Inleiding. Inhoud. Notes Coincide BV Colofon...24

1

Inhoud

Inleiding

Zorg en welzijn anders! Eerst een juiste infrastructuur. Geld is een sluitpost.......................................................3 drs. B. (Ben) van Gent, raad van bestuur, Florence De gemeente als financier van zorg: een nieuwe rol, een nieuwe kans?..................................5 ing. M.F.L.A. (Mark) van Oosterhout, wethouder, gemeente Drimmelen

De discussies over de overheveling van de AWBZ-zorg naar de Zorgverzekeringswet, de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) en de nieuwe Wet langdurig intensieve zorg, zijn politiek nog volop gaande tijdens de verschijning van deze publicatie. Veel gemeenten, zorgaanbieders, verzekeraars en cliëntenorganisaties wachten niet af en bereiden zich al voor op de transitie en willen de kansen benutten die de decentralisatie biedt. Naar aanleiding van gesprekken tussen betrokken bestuurders en ontmoetingen met

Zorgvrager aan zet!.........................................................8 drs. A.J. (José) van Vliet-Eppinga, voorzitter raad van bestuur, Vilente drs. T.M. (Dorrit) Gruijters, directeur, Coincide BV

buitenlandse collega’s geven leiders uit het veld hun visie in deze publicatie. Als zorgaanbieder pleit Ben van Gent voor een goede infrastructuur in de langdurige zorg met een

Het verzorgingshuis, lang zal die leven?........................11 H. (Hennie) Brons, voorzitter, Stichting Groenhuysen J. (Janneke) van den Eerenbeemt, projectmanager, Stichting Groenhuysen

poortwachter die, net als in de curatieve sector, de toeleiding naar de langdurige zorg beheert. Dat biedt de mogelijkheid om te kijken naar toetsbare uitkomsten voor de individuele burger. De transitie vraagt om ander gedrag en een andere cultuur van zowel cliënt

Herstel ondersteunende geestelijke gezondheidszorg draagt bij aan de participatie samenleving...................15 ir. P.M. (Paul) van Rooij, directeur, GGZ Nederland L. (Lilly) Buurke, beleidsadviseur, GGZ Nederland

als professional. Het is dus tijd voor een nieuwe

Veranderingen op til. Wat betekent de overheveling van AWBZ naar WMO voor de Maatschappelijke Opvang?......................................19 J.P.A. (Jules) van Dam, directeur, De Tussenvoorziening S. (Sonja) Appelman, bestuurssecretaris, De Tussenvoorziening

Mark van Oosterhout, wethouder van de gemeente

structuur waardoor een financieel houdbaar systeem kan ontstaan waarbij geld de sluitpost is en financiële besparingen niet het startpunt vormen.

Drimmelen, ziet in de decentralisatie kansen voor betere zorg wanneer cliënten, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en gemeenten op lokaal niveau goede afspraken maken over samenwerking. Door een sterk partnerschap kunnen partijen sneller met elkaar overeenstemming bereiken over zaken die anders

Notes.............................................................................23

uitpakken dan eerder gedacht. Dit geeft de gemeenten ruimte om naast ‘financier van zorg’ ook hun andere

Coincide BV...................................................................24

verantwoordelijkheden na te komen op bijvoorbeeld algemeen welzijnsbeleid en preventie.

Colofon..........................................................................24 In de transitie wordt verwacht dat de cliënt zelf een grotere rol gaat spelen. Door meer eigen regie worden de eigen capaciteiten en inzet van mantelzorgers beter benut. Zorgaanbieder Vilente stimuleert dit nu al in verschillende pilots. Door dat te doen kan ouderenzorg breed beschikbaar blijven, ook na de transitie. Mocht dit onvoldoende zijn, dan kan er gekeken worden

KANSEN VAN ZORG EN WELZIJN OP LOKAAL NIVEAU

2

naar verdere financiële prikkels. In Duitsland, bijvoorbeeld,

Dam van De Tussenvoorziening betoogt dat speciale zorg

bevordert het eenvoudige zorgzwaartesysteem de zorg aan

voor kwetsbare cliënten nodig zal blijven voor hen die zich

huis, heeft de cliënt meer verantwoordelijkheid en stimuleren

echt niet zelfstandig staande kunnen houden. Die zorg zal de

financiële prikkels de eigen inzet.

maatschappelijke opvang leveren in nauwe samenwerking met de buurtteams die een grote rol gaan spelen voor

Ouderenzorgorganisatie Groenhuysen gebruikt de nieuwe

deze groep. Groei van eigen kracht zal door vrijwilligers

standaard van maatwerk om een nog hogere klantwaarde

en professionals in een nieuwe balans van vasthouden en

te bereiken door nieuwe dienstenpakketten op de markt te

loslaten worden gestimuleerd.

brengen voor zowel de onderkant van de vraag als voor (in de toekomst) een luxe vraag. Een aanbodpakket waar wonen,

Deze publicatie is samengesteld door Coincide BV, een

welzijn en extra diensten in een maatwerk samenstelling

organisatie die het innovatieproces van de zorgsector

kunnen worden afgenomen met een juiste prijs-

wil faciliteren. Wij willen besluitvormers helpen bij het

kwaliteitsverhouding. Groenhuysen noemt dit het Zorgeloos

aanjagen van vernieuwing zodat zij optimaal kunnen

Wonen concept, waarbij de bewoners veilig voelen en zich

samenwerken aan duurzame verbetering van de zorg in

daarnaast verbonden omdat er wederkerigheid gevraagd

Nederland. We verbinden directies en bestuurders van zowel

wordt middels eigen bijdragen. Deze eigen bijdragen leveren

Nederlandse als buitenlandse organisaties met elkaar om

de bewoners door het inzetten van hun eigen kracht en

kennisontwikkeling en innovatie te stimuleren.

talenten. Decentralisatie naar lokaal niveau is al vele jaren binnen de ggz gaande met steeds meer aanbod in de wijk, aandacht voor zelfmanagement en goede samenwerking tussen partijen op lokaal niveau. Daarbij zijn vanaf 2015 de gemeenten verantwoordelijk voor de maatschappelijke ondersteuning van de psychisch kwetsbare burgers. In de aanloop naar deze situatie zijn veel ggz-instellingen samen met gemeenten, netwerkpartners en cliëntenorganisaties innovatieve vormen van zorg en begeleiding aan het ontwikkelen. GGZ Nederland ziet dit als een mooie kans voor betere zorg in de eigen omgeving met een op herstelgerichte benadering. En met meer preventie door het tijdig herkennen van signalen die tot mogelijke psychische problemen kunnen leiden.

drs. T.M. (Dorrit) Gruijters Directeur, Coincide BV

De decentralisatie van de AWBZ naar de WMO plaatst de maatschappelijke opvang in een nieuwe context. Jules van


3

Zorg en welzijn anders! Eerst een juiste infrastructuur. Geld is een sluitpost. drs. B. (Ben) van Gent, raad van bestuur, Florence

verkorten, mass customization. Die bewegingen zijn herkend door de politiek en de kostenreducerende effecten worden vaak als maat gebruikt om de bezuinigingen vanuit het regeerakkoord vorm te geven. ‘Geld als startpunt voor visie en strategie is de dood in de pot.’ De overheid spreekt van diverse transitieprogramma’s: jeugd, langdurige zorg en de vorming van de participatiemaatschappij. Bijzonder is dat de transities ingekaderd worden door financiën in plaats van betere prestaties voor de burger en voor de maatschappij. Geld als ingang voor visie en strategie is volgens bedrijfskundige theorieën de dood in de pot. Er zijn veel verstandige politici, verstandige ambtenaren, Ben van Gent

koepels denken slim na over wat er anders kan en in zorg en welzijn is de creativiteit voor verbeteringen schier

Nederland vindt dat we te veel geld uit (gaan) geven voor zorg.

eindeloos. Toch is iedereen heel druk bezig met die

In een participatie-maatschappij wordt er van burgers tijdens

financiële kaders en is er geen groepering die roept dat het

het arbeidzame leven en ook na het pensioen een actieve rol

om de toetsbare uitkomsten gaat van zorg en welzijn voor

verwacht. Hiermee moet de zorg ook voor die doelgroepen

de individuele burger. En dát moet juist beter in de prijs-

puur economisch en maatschappelijk rendement opleveren.

kwaliteitsverhouding. Aan het begin van welke transitie dan

Kortom, zorg was en is geen kostenpost pur sang en zo

ook zullen we moeten vastleggen wat we willen verbeteren

moeten we het ook niet gaan zien. We investeren in de zorg,

en waaraan we kunnen zien, dat het zover is.

zodat burgers in de maatschappij overeind kunnen blijven en hun steentje kunnen bijdragen. Dat rendeert in weinig

‘Kosten’

ziekteverzuim en in een langere loopbaan in economische

In de langdurige zorg scoort Nederland op papier in ‘kosten’

en maatschappelijke zin. Het is dan ook onverstandig de

fors hoger dan de omringende landen. Reden voor de coalitie

zorginvestering te drastisch te beperken.

om fors te snijden in dit pakket. Let wel, de pakketten binnen die langdurige zorg binnen Europa verschillen erg, eigen

In dit artikel ga ik in op de kosten, doe een pleidooi om die

bijdragen worden wel/niet meegerekend en langdurige

niet als ingang voor de voorgestelde transitie te nemen en

zorg kan meegefinancierd zijn in de basisverzekering of

ga ik in op alternatieven voor een succesvolle verandering,

worden gedekt door een private verzekering. We vergelijken

waarbij lagere kosten het resultaat zullen zijn.

appels met peren en in totaal ontlopen landen als Duitsland en Nederland elkaar niet veel, geredeneerd vanuit de

Betere uitkomsten voor de burger

portemonnee van de individuele burger. Dat wil niet zeggen

In het laatste decennium ontstonden er binnen het huidige

dat we tevreden moeten zijn over onze zorg en welzijn, ook

stelsel nieuwe inzichten om het Nederlandse bedrijf van

niet wat betreft de stijgende ‘kosten’. Daar hebben we een

zorg en welzijn te verbeteren. Rijnlands organiseren, ketens

opgave, maar wel als sluitpost.


4

Infrastructuur

Derde orde verandering

In Nederland zijn maatschappelijke en economische

De maatschappelijke trend om meer in preventie te

successen standaard terug te voeren op vrij eenvoudige

denken en meer over te laten aan de burger is door

infrastructurele voorzieningen die door de overheid zijn

de coalitie overgenomen in het politieke idee van de

geadopteerd en gereguleerd. Het waterleidingnetwerk,

participatiemaatschappij. Deze ontwikkeling kan alleen tot

de riolering, de dijken en het wegennetwerk zijn

wasdom komen wanneer zorgen welzijnsmedewerkers een

tastbare infrastructurele voorzieningen waardoor forse

andere professionaliteit aan het licht brengen; van ‘zorgen

gezondheidswinst alsook maatschappelijke en economische

voor’ naar ‘zorgen dát’! Ook van de burger wordt in deze

winst in bereik kwamen. In de curatieve zorg zijn er ook

nieuwe omgeving een meer verantwoordelijke attitude

infrastructurele elementen. De huisartsgeneeskunde, de

verwacht. De transitie vraagt om ander gedrag en een andere

spreiding van ziekenhuizen en het ambulancevervoer zijn

cultuur van zowel burger als professional.

willekeurige voorbeelden. Weliswaar meestal uitgevoerd door private ondernemingen maar strak gereguleerd in de

‘Andere werkomgeving en nieuwe set incentives.’

praktijk. En daar plukt Nederland al jaren de vruchten van want in de cure doet Nederland in vergelijking met Europese

Wanneer we daar de studieboeken op na lezen gaat het in

landen het doorgaans goed tot zeer goed. Juist door inzet van

dit geval om een verandering van de derde orde. Deze komt

die infrastructuur zoals de patiëntgebonden poortwachter in

alleen op gang onder heel specifieke omstandigheden met

de vorm van de huisarts.

een rigoureus andere werkomgeving en een nieuwe set aan incentives. We kunnen deze verandering niet incrementeel

In de langdurige zorg ontbreekt die infrastructuur voor het

ontwikkelen vanuit de oude organisatievormen, het vraagt

grootste gedeelte. Zouden we kunnen leren van de curatieve

om een geheel nieuwe setting van zorg en welzijn. Met

zorg door in de langdurige zorg en welzijn ook een vaste

andere woorden: reframe zorg en welzijn en gebruik dan

poortwachter te creëren met een abonnementstarief en een

ook nieuwe terminologie, dus geen ‘sociale wijkteams’,

vaste praktijkpopulatie?

‘zorg’ of ‘welzijn’ meer. Twee noodzakelijke voorwaarden zijn bijvoorbeeld: (1) oude regels compleet laten vervallen

Samenvoegen

en (2) heel duidelijk zijn in de te verwachten en meetbare

Op wijk- en buurtniveau zijn er veel zorg en

uitkomsten van de samenwerking tussen burger en

welzijnsaanbieders te vinden. Nederland onderscheidt

professional.

zich van het buitenland doordat onze organisaties vaak groter zijn en beter georganiseerd. De professionaliteit in

Hou het vooral simpel

de bedrijfsvoering ligt flink hoger dan die in het buitenland.

Drie veranderingen kunnen in een heel rap tempo het

Onze organisaties kennen bijna allemaal een wijkgebonden

maatschappelijk en economisch rendement verhogen en de

7x24 uur bereikbaarheid, een voordeur, huisvesting,

‘kosten’ van zorg en welzijn omlaag brengen:

management, vrijwilligers, ontmoetingsplekken, transport en nog veel meer. Er is ook een groeiende groep burgers die

Rigoureus samensmelten van zorg en welzijn op buurtniveau,

waardoor zij door de bomen het bos niet meer zien.

het organiseren van een poortwachter in de langdurige zorg, en

Gelukkig heeft de overheid de ‘Zichtbare Schakel’ bedacht

het creëren van omstandigheden voor een derde orde van verandering op wijk- of buurtniveau.

gebruik maakt van de diensten van meerdere organisaties

om de communicatie tussen die vele organisaties te verbeteren. Daarmee creëren we nog een extra organisatie,

En laat de specialisten in langdurige zorg en welzijn nog maar

in plaats van bedrijven samen te voegen en de forse overlap

even wachten in de transitie. Eerst het fundament opnieuw

en dubbele uitvoering eruit te halen. Inmiddels is er in

leggen, de kraan stevig dichtdraaien en dan de tweede lijn

Den Haag een project ‘Hofcirkel’ wat juist voor ogen heeft

herstructureren.

de organisaties van zorg en welzijn op wijkniveau te laten samensmelten.


5

De gemeente als financier van zorg. Een nieuwe rol, een nieuwe kans? ing. M.F.L.A. (Mark) van Oosterhout, wethouder, gemeente Drimmelen

Gemeenten in Nederland hebben veel verschillende

kolommen zijn die naast elkaar functioneren. Hoe gaan

rollen en taken. Deze komen terug in de verschillende

gemeenten en alle andere stakeholders daar mee om? Wat

portefeuilles, zoals Ruimtelijke Ordening, Economische

willen de gemeenten gezamenlijk gaan doen? En hoe houdt

Zaken, Financiën, Openbare Werken en, o ja, er is ook nog

een gemeente daarin voldoende couleur locale?

de “zachte portefeuille” gevuld met sociale zaken, welzijn en zorgtaken. Misschien is dit laatste wat denigrerend

‘In de nieuwe situatie mogen financiers geen naast elkaar

getypeerd, het is wel het beeld dat velen nog hebben. Een

functionerende kolommen zijn.’

beeld dat ook terugkomt in de informele rangorde binnen gemeentelijke organisaties waar de wethouders Financiën

In haar nieuwe rol moet de gemeente ook goede controle

en Ruimtelijke Ordening als zwaargewichten worden gezien.

houden op het budget zonder dat dit gaat leiden tot

De verhoudingen gaan veranderen naar mate het aantal

papieren rompslomp of beperkingen met betrekking tot het

zorgtaken van de gemeenten toeneemt en gemeenten een

functioneren van professionals.

belangrijke coördinerende rol op zich zullen nemen. Een rol die ze in samenwerking met cliënten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars gaan vervullen om goedkopere zorg en zorg op maat op een verantwoorde manier te leveren.

Gemeente als stakeholder in de zorg De zorg is hevig in transitie door de veranderende vraag van de cliënt en de toegenomen urgentie in financiële houdbaarheid. Voor de meer gevraagde maatwerkoplossingen wordt nadrukkelijk naar de gemeenten gekeken. De organisatie op lokaalniveau moet ook leiden tot lagere kosten en dus een betere financiële houdbaarheid op langere termijn. Aanvankelijk ging de discussie over of gemeenten deze taak wel zouden aankunnen. Inmiddels is de vraag hoe ze het gaan doen. En dat is ook terug te zien in de informele rangorde binnen colleges van B&W. De wethouders met de ‘zachte portefeuille’ worden steeds belangrijker door de stevige verschuiving van zorggelden richting het gemeentefonds. En ook in de risicoparagrafen van de gemeentelijke begrotingen zijn de nieuwe zorgtaken bezig met een stevige opmars.

Rol van de gemeente De gemeenten worden dus financier van zorg, naast de zorgverzekeraars, de zorgkantoren en samenwerkingsverbanden op het gebied van onderwijs die een belangrijke link gaan hebben met Jeugdzorg. De verschillende financiers mogen in de nieuwe situatie geen

Mark van Oosterhout


6

Samenwerking stakeholders in West-Brabant

Financiers van zorg moeten het erover eens zijn wie mag

De regio West-Brabant is een samenwerkingsverband tussen

bepalen wat in het zorgarrangement gewijzigd moet worden.

verschillende kolommen zoals:

Er mag op dat moment geen discussie ontstaan tussen

de lokale overheid (19 gemeenten), de zorgaanbieders, verenigd in het West-Brabants Overleg

gemeente en zorgverzekeraar over of de juiste keuzes zijn

van Zorgaanbieders,

langer bij de ander hadden moeten liggen.)

zorgverzekeraar CZ, die ook het lokale zorgkantoor vertegenwoordigd, en

‘Bij toegang en verantwoording is een snelle uitwisseling

de cliënten, vertegenwoordigd door Zorgbelang Brabant.

van gegevens belangrijk.’

gemaakt. (Lees: dat beide partijen vinden dat de kosten

Gezamenlijk verkennen we hoe we de zorg het beste kunnen

Dit geldt ook voor de verantwoording. Het is onnodig

regelen aan de hand van drie belangrijke thema’s: (1) de

bureaucratisch wanneer elke financier van zorg een andere

toegang, (2) de verantwoording en (3) de financiering

verantwoordingssystematiek hanteert, zeker wanneer dat

van zorg. Willen we de zorg straks regelarm organiseren,

verschilt tussen gemeenten onderling in een regio. Dit geldt

uitgaande (en ten bate) van alle genoemde partijen, dan

ook voor de mensen die de zorg leveren; met een dergelijk

vormen deze drie thema’s de routekaart.

mandaat en vertrouwen is het prettiger werken, wat ook besparingen op moet leveren. Hiermee wordt ook direct het

Uit deze aanpak blijkt dat de vier kolommen elk vele

belang voor de financiers duidelijk. Alles bij elkaar, maakt

stakeholders hebben, en dat dat per definitie leidt tot

het de situatie beter voor de cliënt, want die heeft sneller de

de nodige dynamiek. Overigens wel een dynamiek die

zorg die nodig is. Ook voor zijn omgeving is het fijner, want zij

de discussie aanscherpt en die nodig is om tot het beste

kunnen met hulp sneller wennen aan de nieuwe situatie.

resultaat te komen. Gelukkig is het beste resultaat ook altijd de gemene deler. Een gedeelde visie tussen de

Duidelijke afspraken

zorgbehoevende meneer uit Klundert, zijn mantelzorgende

Zowel bij toegang als bij verantwoording is een snelle

nichtje, de wijkverpleegkundige die daar over de vloer

uitwisseling van de juiste gegevens van groot belang. Dat

komt, tot een raadslid uit Breda of de directeur van een

kan alleen maar wanneer daarover vooraf goede afspraken

zorgverzekeraar.

zijn gemaakt tussen de vier kolommen (gemeenten, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en cliënten). Voor

Toegang, verantwoording en financiering

gemeenten en zorgverzekeraars is dit evident, maar ook de

Om dit te illustreren gebruik ik vaak een casus van iemand

mensen die daadwerkelijk de zorg leveren moeten helder

die aan dementie lijdt. Wanneer er sprake is van beginnende

hebben wat van hen gevraagd wordt en moeten input kunnen

dementie dan bestaat het zorgarrangement op dat moment

leveren om te voorkomen dat het aanleveren van gegevens

vooral uit door de gemeente gefinancierde Welzijn en WMO

onnodig veel tijd kost. En natuurlijk moeten cliënten weten

diensten. Er is dan nog relatief weinig sprake van zorg

welke gegevens over hen worden uitgewisseld en wat van

gefinancierd door de zorgverzekeraars of uit de AWBZ.

hen zelf verwacht wordt.

Wanneer de dementie zich verder ontwikkelt gebeurt dat

Voorbeelden van afspraken

met horten en stoten, er is nooit sprake van een geleidelijk

De afspraken over financiering kunnen breed worden bezien.

proces. Op het moment dat er een plotselinge verandering

Worden er afspraken gemaakt over zowel individuele als

in het ziektebeeld optreedt, en dus de zorgvraag verandert,

collectieve voorzieningen? En welke financieringsvorm

is het van belang afspraken te hebben met betrekking tot

hoort daarbij? Vaak wordt populatiebekostiging genoemd

toegang, verantwoording en financiering.

als financieringsvorm. In hoeverre zijn gemeenten en zorgverzekeraars in staat op dit type budgettering te sturen en kan dat samen met zorgaanbieders en cliënten? Zo kan


7

het gemeenten enorm helpen wanneer een zorgverzekeraar in haar contract met de huisarts opneemt dat (1) bepaalde gegevensuitwisseling plaats moet vinden en dat (2) beschreven is op welke wijze de wijkverpleegkundige de schakel wordt tussen welzijn, WMO en de eerste lijn. Ook kunnen deze afspraken ervoor zorgen dat preventie in de volle breedte kan worden ingezet, juist omdat de revenuen dan terecht gaan komen bij de partijen die investeren.

De veelzijdigheid van de gemeente Op het moment dat deze afspraken daadwerkelijk op papier worden gezet en besproken worden in de vier kolommen en hun respectievelijke achterban, zal blijken hoe krachtig de samenwerking is. Door de samenwerking kunnen partijen sneller met elkaar overeenstemming bereiken over zaken die anders uitpakken dan eerder gedacht. Dit geeft de gemeenten ook ruimte om naast ‘financier van zorg’ ook hun andere verantwoordelijkheden na te komen. Gemeente spelen een belangrijke rol in het welzijnsbeleid en zijn een verbindende factor om preventie lonend te kunnen maken. ‘Sterke samenwerking zorgt voor snellere overeenstemming over zaken die anders uitpakken dan gedacht.’ Ik ben ervan overtuigd dat wanneer cliënten, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en gemeenten elkaar zo kunnen vinden, dat zeker niet alleen leidt tot goedkopere zorg, maar ook tot meer zorg op maat. Een geweldige kans dus, en daar was het toch allemaal om begonnen.


8

Zorgvrager aan zet! drs. A.J. (José) van Vliet-Eppinga, voorzitter raad van bestuur, Vilente drs. T.M. (Dorrit) Gruijters, directeur, Coincide BV bij de zorgverzekeraar waarmee deze zorg wordt onder gebracht in de zorgverzekeringswet (Zvw). De transitie is voor veel zorgaanbieders aanleiding geweest om al dan niet met gemeenten te anticiperen op deze veranderingen door het experimenteren met nieuwe vormen van zorg die invulling geven aan de doelstellingen van de transitie. De eerste resultaten uit deze pilots zijn veelbelovend. Ouderen blijken meer taken zelf op te kunnen pakken en ook mantelzorgers zijn tot meer in staat, mits sprake is van een juiste ondersteuning. Onderzoek naar de druk bij mantelzorgers leverde het inzicht dat de mogelijkheden voor mantelzorgers groter zijn dan de professionele zorgverleners vaak aannemen. Uit gesprekken met ervaren mantelzorgers blijkt dat deze bereid zijn meer taken op zich te nemen, vooral wanneer ze kunnen terugvallen op een professionele organisatie indien nodig. Dit kan zijn voor het stellen van vragen maar ook voor het overnemen van taken wanneer hier aanleiding voor is. ‘Ouderen blijken meer zelf te kunnen en mantelzorgers zijn tot meer in staat.’ José van Vliet-Eppinga

In de wijk Veldhuizen in Ede onderzoeken verschillende zorgaanbieders hoe de inzet van de mantelzorgers kan

De ouderenzorg dreigt onbetaalbaar te worden. In 2002

worden vergroot en vooral kan worden behouden. Het

koste de AWBZ nog ¤ 19 miljard. Medio 2013 is dit bedrag

overdragen van kennis blijkt hierin belangrijk. Mantelzorgers

opgelopen tot ¤ 27 miljard. Deze stijging dreigt onbetaalbaar

blijken tal van zorghandelingen goed te kunnen uitvoeren

te worden en fundamenteel ingrijpen in de ouderenzorg is

mits zij voldoende tijd hebben gehad om zich deze eigen

dan ook niet te vermijden.

te maken. Ook hulpmiddelen als domotica stimuleren

i

het zelfstandig blijven wonen. Beeldgesprekken stellen In het regeerakkoord van 2012 hebben de regeringspartijen

mantelzorgers en zorgvragers in staat snel contact te maken

afgesproken dat de groei van de AWBZ moet worden gestopt

met de professionele zorgverlener. De cliënt behoudt volledig

om de zorg betaalbaar te houden. Door delen van de AWBZ

de regie wat het verschil betekent tussen ‘geleefd worden’

over te hevelen naar de WMO wordt getracht kosten te

en ‘zelf kiezen’. Met gepaste ondersteuning, actief of passief,

besparen. De gedachte hierachter is dat gemeenten beter

blijken mantelzorgers veel zorgtaken te kunnen overnemen.

zicht hebben op de mogelijkheden van cliënten en door het

Uit de eerste ervaringen blijkt dat niet alleen de zorgvragers

combineren van zorgfuncties efficiënter antwoord kunnen

en de mantelzorgers scholing nodig hebben. Vooral in het

geven op de zorgvraag.

begin van de pilots dient geïnvesteerd te worden in het ‘leren loslaten’ bij professionals. Een tweetal ervaringen: een cliënt

Aanvankelijk zouden grote delen van de AWBZ naar de WMO

die heel moeizaam gebruik maakt van de trap om boven te

worden overgeheveld. De overheveling is beperkt door het

komen krijgt al gauw het advies een traplift aan te vragen bij

voorstel de uitvoering van de thuisverpleging neer te leggen

de gemeente. Dit betekent echter dat de cliënt afhankelijk


9

wordt van een lift en ook buitenshuis minder mobiel is. Een

grote verschillen zijn in de bekostiging. In vergelijking met

groot nadeel als dezelfde cliënt iemand wil bezoeken in een

het systeem van ouderenzorg in Duitsland valt op dat de

bovenwoning zonder lift.

kosten voor de zorg in Nederland eenzijdig lijken te liggen bij de lokale en landelijke overheid. Zowel in Duitsland als

‘Van ‘geleefd worden’ naar ‘zelf kiezen.’

in Nederland kan een cliënt kiezen tussen zogenaamde zorg in natura of een persoonsgebonden budget maar in

Een ander voorbeeld betreft een thuiswonende cliënt van

Duitsland is voor beide keuzes de eigen bijdrage en de eigen

hoge leeftijd die met veel plezier en geduld de wekelijkse

keuzevrijheid veel groter.

medicijnen zelf uitzet in de medicijncassette. De cliënt wordt meerdere keren gevraagd of het niet prettiger is om

Hoewel de maximum eigenbijdrage in Nederland in het

de medicijnen in strips aangeleverd te krijgen. Helaas gaat

afgelopen jaar is gestegen tot bijna ¤ 2.250 per maandii,

dan het plezier in een wekelijkse klus verloren terwijl ook

ofwel bijna ¤ 27.000 per jaar, voor een cliënt in een

de betrokkenheid bij en verantwoordelijkheid voor de eigen

woonzorgcentrum, wordt een belangrijk deel van de

zorg wordt teruggebracht. Cliënten de regie laten houden

kosten van de verzorging niet rechtstreeks door de cliënt

levert ook nieuwe werkwijzen op. Een voorbeeld betreft een

betaald. De kostprijs van een jaar verpleging en verzorging

cirkel van mantelzorgers die gezamenlijk via een groeps-chat

in een woonzorgcentrum is ruim ¤ 78.000 (uitgaande

bijhoudt hoe het met de cliënt gaat en wie is langs geweest.

van zorgzwaartepakket 5).iii Hiervan wordt bij de hoogste

Door aansluiting van de professionele hulpverlener op

eigen bijdrage per cliënt ruim ¤ 50.000 betaald door de

deze informele chat wordt voorkomen dat de professional

belastingbetaler.

onnodig langs komt om zorg te verlenen wanneer een mantelzorger dit, onverwachts, al heeft gedaan. Ook dit

In Duitsland zijn er vaste vergoedingen voor een beperkt

helpt de zorgvrager de regie te houden. Doelstelling van de

aantal zorgzwaarten gebaseerd op zorg thuis versus in een

pilots is de professional te laten functioneren als verlengde

verzorgingshuis en gebaseerd op de benodigde hoeveelheid

arm van de cliënt en zijn zorgsysteem. Alleen wanneer de

uur ondersteuning tot een maximum van ¤ 1.550 per maand

cliënt of de mantelzorger het niet zelf kunnen regelen neemt

of te wel een maximum van ¤ 18.600 per jaar voor de

de professional het over. Dit lukt alleen met een investering

zwaarste categorie verzorgingshuis.iv De cliënt kan kiezen

van de professional in uitleg en communicatie tijdens de

tussen zorginstellingen die verschillen in luxe en service. Het

eerste fase van de zorgvraag. Dat is het juiste moment om

verschil tussen de vergoeding op basis van een zorgzwaarte

het netwerk rond de cliënt te mobiliseren, op te leiden en

en de werkelijke kosten voor de gekozen instelling moet

te helpen organiseren zodat zij de zorg gezamenlijk op zich

betaald worden door de cliënt. Wanneer de cliënt het

kunnen nemen.

verschil niet kan bekostigen worden de kinderen hiervoor aangeslagen, een andere financiële prikkel die Duitsland

‘Professional als verlengde arm van de cliënt

heeft ingebouwd om de lasten op de staatskas te verlagen.

en zijn zorgsysteem.’

Pas als er helemaal geen geld is, kan extra steun via de lokale overheid worden gevraagd. De lokale overheid heeft dan

Is daarmee de toekomst van de ouderenzorg verzekerd? Tal

een directe incentive om mee te kijken naar hoe de kosten

van zaken zijn nog niet duidelijk. Wat zijn de uiteindelijke

beperkt kunnen worden.

kosten van het nieuwe systeem en zijn deze voor de samenleving op te brengen? Worden ook de juiste financiële

Voor de cash vergoedingen heeft Duitsland ook een

prikkels ingebouwd met de transitie? Uit vergelijking van

eenvoudiger systeem. Op basis van de voornoemde

het Nederlandse systeem met de wijze waarop Duitsland

zorgzwaarte voor thuiszorg kan de cliënt kiezen voor een

de ouderenzorg heeft georganiseerd blijkt dat er relatief

vergoeding in cash van 50% van de vergoeding bij zorg in


10

natura. Over de cash vergoeding hoeven de cliënten geen

keuzes. Als voorbeeld kan gedacht worden aan de rollator

verantwoording af te leggen. Het gaat hierom bedragen van

of scootmobiel. Toen deze nog volledig werden vergoed

¤ 235 tot ¤ 700 per maand voor de zwaarste zorgcategorie.

door de gemeenten had elke oudere een eigen rollator of scootmobiel. Nu de vergoeding is verlaagd en cliënten

In Duitsland wordt dus onderscheid gemaakt naar

zelf dienen te betalen voor deze hulpmiddelen daalt de

zorgvraag maar het aantal klassen is vele malen lager dan

vraag en wordt vaker gezamenlijk gebruik gemaakt van de

het ingewikkelde Nederlandse systeem met functies en

hulpmiddelen. Inzicht in de kosten van zorg zal uiteindelijk ook

uren zorg die benodigd zijn. Het uiteindelijke bedrag is in

invloed hebben op het gebruik van AWBZ gefinancierde zorg.

Duitsland nooit toereikend voor de in te kopen zorg. De eigen bijdrage is relatief hoger in een verzorgingshuis waardoor

Samenvattend kan worden gesteld dat systeemwijzigingen

langer thuis wonen wordt bevorderd. Vergoedingen voor

noodzakelijk zijn en een bijdrage kunnen leveren aan

thuiszorg zijn desalniettemin ook niet toereikend waardoor

verbeteringen in de zorg. Zorgvragers moeten worden

mantelzorg weer wordt gestimuleerd. Dit helpt de mantelzorg

gestimuleerd meer regie te nemen en te houden op hun

in stand te houden en daarop te investeren.

eigen zorgvraag. De oplossingen worden nu vooral nog gezocht in het verleggen van de verantwoordelijkheden. Door

Een hogere eigen bijdrage ligt gevoelig in Nederland. De

cliënten vanaf het begin van de zorgvraag te betrekken in

Nationale DenkTank 2013 heeft minister Schippers een

oplossingen die met behulp van het eigen netwerk kunnen

aantal aanbevelingen gedaan voor hervorming van de zorg.

worden georganiseerd kan de professionele zorg worden

Om te bevorderen dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig

teruggebracht. In het begin van de zorgvraag zal geïnvesteerd

functioneren en daar verantwoordelijkheid voor nemen stelt

dienen te worden in het vergroten en behouden van de

de DenkTank voor het verplichte eigen risico op de basiszorg

mogelijkheden van de individuele cliënt en zijn omgeving. Na

te vervangen door een Gedeeltelijk Eigen Risico. Verzekerde

de eerste fase kan de professionele zorgverlener terugtreden

en verzekeraar betalen allebei een deel van de eerste

en alleen datgene doen wat de cliënt en zijn omgeving zelf

zorgkosten. Over de eerste ¤ 1.000 euro zorgkosten betaalt

niet kunnen uitvoeren.

v

de verzekerde 36 procent zelf. De zorgverzekeraar dekt de rest van de kosten. De maximale hoogte van het eigen risico

Op termijn moet blijken of deze nieuwe inrichting van

blijft zo ¤ 360.

de zorg voldoende is om de zorg betaalbaar te houden of dat er ingrepen in het verhogen van ook de financiële

Met het Gedeeltelijk Eigen Risico blijven verzekerden langer

verantwoordelijkheid voor de bekostiging van de zorg

meebetalen aan hun zorgkosten. Hoewel dit voorstel niet

noodzakelijk zijn. Een systeem zoals dat wordt toegepast

specifiek betrekking heeft op de AWBZ kosten worden

in Duitsland, waar er op verschillende wijze prikkels in het

zorgvragers zo gestimuleerd bewuster te kiezen voor

systeem zijn ingebouwd, leidt tot een lager gebruik van

zorg die zij echt nodig hebben, nemen ze meer de regie in

voorzieningen. Het vergroten van het bewustzijn van de

eigen hand en wordt naar verwachting uiteindelijk minder

kosten van de zorg kan ook effect hebben. Dat kan bereikt

gebruik gemaakt van de zorg. Het effect van soortgelijke

worden met een andere wijze dan het heffen van een

maatregelen heeft in de afgelopen jaren geleid tot andere

eigen bijdrage.


11

Het verzorgingshuis, lang zal die leven? H. (Hennie) Brons, voorzitter, Stichting Groenhuysen J. (Janneke) van den Eerenbeemt, projectmanager, Stichting Groenhuysen Sinds 2013 worden er geen nieuwe cliënten meer geïndiceerd

Keuzes

voor een ZZP1 of ZZP2. Vanaf 1 januari 2014 zal dit ook gaan

Met het afschaffen van de indicaties ZZP1 tot en met ZZP3

gelden voor ZZP3. En zoals het er nu naar uitziet zal vanaf

komen veel ouderenzorginstellingen voor de keuze te staan

2016 ook een deel van de ZZP4 verdwijnen. Deze verandering

hoe ze verder moeten gaan met hun locaties. Er zijn grofweg

heeft een grote impact op onze samenleving. Ouderen

drie mogelijkheden te onderscheiden:

missen een vangnet waar zij terecht kunnen als het, om wat voor reden dan ook, thuis niet meer gaat.

Sluiting Opschalen naar zware zorg Verhuur aan ouderen of andere doelgroepen

We zien de verzorgingshuizen leegstromen met veelal een onvermijdelijke sluiting tot gevolg. Hiermee verdwijnen ook

De uitkomst van dit besluitvormingsproces hangt samen met

de ontmoetingspunten in de wijk die deze verzorgingshuizen

een aantal factoren.

al jaren vormen. Een functie waar, in het licht van de komende

Zo is opschalen naar zware zorg een keuze die erg voor

transities, de ouderen nu juist zoveel baat bij kunnen

de hand ligt, maar natuurlijk wel afhankelijk is van de

hebben. Hoe gaan we als sector om met een doelgroep die

behoefteontwikkeling en de markt voor zware zorg-plekken in

wel verandert, maar niet verdwijnt en in veel gebieden zelfs

de betreffende regio. Ook de geschiktheid, grootte, indeling

sterk groeit? Hoe gaan we om met een vastgoedportefeuille

en staat van onderhoud van de appartementen spelen een

die door verlies aan toekomstwaarde veel zorggeld vraagt?

rol. Mede aan de hand hiervan wordt namelijk op basis van

Slechts een paar dilemma’s waar we tegenaan lopen.

het Woningwaarderingstelsel (WWS) het aantal huurpunten vastgesteld. Rekening houdend met de richtlijnen van het College Sanering Zorg (CSZ) is dit leidend voor het bepalen van de huurprijs. En belangrijk in de keuze is ‘van wie is het pand?’ Is er een langlopend huurcontract voor 30 jaar, waarvan er net drie voorbij zijn, of is het pand in eigendom en volledig afgeschreven? Verschillende factoren die bepalen hoe om te gaan met het vastgoed en, sterker nog, met de locatie. Immers, voor iedere locatie valt deze rekensom apart te maken. Bij Stichting Groenhuysen is voor 400 plaatsen, de helft van haar capaciteit in de verzorgingshuizen, al door recente nieuwbouw een toekomstconcept gebouwd met driekamerappartementen van een uitstekende prijskwaliteitsverhouding. Voor de andere 400 plaatsen met een woonkwaliteit zoals in vele verzorgingshuizen uit de zeventiger jaren dreigt sluiting. Voor we het zover moeten laten komen wilden we toch iets anders eerst proberen. Vanuit de markt kwamen signalen dat er een snel groeiende behoefte was aan een aanbod voor eenzame en financieel

Hennie Brons

minder daadkrachtige ouderen. Groenhuysen wil, passend bij haar Franciscaanse roots, zich inspannen ook hiervoor


12

een aantrekkelijk aanbod te ontwikkelen. We willen immers

In het najaar van 2013 is begonnen met de introductie van

voor alle ouderen, ongeacht de omvang van de beurs, in ons

Zorgeloos Wonen met een 2-sterren woonkwaliteit met

gebied een aantrekkelijke aanbieder zijn.

basisdiensten en een activiteitenpakket voor een scherpe prijs vanaf ¤ 27,50 per dag. Daarmee laten we zien oog

Zorgeloos Wonen

en oor te hebben voor de maatschappelijke noden in het

‘Zorgeloos Wonen’ werd als nieuw label binnen Groenhuysen

werkgebied. Ouderen met een volledige alleenstaanden AOW

Direct ontwikkeld. Het is een variant van wat de Duitsers

die hiervoor kiezen houden, na betaling, nog het door het

‘Betreutes Wohnen mit Dienstleistung’ noemen en de

Nibud geadviseerde minimum bedrag over voor persoonlijke

Engelsen en Amerikanen ‘Assisted Living’. Zorgeloos Wonen

uitgaven.vi De gedachte is om de locaties bruisend en

kent drie aanbodkolommen:

gezellig te houden en onze maatschappelijke verantwoording

de woonkwaliteit van een 2-sterren tot een 5-sterren aanbod,

te nemen door in een aanbod te blijven voorzien voor

het diensten- en activiteitenaanbod van basis tot zeer uitgebreid, en

vergoeding vanuit de AWBZ.

de doelgroep die nu geen aanspraak meer kan doen op

het aanbod van WMO-zorg tot zware zorg. De klant kan zo naar eigen behoeften en mogelijkheden zijn

Ons doel: voor iedere oudere een arrangement op maat.

arrangement samenstellen. Het arrangement met 5-sterren

zeventig, rond de 360 studio’s van circa 25 m2 met een eigen

woonkwaliteit, de meest uitgebreide dienstverlening en

badkamer. Met de wetenschap dat er een grote doelgroep

zware zorg is dan het meest kostbare.

in ons verzorgingsgebied woont met een minimaal inkomen

We zijn begonnen met twee verzorgingshuizen uit de jaren

(een kwart van de bewoners in ons verzorgingsgebied heeft een alleenstaanden AOW zónder pensioen) hebben we voor deze kleinste appartementen een prijs berekend die vergelijkbaar is met de huidige eigen bijdrage voor verblijf in een verzorgingshuis met een ZZP indicatie. ‘Voor iedere oudere een arrangement op maat.’ Voor personen met een hoger inkomen en eigen vermogen kan huren met een 3-sterren of hogere woonkwaliteit ook aantrekkelijk zijn, omdat sinds vorig jaar ook het vrije vermogen wordt meegeteld bij het toetsinkomen om de eigen bijdrage vast te stellen. Hier komt steeds meer de calculerende burger in beeld die de verschillende mogelijkheden niet alleen zorginhoudelijk benadert maar ook bekijkt vanuit de eigen portemonnee.

Prijs De prijs voor Zorgeloos Wonen is uiteindelijk samengesteld uit een aantal onderdelen: kale huur, onderhoud/technische instandhouding, servicekosten, energie en belastingen een welzijnspakket (op maat): voor deze inkomensgroep is het pakket vastgezet op een bepaald niveau. Rekening Janneke van den Eerenbeemt


houdend met het feit dat er geen keuken in deze studio’s

13

aanwezig is, zit hier bijvoorbeeld de warme maaltijd in,

appartement, maar werd depressief door de ontbrekende

een uur huishoudelijke hulp en activiteiten per week. Als

contacten. Ik heb er voor gekozen naar dit complex te gaan,

later ook de grotere appartementen aan bod komen, zal

genoegen te nemen met minder woonkwaliteit. Tegenwoordig

dit pakket er anders kunnen uitzien en krijgt de cliënt

moeten mijn kinderen mij wel zoeken als zij op visite komen,

ook meer keuze tussen verschillende meer uitgebreide

want ik ben de hele dag met allerlei activiteiten bezig, samen

pakketten.

met anderen. Ik ben ook niet meer depressief.”

extra af te nemen producten (dit kan zowel op indicatie als particulier); hierbij valt te denken aan fysiotherapie,

‘Van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat.’

verzorging, budgetbeheer, enz. De totaalprijs voor het 2-sterren basispakket is vanaf

Participatie

¤ 27,50 per dag. De enige noodzakelijke kosten die hier

Participatie is een belangrijk onderdeel van het concept.

nog bij komen zijn persoonlijke uitgaven, zorgverzekering

Ten eerste vanwege de genoemde sociologische aspecten

en broodmaaltijden. Bij de laagste inkomens is het ook

om veiligheid en verbondenheid te creëren. Om dit concept

mogelijk huurtoeslag, zorgtoeslag en gemeentelijke steun als

betaalbaar te houden voor cliënten met een laag inkomen

bijzondere bijstand bij de inkomsten te betrekken.

is het ook nodig dat sommige diensten en bijvoorbeeld de ontspanningsactiviteiten door vrijwilligers worden

Veiligheid en verbondenheid

uitgevoerd. In de totaalprijs zit een hoeveelheid aan betaalde

Zich veilig voelen is voor het grootste deel van de ouderen

personele ondersteuning zoals de huismeester, facilitaire

(en/of hun kinderen) het primaire doel om te verhuizen naar

medewerkers voor het schoonhouden van woningen,

een beschermde woonomgeving als het verzorgingshuis.

medewerkers voor het uitserveren van maaltijden.

Lichamelijk ongemak, en een woning die daar niet op

Het principe van wederkerigheid, ‘ons helpt ons’

berekend is, vormt een andere belangrijke prikkel tot

Door de omvang van de te leveren thuiszorg en WMO-zorg is

verhuizen bij de doelgroep van 75+. Een derde reden is

24-uurs bezetting op afroep mogelijk. Al het overige zal via de

eenzaamheid. Dit is intrinsiek. Ook al heeft een mens

inzet van vrijwilligers moeten worden gerealiseerd. Idealiter

nog zoveel contacten, dit betekent niet dat hij of zij nooit

zijn dit dezelfde personen als de eindgebruikers. Als de

eenzaam is. Wonen in een verzorgingshuis biedt niet de

bewoners aangesproken worden op hun eigen kracht en hun

garantie dat een persoon nooit meer eenzaam zal zijn.

eigen talent, zullen zij langer gelukkig en vitaal blijven. Hierbij

Wel kan het wonen in een verzorgingshuis er onder de juiste

geldt het principe van wederkerigheid. Ons helpt ons!

vii

condities voor zorgen dat men meer sociale contacten heeft waardoor de kans op eenzaamheid of sociale isolatie minder

Nieuwe wereld in de oude

groot is.

Verhuren in grote omvang is nieuw voor ons als organisatie. Voorheen verhuurden wij een aantal aanleunwoningen

‘Veilig voelen, betrokken, verbonden.’

rondom de verzorgingshuizen, onder bepaalde condities. Nu wij op grotere schaal van start gaan met verhuur

Wat nodig is om te komen tot een duurzame vermindering

ontstaat een nieuwe wereld aan regelgeving, formulieren

van eenzaamheid is het vormen van een woongemeenschap,

en wetten. Een wereld die zich qua complexiteit met gemak

door samen doelen te hebben en een omgeving te creëren

kan meten aan de zorgwereld. Hoewel dit een factor is die

waar men zich prettig, geborgen en verbonden voelt.viii

processen en besluitvorming kan vertragen, is dit nog niet het grootste punt van uitdaging. Die ligt in de transitie van de

De meerwaarde van het Zorgeloos Wonen concept houdt

medewerkers met betrekking tot het omgaan met de nieuwe

dus niet op bij het zich veilig voelen, maar zal ook liggen in

cliënt. Hij betaalt direct voor wat hij afneemt, waarbij de

het vormen van een gemeenschap waar de bewoners zich

medewerkers niet meer mogen ‘zorgen voor’, maar moeten

verbonden tot en betrokken bij voelen. Of zoals een klant

‘zorgen dat’. Een wereld van verandering, of een verandering

het verklaarde: “Ik woonde in een schitterend driekamer

van wereld.


14

In sommige huizen is nog een oude groep cliënten woonachtig die met het ‘AWBZ instellingsboekje’ in de hand nog denken in termen van ‘daar heb ik recht op’ en ‘daar moet voor gezorgd worden’. Nieuwe en oude cliënten naast elkaar te laten leven en in harmonie te laten samenwonen is een bijzondere opgave. Een opgave die de huidige medewerkers, die solidariteit hoog in het vaandel hebben staan en vaak ook geïnstitutionaliseerd zijn na specifieke training en scholing, met enthousiasme omarmen. ‘Punt van uitdaging is de transitie van de medewerkers in hoe om te gaan met nieuw type cliënt.’ Uiteindelijk verwachten wij dat de betaalrelatie zowel voor de klant als de medewerker zal leiden tot een veel hogere tevredenheid in een nieuwe woon-werkgemeenschap. Het is de overtuiging van Groenhuysen dat, net als in meer buitenlandse systemen, de klant de maat der dingen is. Zorgaanbieders dienen maar één focus te hebben: een zo hoog mogelijke klantwaarde door een uitstekende prijskwaliteitverhouding van hun diensten. Dat is in onze ogen het meest duurzaam als de klant zelf beslist óf en hoeveel hij voor de diensten wil betalen aan de aanbieder. ‘De klant is de maat der dingen.’


15

Herstel ondersteunende geestelijke gezondheidszorg draagt bij aan de participatie samenleving. ir. P.M. (Paul) van Rooij, directeur, GGZ Nederland L. (Lilly) Buurke, beleidsadviseur, GGZ Nederland ggz-zorg worden beheerst. Deze verandering is lokaal al jaren geleden in gang gezet en gaat uit van de gedachte dat zorg aan patiënten zoveel mogelijk dichtbij huis plaatsvindt. Deze zorg dichtbij huis is gericht op het ondersteunen van het herstelproces van mensen met een psychische ziekte en hun deelname aan de maatschappij. Hiermee verbetert de kwaliteit van de zorg omdat mensen in hun eigen omgeving vaak beter kunnen omgaan met hun ziekte en hun maatschappelijke rollen niet verliezen. Ze kunnen dan nog steeds deel uitmaken van het gezin, betrokken blijven bij hun werk en boodschappen doen in hun eigen supermarkt. Door de ontwikkelingen in diagnostiek, technologie en nieuwe behandeltechnieken kan de komende jaren de zorg steeds vaker ambulant worden aangeboden. We zien daarbij vijf grote verschuivingen: van stabilisatie naar persoonlijk en maatschappelijk herstel, Paul van Rooij

In totaal maken jaarlijks bijna een miljoen mensen in

van louter professionele zorg naar eigen kracht en zelfmanagement, van enkel op de patiënt gericht naar ook de omgeving erbij betrekken,

problemen variëren van lichte problemen van tijdelijke aard

van enkel ggz naar samenspel met andere sectoren, en van aparte paden naar integratie van behandeling en

tot ernstige en complexe problemen die lang aanhouden.

rehabilitatie.

Nederland gebruik van de geestelijke gezondheidszorg. Hun

De kwaliteit van de ggz in Nederland is goed en kan zich

Daarnaast zien we dat de zorg verandert van enkel op

meten met de top van de wereld. Een groot deel van de ggz is

de psyche gericht naar geïntegreerde zorg voor geest én

langdurig, intensief en complex. Nederland kent traditioneel

lichaam. Deze visie van de ggz sluit aan bij de veranderende

en in vergelijking tot andere landen veel klinische plaatsen

maatschappij waarin de overheid een minder centrale rol

en veel beschermd wonen. Met name in het beschermd

wil spelen en burgers worden aangesproken op hun eigen

wonen en de maatschappelijke opvang is de laatste jaren

kracht, mogelijkheden en sociale netwerken.

veel geïnvesteerd. Nederland heeft dan ook relatief weinig gevangenisplaatsen en relatief weinig overlast op straat en

‘Patiënt wordt regisseur van zijn eigen zorgproces.’

gaat op een humane manier om met mensen die moeite hebben om een plaats in de maatschappij te krijgen.

Dit betekent dat niet alleen de vorm van de zorg verandert, maar ook de inhoudelijke opvattingen over wat goede

Toch kan de zorg voor patiënten met een psychische ziekte

zorg is. Door toegenomen kennis over ziekten, meer

beter en efficiënter. Door het zorgaanbod te verschuiven

behandelmogelijkheden en de groeiende mondigheid van

van de kliniek naar de buurt en van de tweedelijns specialist

burgers, wijzigen de rol van de patiënt en de verhouding met

naar de eerstelijns ggz en de huisarts, kan de groei van

zijn zorgverleners. De patiënt wordt meer regisseur van zijn


16

eigen zorgproces, in dialoog met een steeds zelfstandiger

ernstige psychische aandoening verkeren dan ook op diverse

en autonomer zorgprofessional. Behandelaar en patiënt

terreinen in een achterstandspositie.

komen samen tot beslissingen over de behandeling, op basis van een gezamenlijke afweging tussen medisch-

Vanuit de cliëntenorganisaties is een visie ontwikkeld op het

wetenschappelijke inzichten en de persoonlijke wensen

herstel van mensen met een psychische aandoening:

en voorkeuren van de patiënt. In de ggz sluit deze ‘shared decision making’ nauw aan bij de behoefte aan regie over

“Herstellen is een persoonlijk, uniek proces waarin iemand

het eigen leven die veel ggz-patiënten hebben. De inzet

de draad weer probeert op te pakken en zijn leven opnieuw

van ervaringsdeskundigen -(ex)patiënten die hun ervaring

inhoud en richting probeert te geven.” x

met psychische ziekten en behandelingen overdragen aan anderen- kan behandelaren ondersteunen bij gedeelde

In het visiedocument van GGZ Nederland ‘naar herstel

besluitvorming en bijdragen aan de effectiviteit van

en gelijkwaardig burgerschap, voor mensen met ernstige

behandeling.

psychische aandoeningen’xi heeft de ggz-sector onder andere als ambitie uitgesproken dat ‘herstel’ het leidend principe

Zorg aan mensen met ernstige psychische aandoening

moet zijn in de zorg. Het denken vanuit herstel betekent een

We spreken van een ernstige psychische aandoening

dat lange tijd heeft overheerst. In het hersteldenken staat

als er sprake is van een psychiatrische stoornis gepaard

niet de cliënt als patiënt, maar de cliënt als burger centraal.

met ernstige beperkingen in sociaal en maatschappelijk

Een burger die net als ieder ander een zinvolle dagbesteding

functioneren. Waarbij de beperking oorzaak en gevolg is

wil, een fijne familie- en vriendenkring, een prettige

van de psychiatrische stoornis en niet van voorbijgaande

woonomgeving en een financieel gezonde situatie.

breuk met het te eenzijdig redeneren vanuit het ziektebeeld,

aard is. Er is gecoördineerde zorg van professionele hulpverleners in zorgnetwerken nodig om het behandelplan

‘Herstel als leidend principe in de zorg.’

te realiseren. Naar schatting doen 216.000 Nederlanders met een ernstige psychiatrische aandoening een beroep op

Om dat te realiseren is ondersteuning nodig. De

de ggz, inclusief de verslavingszorg en de forensische zorg.

geestelijke gezondheidszorg kan daarin veel, maar

Circa 160.000 van hen zijn volwassenen tussen de 18 en 65

niet alles betekenen. Samenwerking met partners als

jaar oud. Deze zogeheten zorgprevalentie ligt lager dan de

gemeenten, woningbouwcorporaties, welzijnsorganisaties,

populatieprevalentie: naar schatting zijn er 281.000 mensen

onderwijsinstellingen, werkgevers en arbeidsvoorzieningen

in Nederland met een ernstig psychische aandoening. Dit

is onontbeerlijk. Vanaf 2015 zijn de gemeenten in Nederland

betekent dat een grote groep van circa 50.000 mensen geen

verantwoordelijk voor de maatschappelijke ondersteuning

zorg ontvangt.ix Van de mensen die wel zorg krijgen, is dat

en re-integratie naar werk van alle kwetsbare burgers. In de

voor het merendeel ambulante zorg en is slechts een kleine

aanloop naar deze situatie zijn veel ggz-instellingen samen

groep (13%) opgenomen in een instelling of een beschermde

met gemeenten, netwerkpartners en cliëntenorganisaties

woonvorm. Bij een kwart is sprake van een combinatie van

innovatieve vormen van zorg en begeleiding aan het

opname en ambulante zorg.

ontwikkelen, dichtbij de psychisch kwetsbare burgers in hun wijk.

Mensen met een ernstige psychische aandoening hebben niet alleen last van hun ziekte op zich, maar vooral ook van

Goede zorg aan mensen met een ernstig psychiatrische

de gevolgen ervan. Ze hebben bijvoorbeeld moeite met het

aandoening ondersteunt herstel en bevordert empowerment,

vinden of behouden van werk, met sociale contacten en

investeert in een goede werkrelatie, is dimensioneel van aard

relaties of met zelfstandig wonen. Door deze beperkingen zijn

en fasegevoelig, vraaggericht en op de persoon afgestemd en

veel van deze mensen niet in staat zich zonder hulp staande

bestaat zoveel mogelijk uit bewezen effectieve interventies.

te houden in onze samenleving. Veel mensen met een

De zorg bevordert participatie en bestrijdt stigmatisering, is


17

veelomvattend en gebaseerd op continuïteit, ondersteunt

wonen, werken, leren en sociale contacten.

en werkt samen met familie en andere naastbetrokkenen,

Ondersteunen en ontwikkelen van sociale en maatschappelijke netwerken rondom de patiënt.

is gericht op veiligheid (en het nemen van gecalculeerde risico’s) en maakt optimaal gebruik van nieuwe technologieën. Met goede ambulante zorg, gebaseerd op deze uitgangspunten, kan de komende jaren het aantal bedden in Nederland fors worden verminderd en de zorg steeds meer in de eigen omgeving worden aangeboden. Als dat op de goede manier gebeurt, neemt de kwaliteit toe en wordt het ook nog goedkoper. Daar zijn dan wel drie belangrijke randvoorwaarden aan verbonden: Investeren in goede ambulante zorg. Werken aan destigmatisering. Investeren in preventie en vroegsignalering.

Goede ambulante zorg Met methoden in de gespecialiseerde ggz zoals ACT en FACTxii worden patiënten met multidisciplinair samengestelde wijkteams intensief begeleid en behandeld als zij onstabiel zijn of in crisis dreigen te raken. Ook worden

Lilly Buurke

stabiele patiënten vanuit het team begeleid door casemanagers ter ondersteuning van rehabilitatie en herstel. De teams reiken uit naar buiten en werken wijkgericht. Alle

Destigmatisering

instellingen werken met ACT, FACT of vergelijkbare modellen.

Een psychische stoornis treft bijna de helft van de

Het merendeel van de ACT en FACT teams zal in 2014

Nederlanders ooit in zijn of haar leven. Toch rust er een

gecertificeerd zijn. Op dit moment zijn er ruim 200 teams in

groot taboe op psychische ziekten zoals borderline,

Nederland waarvan 120 teams zijn gecertificeerd.

angststoornissen, autisme en psychoses. Sterker nog, er is sprake van een fenomeen dat nog nadeliger is dan de klachten

Belangrijke onderdelen van herstelgerichte zorg zijn de

zelf: stigmatisering. Er bestaan veel misverstanden over wat

toepassing van bewezen effectieve instrumenten zoals:

een psychische ziekte is, hoe hij ontstaat en wat mensen nog

Zelfmanagement instrumenten (vaak met ervaringsdeskundige ondersteuning).

wel en niet kunnen. Ook bij patiënten en hulpverleners zelf. Als

Het terugdringen van dwang en drang op de klinische afdelingen en het veel meer uitgaan van de eigen kracht en

als een ‘normaal’ burger kunnen leven.

mogelijkheden van de patiënt.

‘Stigmatisering is erger dan de klacht zelf.’

dit niet afdoende doorbroken wordt zullen deze mensen nooit

De implementatie van IPS (individuele plaatsing en steun) met als centraal doel regulier betaald werk. De inzet van ervaringsdeskundigen en cliëntenorganisaties die patiënten als lotgenoten ondersteunen. Een individuele rehabilitatie benadering (IRB) met als doel systematische en planmatig aansluiting te krijgen bij persoonlijke doelen van de patiënt ter bevordering van


18

De georganiseerde lotgenotencontacten en

De gespecialiseerde ggz zal hierin samen moeten werken met

herstelwerkgroepen kunnen het zelfstigma doorbreken.

de sociale wijkteams die gemeenten starten vanuit de WMO.

In het kader van de nieuwe WMO zullen meer burgers kennis maken met mensen met psychische ziektes door

‘Preventie is het herkennen van signalen en dan

vrijwilligerswerk of in de wijkcentra. Dit kan een positieve

actie nemen.’

invloed hebben, maar brengt ook risico’s met zich mee. Gezond leven, goed eten en niet of matig drinken is voor

Preventie en vroegsignalering

iedereen goed. Maar juist drugs- en alcoholgebruik zijn

Samenhangend met het tegengaan van stigma moet

belangrijke aanleidingen voor het ontstaan van psychische

geïnvesteerd worden in preventie en in vroegsignalering.

stoornissen. Zeker bij kinderen, de meeste psychische

Als signalen van zich ontwikkelende stoornissen vroegtijdig

stoornissen openbaren zich in de pubertijd en in de jaren

onderkend worden kan erger voorkomen worden. Een

daarna, moet misbruik vermeden worden. Hier ligt een

dreigende psychose kan beter voorkomen worden dan

belangrijke taak voor de overheid.

achteraf behandeld. Niet iedereen is hetzelfde, maar bepaalde symptomen kunnen signalen zijn dat er iets aan de

Meerwaarde ggz

hand is. Bijvoorbeeld een te hoge werkdruk of in een te hoog

De opbrengsten van de ggz liggen niet alleen in herstel

tempo leven, overactief zijn, verhoogde spanning en onrust,

en een verbeterde kwaliteit van leven voor de patiënt,

sterke emotionele reacties, niet meer goed voor jezelf kunnen

maar breed in de maatschappij. Met goede geestelijke

zorgen en gewone dingen van het leven niet meer aan

gezondheidszorg wordt de maatschappij gezonder,

kunnen en slechter slapen en/of eten. Ook heftige negatieve

productiever en veiliger. Investeren in goede ggz loont,

gevoelens zoals boosheid en verdriet kunnen aanleiding zijn

maar de weg naar herstel van mensen met een psychische

voor het nemen van maatregelen. Preventie zou zich dus

aandoening is een langdurig en intensief en de complexiteit

moeten richten op het herkennen van signalen en dan actie

daarvan moet niet onderschat worden.

nemen. Het stigma staat daar nogal eens in de weg.


19

Veranderingen op til. Wat betekent de overheveling van AWBZ naar WMO voor de Maatschappelijke Opvang? J.P.A. (Jules) van Dam, directeur, De Tussenvoorziening S. (Sonja) Appelman, bestuurssecretaris, De Tussenvoorziening Het moment waarop de transitie van de AWBZ naar de WMO

De cliënt

uitgevoerd gaat worden, komt steeds dichterbij. Vanaf 2015

Kwetsbare groep

zullen de gemeenten verantwoordelijk worden voor de

De individuele begeleiding van de Maatschappelijke Opvang

individuele begeleiding gericht op maatschappelijk herstel

richt zich op sociaal kwetsbare mensen die te maken hebben

en tegelijkertijd worden flinke bezuinigingen doorgevoerd.

met complexe, langdurige en/of zware problemen. Vaak

De begeleiding zal goedkoper, effectiever en anders

hebben zij een wisselende hulpvraag waarbij terugval een

georganiseerd moeten worden. Bovendien zullen schotten

belangrijke rol speelt. Het kan een tijd goed gaan en dan

verdwijnen en zullen financieringsstromen en beleidsvelden

ineens weer slecht. Bovendien gaat het om mensen die zelf

met elkaar worden verbonden. De zorg wordt vraaggericht en

geen ondersteuning vragen en een beperkt steunsysteem of

op wijkniveau aangeboden en de sector zal rekening moeten

sociaal netwerk hebben.

houden met meerdere aanbieders, prestatiefinanciering en Krachtgericht

een strikter inkoopbeleid.

De WMO kijkt niet meer naar de beperkingen maar gaat uit De decentralisatie van de AWBZ is van invloed op de rol van

van wat mensen kunnen. Dit betekent dat de begeleiding

de Maatschappelijke Opvang. Deze branche valt binnen

is gebaseerd op een krachtgerichte benadering, gericht op

de prestaties van de WMO en richt zich op de opvang en

participatie, eigen regie, zelfredzaamheid en het versterken

ondersteuning van mensen die in een maatschappelijk

van het sociaal netwerk. Een krachtgerichte benadering

kwetsbare situatie verkeren, waaronder dak- en thuislozen,

is het evenbeeld van empowerment waarbij het welzijn

gezinnen, ex gedetineerden en jongvolwassenen.

van individuele mensen niet los wordt gezien van de samenleving. Het is de taak van de professionele zorg om de krachten van de cliënt naar boven te halen en aan te spreken. Om de cliënt actief te betrekken in het begeleidingsproces, worden krachtgerichte methodieken ingezet. In de Maatschappelijke Opvang werken steeds meer organisaties met de methodiek Herstelwerk of Krachtwerk. De focus van deze methodieken ligt op eigen regie, hulpbronnen in de omgeving en informele netwerken rond de cliënt. De basis is gelijkwaardigheid en leerbaarheid van mensen. Wederkerigheid Het inschakelen van hulpbronnen en het sociale netwerk past binnen de nieuwe visie op wederkerigheid. De cliënt krijgt hiermee een andere rol, er wordt een tegenprestatie gevraagd en de cliënt wordt bewust gemaakt van zijn eigen verantwoordelijkheid. Echter, wederkerigheid

Jules van Dam

kan alleen worden verlangd wanneer aansluiting wordt


20

gezocht bij de mogelijkheden, belangstelling en drijfveren

kunnen. In dit kader zal de Maatschappelijke Opvang

van mensen. Aanmoedigen en stimuleren heeft zin,

aanvullende of specialistische zorg bieden. Bijvoorbeeld in

verplichten en opleggen niet. Het sociaal netwerk is vaak

de vorm van crisisopvang, laagdrempelige (nacht)opvang

zelf kwetsbaar en kan niet altijd worden aangesproken voor

en begeleid wonen. Hiermee behoudt de Maatschappelijke

hulp. De Maatschappelijke Opvang en de overheid zullen

Opvang vooral een stedelijke functie.

verantwoordelijkheid moeten blijven nemen voor kwetsbare cliënten die niet in staat zijn hun eigen kracht te benutten. De

Overheveling van begeleiding

professionele zorg blijft noodzakelijk voor mensen die geen

Met de overheveling van de AWBZ naar de WMO zal een

sociaal netwerk hebben en al hun krachten nodig hebben om

belangrijk deel van de begeleiding worden ondergebracht in

zich staande te houden en grip te krijgen op hun situatie.

de buurtteams. In Utrecht is het uitgangspunt dat 85% van de ambulante begeleiding die nu door de Maatschappelijke

‘Wij blijven verantwoordelijk voor kwetsbare mede burgers

Opvang wordt geboden, wordt overgeheveld naar de

die niet in staat zijn hun eigen kracht te benutten.’

buurtteams. De overige 15% van de ambulante begeleiding wordt doorverwezen naar aanvullende/specialistische zorg.

De regisseur

Dit betekent dat het grootste deel van de sociaal kwetsbare

Wijk- en buurtteams

cliënten die nu door de Maatschappelijke Opvang worden

In het kader van de WMO zullen cliënten zoveel mogelijk

begeleid, overgaan naar de buurtteams. Voor deze cliënten is

worden begeleid in de wijk waar zij wonen. De centrale regie

het van belang dat de overdracht zorgvuldig plaatsvindt en er

wordt belegd bij wijk- of buurtteams en gaat uit van ‘één

geen lacune ontstaat.

cliënt, één plan, één hulpverlener’. De buurtteams hebben een centrale positie in de wijk en de buurtteammedewerkers

‘Generalistisch gerichte buurtzorg en gespecialiseerde

komen bij de mensen thuis. Het uitgangspunt is dat één

begeleiding goed op elkaar afstemmen.’

begeleider aanspreekpunt is en samen met de cliënt een traject uitzet.

Ook wordt het belangrijk dat prioriteit wordt gegeven aan de samenwerking en afstemming tussen de buurtteams

De buurtteams bieden generalistische begeleiding en

en de aanvullende zorg. Om de verbinding tussen opvang,

schakelen indien nodig aanvullende of specialistische

preventie en nazorg goed te organiseren is het belangrijk dat

hulpverlening in. Uitgangspunt is dat de zwaarte van de

de generalistische en specialistische begeleiding op elkaar

problematiek bepalend is voor de aard van de begeleiding.

aansluiten. Voor de Maatschappelijke Opvang des te meer

Aanvullende zorg wordt ingeschakeld wanneer de cliënt

van belang om nauw betrokken te blijven bij het stedelijk

te maken heeft met een zware, complexe en chronische

beleid en de inrichting van de buurtteams.

problematiek dan wel een grote kans op terugval. De buurtteams vormen als het ware de spil in het zorgnetwerk

De opvang

en hebben doorzettingsmacht in het begeleidingstraject

Wensdenken leidt tot uitval

van de cliënt. Cruciaal voor het succes van een centrale

We willen ons niet verliezen in wensdenken. Een systeem

regie is een actieve samenwerking tussen zorgaanbieders.

dat is gebaseerd op eigen kracht, leerbaarheid en het sociaal

Door elkaar aan te spreken op verantwoordelijkheden en

netwerk voorkomt niet dat mensen buiten de boot vallen.

de doorzettingsmacht van de buurtteams te respecteren,

Wanneer alle systemen goed op elkaar aansluiten en er

wordt versnippering en een kloof tussen generalistische en

voldoende voorzieningen zijn om de ondersteuningsbehoefte

aanvullende zorg voorkomen.

van cliënten op te vangen, zal uitval kunnen worden voorkomen. Alleen dan wordt de Maatschappelijke Opvang

Over het algemeen zal de Maatschappelijke Opvang zich

overbodig.

inzetten voor cliënten die niet vanzelfsprekend hun weg kunnen vinden in de wijk of bij een buurtteam terecht


‘Er zullen mensen buiten de boot vallen’.

21

De verwachting is dat door bezuinigingen een deel van

ondersteuning. We zijn blij dat begeleiders zich weer meer

het voorzieningenaanbod zal worden afgebouwd en/of de

kunnen richten op de eigen kracht van cliënten en zich minder

aansluiting tussen voorzieningen zal afnemen. Dit terwijl in

hoeven te focussen op beperkingen. Ook verwachten we met

de dagelijkse praktijk blijkt dat juist steeds meer cliënten een

dezelfde middelen meer mensen te kunnen helpen wanneer

beroep doen op de opvang omdat zij geen sociaal netwerk

de strikte regelgeving van de AWBZ wordt losgelaten.

hebben, onvoldoende zelfredzaam zijn en niet terecht kunnen

Desalniettemin zullen we ervoor moeten waken dat niet de

in de gespecialiseerde zorg. Bijvoorbeeld cliënten met een

bezuinigingen maar een visie op de ondersteuning leidend is

verstandelijke beperking die door gedragsproblemen niet

voor veranderingen. Het mag niet zo zijn dat nieuwe daklozen

meer geholpen worden door de Verstandelijk Gehandicapten

op straat terechtkomen. Enkele jaren geleden constateerden

Zorg. Deze sector kan door bezuinigingen moeilijk

we dat in de vier grote steden nagenoeg niemand meer tegen

rondkomen met de beschikbare middelen en houdt de

zijn zin op straat sliep. Komende jaren zullen we alle zeilen

begeleiding van complexe doelgroepen op een afstand.

moeten bijzetten om te voorkomen dat wat we de afgelopen

Gedragsproblemen en afwijkend gedrag leiden sneller tot

20 jaar hebben opgebouwd weer wordt afgebroken.

uitsluiting met als gevolg dat cliënten op straat komen te staan. Deze tendens is ook merkbaar in de ggz en de sector

De begeleider

Werk en Inkomen.

De Professional In het kader van de WMO wordt een andere attitude verlangt van de professional; minder ‘zorgen voor’ en meer ‘ondersteunen van’. De nieuwe professional werkt krachtgericht en focused op wat cliënten zelf kunnen en hoe het sociale netwerk kan worden ingezet. Tegelijkertijd maakt de professional contact en gaat actief op zoek naar kwetsbare cliënten die niet zelf om hulp vragen. Vrijwilligers De Maatschappelijke Opvang zal meer een beroep gaan doen op informele zorg en inzet van vrijwilligers. Dit is niet nieuw, immers de dak- en thuislozenopvang heeft jarenlang op vrijwilligers gesteund. Door de financiering vanuit de AWBZ heeft de sector meer professionele zorg kunnen inzetten. Hierdoor kregen veel vrijwilligers een ondersteunende rol naast de professionele begeleiding. ‘Vasthouden en loslaten.’ Sonja Appelman

De uitdaging voor de Maatschappelijke Opvang is om Grenzen van de opvang

opnieuw inhoud te geven aan de rol van de vrijwilliger. De

De komende jaren zullen organisaties in de Maatschappelijke

ene organisatie zal voortbouwen op de huidige structuur, de

Opvang, net als andere zorgsectoren, geconfronteerd

ander zal een nieuwe vorm moeten vinden. Uitgangspunt is

worden met de grenzen van hun mogelijkheden. Dit is een

dat ook de informele zorg bijdraagt aan de eigen kracht van

lastige situatie. Zeker wanneer deze organisaties een laatste

cliënten. Net als professionals zullen vrijwilligers een balans

vangnet bieden en meer mensen moeten helpen met dezelfde

moeten vinden tussen vasthouden en loslaten. Om dit te

of zelfs met minder middelen. We kunnen en willen graag

realiseren, zullen vrijwilligers ondersteund en methodisch

meewerken aan een vernieuwende visie op maatschappelijke

geschoold moeten worden.


22

Kinderen

Gezamenlijk vertrekpunt

Bijzondere aandacht gaat uit naar kinderen in de opvang.

De decentralisatie van de AWBZ naar de WMO plaatst de

Landelijk telt de Maatschappelijke Opvang circa 3.000

Maatschappelijke Opvang in een nieuwe context. Speciale

kinderen onder de 18 jaar. Het grootste deel van deze

zorg voor kwetsbare cliënten zal nodig blijven voor hen die

kinderen komt mee met een ouder of beide ouders. Voorheen

zich niet zelfstandig staande kunnen houden. Die zorg zal de

werd deze groep veelal gezien als ‘meegenomen’ kinderen

Maatschappelijke Opvang leveren in nauwe samenwerking

omdat de begeleiding zich vooral richtte op de ouders.

met de buurteams die een grote rol gaan spelen voor sociaal

Gelukkig wordt de laatste jaren steeds meer ingezien dat

kwetsbaren. Professionals en vrijwilligers krijgen meer een

kinderen in de opvang recht hebben op maatgerichte zorg die

ondersteunende rol in de groei van eigen kracht en zullen een

recht doet aan de problemen van kinderen. De decentralisatie

balans moeten vinden tussen vasthouden en loslaten.

van de jeugdzorg biedt hier ook mogelijkheden toe. Omdat de problemen van kinderen in de Maatschappelijke Opvang overeenkomen met die van kinderen en jongeren in de Jeugdzorg is het belangrijk dat de aansluiting met jeugdhulp en de buurtteams Jeugd & Gezin goed wordt geregeld.


23

Notes i Website CVZ, pagina Verzekeringen, overzicht Exploitatiekosten Zorgverzekering & AWBZ. Lasten ten bate van AWBZ in 2002 voor 15,8 miljoen verzekerden (= inwoners) was ¤ 19.008.000 en in 2013 voor 16,7 miljoen verzekerden (= inwoners) ¤ 27.578.000. https://www.cvz.nl/verzekering/exploitatie ii

www.hetcak.nl

iii CA 300-579 zzp prestatiebeschrijving van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa), www.nza.nl iv Federal Ministry of Health of Germany, Selected Facts and Figures about Long-Term Care Insurance (October 2012). Er is nog een additionele speciale zware zorgcategorie met iets hogere uitkering. v Het thema van de Nationale DenkTank 2013 was ‘Zorg voor gezondheid’: “Hoe bevorderen we in de Nederlandse gezondheidszorg dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig functioneren*, daar verantwoordelijkheid voor nemen en aanspraak maken op de zorg en ondersteuning die maatschappelijke waarde oplevert?” vi Het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) is een onafhankelijke stichting die informeert en adviseert over financiën van huishoudens. vii Bron National Ouderenfonds www.ouderenfonds.nl viii Bron: Kees Penninx, ‘Als de geholpene helper wordt’ en ‘Verhalen van veerkracht’. ix

Consensus over de definitie van mensen met een ernstige psychische aandoening (epa) en hun aantal in Nederland.

x

Anthony, 1993 en Deegan, 1995

xi

GGZ Nederland, maart 2009

xii ACT staat voor ‘Assertive Community Treatment’ en is ontwikkeld in de Verenigde Staten. Het richt zich op de moeilijkste 20% van de mensen met ernstige psychische aandoeningen. FACT staat voor ‘Functie Assertive Community Treatment’ en is in Nederland ontwikkeld als afgeleide van ACT en is er voor de hele groep cliënten met langdurige en complexe problematiek.


24

Colofon

Uitgever Coincide BV Argonautenstraat 29 1076 KK Amsterdam www.coincide.nl

Eindredactie drs. T.M. (Dorrit) Gruijters

Omslagontwerp en vormgeving Scrambled Ads

Coincide brengt besluitvormers samen in plaats, tijd en opinie Coincide faciliteert het innovatieproces van de zorgsector ten behoeve van een duurzame verbetering van de zorg in Nederland. Coincide verbindt directies en bestuurders met elkaar om kennisontwikkeling en innovatie te stimuleren. Wij organiseren studieprogramma’s en ontmoetingen waar besluitvormers actuele kennis, ideeën, ervaring en nieuwe inzichten delen. Informatie uitwisselen, discussiëren en leren, stelt hen in staat om collectief verantwoordelijkheid te nemen voor de kwaliteitsverbetering van hun eigen sector of bedrijfstak, en die sneller op een hoger niveau te brengen.

© 2014 Coincide BV Coincide BV en auteurs kunnen niet aansprakelijk worden gesteld voor de inhoud. Overnemen met bronvermelding is toegestaan.


Coincide BV Argonautenstraat 29 1076 KK Amsterdam +31-20-6768217 Bestellingen: [email protected] ISBN 978-90-817262-4-5

Inleiding. Inhoud. Notes Coincide BV Colofon...24

Recommend Documents