1
jaarverslag 2011
Colofon Uitgave: Kasteel de Haar Tekst: mw. M. Wijman en mw. A.E.M. de Jong Fotografie: O. Kraak, E. Di Scala, L. Hoogenstein, E. van ’t Woud, S. Hoogerhuis, D. Ekelschot Eindredactie: mw. M. Mocking Beeld: Stichting Kasteel de Haar
3
4
5
INHOUD Voorwoord 1. Historie Kasteel de Haar 2. Restauratie Kasteel de Haar 3. Inkomsten uit commerciële activiteiten 4. Kasteel de Haar en haar omgeving 5. Organisatie Kasteel de Haar 6. Jaarcijfers 2011 7. Toekomst
6
7
Voorwoord Het jaar 2011 stond in het teken van de “heropening” van het kasteel na de restauratie. Van een feitelijke heropening was geen sprake omdat het kasteel tijdens de restauratie nooit gesloten is geweest, maar de mijlpaal van het afronden van de lange restauratieperiode hebben we feestelijk gevierd. De aandacht in de pers voor deze heropening heeft zijn uitwerking op de bezoekersaantallen niet gemist: in 2011 bezochten in totaal 246.510 mensen het kasteel of één van onze activiteiten in het park; een record. In 2011 is ten behoeve van een verdere stijging van het bezoekersaantal hard gewerkt aan de implementatie van het marketingplan. Onderdeel hiervan waren onder andere het scherper definiëren van het verhaal dat wij graag aan onze bezoekers willen vertellen, het herontwerpen van de website en het verbeteren van de horecavoorzieningen op het terrein. Wij hopen hiervan de vruchten te plukken in de komende jaren.
Op deze plaats wil het bestuur van Stichting Kasteel de Haar opnieuw de vrijwilligers van Kasteel de Haar dank betuigen voor hun betrokkenheid en loyaliteit aan het kasteel. Ook dit jaar is de druk op deze groep bijzonder groot geweest; de spectaculaire groei in het bezoekersaantal had zonder de vrijwilligers nooit gerealiseerd kunnen worden.
Haarzuilens, mei 2012 Stichting Kasteel de Haar jhr. mr R.W.F. van Tets mw. drs A.E.M. de Jong voorzitter directeur
8
9
1. Historie kasteel De Haar 1.1 Het kasteel Het middeleeuwse huis De Haar werd in de loop van de veertiende eeuw gesticht op een hoger gelegen stroomrug langs een dode arm van de Rijn. Het wordt voor het eerst in 1391 vermeld. Het kasteel werd tijdens de twisten tussen de bisschop en de stad Utrecht in 1482 verwoest. Het kasteel werd vervolgens herbouwd, maar raakte in de loop van de achttiende en negentiende eeuw geheel vervallen. Aan de ruïneuze staat kwam vanaf 1890 een eind, toen de jonge eigenaar baron Etienne van Zuylen van Nijevelt besloot de voorouderlijke behuizing in grootse stijl te laten restaureren door architect Pierre Cuypers.
De Haar als ruïne
In 1892 was het zover en vonden de eerste werkzaamheden aan het kasteel plaats. In enkele jaren tijds zou met gebruikmaking van de bestaande, nog hoogopgaande, vijftiendeeeuwse muurwerk een indrukwekkend bouwwerk verrijzen. De restauratie en herbouw geschiedde op een manier die in Europa zijn weerga niet kent. Hierbij gaat het niet alleen om de architectuur, maar ook om het interieur en de tuinen. Zelfs de kapel en het dorp werden in deze visie betrokken, zodat men zonder overdrijving kan spreken van een ‘Gesamtkunstwerk’.
10 1.2 Het park en de tuinen Het ontwerpen en aanleggen van de tuinen rond het kasteel parallel aan de herbouw van het kasteel was geen eenvoudige zaak. Naast de reconstructie van de oude tuinen moesten de kenmerken van het omringende landschap - een weidegebied behouden blijven. Met deze omvangrijke taak werd in 1895 de beroemde landschapsarchitect Henri Copijn belast. Zo ontstond in een weids landschap een Engels landschapspark waarbinnen - rond het kasteel - Franse stijltuinen zijn aangelegd.
Transport van de bomen
Cuypers interesseerde zich niet uitsluitend voor de architectuur van het gebouw, maar ook voor het interieur en alle decoratieve elementen die daarin konden worden verwerkt. Het was zijn ideaal om de middeleeuwse ambachten te laten herleven. Cuypers streefde er niet altijd naar om de Middeleeuwen zo authentiek mogelijk te herscheppen. Soms nam hij de vrijheid er zijn eigen, geïdealiseerde visie in te verwerken. Daarbij leverde zijn werkplaats van hooggeschoolde kunstenaars en ambachtslieden uitzonderlijke prestaties. Tegelijkertijd schroomde Cuypers niet om moderne vormen en voorzieningen toe te passen. Een lift werd aangebracht, warm en koud stromend water kwam in alle slaapvertrekken en een centrale verwarming, gebaseerd op het principe van lagedrukstoom, maakte het kasteel in ieder jaargetijde een comfortabel onderkomen. Hetzelfde gold voor de keuken, die met de toenmalig modernste keukenfornuizen werd uitgerust.
Een technisch probleem vormde de wens van de baron om het park van meet af aan een volgroeid aanzien te geven. Dit werd op een spectaculaire manier gerealiseerd. Uit de gehele provincie Utrecht en verder weg werden 12 tot 25 jaar oude bomen naar De Haar gebracht. Ongeveer 7000 bomen werden ‘s nachts op mallejannen getransporteerd om het kasteel een bosrijk aanzien te geven. De aanleg van park en tuinen noodzaakte tot het aankopen, afbreken en elders opbouwen van de in de naaste omgeving van de ruïne gelegen woningen en boerderijen. Dit gebeurde allemaal op kosten van de kasteelheer.
11
2. Restauratie kasteel De Haar
Steigerwerk bij de Duiventoren. Het deel zonder steiger bij het kasteel is gerestaureerd
De restauratie van kasteel en bijgebouwen is voor 70% betaald uit Rijkssubsidie (de zogenaamde Kanjerregeling). In de tabel staan de toegekende bedragen vermeld met het bijbehorende eigen aandeel. Aangegeven is aan welke restauratieonderdelen het geld is besteed. 2.1 Uitgevoerde werkzaamheden gebouwen In 2002 en 2003 zijn de Kapel, de Duivenpoort, de Franse Poort, het Stalplein en de bruggen en tuinornamenten in het park gerestaureerd en is er een ondergrondse palenwand rondom het kasteel aangebracht. Met deze palenwand werd beoogd de grond onder het kasteel “op te sluiten” waardoor de draagkracht van de grond zou toenemen en de verzakkingen van het kasteel afnemen.
In 2003 en 2004 zijn vervolgens de kademuren van de slotgracht gerestaureerd. In 2005 verstrekte het Rijk de derde tranche subsidie; op dat moment is besloten de Riddertoren opnieuw te funderen door middel van het aanbrengen van een betonnen plaat en betonnen palen onder de toren. Deze werkzaamheden zijn begin 2006 succesvol afgerond. Nadat besloten was de Riddertoren geheel opnieuw te funderen is verder gezocht naar maatregelen om een nieuwe paalfundering onder het gehele kasteel te voorkomen. Gekozen is voor een poging het grondwaterpeil onder het kasteel kunstmatig te verhogen, met opnieuw als doelstelling dat de draagkracht van de grond onder het kasteel toeneemt waardoor de scheurvorming tot stilstand kan komen.
12 Eind 2005 is gestart met een proef die in maximaal twee jaar uitsluitsel moest geven over het effect van deze maatregel. Het effect bleek echter onvoldoende. In 2007 is daarom besloten dat het kasteel geheel van een nieuwe paalfundering zou worden voorzien. In 2006 is gestart met de restauratie van de buitenschil van het kasteel. Dit werk is in 2009 afgerond.
tranche/ jaar Kanjer 1 (ƒ 10 mln) 2001
ontvangen (70%) 4.550.000
1.950.000
6.500.000
570.000
244.000
814.000
3.300.000
1.410.000
4.710.000
Kanjer 2 2003 Kanjer 3a 2005
eigen deel totaal (30%) besteedbaar
besteed aan Kapel, Duivenpoort, Franse Poort, Stalplein, tuinornamenten, bruggen in het park, laanhek, ondergrondse palenwand kademuren en slotgracht fundering Riddertoren, eerste fase buitenschil kasteel, Welkomstbrug en houten brug
Kanjer 3b 10.200.000 4.370.000 14.570.000 fundering kasteel en châtelet, In 2008 is het werk aan de nieuwe 2006 resterende fasen buitenschil paalfundering van het kasteel van start kasteel, deel van het interieur gegaan, waarna eind 2009 ook het kasteel zuidelijke deel van het Châtelet van een Kanjer 3c 3.000.000 1.285.714 4.285.714 herstel souterrain kasteel; nieuwe fundering is voorzien. Dit werk 2008 installaties kasteel is medio 2010 voltooid. De tweede helft totaal van 2010 is gebruikt om het souterrain besteedbaar 21.620.000 9.265.714 30.885.714 opnieuw bruikbaar te maken: de tegelvloer is geheel in het oude patroon teruggebracht, de muren zijn hersteld en verwarming en verlichting 2.1.2 Uitgestelde werkzaamheden gebouwen zijn opnieuw aangebracht. Als gevolg van het besluit in 2007 het kasteel en een deel van het Châtelet opnieuw te funderen is besloten dat de restauratie van het Châtelet zelf en de restauratie van de bovenverdiepingen van het kasteel uitgesteld zouden worden. Met de Rijksdienst Cultureel Erfgoed wordt overlegd op welke wijze de middelen beschikbaar zouden kunnen komen om ook deze onderdelen de komende jaren onder handen te nemen.
Alle daken worden voorzien van nieuwe leien door de leidekkers.
2.2 Tuin en interieur Het park rondom kasteel De Haar is, honderd jaar na de aanleg tussen 1892 en 1909, ook toe aan een forse opknapbeurt. Hiertoe is door landschapsarchitect Michael van Gessel in 2002 een Masterplan opgesteld. Voor dit masterplan is een momumentenvergunning verkregen van de Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap & Monumenten. De totale kosten zullen circa € 5,5 miljoen bedragen. Omdat park en tuinen evenals het kasteel een Rijksmonument zijn,
13
Ontwerptekening Romeinse tuin M. van Gessel
Rozentuin Kasteel de Haar
Restauratie Romeinse tuin
14
komt ook de restauratie van park en tuinen voor Rijkssubsidie in aanmerking. Vooralsnog stelt het Rijk echter slechts zeer beperkt middelen ter beschikking voor restauratie van monumentaal groen. In 2005 heeft het VSB Fonds besloten een bedrag te doneren voor de restauratie van park en tuinen van 25% van de kosten tot een maximum van € 1,4 miljoen, onder voorwaarde dat Stichting Kasteel de Haar zelf 36% van de kosten bijdraagt. Op basis van deze donatie kon met de parkrestauratie worden gestart. 2.2.1 Uitgevoerde werkzaamheden tuin Omdat de restauratie van de voormalige woningen en koetshuizen aan het Stalplein in 2005 is afgerond, is de restauratie van de binnenplaats van het Stalplein in de eerste fase uitgevoerd. Tevens is ervoor gekozen het herstel van de verharde wegen en paden versneld uit te voeren omdat de verharding de laatste jaren sterk verslechterde. Verder was het uitbaggeren van de vijvers in het park niet langer uit te stellen. In 2007 is gestart met de volgende fase, de restauratie van de Rozentuin en de Buxusparterre. De landschapsarchitect heeft deze tuinen opnieuw ontworpen en de monumentenvergunning voor deze ontwerpen is verleend. De uitvoering van deze fase is in 2008 voltooid.
2.3 Restauratie interieurs en collectie Ten aanzien van de restauratie van de interieurs en de collectie is onderscheid te maken tussen de “nagelvaste” interieurs en de roerende collectie. Het nagelvaste deel wordt beschouwd als onderdeel van het monument; restauratiewerkzaamheden zijn uit dien hoofde subsidiabel. Restauratie van de roerende collectie echter niet. De roerende collectie is eigendom van de familie Van Zuylen en het grootste deel hiervan is in 2004 voor 30 jaar in bruikleen gegeven aan Stichting Kasteel de Haar. De collectie is begin 2008 in depot geplaatst om schade als gevolg van de restauratiewerkzaamheden te voorkomen. De collectie is begin 2011 weer teruggekomen in het kasteel.
In 2010 is de Hertenkamp gerestaureerd en zijn de voorbereidingen getroffen voor de restauratie van de Romeinse Tuin en de Manege. Deze restauraties zijn in 2011 volgens plan uitgevoerd. Voor de resterende stijltuinen, te weten het Grote Cour, het Kleine Cour en het Kerkeiland, zijn de ontwerpen afgerond. Uitvoering van deze restauraties zal afhankelijk zijn van de fondsenwerving. Dit geldt ook voor de restauratie van de resterende gedeeltes van het landschapspark. Restauratie interieur
15
3. Inkomsten uit commerciële activiteiten De commerciële activiteiten stonden in 2011 geheel in het teken van de heropening van het kasteel na 10 jaar restaureren. In de eerste helft van het jaar werden alle voorbereidende activiteiten getroffen: onder andere een nieuwe huisstijl en een nieuwe website werden ontworpen. Ook de rondleiding werd herschreven, met meer nadruk op de jaarlijkse bewoning door de familie van Zuylen van Nijevelt van de Haar. Ter ondersteuning van de rondleiding werden een film en twee audiotours gemaakt; een Engelstalige voor in het kasteel en een Nederlandstalige voor in het park. Vanaf de heropening was een tijdelijke expositie te zien voor alle bezoekers van de rondleiding. De bezoekersaantallen na de heropening overtroffen onze verwachtingen. In totaal kwamen ruim 246.000 bezoekers een kijkje nemen. In de bijlage jaarcijfers 2011 treft u meer informatie aan over de behaalde resultaten van 2011.
Feestelijke opening door Pia Douwes
Het kasteel werd gedoopt door Alexandra barones van Zuylen van Nijevelt van De Haar en commissaris van de koningin, de heer R. Robbertsen
16 Kasteel- en parkbezoek De eerste maanden van het jaar waren de bezoekersaantallen van kasteel en park ongeveer gelijk aan voorgaande jaren. Direct na de heropening stegen deze aantallen, maandelijks kwamen meer dan 1,5 keer zoveel bezoekers naar het kasteel als in 2010.
Rond de kerst stond het hele kasteel in het teken van sprookjes. Tijdens de speciale rondleidingen ‘Sprookjes van De Haar’ was het hele kasteel en kerstsfeer omgetoverd en hoorden bezoekers niet alleen het verhaal van De Haar, maar ook nog een bijzonder sprookje. Dit alles verzorgd door de acteurs van Theatergroep Hofplein, in samenwerking met onze eigen gidsen. Dat het publiek Kasteel de Haar graag bezoekt op speciale tijden bleek ook uit het overweldigende aantal aanmeldingen voor de Lichtjesavonden in december. Door een prachtig verlicht park wandelden de bezoekers naar het kasteel, waar ze de sprookjesrondleiding konden volgen. Voor het eerst was het kasteel beide kerstdagen geopend (eerdere jaren alleen op tweede kerstdag), de bezoekers kwamen ook deze twee dagen in groten getale opdagen. Ook het aantal parkbezoekers steeg in 2011, in de maand van de heropening was het aantal bezoekers zelfs twee keer zoveel als het jaar ervoor. Voor de buren van het kasteel was er een speciaal kado; alle inwoners van Leidsche Rijn ontvingen een gratis parkjaarkaart (met dank aan onze partners Rabobank Utrecht en de Gemeente Utrecht).
Opening expositie ‘Glamour op De Haar’ door de kleindochter van de Baron
In het verlengde van de bezoekersaantallen en een stijging in de entreeprijzen is de omzet op entree en parkeerinkomsten in 2011 ruim gestegen ten opzichte van 2010.
De tijdelijke expositie ‘Glamour op de Haar’ toonde diverse avondtoiletten van barones Gabrielle en privébeelden van de baronale familie tijdens hun jet-set leven op het kasteel. Deze expositie was in eerste instantie te bezoeken van 15 juni tot 30 september, maar werd wegens succes verlengd tot eind november. In juli en augustus kon het publiek de expositie ook ’s avonds bezoeken, met een speciaal Glamourarrangement met champagne in de Main Hall van het kasteel en een exclusief bezoek aan de kapel. Ook in de herfstvakantie konden bezoekers een kijkje nemen in de - normaal voor publiek niet toegankelijke - kapel. Dit was tevens het startpunt voor de familiewandelingen door het park, die onze vrijwilligers de hele herfstvakantie verzorgden.
Diner in Main Hall
17 Ontvangsten In de eerste helft van 2011 waren ontvangsten in het kasteel nog niet mogelijk door de inhuizing van de collectie en de laatste werkzaamheden van de aannemer. Na de zomer waren er 10 ontvangsten in het kasteel. Dit was minder dan gebudgetteerd, hoewel de belangstelling groot was bleek de huurprijs voor deze exclusieve locatie niet voor alle klanten haalbaar. Het aantal ontvangsten op het Stalplein bleef in 2011 gelijk ten opzichte van het jaar ervoor en was conform budget. Door de lagere prijsstelling bleek het Stalplein voor veel klanten een goed alternatief voor het kasteel. Het aantal huwelijken in de kapel en de tuinen rond het kasteel is gestegen van 28 in 2010 naar 33 in 2011.
Country & Christmas Fair
Kinderactiviteiten In tegenstelling tot voorgaande jaren waren er geen speciale theatervoorstellingen voor kinderen in de schoolvakanties; de nieuwe kinderrondleiding bood voldoende plezier voor gezinnen die een dagje uit wilden. Naast de kinderrondleiding genoten veel gezinnen van de eerder genoemde ‘Sprookjes van De Haar’. In augustus was er speciaal voor de kleintjes een
Huwelijk in de romantische kapel
Evenementen In 2011 vonden er net als elk jaar enkele grote publieksevenementen plaats bij Kasteel de Haar. Alle evenementen verliepen bijzonder goed. Amis de France, De Smaak & Stijl van Italië en de Country & Christmas Fair trokken iets meer bezoekers dan het jaar ervoor. Het aantal bezoekers van Fleurig steeg flink, vergeleken met 2010. De Elf Fantasy Fair trok net als voorgaande jaren weer zo’n 25.000 bezoekers.
Sprookjesconcert in de tuinen van het kasteel
18 groot concert in de tuinen van het kasteel, ook weer met het thema sprookjes. Maar liefst 2.000 bezoekers genoten van dit speciale concert.
De schoolkinderen uit Maarssen hadden dit jaar een speciaal project van Kunst Centraal in de kapel. Hier kwamen zij in stijl gekleed hun op school ingestudeerde hofdans uitvoeren.
De - in samenwerking met Natuurmonumenten - georganiseerde natuurdagen in het park vonden ook in 2011 weer plaats. Met name de Heksendag in oktober trok veel bezoekers.
3.5 Overige commerciële activiteiten Bezoekers van kasteel en park kunnen in het Tuynhuis genieten van een hapje en een drankje, bij mooi weer is er een terras. Door de hoge bezoekersaantallen was ook hier de omzet hoger dan verwacht. Gedurende de zomer was het zelfs zo druk, dat op het Stalplein een tijdelijke horeca gelegenheid met terras werd ingericht voor de bezoekers. Vanaf het voorjaar van 2012 zal hier permanent een tweede horecagelegenheid ingericht worden. Ook de souvenirwinkel op het Stalplein draaide goed. De omzet steeg door meer bezoekers, maar ook de gemiddelde besteding per bezoeker steeg.
Horeca gelegenheid het Tuynhuis De Haar
Heksendag in park en tuinen (Foto R. Dolaard)
Het gerestaureerde kasteel bleek in trek voor film- en televisie opnames; zo waren er onder andere opnames voor de serie ‘Beatrix: Oranje onder vuur’, “Puberruil’, ‘Wat Als?’ en ‘Hoe
19 heurt het eigenlijk?’. Ook was het kasteel decor voor diverse fotoshoots en perspresentaties. 3.6 Culturele activiteiten Kasteel de Haar organiseert naast commerciële activiteiten jaarlijks ook enkele culturele activiteiten, zoals concerten in de kapel. Deze activiteiten hoeven geen hoge omzet te genereren, doel is de culturele naamsbekendheid van het kasteel in de regio Utrecht en daarbuiten te verhogen en het vervullen van een maatschappelijke functie in de directe omgeving. Andere muzikale activiteiten in 2011 waren de zomeravondconcerten in de kasteeltuinen door het New Classic Quartet en het Musicaldiner in de Main Hall van het kasteel in oktober. Voor alweer het derde jaar op rij stond Vaderdag in het teken van het Zomerfestival Kasteel de Haar, een door de Stichting zelf georganiseerde open dag waarbij bewoners uit de gehele regio worden uitgenodigd om kennis te maken met Kasteel de Haar. Mede dankzij de bijdragen van de Provincie Utrecht en de Gemeente Utrecht, is het ook dit jaar gelukt om het festival gratis toegankelijk te houden. De weersomstandigheden waren dit jaar niet optimaal, maar voor de 6.000 bezoekers was het toch een geslaagde dag.
Musicaldiner in de Main Hall
Zomerfestival Kasteel de Haar
20
BEZOEKERSAANTALLEN
2011 2010 2009
Individueel bezoek volwassenen
61.256
44.618
46.371
Individueel bezoek kinderen
18.911
14.934
14.827
Groepsbezoek volwassenen
4.370
5.009
4.970
Groepsbezoek kinderen
3.076
2.905
3.967
Kasteelbezoek totaal
87.613
67.466
70.135
Parkbezoek volwassenen
29.811
22.356
22.378
7.482
5.111
4.960
37.293
27.467
27.338
Elf Fantasy Fair
24.499
24.796
24.479
Amis de France
5.700
5.200
3.068
Smaak & Stijl van Italië
11.701
10.865
8.356
Fleurig
22.618
13.480
19.106
Country & Christmas Fair
32.316
30.551
29.126
Evenementen totaal
96.834
84.892
84.135
6.242 (42 ontvangsten)
3.713 (27 ontvangsten)
4.585 (20 ontvangsten)
3.024 (33 huwelijken)
2.010 (28 huwelijken)
1.930 (27 huwelijken)
216 (54 reportages)
360 (90 reportages)
Parkbezoek kinderen Parkbezoek totaal
Ontvangsten Huwelijken Bruidsreportages
n.v.t.
Ontvangsten totaal
9.266
5.939
6.875
21
BEZOEKERSAANTALLEN VERVOLG Kindertheater Kinderconcert Danspresentaties Natuurdagen Overige: schatkisten, partijtjes Kinderactiviteiten totaal Zomerfestival (gratis) Concerten Overige: o.a. theater, lezingen Culturele activiteiten totaal Film/televisie opnames
2011
2010
2009
n.v.t. 3.124 1.297 2.000
n.v.t.
n.v.t.
855
n.v.t.
n.v.t.
1.640 (3 natuurdagen)
546 (2 natuurdagen)
40
1.450
2.973
4.535
5.120
5.504
6.000
9.445
9.500
3.150 (4 concerten)
120 (4 concerten)
1.234 (4 natuurdagen)
293 (6 concerten)
596
504
1.154
9.746
10.069
10.947
260 (10 opnamedagen)
80 (8 opnamedagen)
250 (5 opnamedagen)
Kerstarrangementen
n.v.t.
450
130
Overige: o.a. heropening kasteel, open dagen
963
n.v.t.
n.v.t.
Overige activiteiten totaal
1.223
530
380
Bezoekersaantallen totaal
246.510
201.483
205.314
22
Speciale fles Champagne geschonken door Moët & Chandon voor de opening 15-06-2011
Zomerfestival
Bruidspaar in het kasteelpark
Artikel AD 30-12-2011 Sprookjes van De Haar
Kasteel de Haar
23
4. Kasteel De Haar en haar omgeving Landgoed Haarzuilens De Vereniging Natuurmonumenten heeft het Landgoed Haarzuilens met uitzondering van kasteel en park in 2000 verworven. Het door Natuurmonumenten aangekochte gebied maakt deel uit van het landinrichtingsgebied Haarzuilens, waarvoor in 2006 een Landinrichtingsplan is vastgesteld door de Provincie Utrecht. Hoofdlijn van het plan is het herinrichten van dit voornamelijk agrarische gebied naar een recreatief groengebied. Het gebied moet op topdagen 15.000 recreanten kunnen herbergen. In het Landinrichtingsplan is opgenomen dat meegewerkt zal worden aan een oplossing voor het parkeren van bezoekers aan de grootschalige publieksevenementen in het park van het kasteel die op circa 20 dagen per jaar worden georganiseerd. Het grootste deel van de bezoekers komt met de auto naar deze evenementen. Hiervoor zijn circa 2500 parkeerplaatsen benodigd.
Waar mogelijk wordt de overlast beperkt door bijvoorbeeld het verbeteren van het verkeersplan bij grote evenementen en het maken van afspraken bij het aan- en afvoeren van materialen. Over het algemeen hebben de omwonenden begrip voor de activiteiten en worden de inspanningen van het kasteel gewaardeerd. Het kasteel streeft daarnaast naar het in ere houden van een aantal tradities die bestaan met het dorp Haarzuilens: het kinderkerstfeest in het kasteel (dat door de restauratie in 2008 en 2009 in de Kapel heeft plaatsgevonden), het paaseieren zoeken en het vissen in de vijver in mei zijn hiervan enkele voorbeelden. Ook de familie Van Zuylen probeert door aanwezig te zijn op voor het dorp belangrijke momenten de band tussen kasteel en dorp goed te houden.
In opdracht van de Gebiedscommissie Stad & Land Utrecht is in 2009 een begin gemaakt met het ontwerp van het nieuwe Parkbos dat tegenover het kasteelpark zal worden ontwikkeld. Dit ontwerp is in 2010 definitief vastgesteld. Als gevolg van onder andere de bezuinigingen van het Rijk zoals afgesproken in het coalitieaccoord van 2010 is de uitvoering van dit project echter uiterst onzeker geworden. Omwonenden Voor de omwonenden van het kasteel is effect van de activiteiten merkbaar: de activiteiten veroorzaken af en toe overlast. De Stichting streeft ernaar de omwonenden zo goed mogelijk te informeren over haar activiteiten; zo is er regelmatig overleg met bewonersvereniging Hoor de Haar en met een aantal individuele omwonenden, met name diegenen die aangrenzend aan het kasteelpark wonen.
Foto: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
24
Kasteel de Haar (foto Olaf Kraak)
25
5. Organisatie kasteel De Haar 5.1 Stichting Kasteel de Haar Stichting Kasteel de Haar is eigenaar van het kasteel en de bijgebouwen en het bijbehorende Noorderpark, in totaal circa 55 hectare. Stichting Kasteel de Haar stelt zich statutair ten doel: • het in het algemeen belang doen voortbestaan en voor het publiek toegankelijk houden van Kasteel De Haar met de daarbij behorende gebouwen, collectie, tuinen; • het bevorderen van het voortbestaan van de samenhang van het kasteel/museum met het landgoed Haarzuilens. 5.2 Stichting Exploitatie Kasteel de Haar Ten behoeve van het voor het publiek toegankelijk houden van kasteel, collectie en tuinen is een aparte stichting opgericht, Stichting Exploitatie Kasteel de Haar. Deze stichting stelt zich ten doel het kasteel en park te exploiteren met respect voor de natuur- en cultuurhistorische waarden, waarbij gestreefd wordt naar voldoende inkomsten om het toekomstig onderhoud van kasteel en park te kunnen bekostigen. 5.3 Bestuur 5.3.1 Bestuursvorm Stichting Kasteel de Haar heeft gekozen voor het besturingsmodel “bestuur + directie” zoals beschreven in de Code Cultural Governance uit 2006. Het bestuur heeft een aantal verantwoordelijkheden gedelegeerd aan de directie en dit vastgelegd in een directiereglement. Het bestuur streeft naar het waar mogelijk voldoen aan de Principes en Best Practice-bepalingen uit de Code Cultural Governance zoals verschenen in oktober 2006. Uitzonderingen hierop worden in dit verslag toegelicht.
5.3.2 Bestuurssamenstelling Het bestuur van Stichting Kasteel de Haar bestaat conform de statuten uit 8 leden, waarvan 4 leden benoemd worden op voordracht van de familie Van Zuylen en 4 leden op voordracht van de Vereniging Natuurmonumenten. Bestuursleden worden voor een termijn van 4 jaar benoemd en kunnen in beginsel 2 termijnen zitting hebben in het bestuur. In verband met de benodigde continuïteit gedurende de periode dat het kasteel onder restauratie was kon een bestuurslid voor een derde termijn worden benoemd. Bestuursleden treden af bij het bereiken van de 72-jarige leeftijd. Uitzonderingen zijn baron Van Zuylen of zijn opvolger en de Algemeen Directeur van de Vereniging Natuurmonumenten die beiden qualitate qua zitting hebben in het bestuur.
26 Op 31 december 2011 bestond het bestuur uit de volgende leden: op voordracht van Baron Van Zuylen: • R.W.F. van Tets (alternerend voorzitter) benoemd in 2003; herbenoemd in 2007 en in 2011 voor de periode tot 2015; • mevrouw A.M.H. Watson-Van Zuylen van Nijevelt benoemd in 2000; herbenoemd voor de periode 2008 tot 2012; • mevrouw V. Menesguen-Van Zuylen van Nijevelt benoemd in 2005; herbenoemd in 2009; herbenoemd voor de periode 2009 tot 2013; • op voordracht van de Vereniging Natuurmonumenten: K.E.J. Dijk (alternerend voorzitter) benoemd in 2009; herbenoembaar in 2013; • J.J. de Graeff benoemd in 2003; bestuurslid qualitate qua. • F. Rövekamp benoemd in 2011; herbenoembaar in 2015. Stichting Exploitatie Kasteel de Haar wordt bestuurd door 4 bestuursleden, te weten de beide voorzitters en twee apart benoemd. Het bestuur bestond op 31 december 2011 uit de volgende leden: • mevrouw A.M.H. Watson-Van Zuylen van Nijevelt benoemd in 2011; herbenoembaar in 2015; • K.E.J. Dijk (alternerend voorzitter) benoemd in 2011; herbenoembaar in 2015; • mevrouw S. Watson benoemd in 2009; herbenoembaar in 2013; • J.C. Bierens de Haan benoemd in 2011; herbenoembaar in 2015.
De bestuursleden van Stichting Kasteel de Haar verrichten hun werkzaamheden onbezoldigd. Ook worden hen geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt. De bestuursleden mogen gemaakte onkosten declareren. Het bestuur vergadert 4 maal per jaar. In 2011 vonden de vergaderingen plaats op 17 februari, 14 april, 26 september en 23 november. Tijdens deze vergaderingen worden het beleid, de activiteiten en de financiën van de Stichting besproken. In de periodes tussen de bestuursvergaderingen bespraken de individuele bestuursleden en de directeur de lopende zaken regelmatig. Het bestuur heeft met de accountant (Ernst & Young) de jaarstukken en de jaarlijkse controle besproken.
27
6. Jaarcijfers 2011 6.1 Stichting Kasteel de Haar De jaarcijfers die hier worden gepresenteerd zijn ontleend aan de jaarrekening 2011 van Stichting Kasteel de Haar. Ernst & Young accountants hebben hierbij op 24 mei 2012 (datum verifiëren) een goedkeurende verklaring afgegeven.
STICHTING KASTEEL DE HAAR BALANS PER 31 DECEMBER 2011
(alle bedragen in € 1.000)
2011 2010 Materiële vaste activa 1.365 1.217 Financiële vaste Activa 664 708 Vorderingen 509 7.284 Liquide middelen 1.824 3.711 TOTAAL ACTIVA 4.362 12.920 Eigen vermogen 3.474 3.748 Voorzieningen 47 7.829 Langlopende schulden 558 583 Kortlopende schulden 283 760 TOTAAL PASSIVA 4.362 12.920
STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2011 (alle bedragen in € 1.000)
Perspresentatie K3 met fans (DEEK fotografie)
2011 2010 BATEN Financiële baten 59 87 Huurinkomsten 26 25 Som der baten 85 112 LASTEN Personeelskosten 119 117 Advieskosten 53 40 Instandhoudingkosten 22 16 Huisvestingskosten 7 16 Verzekeringen 72 70 Afschrijvingen 1 4 Bank- en rentekosten 10 12 Diversen 6 6 Som der lasten 290 282 EXPLOITATIERESULTAAT -205 -170 Buitengewone lasten -70 -248 RESULTAAT -275 -418
28
STICHTING EXPLOITATIE KASTEEL DE HAAR
BALANS PER 31 DECEMBER 2011 (alle bedragen in € 1.000)
STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2011 (alle bedragen in € 1.000)
2011 2010 2011 2010 Materiële vaste activa 414 433 BATEN Voorraden 106 115 Vorderingen 334 404 Kasteelbezoek 578 386 Liquide middelen 54 16 Parkbezoek 67 53 Evenementen 359 304 TOTAAL ACTIVA 908 968 Kinder- /culturele activiteiten 29 65 Ontvangsten Kasteel 86 11 Ontvangsten Stalplein 55 54 Eigen vermogen - Horeca Tuynhuis 41 31 Langlopende schulden 664 708 Huwelijken 36 34 Kortlopende schulden 244 260 Souvenirwinkel 103 84 Parkeerinkomsten 77 57 TOTAAL PASSIVA 908 968 Media en film 7 Diversen 6 6 Sponsoring & donaties 16 10 Bijdragen 100 Som der baten 1.560 1.095 LASTEN Personeelskosten 837 675 Advieskosten 60 29 Instandhoudingkosten 71 127 Huisvestingskosten 144 107 Kantoorkosten 41 46 Marketing 143 28 Operationele kosten 163 160 Winkelkosten 58 48 Verzekeringen 4 7 Afschrijvingen 59 58 Bank- en rentekosten 4 2 Diversen 31 42 Huur 14 14 Som der lasten 1.630 1.343 EXPLOITATIERESULTAAT -70 -248 Buitengewone baten 70 248 RESULTAAT - -
29
7. Toekomst In 2012 zal in de bezoekersaantallen waarneembaar zijn dat de restauratie is afgerond. Het jaar zal in het teken staan van de verdere groei van de bezoekersaantallen en overige inkomsten, zoals uit zaalverhuur en horeca.
Het exploitatieverlies dat tijdens de restauratiejaren niet te voorkomen was, zal in 2012 naar verwachting voor een groot deel tot het verleden behoren: er is een tekort begroot van € 131.000,-. Het is de bedoeling dat het exploitatieresultaat vanaf 2013 positief is.
Ten aanzien van het toekomstig onderhoud van de gerestaureerde gebouwen zal in 2012 verder worden gewerkt aan de financiering. Hierbij zijn de instandhoudingsregelingen van het Rijk van zeer groot belang (BRIM). Voor de uitgestelde restauratieonderdelen, voornamelijk het Châtelet, zal verder gezocht worden naar de benodigde middelen.
In het jaar 2012 zal verder gewerkt worden aan de meerjarenbegroting waaruit zal moeten blijken op welke manier beide Stichtingen op financieel verantwoorde wijze borg kunnen blijven staan voor instandhouding en openstelling van Kasteel de Haar.
30
31
