Griffie
Commissie Economie, Mobiliteit en Grote Stedenbeleid Datum commissievergadering
: -
DIS-stuknummer
: : : : : :
Behandelend ambtenaar Directie/afdeling Nummer commissiestuk Datum Bijlagen
1197389 J.S.G. Brouwers E&M EMG-0488 16 mei 2006 5
Onderwerp:
Strategische Agenda voor Breedband in Brabant
Voorstel van GS aan PS:
X
Ter kennisneming
X uitvoerende rol
Opmerkingen van het Presidium/Griffie:
Griffier van Provinciale Staten, namens deze,
mr. J.W.L.M. Zwepink
Bijlage: 1. Actieprogramma Innovatie – Enabling winners Breedbandversneller op gang 2. Inventarisatie van breedbandinitiatieven in Noord-Brabantse gemeenten 3. Kansenkaarten voor diensten op glasvezelinfrastructuur in Noord-Brabant 4. Glasvezelinfrastructuur in Noord-Brabant (in kaart gebracht) 5. Programmaplan – Grootschalige leeromgeving voor breedband door interprovinciale samenwerking
Notitie ten behoeve van de commissie voor Economie, Mobiliteit en Grote Stedenbeleid 1
Inleiding
1.1
Vertrekpunt Het Actieprogramma Innovatie van de provincie Noord-Brabant kent drie hoofdlijnen waarlangs het innovatiebeleid wordt uitgevoerd: ‘connecting, creating en enabling winners. De laatste hoofdlijn richt zich met name op de condities waarbinnen innovaties een grotere kans van slagen hebben. De beschikbaarheid van ICT-diensten en –toepassingen en de aanwezigheid van een optimale ICT-infrastructuur nemen daarbij een zeer belangrijke plaats in1. Voor zowel de provincie als de gemeenten in Noord-Brabant is het van groot economisch en maatschappelijk belang om op korte termijn concrete voortgang te maken met de breedbanddienstverlening in de stad en regio. Het vorig jaar door de Tweede Kamer goedgekeurde Actieprogramma Maatschappelijke Sectoren & ICT van het Kabinet benadrukt nog eens het belang van effectieve inzet en gebruik ICT en in het bijzonder breedband bij het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken in de sectoren mobiliteit, onderwijs, veiligheid en zorg. De fileproblematiek, toenemende schooluitval, een gevoel van onveiligheid en wachtlijsten en toenemende kosten in de zorg zijn veel genoemde voorbeelden 2. Daarnaast is een betere benutting van ICT ook noodzakelijk voor het behalen van de Lissabon-doelstellingen. Binnen het nationale kader van de Breedbandnota van het ministerie van Economische Zaken en het advies van de Impulscommissie Breedband wil de provincie Noord-Brabant komen tot versnelde uitrol van de volgende generatie breedband naar maatschappelijke instellingen en bedrijven3. Tevens streeft de provincie naar gerichte coördinatie van de bestaande lokale dynamiek op dit terrein. Breedband wordt gezien als een belangrijke voorziening om stad en regio beter op de kaart te zetten. De verwachte positieve uitstraling van een volgende generatie breedband op de lokale economie wordt breed gedeeld, zoals blijkt uit het advies van de Impulscommissie en de Breedbandnota. Via krachtenbundeling beogen provincie en steden de koppositie van Brabant als innovatieve regio te versterken. Eind 2004 heeft het provinciaal bestuur ingestemd met de uitvoering van de eerste fase van de Strategische agneda voor Breedband in Brabant, ofwel de ‘Brabantse Breedbandversneller’. Hierna volgt beknopt een puntsgewijze samenvatting van de belangrijkste bevindingen uit het project de Brabantse Breedbandversneller:
In het licht van de Lissabon-agenda en de nota Pieken in de Delta voert de provincie actief beleid om de kenniseconomie te versterken. In het bijzonder in de maatschappelijke sectoren onderwijs, zorg, mobilteit en openbaar bestuur (veiligheid en e-government) en het MKB wil de provincie komen tot opschaling en vernieuwing van dienstverlening. Zo is het handhaven van goede woon-, onderwijs-, zorg- en servicevoorzieningen zowel in stedelijke als in niet-stedelijke gebieden een maatschappelijk doel, waarvoor breedbanddiensten kunnen worden benut.
Ondanks de aanwezige lokale dynamiek is er in Noord-Brabant een behoefte, gevoed door het maatschappelijke belang van innovatie, om versnelling aan te brengen in de uitrol van breedbanddiensten en –infrastructuren. Er zijn inmiddels diverse lokale, sectorale en regionale initiatieven die de uitrol van breedbanddiensten en –infrastructuren stimuleren. Vraagbundeling is hierbij het meest toegepaste concept om de uitrol op lokaal of regionaal niveau te realiseren. Onderlinge afstemming van de verschillende initiatieven is nog beperkt.
De marktpartijen zijn in beweging. Operators zijn veel meer dan voorheen bereid om glasvezelgebaseerde managed ethernet services aan te bieden tegen redelijke condities, die aansluiten bij de behoeften gemeenten, instellingen en bedrijven. Er bestaat tevens een tendens om over te stappen van customer-owned modellen naar carrier-owned modellen. In de praktijk zien we vervolgens een diversiteit aan modellen ontstaan.
Het ontbreekt in de provincie vooralsnog aan een metastructuur om alle lokale, sectorale en regionale breedbandinitiatieven aan elkaar te koppelen. Het ontwikkelen en koppelen van open lokale digitale marktplaatsen lijkt een veelbelovende aanpak om deze metastructuur te realiseren en om versnelling aan te brengen in de ontwikkeling van breedband. De provincies Overijssel, Gelderland, Noord-Brabant en de betrokken gemeenten lopen in Nederland voorop in het realiseren van een gekoppeld netwerk van marktplaatsen.
Uit de verrichte inventarisaties blijkt dat er in Noord-Brabant volop wordt gewerkt aan vraagbundeling. Veel wordt verwacht van het ontwikkelen van lokale digitale marktplaatsen en het onderling koppelen van deze marktplaatsen. Dit kan ruimte bieden aan meer lokale innovatie, maar vereist wel nieuwe of aangepaste markt– en businessmodellen. Een eerste aanzet is gemaakt met de verkenning van een koppeling van de breedbandinitiatieven in Eindhoven en
1
Zie het rapport van het Innovatieplatform ICT als innovatie-as. Kansen pakken met ICT. Den Haag juni 2005.
2 Kabinet (2005), Actieprogramma Maatschappelijke Sectoren & ICT; Beter benutten van ICT, meerkwaliteit in maatschappelijke sectoren, Den Haag, p.9. 3
Zie Ministerie van Economische Zaken (2004), De Breedbandnota, Een kwestie van tempo en betere benutting, DGTP, april, publicatienummer 04TP18; Impulscommissie Breedband (2004), Naar een nationale strategie voor breedband, Advies van de Impulscommissie Breedband, Utrecht, 11 oktober 2004.
1/5
Tilburg in opdracht van de provincie. Den Bosch, Breda en Helmond volgen dit traject met aandacht op enige afstand.
1.2
Door bundeling van krachten en initiatieven in de provincies Noord-Brabant, Overijssel en Gelderland en samenwerking met het ministerie van Economische Zaken kan in Oost- en Zuid-Nederland een grootschalige leeromgeving voor innovatieve breedbanddienstverlening ontstaan met een nationale uitstraling. Deze leeromgeving biedt ondermeer de mogelijkheid om de breedbandontwikkeling de volgende generatie via opschalingprojecten nauwgezet te monitoren in een tweejarig programma.
Zowel de rijksoverheid (ministerie van Economische zaken) als de lokale overheden in Brabant erkennen dat de provincie een sleutelrol vervult bij de ontwikkeling van zowel infrastructuur als van breedbandtoepassingen. De provincie regisseert, stimuleert en faciliteert.
De resultaten van fase I van de Strategische Uitvoeringsagenda voor Breedbandagenda hebben hun neerslag gevonden in drie afzonderlijke rapporten. De informatie in deze rapporten zijn ondersteunend voor lokale overheden en partijen in het publieke domein bij het ontwikkelen van het eigen breedband- en ICT-beleid. Op de breedbandconferentie van 3 november 2005 zijn ze daartoe breed verspreid.
Financiële verantwoording Eind 2004 heeft Provinciale Staten op vorstel van Gedeputeerde Staten € 650.000 beschikbaar gesteld voor de Strategische Uitvoeringsagenda voor Breedband in Brabant. De dekking van dit bedrag is als volgt geregeld. Uit Uitvoeringsprogramma Economisch Beleid (UEB) Breedband op bedrijventerreinen € 250.000,Uit de reserve @brabant Breedbandversneller € 150.000,Versterk lokale initiatieven € 100.000,Kenniscentrum Breedband € 100.000,Communicatie € 50.000,De stand van zaken met betrekking tot de bestedingen volgt hieronder. Er is nog geen definitief overzicht op te maken omdat er nog activiteiten in utvoering zijn. Na de zomer van 2006 is een definitieve eindafrekening op te maken.: UEB: Breedband op bedrijventerreinen € 289.000 Overbesteding € 39.000 @brabant: Breedbandversneller € 135.000 Versterk lokale initiatieven € 124.000 Kenniscentrum Breedband (gereserveerd) € 75.000 Communicatie € 25.000 Voorlopig totaal €359.000
2 /5
2
Strategische Agenda voor Breedband in Brabant – fase II Voor fase II van de Brabantse Breedbandversneller schetsen we de contouren voor vervolgacties aan de hand van de beschreven innovatiestrategie voor breedband, uitmondend in een drietal actielijnen:
Actielijn 1: Actielijn 2 :
Actielijn 3 :
2.1
Actielijn 1:
Initiëren en bevorderen van projecten gericht op de grootschalige toepassing van ICT in de publieke sector (onderwijs, zorg, veiligheid en mobiliteit) en het MKB. Stimuleren van de ontwikkeling van breedbanddiensten en breedbandinfrastructuur door de koppeling van marktplaatsen binnen Noord-Brabant en in de provincies Overijssel en Gelderland (samenwerking tussen de provincies Noord-Brabant, Overijssel en Gelderland en ministerie van Economische Zaken in het programma ‘Grootschalige leeromgeving voor breedbanddiensten door interprovinciale samenwerking). Communicatie en draagvlakontwikkeling onder bestuurders, publieke instellingen en bedrijfsleven ter ondersteuning van de actielijnen 1 en 2 in overeenstemming met de doelstelling van het Actieprogramma Innovatie om ‘innovatie zichtbaar te maken’ als bron van inspiratie. Opschalen van ICT toepassingen in de publieke sector en MKB
In de publieke sectoren onderwijs, zorg, veiligheid en mobiliteit en het MKB worden concrete ICT-toepassingen voor breedband geïnitieerd die niet alleen voor Brabant opschaalbaar zijn, maar ook een nationale uitstraling hebben. Omdat het wiel niet steeds opnieuw uitgevonden hoeft te worden, gaat het nadrukkelijk om toepassingen die nu al op kleinere schaal in gebruik zijn. Vaak zijn het resultaten van pilot-projecten als Viedome en Digitaal gestroomlijnd, die onder meer met provinciaal geld zijn gerealiseerd. Veelal gaat het niet zozeer om technische vraagstukken, maar veelmeer om organisatorische en financiële. Zo dienen dienstenprojecten en ICT met businessmodellen onderbouwt te zijn, opdat na een initiatiefase deze diensten financieel zelfdragend gecontinueerd kunnen worden. Ook een goede organisatorische borging van de projecten is daarvoor een belangrijke conditie. In actielijn 1 beoogt de provincie projecten voor grootschalige toepassing van ICT/breedbanddiensten gezamenlijk met het veld te initiëren en te faciliteren. Een duurzame en professionele ontwikkeling van diensten staat hierbij voorop. De provincie streeft er naar om optimaal gebruik te maken van het Actieplan Maatschappelijke sectoren en ICT. Voor dit actieplan, gecoördineerd door het ministerie van Economische Zaken, stellen zes ministeries gezamenlijk €80 miljoen beschikbaar voor het opschalen van ICT-toepassingen in het publieke domein (zorg, onderwijs, mobiliteit en veiligheid) Zorg + ICT Breedband biedt ruime mogelijkheden om de dienstverlening tussen zorginstellingen onderling en aan patiënten ingrijpend te verbeteren. In de verschillende regio’s hebben zorgsinstellingen dan ook stappen gezet om breedbandtoepassingen in te zetten voor onderlinge communicatie en dienstverlening. Brabant heeft op het terrein van zorg en ICT al een goede reputatie die met steun van het provinciaal bestuur tot stand is gebracht. Nu is de tijd aangebroken om van losse pilotprojecten over te gaan tot grootschalige invoering van ICT in het zorgdomein. In navolging van de provincie Overijssel (het programma IZIT: Innovatie in de Zorg door ICT in Twente) heeft NoordBrabant samen met ICT~Office onderzocht of er draagvlak is bij de zorgaanbieders en het bedrijfsleven voor een breed ICT-programma in de zorg. Als resultaat van dit onderzoek werkt een bestuurlijke werkgroep van zorgaanbieders in het voorjaar van 2006 met steun van de provincie een innovatieagenda die de basis moet zijn voor een krachtig innovatieprogramma. uit Een dergelijk project heeft een grote kans op steun van de landelijke overheid. Het programma kan direct aansluiten op verschillende projecten en initiatieven in Brabant die binnen het programma kunnen worden opgeschaald: o Het project voor oncologen en video-consulting in Eindhoven van Nederland Breedbandland samen met het Integraal Kankercentrum Zuid zoekt de mogelijkheid om op te schalen naar de andere ziekenhuizen in Noord-Brabant, Limburg en Zeeland. o In de Brabantse breedband gemeente Nuenen onderzoeken belangrijke spelers op de ‘zorgmarkt’ als Philips, Achmea en de Rabobank hoe breedbandtoepassingen kunnen bijdragen aan het welzijn en de zorg voor ouderen. De vermaatschappelijking van de zorg is hierbij een belangrijke doelstelling. Op korte termijn start een proef met videocommunicatie via de televisie voor zorg op afstand bij ouderen thuis. Betrokken bij het pilotproject in Nuenen zijn o.a.: OnsNet, Rabobank, een thuiszorginstelling, een huisarts en een bond van ouderen. o Viedome . Een project van de thuiszorg in de Kempenstreek dat met IAB-geld mogelijk is gemaakt Het gaat hier om een innovatief woon- en zorgconcept op basis van breedbandtoepassingen. o Digitaal gestroomlijnd . Dit is een Keteninformatiseringsproject in de traumazorg dat is uitgevoerd door het traumacentrum van het Elisabethziekenhuis in Tilburg. Het is mogelijk gemaakt met IAB-geld. Mobiliteit Op het gebied van mobiliteit vervult de provincie Noord-Brabant nationaal en internationaal al een voorbeeldrol met zijn programma voor Dynamisch verkeersmanagement. Het Actieplan Maatschappelijke Sectoren en ICT biedt mogelijk kansen
3 /5
om zelf een actieve rol te spelen bij de opschaling van toepassingen die in Brabant tot ontwikkeling zijn gebracht. Veiligheid De provincie is een belangrijke stakeholder in het veiligheidsbeleid. Zowel als het gaat om externe en fysieke veiligheid, als bij sociale veiligheid. Op beide domeinen speelt ICT een steeds grotere rol. Het ICT-bedrijfsleven ziet hier goede kansen voor marktontwikkeling en heeft ICT~Office gevraagd te onderzoeken of hier ontwikkelingen mogelijk zijn die vergelijkbaar zijn met die in de zorg. Gezien de houding van de provincie Noord-Brabant tegenover deze ontwikkelingen en haar actieve rol op het gebied van veiligheid ligt het voor de hand de eerste stappen in Brabant te zetten. Openbaar bestuur (eGovernment) Het belang van breedband binnen het openbaar bestuur wordt op verschillende terreinen duidelijk. Op de eerste plaats in de reguliere procesondersteuning (in de ICT functie) en bijbehorende mogelijkheden voor kostenbesparing. Met name informatie-intensieve werkprocessen (werken met GIS-applicaties, raadplegen van grote bestanden, etc.) kunnen met gebruikmaking van breedbandige voorzieningen voor datacommunicatie beter worden ondersteund. Op de tweede plaats zijn er tal van ambities geformuleerd op het punt van elektronische dienstverlening en transparantie van bestuur. Ook in de interactie met diverse doelgroepen (burgers, bedrijven, andere overheden) worden steeds hogere eisen gesteld in termen van snelheid, betrouwbaarheid (identificatie & authenticatie) en bedrijfszekerheid. Ook kan breedband in het openbaar bestuur een belangrijke toegevoegde waarde bieden op het terrein van het beter betrekken van burgers bij besluitvorming (e-democracy). De voorbeelden van Helmond en Eindhoven laten dit zien. Gemeenteraadsvergaderingen online, het webloggen door bestuurders en het raadplegen van burgers bij planvorming – zijn allemaal zaken die in deze laatste categorie thuishoren. Onderwijs Ook het onderwijsdomein biedt verschillende kansen voor een krachtige ICT-impuls. Hierbij kan gebruik worden gemakt van de ondersteuningsinfrastructuur op het gebied van ICT die met hulp van de provincie tot stand is gebracht. Er is nog geen overleg met de sector geweest om na te gaan of er draagvlak is voor een gezamenlijke aanpak. MKB Voor het MKB worden gerichte diensten en toepassingen voorzien die bedrijfsprocessen ondersteunen (o.a. online boekhouding en administratieve ondersteuning, netwerk beheerdiensten, beveiligingsdiensten) en breedbandige communicatiediensten voordelige ISDN 30 VoIP, high speed internet, videoconferencing. Met name door vraagbundeling, bijvoorbeeld op bedrijfsterreinen of in bedrijfsverzamelgebouwen, kan dienstenontwikkeling een aanbod van nieuwe diensten gestimuleerd worden. Ook kunnen sectorspecifieke diensten ontwikkeld worden voor bijvoorbeeld retail mode, bouw en horeca. Er vinden afstemmingsgesprekken plaats met de lopende trajecten en voorgenomen plannen van NBL (Nederland Breedbandland) om dubbeling van activiteiten te voorkomen en na te gaan of geschikte projecten in Brabant kunnen worden uitgevoerd. Start actielijn 1 Looptijd Resultaat
: : :
Budgetindicatie
:
voorjaar 2006 1 jaar 3 à 4 in potentie grootschalige diensten operationeel in 4 grote Brabantse gemeenten operationeel per medio 2007; monitoring en aanpassing tot aan voorjaar 2008 Er is een businesscase ontwikkeld voor een innovatieprogramma met ICT in de zorg K€ 150 tot aan het einde van de bestuursperiode
De rol van de provincie is hier” de ‘probleemeigenaren’in de maatschappelijke domeinen en het MKB om projecten die zich lenen voor opschaling gereed te maken en in te brengen bij het Actieplan Maatschappelijke Sectoren en ICT
2.2
-
het traceren van ‘crossover’ projecten die van de ene sector overgebracht kunnen worden naar een andere (bijvoorbeeld ketenautomatiseringsprojecten als dat van het traumacentrum Tilburg dat ook in andere zorgketens kan worden gebruikt)
-
Initiatiefnemer van innovatieprogramma en projecten in publieke domeinen waar de provincie en belangrijke bestuurlijke rol vervult (jeugdzorg, mobiliteit, veiligheid)
Actielijn 2:
Grootschalige leeromgeving
Deze actielijn beoogt allereerst de koppeling van de vijf steden uit Brabantstad (Eindhoven, Tilburg, Breda, Den Bosch en Helmond) en vervolgens een koppeling met een achttal stelden in Overijssel (Deventer, Enschede, Zwolle en Apeldoorn) en in Gelderland (Arnhem, Nijmegen, Apeldoorn en Ede). Noord-Brabant, Overijssel en Gelderland dienen gezamenlijk een actieprogramma in voor de door het ministerie van EZ gewenste leeromgeving4. Deze leeromgeving richt zich met name op de verdere ontwikkeling op basis van vraagbundeling 4
Programmaplan – Grootschalige leeromgeving voor breedband door interprovinciale samenwerking
4 /5
en de koppeling van ‘open marktplaatsen’ en op de uitrol van grootschalige ICT- en breedbanddiensten. Voor de ontwikkeling van breedbanddiensten sluit het programma aan op het Actieprogramma Maatschappelijke Sectoren & ICT van het Kabinet. In welke mate de samenleving en economie profiteert van de gekoppelde marktplaatsen moet blijken in de praktijk. Het is daarom van cruciaal belang een ‘grootschalige leeromgeving’ in ons land te hebben waarin we nieuwe markt- en businessmodellen voor een volgende generatie breedbandinfrastructuur en –diensten kunnen monitoren. Gezamenlijke deelname met de provincies Overijssel en Gelderland aan het Breedband Programma Connectie Oost-Zuid biedt de provincie Noord-Brabant een uitgelezen kans aan te sluiten bij een grootschalige leeromgeving met nationale uitstraling. Start actielijn 2 : voorjaar 2006 Looptijd : 2 jaar Resultaat : koppeling van open marktplaatsen in 12 steden in Noord-Brabant, Overijssel en Gelderland gerealiseerd per eind 2007. Budgetindicatie : K€ 300 tot aan het einde van de bestuursperiode. De provincies Gelderland en Overijssel stellen vergelijkbare bedragen ter beschikking. De provincie heeft hier vooral de rol van regisseur bij de samenwerking tussen de lokale overheden en de marktsector. De provincie zet haar organiserend vermogen in om vraagbundeling op bovenlokaal niveau tot stand te brengen. Daarnaast heeft de provincie een eigen verantwoordelijkheid voor de ontsluiting van het landelijk gebied. 2.3
Actielijn 3:
Communicatie en draagvlakontwikkeling
Communicatie en draagvlakontwikkeling onder bestuurders, publieke instellingen en bedrijfsleven ter ondersteuning van de actielijnen 1 en 2 in overeenstemming met de doelstelling van het Actieprogramma Innovatie om ‘innovatie zichtbaar te maken’ als bron van inspiratie. Specifieke aandacht gaat in deze actielijn uit naar het MKB. Voorgenomen activiteiten zijn: Communicatie van resultaten uit individuele projecten, studies en uitkomsten uit monitoring. (projecten worden toegekend mede op basis van voorgenomen communicatie over het project). Actief verspreiden van mogelijkheden, kansen en ‘best practices’. Draagvlak creëren onder ketenpartijen (aangeven wie er allemaal met elkaar moeten samenwerken om projecten tot een succes te maken). Partijen daadwerkelijk bijeenbrengen (vooral MKB). Hierbij is nauwe samenwerking landelijk niveau gewenst met het ministerie van EZ/Syntens en NBL en op provinciaal niveau met de BZW en de BOM. Start actielijn 3 Looptijd Resultaat
: : :
Budgetindicatie
:
januari 2006 2 jaar draagvlak en ‘awareness’ campagne uitgevoerd middels workshops, seminars en gerichte communicatie in nauwe samenwerking met EZ/Synthens, Nederland Breedbandland, BZW en BOM K€ 500 tot aan het einde van de bestuursperiode
Het totaalbudget van € 500.000,- is beschikbaar gesteld binnen de kadernota 2006 onder de noemer ‘Innovatie en ICT’.
's-Hertogenbosch, 16 mei 2006 Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant
5 /5
