootste

nederland: Fagerhult bv Lichtschip 19 3991 CP Houten Tel. 030-6 88 99 00 Fax. 030-6 88 99 44 [email protected] www.fagerhult.nl

verlichtingsconcern van Scandinavië en een toonaangevende onderneming in Europa. Wij hebben verkoopkantoren in meer dan 15 landen en productie-units in Europa, China en Australië. AB Fagerhult is genoteerd aan de Nasdaq OMX Nordic Exchange te Stockholm.

belgië: Axioma n.v Vijverdam, zone 2 Mannebeekstraat 31 B-8790 Waregem Tel. 056-62 21 30 Fax. 056-62 21 40 [email protected] www.fagerhult.nl

813.NL.2.12.15.3

licht en onderwijs Wij weten wat licht voor u betekent

Recommend Documents