Docentenhandleiding
Colofon
Inhoud
Veiligheid
Bèta4U is een uitgave van Exact wat je zoekt!
Cool
3
Exact wat je zoekt! is een samenwerking tussen Stichting C3, onderwijsinstellingen, bedrijven en brancheverenigingen.
Zalfje erop
4
● Lees voor je begint de proef goed door
● Werk voorzichtig Hot!
5
De geur van geld
6
Power!
7
● Doe extra voorzichtig met hete voorwerpen en vuur
© Stichting C3, Remco Simonsz, 2011 Projectcoördinatie: Stichting C3, Remco Simonsz Auteurs: Ben Schippers, Norbert van Veen Illustraties: Thijs Unger Tekstredactie: Los!, Marijne Thomas Vormgeving: t4design, Liesbeth Thomas Uiteraard is door C3 veel zorg aan deze bundel besteed. C3 aanvaardt echter geen aansprakelijkheid voor schade die eventueel is ontstaan bij het uitvoeren van deze proeven.
Vier!
8
Stuiteren
9
● Zorg ervoor dat je niets in je ogen of je mond krijgt (bij ‘Power!’ mag wel geproefd worden)
Symbolen Zelfstandig thuis uitvoeren, zonder begeleiding. Op school, met toezicht op afstand uitvoeren
Op school als demo of onder begeleiding uitvoeren
Inleiding Beste Docent, Bèta4u is special voor brugklassers gemaakt! Met boeiende proeven voor thuis en op school. Leerlingen ontdekken de science door bijvoorbeeld parfum of sportdrank te maken, en maken kennis met de nieuwste producten zoals biodiesel. Veel plezier met de bundel!
● Was na het doen van de proeven je handen Onbrandbaar papier
10
Mooi!
11
Flowerpower
12
● Voor de proeven die op school worden uitgevoerd gelden de veiligheidsvoorschriften van de school
Veiligheid wordt per proef aangegeven onderaan de rechterpagina
NB: vraag de bundel aan op www.primaonderwijs.nl/ exactwatjezoekt
2
Wil je meer weten over opleidingen en beroepen in science? Kijk dan op www.exacteatjezoekt.nl
Opzoek naar nog meer proefjes? Kijk dan eens op www.C3.nl
Cool!
Docenteninformatie:
Interessante links:
N.B.: Gebruik sunblock met vermelding UV-A&B. Als UV lamp kun je TL verlichting gebruiken; grote TL buizen of kleinere op batterijen: UV lamp met batterijen. (www.stempelshop.nl/ProductDetail.aspx?productid=0071060) “UV LED’s”, geven over het algemeen een minder goed resultaat.
● Sunscreen en.wikipedia.org/wiki/Sunscreen
Extra toelichting: In een donkere ruimte schijn je met een UV lamp op het de wel en niet ingesmeerde delen van het poppetje en bekijk je of er een verschil is in fluorescentie. Op de plekken waar sunblock zit wordt UV-licht omgezet in infrarood en zie je geen weerkaatsing van zichtbaar licht. Dit werkt vooral goed met een oranje fluorescerende stift, maar ook met groene en gele markers.
● Sunblock pediatrics.about.com/od/sunscreen/a/06_sunblock.htm
3
● UV-bescherming www.colpaoptiek.nl/index.php?uv-bescherming
● Bruin worden content1a.omroep.nl/80bdfa703803601eadb54eb8317fd84b/4d696 b28/teleacnot/schooltv/beeldbank/pdf/werkbladbruinworden_po.pdf
Zalfje erop
Docenteninformatie:
Interessante links:
Alle ingrediënten zijn te verkrijgen bij drogisten en kruidenwinkels.
● Zalf nl.wikipedia.org/wiki/Zalf
Antwoorden bij Plus opdracht: Plant Werkzame stof Pepermunt (Mentha) Menthol Kamferboom Kamfer Papaver Morfine Wilg (Salix) Salicine (aspirine) Vingerhoedskruid Digoxine
Werking Desinfecterend Desinfecterend Pijnstillend Pijnstillend Verlaagt hartfrequentie
● Zalf bereidingen www.kruidenvrouwtje.nl/bereidingen/zalf.htm ● Kamille www.natuurlijkerwijs.com/kamille.htm ● Terug naar Sakkara www.nwtonline.nl/00/nt/nl/0/artikel/2384/Terug_naar_Sakkara.html
4
Hot!
Docenteninformatie:
Interessante links:
Bij een handwarmer komt er energie vrij bij het kristalliseren. Bij dit proefje kost het oplossen energie, maar tegelijk vormt het zout een hydraat en dit levert energie op. Deze toename is groter dan de afname. Deze energie komt vrij in de vorm van warmte waardoor het water opwarmt. Je kunt als aanvulling op deze proef de leerlingen de temperatuur als functie van de tijd laten meten en in een grafiek uiteen laten zetten. Na hoeveel tijd wordt de maximale temperatuur bereikt?
● Calciumchloride nl.wikipedia.org/wiki/Calciumchloride
CaCl2 is een nevenproduct van de chemische industrie. Het wordt ook als strooizout gebruikt i.p.v. NaCl (keukenzout). Doordat er warmte vrijkomt is het inzetbaar bij lagere temperaturen.
5
● Handwarmer www.thuisexperimenteren.nl/science/jetnethandwarmer/handwarm er.htm ● Hydraten nl.wikipedia.org/wiki/Hydraten ● Exotherm nl.wikipedia.org/wiki/Exotherm
De geur van geld
Docenteninformatie:
Interessante links:
Je kunt uiteraard de snelle variant combineren met het zelf extraheren van de geuren. Dit doe je door na stap vijf kant en klare geurende stoffen toe te voegen, zoals etherische oliën. Ga hierna verder met stap zes.
● Perfume en.wikipedia.org/wiki/Perfume
Omdat veel ingrediënten een even nodig hebben om goed met de ethanol te mengen is het, het beste om je luchtje een tijdje te laten staan. Na ongeveer één week kun je pas de definitieve geur ruiken. Deze kan heel anders zijn dan de geur die je ruikt op de dag dat je de proef uitvoerde. Ethanol 96% kun je bij de drogist krijgen en bij verschillende winkels onder de naam bio-ethanol.
6
● Clive Christian no 1 beauty.blog.nl/parfum/2007/12/04/clive-christian-no-1-duurstegeur-ter-wereld ● Imperial majesty www.clive.com/boutique-eu/index.php/perfume/women/imperialmajesty/women-no1-imperial-majesty.html ● Alles over parfum www.allesoverparfum.nl/parfummaken/
Power!
Docenteninformatie:
Interessante links:
Hoeveel gram suiker heb je nodig? 100 mL water is 100 gram. Dus 8 massa-% van 100 mL is: (8% / 100 gram) X 100% = 8 gram suiker oplossen in 100 mL water.
● Sportdrank http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/sportdrank.aspx
Dextrose of maltodextrinepoeder is in vele sportvoedingwinkels verkrijgbaar. Daarnaast vind je het soms ook bij de drogist en supermarkt.
● Dextrose http://nl.wikipedia.org/wiki/Dextrose ● Koolhydraten http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/koolhydraten.aspx ● Sportdranken http://www.healthylives.nl/voeding/wat-isgezond/dranken/sportdranken
7
Vier!
Docenteninformatie:
Interessante links:
Dit proefje kan ook uitgebreid worden met verschillende concentraties suikerwater (met verschillende kleurtjes). Met dit proefje kan het verband worden gelegd met de dode zee: wat blijft daar allemaal drijven? En hoe kan dat?
● Dichtheid nl.wikipedia.org/wiki/Dichtheid_(natuurkunde)
Ethanol 96% kun je bij de drogist krijgen en bij verschillende winkels onder de naam bio-ethanol.
● Dode zee nl.wikipedia.org/wiki/Dode_Zee ● Onder of boven water www.expeditionchemistry.nl/49/onderofbovenwater/ ● Suikerwater nl.wikipedia.org/wiki/Suikerwater
8
Stuiteren
Docenteninformatie:
Interessante links:
Let op! Eenmaal opgedroogd is waterglas nauwelijks meer van het glaswerk te verwijderen. Dus maak het glaswerk direct na gebruik of gebruik een plastic beker.
● Silicone en.wikipedia.org/wiki/Silicone
Ethanol 96% kun je bij de drogist krijgen en bij verschillende winkels onder de naam bio-ethanol. Waterglas kun je online bestellen bij enkele drogisterijen en je kunt het bij een sommige bouwmarkten krijgen. Om de bal een kleurtje te geven kun je een mespuntje voedingskleurstofpoeder mengen met de 20 ml waterglas voordat je de ethanol toevoegt.
9
● Siliconen nl.wikipedia.org/wiki/Silicone ● Suiterbal www.thuisexperimenteren.nl/science/stuiterbal/stuiterbal.htm ● Polymeer nl.wikipedia.org/wiki/Polymeer
Onbrandbaar papier
Docenteninformatie:
Interessante links:
De verhoudingen voor de oplossingen: ● 0 vol-% spiritus : 0 mL spiritus / 100 mL water ● 25 vol-% spiritus : 25 mL spiritus / 75 mL water ● 50 vol-% spiritus : 50 mL spiritus / 50 mL water ● 75 vol-% spiritus : 75 mL spiritus / 25 mL water ● 100 vol-% spiritus : 100 mL spiritus / 0 mL water
● Brandend geld www.thuisexperimenteren.nl/science/brandend%20geld/brandendg eld.htm
In plaats van spiritus kun je ook ethanol gebruiken.
● Spiritus nl.wikipedia.org/wiki/Brandspiritus
● Volumeprocent nl.wikipedia.org/wiki/Volumeprocent
● Verbranding nl.wikipedia.org/wiki/Verbranding
10
Mooi!
Docenteninformatie:
Interessante links:
Deze proef is vrij kort en het is een goed idee om in de zelfde les meerder proefjes te doen met zoutkristallen. Je kunt bijvoorbeeld de leerlingen de proef Aluin Kristal kweken laten uitvoeren of als demo de proef Chemisch tuin uitvoeren, zie interessante links.
● Zout tuin www.thuisexperimenteren.nl/science/chemtuinzout/chemtuin.htm ● Chemische tuin www.thuisexperimenteren.nl/science/chemtuin/chemtuin.htm ● Kristallen kweken www.thuisexperimenteren.nl/science/aluin/aluinkristallenkweken.ht m ● Kristal nl.wikipedia.org/wiki/Kristal_(natuurwetenschappen)
11
Flowerpower
Docenteninformatie:
Interessante links:
Als je biodiesel met spiritus maakt is het verschil tussen de lagen het duidelijkst te zien (door de kleurstof), maar je kunt ook methanol gebruiken.
● Biobrandstof www.thuisexperimenteren.nl/science/biobrandstof/biobrandstof.ht m
Methanol kun je kopen via online drogisterijen.
● Biodiesel nl.wikipedia.org/wiki/Biodiesel ● Transesterificatie (omestering) nl.wikipedia.org/wiki/Transesterificatie ● Biobrandstoffen nl.wikipedia.org/wiki/Biobrandstoffen
12
13
