Colofon. Het Moerasblad is het verenigingsblad van het IVN afd. Noordwest Overijssel. Het blad verschijnt vier maal per jaar

Moerasblad Kwartaalverenigingsblad van het IVN vereniging voor natuur- en milieueducatie afdeling Noordwest Overijssel Jaargang 19 - nummer 1 - januari 2011

Colofon Het Moerasblad is het verenigingsblad van het IVN afd. Noordwest Overijssel. Het blad verschijnt vier maal per jaar. ￢ idmaatschap IVN bedraagt € 18.50. Leden ontvangen het “Moerasblad” en “Mens en Natuur, tijdschrift van het landelijk IVN te Amsterdam. ￢ onateur kan ieder worden, die geen werkend lid kan of wil zijn, maar wel het verenigingswerk wil steunen; bijdrage € 18.50, inclusief Moerasblad. ￢ uisgenootlid: bijdrage. € 5,00. ￢ eugdleden die deelnemen aan de Jeugd Natuur Club betalen € 18,00. Wie lid of donateur wil worden of informatie wil over lidmaatschap, donatie of iets anders, kan contact opnemen met het secretariaat van het IVN afd. Noordwest Overijssel: Gerry Teurlinckx, Nieuwe Gagels 9, 8332 KA Steenwijk, tel. 0521-513495, [email protected]. Degene die het verenigingswerk wil steunen, kan dit doen door een bedrag naar keuze over te maken op rekeningnummer 342784 t.n.v. IVN Noordwest Overijssel te Tuk, met vermelding van uw naam en adres.

Jeugd Natuur Club ‘De Weerribben’ Voor opgave en inlichtingen terecht bij Paula Stuart, tel. 06 30539356 Wie onze Jeugd Natuur Club wil steunen, kan dit doen door een bedrag naar keuze te storten op rekeningnummer 371990874 t.n.v. IVN afd. Noordwest Overijssel te Tuk, met vermelding van uw naam en adres.

Redactie Moerasblad De redactie bestaat uit Floor Poot (eindredacteur) en Jaap Snoeyer. Redactie adres: Floor Poot, Stroomdal 56, 8332 KJ Steenwijk, tel 0521-519153. E-mail adres: [email protected] Het volgende nummer verschijnt in juli 2010 Kopij voor het volgende nummer graag voor 15juni 2010 inleveren bij de redactie. Wilt u foto’s apart van de tekst aanleveren. Uitlatingen in dit blad gedaan, geven niet noodzakelijk de standpunten weer van de redactie of het bestuur van IVN Noordwest Overijssel. Sommige artikelen worden geplaatst conform de intentie van de auteur.

L

D

H J

Inhoud Cursus Leer ze mij kennen, de vogels 2 Plantenwerkgroep NWH geeft determineercursus 3 Fietsend door de Tsjongervalei, ledendag 2 oktober 4 Leden onder de loep (7): gids Tjeerd van der Meer, opgegroeid met vogels 6 Nationale Ledendag, indrukken van een introducee 9 Natuurwerkdag: veel enthousiaste jongeren 12 Natuurbeleving, unieke ervaringen met vogels (boek van Dick Woets) 13 Vogelveren: isolatie tijdens koude winters 14 De waarheid over het Wild Zwijn 14 Kansenkaart Wilde zwijnen in Nederland 15 'Krabbelscheer' kan uitgroeien tot trilveen 18 Overlevingstips voor vogels 19 Heel veel jonge egels in de opvang 19 Handtekeningenactie Natuurmonumenten tegen forse bezuinigingen op natuur 20 Overijssel schort alle nieuwe aankopen natuur op 20 2 januari ‘Hart voor de Natuur’dag tegen bezuinigingsplannen 21 Bronvermelding 2 Gedicht: Piet-Hein Klip, 6 Roes, 12 Floor Poot.

Leer ze mij kennen, de vogels Er is nog volop gelegenheid om zich op te geven voor de vogelcursus van begin 2011, die gegeven wordt door Tjeerd van der Meer ([email protected], tel. 0521-511549) en Johan Hartemink([email protected], tel. 0521-510539) Het cursusgeld bedraagt € 45, voor IVN leden € 40. Informatie en opgaven bij Tjeerd en Johan en bij de coördinator van de cursus Albert Steenbergen ([email protected], tel. 0521-513547) De cursusavonden zijn op woensdag, 19.30 uur tot tussen 21.30 en 22.00 uur, in gebouw De Oerthe, het wijkcentrum aan de Gagels te Steenwijk. De excursies zijn op de daaropvolgende zaterdag. Cursus 19 januari hulpmiddelen ? 2 februari

Excursie 23 januari

Thema Vogels waarnemen, hoe doe je dat en met welke

5 februari

16 februar 2 maart 16 maart 30 maart 13 april 27 april

19 februari 5 maart 19 maart 2 april 16 april 1 mei

Vogels in hun biotoop. Vogels van dorpen en steden Moeras- en watervogels Akker- en weidevogels Bosvogels Nachtvogels en vogels van de heide Vogeltrek Verrassingsavond

Tjeerd van de Meer en Johan Hartemink Geven een leerzame vogelcursus, hoorde ik, van de Vink Gaan, naar die cursus, tjipt de Huismus Moet je doen, sprak de Waterhoen Het is geschikt voor vrouw en kerel, roept de Merel Doe het nauw, opperde de slimme Kauw Je gaat ook waarnemen en leren buiten, vertelden de Tapuiten Dat wordt echt genieten, volgens de Kleine en Grote Karekieten Het is top, zegt de Hop Het is geschikt voor allemaal, schettert de Nachtegaal Ga dus echt, hamert de Grote Bonte Specht Vertel van de cursus overal ,krijst de Waterral Je wordt er vogelkennis-wijs, voorspeld de Patrijs Bovendien is het fraai, vindt de Zwarte Kraai Een advertentie komt in de krant, weet de kleurige Fazant Dit is je kans, gakte de Grauwe Gans Waarschuwend zegt Kneu: niet gaan is pas sneu Dus het beste is gaan, gebied de trotse Knobbelzwaan En het is totaal zonder gevaar, kleppert juffrouw Ooievaar Dat is waar, beaamde de Scharrelaar (ja dit is ook een vogel, zoek maar op) Oké, deelnemen aan de cursus, dat is braaf, kraste de wijze Raaf Zullen we het nou, hier maar bij laten, begon de Hemelgeit te blaten (Watersnip) Goed, maar toch nog even, tot slot gegroet, van de watervlugge Meerkoet Piet Hein Klip

Plantenwerkgroep NWH geeft determineercursus Wilt u graag de naam van een plant weten, maar weet u niet waar u moet begin-nen wanneer u de flora openslaat? Dan is wellicht de plantendetermineercursus iets voor u. Afgelopen winter heeft de plantenwerkgroep zich voorbereid om het komende seizoen een plantencursus te kunnen geven. Het is een basiscursus waar u in vijf avonden inzicht krijgt in de opbouw van het plantenrijk, veel gebruikte termen bij het determineren en de plantenfamilies. Ook zullen de verschillende soorten flora’s ter inzage liggen en besproken worden. Er bestaat een veelvoud aan soorten plantengidsen, van eenvoudig tot weten-schappelijk niveau. Het is van belang de gids te gebruiken die aansluit bij de aanwezige kennis. U krijgt tijdens de cursus een handig naslagwerk uitgereikt. Naast de theorielessen, waar we met echt plantenmateriaal zullen werken (als de natuur dat toelaat tenminste), willen we ook met de deelnemers naar buiten toe. De cursus wordt door de leden van de plantenwerkgroep gegeven in De Klincke in Steenwijk. De volgende theorie-avonden zijn gepland: op de woensdagen 6, 13, 20 april en 11 en 18 mei. De data van de excursies worden tijdens de cursus bekend gemaakt. Om de kosten te dekken vragen wij een bijdrage van € 15,-. Omdat dit voor ons nieuw is richten we ons eerst op de leden van de Noordwest-hoek en het IVN. We rekenen er op, dat voldoende mensen in beide verenigingen deze cursus willen volgen. Wanneer dit slaagt willen we in een ander jaar de cursus ook aanbieden aan mensen buiten de verenigingen. Als u wilt meedoen, wilt u zich dan vóór 1 februari 2011 opgeven bij de coördinator van de plantenwerkgroep, Annette Bos, [email protected], tel 0561-688581.

Fietsend door de Tjongervallei Verslag Ledendag op zaterdag 2 oktober 2010 door Henk Mulder. Het was een leuke, leerzame en lekkere dag! En het was gelukkig goed fietsweer: geen spatje regen en zelfs nog een waterig zonnetje! Om 14 uur kwamen de eerste deelnemers (van de in totaal 27) binnen bij de RietNymf, het Life & Nature Centrum van Auke Kuiper en Ingrid Jansen aan de Grindweg in Munnekeburen. Na een korte inleiding door Auke en een kopje koffie of thee met iets lekkers stappen we rond 14.30 uur op de fiets. We rijden door de Rottige Meenthe via de Scheenesluis en de Oldelamerbrug naar het Brandemeer, vervolgens via het voet- en fietspontje over de Tjonger en langs de Helomavaart naar Echtenerbrug en tenslotte via Langelille, door de Grote Veenpolder weer naar het beginpunt. Langs de Scheene fietsen betekent niet alleen genieten van de natuur en van cultuurhistorisch erfgoed, maar ook van hedendaagse kunstobjecten! Een hoogtepunt is altijd weer de aankomst bij de Oude Sluis, het voormalige café De Leste Stuver en de pas gerestaureerde molen De Rietvink. Bij de Oldelamerbrug gekomen wijst Auke erop, dat de hier gelegen ecologische verbindingszone tussen de Rottige Meenthe en het natuurgebied De Brandemeer wel erg smal is. Een eind verder staan we in De Brandemeer zelf. We zien (en horen!) er onder meer smienten, meerkoeten in een koppel (ja, de winter komt eraan!), overzomerende grauwe ganzen en nijlgansen. Auke vertelt over de flora en fauna en de ontstaansgeschiedenis van De Brandemeer. Dan rijden we door naar het veer over de Tjonger. Onder veel gelach en met vereende krachten bereiken we in twee groepen de overkant.

Ons volgende afstappunt ziet uit op de veenpolder ten noorden van de Tjonger, richting Tjeukemeer. Hier heeft Staatsbosbeheer gronden aangekocht met als doel om de weidevogelstand te verbeteren door extensief graslandbeheer. Er ontstaat de nodige discussie over de stelling van Auke, dat niet zozeer de vos, maar vooral het intensieve gebruik van het weidegebied de vogelstand bedreigt. Auke vertelt dat het markeren van nesten om ze te beschermen tegen maaien vaak ook de kraaien opvalt. Die weten op die manier makkelijk hun prooi te vinden. Voorbij Echtenerbrug komen we bij de aan de Tjonger gelegen prachtige stek van Collete de Haas en Jim. Voor veel deelnemers komt deze stop op het juiste moment om even te kunnen uitpuffen! Vooral ook voor Leo, die tobt met een gebroken fietsstuur. Collete en Jim wonen er “met een grote W”, midden in de natuur, aan het water! Jim is er bezig de laatste hand te leggen aan een zeegaand zeiljacht. In de laatste etappe komen we door de Grote Veenpolder. Op de brug over een grote watergang vertelt Auke over de nieuwe vogelvriendelijk manier waarop het waterschap deze watergangen beheert. Door selectief maai- en schoonmaakbeleid (volgens de beheercode van de Flora- en Faunawet) blijft er veel meer broedgelegenheid beschikbaar en wordt veel beter dan vroeger voorkomen er nesten verloren gaan. Het nieuwe beleid levert goede resultaten op: ondermeer de kuifeenden varen er wel bij. Om ongeveer 17 uur zijn we terug bij de RietNymf. Tijd om verder bij te praten onder het genot van een glaasje en een werkelijk geweldig buffet uit de biologische keuken van Lucky Lunch uit Munnekeburen.

Leden onder de loep (7) Gids Tjeerd van der Meer: opgegroeid met vogels Bij Tjeerd in de tuin is het een drukte van belang. Door het raam zie ik een groepje mussen, vinken en tientallen Turkse Tortels. Ze doen zich te goed aan heerlijke vetbollen en suikerpinda’s, die Tjeerd overal heeft opgehangen. Het is winter in Holland. Als het aan hem ligt, zullen de vogels niet bekommeren. Vogels: het is zijn leven. Deze keer een gesprek met Tjeerd van der Meer, voor menigeen een oude bekende. Geboren in Surhuisterveen, een dorp, gelegen in het grensgebied van de provincies Friesland en Groningen. Hij groeit er op temidden van de natuur. Samen met zijn vader zoekt Tjeerd daar in de uitgestrekte grazige weiden naar zijn eerste kievitsei en scharrelt zorgeloos rond bij het moerasgebied, genaamd “De Mieden”. Zo krijgt Tjeerd al jong oog voor de prachtige natuur en wordt vogels spotten zijn grote passie. Maar er is gelukkig ook nog tijd voor iets anders! Tjeerd heeft een zus. Zij werkt in Assen in de gehandicaptenzorg. Een van haar collega’s heet Gerry. Op een dag neemt ze Gerry mee naar huis en dat is Tjeerd niet ontgaan. Ze krijgen vriendschap en uiteindelijk stappen ze in het huwelijksbootje. Gerry komt oorspronkelijk uit Enschede. Samen krijgen ze twee zoons. Tjeerd is nog maar net terug van een klusje bij een van de kinderen in Leek. Daar zal binnenkort het tweede kindje geboren worden, waar ze samen naar uit zien. Als opa en oma krijg je er weer een nieuw takenpakket bij! Tjeerd heeft voor zijn gepensioneerde leeftijd bij defensie gewerkt als bouwkun-dige, onder andere in Leeuwarden en later in Havelte. In 1980 zijn ze naar Steenwijk verhuisd, waar ze drie keer van woning veranderen. Ze wonen nu aan een doodlopende weg aan de rand van het stadje. Heel rustig maar toch met alle voorzieningen binnen hand-bereik. Daar hebben Gerry en Tjeerd al de nodige hand- en spandiensten verricht. Op zondag zorgen ze ervoor, dat de bewoners gehaald en gebracht worden voor de kerkdienst. Ze maken deel uit van een grote groep vrijwilligers, die onmisbaar zijn geworden. IVN cursus Natuurgids Samen duiken we verder in

het grijze verleden. Tjeerd herinnert zich, dat hij al vanaf 1983 lid werd van Natuurvereniging “De Noordwesthoek”. Hoe kwam hij bij het IVN terecht? Hij las in een advertentie, waarin gidsen werden gevraagd door de “Vrienden van de Weerribben”, de voorloper van ons IVN. In 1990 heeft hij toen de cursus voor natuurgids gevolgd, samen met ongeveer dertig belangstellenden. Hans Schiphorst en Robert Robertus waren de docenten. In 1992 behaalde Tjeerd het diploma. Er ontstond wat commotie over de waarde van het diploma buiten de Weerribben. De inhoud wordt geaccepteerd, mits er nog een werkstuk bijkomt in de vorm van een expositie. Het onderwerp wordt “De ringslang”. De “Vrienden” steken de koppen bij elkaar en er wordt een nieuwe afdeling van het IVN geboren! In 1993 mag Tjeerd zich dan ook IVN-natuurgids noemen en gidsen in de Weerribben en ook daarbuiten. Hij denkt er glimlachend aan terug. De cursus is in de begintijd meer gericht op de theorie en dat heeft gevolgen. Veel deelnemers zien af van hun voornemen, om hun kennis in praktijk te brengen. Ook Tjeerd heef het ondervonden. Later worden de praktijklessen een belangrijk onderdeel van de natuurcursus. Je gaat dan lekker met je medecursisten, die als proefkonijn dienen, het veld in en het woord is aan jou! Verder is Tjeerd omstreeks 2000 nog twee jaar voorzitter is geweest van het IVN NW Overijssel, hij vaart op de excursieboten voor Natuurmonumenten in de Wieden, is actief voor de Vogelbescherming, met name de weidevogels, is Wetlandwacht, geeft dialezingen met o.a. een serie genaamd “Natuurlijk de Kop van Overijssel”, en hij toont vogelseries. Hij bereidt zich nu voor op zijn tiende vogelcursus voor beginners, samen met Johan Hartemink. Nog even over de weidevogelbescherming. Tjeerd: “er wordt van alles bedacht, maar het heeft niet het gewenste effect. We zitten nu eenmaal met vossen en roofvogels. Die stokjes om nesten: de kraaien doen er hun voordeel mee. Dat injecteren met mest: het is natuurlijk niet best, zo’n voedingsbodem voor vogels! We moeten er niet te veel geld in gaan steken, maar ons aanpassen. Er komen weer andere vogels voor terug, zoals de blauwborst en de grote zilverreiger. We kunnen de natuur niet naar onze hand zetten. Varen met de koningin Tjeerd, heb je nog een leuke anekdote te melden? Jawel! Meteen begint Tjeerd te vertellen over die bewuste morgen, dat Tjallien hem benadert voor een rondleiding per boot. Hij vergeet het zijn leven niet! Het is op die bewuste zaterdag de dertiende mei in 2000. Tjallien heeft uitgelegd, dat het om een gezelschap van zes dames gaat, die met twee fluisterboten een rondleiding met een gids willen. Of hij asjeblieft komt, want andere gidsen zijn niet beschikbaar. Nou, dat wil hij wel doen. Hij rijdt naar Ossenzijl en loopt het bezoekerscentrum binnen. Daar zit Thiemen Vaartjes achter de balie. Of hij al een groepje dames heeft gezien. Nee, Thiemen weet nergens van. Ineens komt er een vrouw aanlopen, die hem vraagt mee te komen. Daar vertelt ze hem, dat hij met de koningin zal gaan varen. Ik dacht, dat het een grapje was, maar nee ze meende het serieus. Nou, dat is even slikken. Die dame zal de andere boot besturen en dat geeft wel de nodige afleiding op de te

varen route. Onderweg naar de bootjes komen er van links en rechts mannen aanlopen. Of hij er bezwaar tegen heeft, dat ze met een eigen sloepje meevaren. Ja, achteraf natuurlijk rechercheurs! De koningin is gewoon de koningin. Ze had een petje op om haar gezicht te beschermen en vrijetijdskleding. Ik herkende haar meteen. Ze is belangstellend naar de directe omgeving en is op de hoogte van het feit, dat Staatsbosbeheer in de jaren ‘70 wat onenigheid had met de plaatselijke bevolking. Ze vraagt hoe het ermee gesteld was. Als Tjeerd bij het witte bruggetje aan wal wil om de dames even op het moerasmatras te laten springen, komt er een rechercheur tussenbeide. Hij vind het niet zo nodig, maar uiteindelijk mochten ze toch gaan. Al met al is het een leuke morgen geworden. En later hoor je dan op het nieuws, dat er in Enschede een enorme brand woedt, en dan zie je de Koningin, de zondag daarop, weer in een heel andere hoedanigheid, als ze de het rampgebied bezoekt. Tjeerd, wat zou je nog us willen? Het antwoord laat niet lang op zich wachten: We zijn op uitnodiging van vrienden van mijn zwager een keer naar Noorwegen geweest. Het was tweeduizend kilometer rijden, helemaal naar de Noordfjord! Wat een schitterend land. Daar zou ik nog wel eens heen willen. Australië en Nieuw Zeeland lijkt me ook wel wat. Maar ja, je wordt ouder en Gerry loopt wat moeilijk, en ik zie ook tegen die verre ritten op. We hebben een seizoenplaats in Ansen voor de caravan en daar ben je zo!

Nationale Ledendag, Indrukken van een introducé Door Evita Jager (24), Giethoorn; foto’s Sonja de Jong, IVN-NL. Toen mijn moeder, Rian Hoogma, mij vroeg of ik het misschien leuk vond om mee te gaan naar de IVN Ledendag op 20 november 2010, was mijn reactie eigenlijk gelijk positief. Ik was nog nooit mee geweest met zo’n dag en was erg benieuwd, wat er ging gebeuren. Eenmaal aangekomen op het terrein van het Mediapark in Hilversum liepen we naar Studio 22, waar normaal gesproken de opnames plaatsvinden van ‘Popstars’. De opnamestudio zag er bijzonder uit, vooral vanwege het atypische ‘publiek’ van deze dag. Bij de verkiezing van de meest humoristische foto, naar aanleiding van de wedstrijd ‘Humor in de Natuur’, werd duidelijk wat een speciaal effect een bepaalde omgeving en licht- en geluids-technieken hebben. Ook de mensen van 50 jaar en ouder, die in het zonnetje werden gezet vanwege hun inspanningen voor IVN afdelingen, kwamen goed in beeld. Het was bijna aandoenlijk om te horen dat ‘mensen van een bepaalde leeftijd niet veel hebben aan verwijzingen naar www.weetikwat.nl’, want inderdaad, sommige IVN-ers hebben nou eenmaal geen computer thuis en kunnen dus ook niet gebruik maken van deze moderne techniek. Dat beeld bleef me nog een tijd bij.

Jong en oud er bij betrekken Ja, ik kan me zeker indenken dat de IVN rekening moet houden met oudere leden, maar hoe zit het eigenlijk met de jongeren? Ondanks dat er veel initiatieven zijn om jongeren en jeugd meer te betrekken bij de natuur, lijkt het erop dat er maar weinig belangstelling voor is onder deze groep. Juist gebruik maken van digitale middelen zou kunnen bijdragen aan een meer actieve houding van jonge mensen. Het centrum van Beeld en Geluid, een soort combinatie van een attractiepark en een museum, zou als voorbeeld kunnen dienen. Er liepen daar duidelijk veel meer jongeren rond dan in het natuurgebied dat er vlakbij ligt. Ik denk dat juist een interactieve benadering interessant is om ervoor te zorgen dat kinderen en jongeren meer begrip voor en meer kennis van de natuur ontwikkelen. Het was trouwens grappig om te horen dat de meeste mensen om mij heen het centrum veel te lawaaierig en druk vonden. Dan de natuur, ja, daar is pas rust. Daar zit natuurlijk wat in. Wandelingen De wandeling die wij hadden uitgezocht ging door het Zanderij-gebied. Het was prachtig weer en daarom was het heerlijk wandelen en luisteren naar de enthousiaste gidsen. Ze vertelden ons interessante weetjes over het ontstaan van het gebied en de dieren en planten die er leven. Indrukwekkend was de natuurbrug, die de grootste ter wereld schijnt te zijn. Leuk om te weten dat de dieren er, al vanaf de dag dat de brug open ging, gretig gebruik van maken. Onder

andere vossen, dassen en reeën lopen regelmatig van de ene naar de andere kant. Mijn moeder was vooral onder de indruk van een verhaal van een meneer uit onze groep die vertelde dat hij kon zien dat er een jong vosje in het gebied leefde, omdat er een hoopje doorzichtig slijm op een steiger lag midden tussen het riet. Het vosje had kikkerdril gegeten en dat gaat natuurlijk niet goed. Zijn braaksel is dus het bewijs van de aanwezigheid van een vosje. Dit vosje zal zeker niet nog eens kikkerdril eten, dat is duidelijk. De organisatie van de IVN ledendag was uitstekend. Na de presentaties en toespraken in Studio 22 stonden er mensen klaar met lunchpakketjes, dat verliep allemaal vlot. Tussen de verschillende begin- en eindpunten van de wandelingen reden met enige regelmaat pendelbussen. Elke wandeling kwam uit bij de ‘infoschuur’, waar koffie en thee klaarstonden. Ook was er een tent ingericht met informatie over verschillende artikelen en onderwerpen over de natuur. ‘Recht op Natuur?’ Er was bijvoorbeeld een standje over ‘het recht op natuur’, dat betrekking had op een essentieel recht van kinderen om kennis van de natuur te vergaren en de natuur te verkennen. Het leek wel een soort verplichting tot meedoen met scouting of zoiets dergelijks. De organisaties die achter dit initiatief zitten, het Natuurcollege en de International Union for the Conservation of Nature (IUCN) in Nederland, stellen onder meer dat het gebrek aan natuur onder meer ADHD en overgewicht bij kinderen veroorzaakt. Zelf zet ik vraagtekens bij een dergelijk initiatief, omdat er gestreefd wordt naar een verandering van het universele kinderrechtenverdrag en zoiets is niet gemakkelijk realiseerbaar. Ook denk ik dat het huidige verdrag al genoeg waarborgen heeft, bijvoorbeeld het recht op een gezonde leefomgeving. Ik begrijp wel dat het probleem van de jongere generatie is dat kinderen niet standaard opgroeien met de natuur. Maar een oplossing voor dit probleem zit naar mijn mening eerder in de hoek van overheden die verantwoordelijk zijn voor infrastructuur en bouw. Als er minder gebouwd wordt, zal er meer ruimte zijn voor natuur en dus zijn er meer mogelijkheden voor jongeren om de natuur te ontdekken. Helaas heb ik het idee dat dit kabinet hier geen boodschap aan heeft. Al met al was de IVN-ledendag een leuke gebeurtenis om mee te maken. De toegankelijkheid en de ligging maakten de wandelingen bijzonder en interessant. Het Gooigebied is zeker de moeite waard om eens te bezoeken. Ook als leek en jongere is het de ideale omgeving om meer te leren over de natuur, al is het maar om anderen te vertellen over de invloed van de voorlaatste IJstijd. Kortom, de IVN ledendag was een groot succes en hopelijk geldt dat ook voor de initiatieven voor meer betrokkenheid van jongeren, zodat we over 50 jaar weer een feestje kunnen vieren!

Natuurwerkdag: veel enthousiaste jongeren De tiende jaarlijkse Natuurwerkdag bracht zaterdag 75 enthousiaste werkers, waaronder IVN en KNNV-leden, naar de Woldberg om er een hele of halve dag de handen uit de mouwen te steken. Rond het moeras werd houtopslag verwijderd, om dichtgroeien tegen te gaan (foto), en op een heideveld werden de oude verhoutte struiken afgeplagd en afgevoerd om ruimte te maken voor jonge heideplanten. Er deden veel jongeren mee, waaronder verkenners uit Steenwijk en Wolvega, en kinderen van een personeelsexcursie uit Zwolle. Dick Bussink, die deze dag vanuit de gemeente Steenwijkerland organiseerde, vond het plezierig als de kinderen vragen stelden en hij kon uitleggen waarom ze takken lieten liggen en niet versnipperden: dat geeft de vogels een goede plek om te broeden. Hij vond de natuurwerkdag een goede gelegenheid om kinderen enthousiast te maken voor de natuur. In het hele land werkten ruim 12.000 personen op 370 locaties in de natuur, het grootste aantal vrijwilligers en locaties tot nu toe. Een goede zaak, want het Nederlandse landschap kan niet zonder de inzet van vrijwilligers. In onze regio werd ook hard gewerkt,in de Wieden, waar riet werd gemaaid en jonge bosopslag met de hand werd uitgestoken De Natuurwerkdag wordt jaarlijks georganiseerd door Landschapsbeheer Nederland i.s.m. Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en Scouting Nederland, met steun van IVN, NJN, KNNV en ANWB. De Postcodeloterij zorgt voor de centen.

Natuurbeleving, unieke ervaringen met vogels Opnieuw is een boek ver-schenen van Dick Woets, ditmaal uitgegeven door IVN Noordwest Overijssel. In dit boek staan de natuur-belevingen met vogels cen-traal en niet zozeer de statistieken. Dick Woets is een van de oprichters van de stichting “Vrienden van de Weerrib-ben”, de voorganger van onze IVN afdeling. Hij is een zeer deskundig vogelaar en schreef meer-dere boeken en artikelen over vogels en de Weerrib-ben. In het boek Natuurbeleving vormen vogels het hoofd-thema van de 20 verhalen, waarvan vele zich afspelen in de Weerribben en aangrenzende gebieden. Voorzien van vele fraaie foto’s en tekeningen is dit boek een absolute aanrader. IVN- leden kunnen dit boekbestellen voor € 12,40. De winkelwaarde is € 14,90. Bestelwijze: maak € 12,40 over op rekening 342784 t.n.v. IVN Noorwest Overijssel te Tuk. Daarna kunt u het boek ophalen bij: • J. Snoeyer, Bergsteinlaan 56, Tuk, tel. 0521-521222 • G. Teurlinckx, Nieuwe Gagels 9, Steenwijk, tel. 0521-513495 • L. Keur, Oudeweg 97, Ossenzijl, tel. 0561-477574 Ook zal het boek te koop zijn tijdens de Nieuwjaarsreceptie en de Algemene Ledenvergadering. Jaap Snoeyer

De waarheid over het Wild Zwijn Hij heeft slagtanden, een borstelige vacht en gespleten hoeven. Maar hoeveel weten we nu eigenlijk van het wild zwijn? Hoort deze wroeter thuis in Nederland of niet? Het eerste Nederlandse boek over Wilde Zwijnen belicht objectief de voors en tegens in de sterk gepolariseerde discussie. In het ‘Jaar van het Wild Zwijn’ brengt dit boek een helder beeld over de laatste stand van zaken rond onder meer afschotbeleid, landbouwschade en verkeersveiligheid. Kom je tijdens een boswandeling in Oost-Nederland geen wild zwijn tegen, dan in elk geval zijn wroetsporen wel. Ondanks een intensief afschotbeleid nemen aantallen en verspreiding van het wild zwijn snel toe. Maar hoeveel weten we nu eigen van dit dier, vroegen de auteurs van Wilde Zwijnen zich af. Horen deze wroeters wel of niet thuis in de Nederlandse natuur?

De discussie rond het wild zwijn is al jaren sterk gepolariseerd. Voorstanders benadrukken de rol van het wild zwijn in het ecosysteem en zijn culturele waarde. Tegenstanders wijzen op de landbouwschade, verkeersveiligheid en de overdracht van ziektes. Maar hoe groot zijn de risico’s van zwijnen nu werkelijk en hoe effectief is het afschotbeleid? Wilde zwijnen belicht objectief de positieve en negatieve kanten van de aanwezigheid van het wild zwijn. Dit rijk geïllustreerde boek verhaalt in begrijpelijke taal over thema’s als populatiedynamiek, ziekten en landbouw. De hoofdstukken zijn wetenschappelijk onderbouwd en worden afgewisseld met interviews met personen die een bijzondere relatie hebben met het wild zwijn, zoals een faunabeheerder, een zwijnenspotter en een jachtopziener. Wilde zwijnen, door Geert Groot Bruinderink en Jasja Dekker, ecologen bij de Zoogdiervereniging, KNNV Uitgeverij i.s.m. de Zoogdiervereniging, 112 pag, fullcolour, € 19,95, ISBN: 978 90 5011 328 1.

Kansenkaart Wilde Zwijnen in Nederland De Zoogdiervereniging, ARK Natuurontwikkeling en Alterra Wageningen UR hebben in november 2010 de kansenkaart ‘Wilde Zwijnen in Nederland’ gepre-senteerd. Uit het onderzoek naar geschikte leefgebieden blijkt dat in de toekomst in tientallen natuurgebieden in Zuid-, Midden- en Oost-Nederland plek zou kunnen zijn voor het wild zwijn. Jet jaar 2010 was door de Zoogdiervereniging uitgeroepen tot het Jaar van het Wild Zwijn, omdat het dier wel wat positieve aandacht kan gebruiken Volgens het huidige beleid mogen wilde zwijnen formeel alleen op de Veluwe en de Meinweg (Limburg) voorkomen, daarbuiten geldt het zogenaamde nulstand-beleid. Maar er zijn ondertussen al zwijnen gesignaleerd op diverse plaatsen buiten deze gebieden in

de provincies Gelderland, Limburg, Overijssel, Noord-Brabant en (zeer recent) Utrecht. Daarmee wordt het nulstandbeleid onhoudbaar. De Zoogdiervereniging vindt het ook ongewenst omdat wilde zwijnen van oudsher gewoon in Nederland thuishoren en op ecologisch vlak ook een meerwaarde hebben. Met de kansenkaart willen de Zoogdiervereniging en ARK de discussie rond wilde zwijnen openbreken. Waar ligt de toekomst van het wild zwijn in Nederland?

Vogelveren: isolatie tijdens de koude winter Tekst en foto’s: Tiny van der Meer Bron: Natuur Net Nieuws 12 / 2010 (www.bomenoverleven.nl)

Vogels zijn warmbloedig. Dat wil zeggen dat ze hun lichaamstemperatuur constant en onafhankelijk van de temperatuur van hun omgeving kunnen houden. Om zo weinig mogelijk warmte te verliezen hebben ze een uitstekend verenpak. Er zijn drie soorten veren: donsveertjes, dekveren en slagpennen. De donsveertjes houden de warmte vast. Ze zijn pluizig. De dekveren vormen 'de jas' van de vogel. Ze beschermen de donsveertjes en houden deze droog. De dekveren maken de vogel mooi glad van buiten. De slagpennen zitten in de staart en de vleugels. Je kunt goed zien dat de meeste vogels hun verenpak mooi opbollen als het koud is, zodat er een isolatielaag van lucht tussen de veren ontstaat. In de winter is dat niet alleen mooi meegenomen, maar ook bittere noodzaak. Een kwestie van overleven. Hoe kleiner de vogel is, hoe sneller hij zijn warmte verliest en des te meer hij 's winters zal moeten eten om te overleven. Er is heel wat brandstof nodig om zo'n lijfje 's winters op temperatuur (ongeveer 40 graden) te houden. Een kleine vogel moet iedere dag wel twee keer zoveel eten als hij zelf weegt! Waterafstotend maken Bij iedere vogel bestaat het verenkleed uit een groot aantal veren. Een huismus heeft ongeveer 1400 veren, een kleine eend 11.000 en een zwaan 25.000. Alle veren samen wegen meestal minder dan 10 procent van het lichaamsgewicht. Veren moeten goed worden verzorgd. Sommige vogels nemen een stofbad, waarschijnlijk om van lastige veerparasieten af te komen. Doordat een vogel bij het poetsen vet uit de stuitklier op de veren uitsmeert, worden die waterafstotend. Daardoor rollen druppels er gemakkelijk af en blijft hij droog, waardoor de isolerende werking intact blijft en ook de mogelijkheid om te vliegen. De ijsvogel duikt bij het jagen naar vis helemaal onder, grijpt een vis en komt weer boven, zonder nat geworden te zijn. De Jan van Gent kan zelfs prooien achterna zwemmen en toch weer op eigen kracht uit het water komen. Ook de visarend gaat dikwijls zowat helemaal onder en komt weer vliegend uit het water. Een imposant gezicht! Vliegen wordt in de eerste plaats mogelijk gemaakt door de zeer gespecialiseerde veren van het vliegapparaat: de vleugels voor de voortstuwing en het in de lucht blijven, en de staart voor besturing en afremmen. De veren geven de vogel ook een dusdanige vorm dat er tijdens het vliegen zo min mogelijk luchtweerstand optreedt.

In de rui voor nieuwe veren Veren hebben ook een enorme slijtvastheid en taaiheid, maar uiteindelijk zijn ze toch een keer versleten. Dan volgt de rui. Alle veren, of een deel ervan, worden volgens een vast plan vervangen, zonder dat het vliegvermogen ernstig wordt aangetast. Sommige vogels ruien zelfs twee keer per jaar, afhankelijk van de aard van het beestje. Eenden ruien alle vleugelpennen in een keer en verblijven gedurende die tijd op het water. Dat is veilig genoeg. Sommige vogels zien er na de rui heel anders uit. Ze dragen dan een winterkleed. Spreeuwen hebben een witgespikkeld winterkleed. In de loop van de tijd slijten de witte topjes van de veren er weer af. En in het voorjaar zijn ze al weer bijna zwart. Pronken met je veren In eerste instantie klinkt het misschien vreemd dat een opvallend gekleurd verenkleed leidt tot een hogere overlevingskans. Zo'n verenkleed trekt immers veel aandacht en kan daardoor sneller opgemerkt worden door een roofdier. Maar een mannetjespauw met een indrukwekkende staart of een felgekleurd roodborstje is aantrekkelijk voor het andere geslacht. De intensiteit van het verenkleed is voor wijfjes een belangrijk selectiecriterium bij het kiezen van een mannetje. Geen wonder dus dat roodborstjes hun rode lijfje zo opvallend naar voren steken als ze in het voorjaar hard zingen om indruk te maken op een wijfje! Op die manier lokken ze makkelijker een partner, hebben ze een grotere kans op jongen en geven ze uiteindelijk hun genetisch materiaal door aan hun nageslacht.

'Krabbelscheer' kan uitgroeien tot trilveen Tekst en foto’s Wout van der Slikke, FLORON. Artikel overgenomen van Natuurbericht 11 januari 2010 Natuurijs brengt je via onverwachte routes op de mooiste plekken. Sommige soorten lijken daar graag aan mee te werken. Krabbenscheer bijvoorbeeld. Die maakt ‘zijn’ sloot in de winter ‘vegetatievrij’. Nog niet sneeuwvrij helaas. Krabbenscheer (Stratio-tes aloides) is een echte ‘verlandingssoort’. Wie ooit in de zomer goed ontwikkelde delen van een laagveengebied heeft bezocht - bij voorbeeld in de Weerrib-ben of Nieuwkoopse plas-sen - zal het zich kunnen herinneren. Er zijn sloten waar geen doorkomen aan is van-wege de dichte begroeiing van deze stekelige waterplant. Als die plekken met rust worden gelaten zal er na verloop van jaren (onder de juiste omstandigheden) een trilveen kunnen ontstaan. De krabbenscheervegetatie vormt het raamwerk waarop oever- en landplanten stukje bij beetje de overhand krijgen. Langzaamaan ontstaat zo een dunne voedselarme bodemlaag op het water. Een bijzonder leefmilieu waar zeer zeldzame plant- en diersoorten kunnen voorkomen. Zolang de krabbenscheerplanten zich vrij kunnen bewegen doet zich echter elk jaar een opmerkelijke gebeurtenis voor. De planten die zomers aan het wateroppervlak drijven zoeken in de winter hun heil op de bodem van sloot of plas, om vervolgens pas weer in het voorjaar boven water te komen. Deze verticale pendeldienst wordt verzorgd door de lucht in de bladcellen van de nieuwe bladen. In het najaar sterven de bladen af en zinkt de plant naar de bodem. Op deze wijze ontwijkt hij de barre omstandigheden die zich – zoals nu – in de winter voor kunnen doen. Een bijkomend voordeel voor schaatsers:

waar zomers geen doorkomen aan leek, ontstaat zo in de winter een goed toegankelijke sloot. Er zijn exemplaren waar dit mooie principe lijkt te falen. De bodem is te ondiep of de plant zakt niet goed af. Er blijven wat puntige bladen boven het wateroppervlak aanwezig. Boven het ijsoppervlak nu, waar schaatsers langszoeven of rondkrabbelen. Geen Krabbenscheer, maar ‘Krabbelscheer’.

Overlevingstips voor vogels Vogelbescherming Nederland heeft een aantal tips opgesteld om de vogels de winter door te helpen. 1. Hang voedersilo’s op met vogelvoer. Strooi ook wat voer tussen de struiken, zodat schuwe vogels ook aan hun trekken komen. 2. Behalve pindaslingers en vetbollen, kunt u ook voer uit eigen keuken geven. Denk aan kaas (zonder de korsten), brood en fruit. Merels zijn bijvoorbeeld dol op rotte appels. 3. Geef water in een ondiepe schaal. Ververs het water dagelijks. Als het hard vriest kunt u het water vervangen door geschaafd ijs. 4. Hang een nestkast op. Kleine vogels, zoals de winterkoning, gebruiken dit als schuilplaats bij slecht weer. 5. Veeg afgevallen bladeren op een hoopje in de tuin, of onder de struiken. Ook dit is een prima schuilplaats en de vogels kunnen er scharrelen naar voedsel. 6. Voer dagelijks: bij voorkeur ’s ochtends vroeg of einde van de middag. 7. Voer kleine beetjes tegelijk, zodat het voedsel niet bederft. Op die manier komt er ook geen ongedierte op af. Voor meer informatie: www.vogelbescherming.nl/nl/tuinvogel/vogels_voeren

Heel veel jonge egels in de opvang Diverse egelopvangcentra in het land melden dat ze het nu extra druk hebben met de opvang van jonge egels. Jonge egels komen in een opvangcentrum terecht wanneer ze niet op tijd genoeg reserves hebben aangemaakt voor hun winterslaap, of verstoord worden tijdens het winterklaar maken van tuinen. Egelopvangcentra uit Warmenhuizen, Den Haag, Venlo, Ureterp en Rotterdam melden dat ze de laatste weken te maken hebben met een vloedgolf aan jonge egels. Het is elk jaar een drukke tijd voor de opvang maar volgens een aantal opvangcentra is het dit jaar veel drukker dan andere jaren. Egels krijgen tussen juni en oktober jongen. De laatste egeljongen die geboren worden moeten extra snel vet aankweken om klaar te zijn voor hun eerste winterslaap. Daarnaast moeten de moeders ook sneller op gewicht komen waardoor ze vaker hun nesten verlaten om voedsel te zoeken. De minder sterke jonge egels kunnen dan verzwakken en ziek worden Tips over hoe u uw tuin egelvriendelijk kunt inrichten vind u op de website www.jaarvandeegel.nl/TUIN/tabid/63/language/nl-NL/Default.aspx (Bron: Zoogdiervereniging)

Handtekeningenactie Natuurmonumenten tegen forse bezuiniging op natuur Natuurmonumenten, doorgaans niet zo’n club voor op de barricaden, is een handtekeningenactie gestart tegen de bezuinigingsplannen van het nieuwe kabinet. Het natuurbudget wordt met bijna 40% gekort, dit is een onevenredig grote bezuiniging. Ook worden in het regeerakkoord belangrijke natuurmaatregelen geschrapt, zoals de robuuste verbindingszones. Daarmee wordt 20 jaar succesvol beleid voor grote en aaneengesloten natuurgebieden in een klap stilgelegd; zo moesten de provincies het beleid voor de Ecologische Hoofdstructuur (het groene netwerk van aangesloten natuurgebieden) per direct staken. Voorstellen van Natuurmonumenten en tal van maatschappelijke groeperingen, van ANWB tot LTO, hoe te besparen op het natuurbeleid zonder de natuur wezenlijk in gevaar te brengen, zijn door het kabinet terzijde.geschoven. Voor informatie en een handtekening: www.natuurmonumenten.nl/actie.

Overijssel schort alle nieuwe aankopen natuur op Gedeputeerde Staten van Overijssel hebben eind 2010 besloten met onmiddellijke ingang alle grondaankopen voor de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) tot nader order op te schorten. Ze zien zich daartoe genoodzaakt, omdat het nieuwe kabinet onder meer de robuuste verbindingszones (die onderdeel zijn van de EHS) wil schrappen en fors bezuinigen op de EHS en het Investeringsbudget Landelijk Gebied. Ook de aankopen van nieuwe natuur zijn stopgezet, evenals alle aanvragen voor particulier en agrarisch natuurbeheer. Natuur en Milieu Overijssel en Natuurmonumenten zijn verbijsterd over de reactie van de provincie en noemen deze voorbarig. In ieder geval zal de provincie de lopende afspraken en gewekte verwachtingen moeten nakomen!

2 januari ‘Hart voor de Natuur’ dag tegen bezuinigingsplannen Het kabinet-Rutte wil meer dan 40 procent korten op de budgetten voor natuur en landschap, in totaal gaat het om ruim 300 miljoen per jaar. Bezuinigingen zijn in deze tijd nodig, maar afbraak is dat niet. De bezuinigingen betekenen dat er geen groen rond nieuwe woonwijken komt, dat boswachters en natuurgidsen verdwijnen en zal ertoe leiden dat veel bijzondere planten- en diersoorten niet langer in Nederland voorkomen. Er zal onvoldoende geld zijn om de gebieden mooi, veilig en schoon te houden. Bezoekersaantallen zullen bijvoorbeeld teruglopen met gevolgen voor ondernemers en de regionale economie. De natuur- en milieuorganisaties slaan de handen ineen voor de natuur en het landschap in Nederland. Onder de noemer Hart voor Natuur willen de organisaties aandacht vragen voor de consequenties van de buitenproportionele bezuinigingen van het kabinet op natuur en landschap. Volgens de natuur- en milieuorganisaties zijn de kabinetsplannen zo ingrijpend, dat de natuur en het landschap dat de Nederlanders zo koesteren nooit meer hetzelfde zullen zijn. Een brede coalitie, waar ook IVN, KNNV, Natuurmonumenten en de provinciale Landschappen deel uitmaken, wil gezamenlijk in het geweer komen tegen de natuurplannen van het kabinet. deel in deze coalitie. De komende tijd zal de coalitie geregeld aandacht vragen voor de natuur. Als thema is gekozen ‘Hart voor de natuur‘. Op 2 januari vindt de eerste ‘Hart voor natuur’ dag plaats. Op vele locaties verspreid door Nederland doen er natuurterreinen mee aan de actie Hart voor Natuur. De plaatselijke en regionale beherende organisaties trekken de activiteiten op elke locatie Op de razendsnel uit de grond gestampte website www.hartvoornatuur.nu kunt u meer informatie vinden en ook een kaart waarop alle activiteiten die plaats gaan vinden worden vermeld. Al onze leden zijn van harte uitgenodigd om op zondag(middag) 2 januari mee te doen aan deze actie door heerlijk te gaan wandelen in een schitterend natuurgebied. Op de website www.hartvoornatuur.nu .staan in onze omgeving de volgende mogelijkheden vermeld: • Hunnebedden in het Holtingerveld, Havelte, 12.30-15.30 uur, • Doldersummerveld, bezoekerscentrum Doldersum, 14-16 uur, • Bezoekerscentrum Appelscha, 12-15 uur, • Uitkijktoren ‘De Zeven’, Fochteloërveen, 12.30-15.30 uur, • Bezoekerscentrum Dwingelderveld, Ruinen, 10-17 uur, • Dwingeloo, Oriëntatiecentrum Spier, 12-15 uur • Museumpark Landgoed Oranjewoud (bij Heerenveen), 12-15 uur.

Excursies Vogelexcursie langs de Flevorand Herkansing op zaterdag 29 januari met Jeroen Bredenbeek Door een vervelend misverstand ging deze excursie helaas niet door, maar voor de liefhebbers is er een herkansing Langs de rand van de polders in het IJsselmeer liggen veel leuke natuurgebieden. Vooral voor vogels hebben ze veel te bieden. Daarom gaan we zaterdag 29 januari een flevorandexcursie houden. Allereerst gaan we naar de IJsselmonding en het Vossemeer. Dit relatief jonge dynamische natuurgebied is vanaf de Vossemeerdijk goed te bekijken. Het gaat om diverse zand- en baggereilanden, waarvan de laatste zo’n 5 jaar geleden zijn aangelegd. Ook liggen hier de “de poffertjes”, een natuurontwikkelingsproject van Rijkswaterstaat met klei-eilandjes. Door de directe invloed van het IJsselmeer is het een terrein met sterk wisselde waterstanden en daardoor zeer in trek bij watervogels en steltlopers. Maar vis- en zeearenden behoren tot veel geziene vogelsoorten. Hierna gaan we naar het Harderbroek. Dit is een van de oudere reservaten in Flevoland; het ligt net achter de polderdijk tegenover Harderwijk. Het is een uitgestrekt rietmoeras met veel open water. Recent heeft aan de westkant van het gebied een forse uitbreiding van het moeras plaatsgevonden. Het Harderbroek is vanaf de polderdijk goed te bekijken, maar ook het Veluwerandmeer. Hier zijn vooral duikeenden, meeuwen en zaagbekken te zien. Ter afsluiting, als er nog genoeg tijd is, gaan we naar de andere kant van de polder, naar de Oostvaardersplassen. Dit 6000 ha. grote natuurgebied is op een paar plaatsen goed te overzien. Behalve watervogels zijn hier ook veel roofvogels te zien, zoals kiekendief, zeearend en ruigpootbuizerd. Vertrek om 9 uur vanaf de parkeerplaats van schouwburg De Meenthe in Steenwijk, terug ong. 13 uur. Info: Jeroen Bredenbeek, tel. 06-50213096.

Kleine Rietganzen in Gaasterland 26 februari met Albert Steenbergen De Kleine Rietgans een vrij zeldzame wintergast uit Spitsbergen. Zuidwest Friesland is de belangrijkste overwinteringsplek in Nederland voor zo’n 12.000 tot 15.000 vogels. Wij gaan op zoek naar de kleine rietganzen, maar zullen natuurlijk ook de IJsselmeerkust bezoeken. Hier kunnen we grondel- en duikeenden, zwanen en meeuwensoorten waarnemen. Vooral de ondieptes en eilandjes zijn interessant. In het binnenland zitten grote groepen ganzen, o.a kol- en brandganzen. Met een beetje geluk zien we de eerste grutto’s en kemphanen, die dan terugkomen uit het zuiden. Vertrek om 9 uur vanaf de parkeerplaats van schouwburg De Meenthe in Steenwijk, terug ong. 13 uur. Info: Jeroen Bredenbeek, tel. 06-50213096.

IVN Vogelexcursie Lauwersmeer Zaterdag 19 maart met Albert Steenbergen Op zaterdag 19 maart gaan we weer een bezoek brengen aan het Lauwersmeergebied.

We zullen op deze tocht vogels zien die mogelijk al een beetje het voorjaar in hun bol hebben. Vanuit de auto en op de kijkplaatsen zullen we de vogels bekijken. We vertrekken om 8.30 uur vanaf de Meenthe in Steenwijk, waar we om 17.30 uur proberen terug te zijn. Vergeet niet om warme kleding, een verrekijker en proviand en drinken voor onderweg mee te nemen. Voor info: Albert Steenbergen, tel. 0521-513547.

Dassen in Staphorst 26 maart 2011 met Jeroen Bredenbeek We gaan op 26 maart in de boswachterij Staphorst op excursie om een paar dassenburchten te bekijken. De dassen in deze boswachterij zijn in de zestiger jaren uitgezet en hebben zich van hieruit verspreid in het Reestdal en grote delen van Drente. In deze maand zijn de dassen weer actief, nadat ze in de winter vooral onder de grond bleven. Bij de burchten zijn dan onder andere graafactiviteiten en latrines te vinden. Maar we kijken natuurlijk ook naar vogels in de boswachterij. Vertrek om 9 vanaf de parkeerplaats van de schouwburg Meenthe in Steenwijk, terug ong. 13 uur. Voor inlichtingen: Jeroen Bredenbeek, tel. 06-50213096.

Natuurontwikkelingsproject “De Vledder Aa” 9 april 2011 met een gids van Natuurmonumenten Onder leiding van een gids van Natuurmonumenten bezoeken wij het natuurontwikkelingsproject “De Vledder Aa” . In een deel van het Doldersummer veld is de natuurlijke loop van het riviertje weer teruggebracht en er zijn drassige laagtes aangelegd. Ook zijn er sloten gedempt en stuwen geplaatst om een hoger waterpeil te krijgen. De open delen worden beweid met koeien en schapen en is er een ruig landschap ontstaan. De gids zal ons vertellen over de inrichtingsmaatregelen, het beheer en de resultaten. En natuurlijk kijken we ook naar de planten en vogels die zich in de nieuwe natuur hebben gevestigd. Vertrek om 9.00 vanaf de parkeerplaats van schouwburg De Meenthe in Steenwijk, terug ong. 13 uur. Inlichtingen: Jeroen Bredenbeek, tel. 06-50213096.

Lezingen Werken met bijen Maandag 21 maart, door Jochem Brandsma De manier waarop bijen met elkaar samenwerken is heel bijzonder; ik merk dat het veel mensen fascineert. Mijn interesse is de harmonie die je probeert te vinden met de natuur. In 1985 was ik de trotse eigenaar van een bijenvolk. Het volkje had een mooi plekje bij ons achter in de tuin. Uren kon ik naar de nijvere in en uit vliegende bijen kijken. Pas na twee jaar oogstte ik mijn eerste eigen honing en kwam ik er langzaam achter dat honingoogst niet vanzelfsprekend was. Pas na jaren kreeg ik het imkeren een beetje onder de knie. Tot 2002 was ik hobbyimker met gemiddeld zo'n 20 volken. Door afname van de biodiversiteit, nieuwe bijenziekten, toename van het landbouwgif, enz, enz, valt het wereldwijd niet mee om op een normale manier bijen in leven te houden, zoals het voor ca.1980 altijd ging. Veel imkers stoppen ermee. De vraag naar bijenvolken door fruittelers en zaadbedrijven neemt mede hierdoor enorm toe. Dat is dan ook de reden waarom ik beroepsmatig met bijen bezig ben. Mijn bijenkasten staan niet alleen bij huis en in de natuurgebieden zoals de Weerribben en de Havelterheide, maar ook in kassen en op fruitpercelen in de NOP. Maandag 21 maart zal ik het reilen en zeilen van een imkerij en het leven van deze insecten verder met u doornemen. Tot dan. Jochem Brandsma van imkerij "De Zwerm" . De lezing vindt plaats in De Klincke, Kerkstraat 16 in Steenwijk, aanvang 20 uur. De toegang is gratis (vrijwillige bijdrage).

Adressen Bestuur Voorzitter en contactpersoon Natuurgroep Vogels en JeugdNatuurClub Wilfred Ouwerkerk, Stellingenweg 81, 8474 EA Oldeholtpade, tel. 0561-68 85 81, e-mail: [email protected] Secretaris en contactpersoon voor Natuurkoffers voor ouderen en voor PR Gerry Teurlinckx, Nieuwe Gagels 9.8332 KA Steenwijk, tel. 0521-51 34 95, e mail: [email protected] Penningmeester en contactpersoon Gidsen-coördinatie en Redactie Jaap Snoeyer, Bergsteinlaan 56, 8334 MP Tuk, tel. 0521-52 12 22, e-mail: [email protected] Bestuurslid en contactpersoon cursuscoördinatie Piet Hein Klip, De Spitzen 2, 8334 NJ Tuk, tel. 0521-51 37 66, e-mail: [email protected] Bestuurslid en contactpersoon Natuurgroep Planten Lucille Keur, Oudeweg 97, 8376 HS Ossenzijl, tel. 0561-47 75 74, e-mail: [email protected]

Coördinatoren Excursies Adrie Janne Westerneng, Schoolstraat 27, 8371 WJ Scheerwolde, tel. 0521-370456 of 06 17 71 51 79, e-mail: [email protected] Cursussen Vacature Milieu Henk Plat, Zieltjes 32, 8375 CN Oldemarkt, tel. 0561-452117, e-mail: [email protected] Planten Waarnemend: Piet Hein Klip, adres zie boven. Vogels Albert Steenbergen, Koningsland 26, 8331 XH Steenwijk, tel.0521-5l3547, e-mail: [email protected] Public Relations en Website Loek Teurlinckx, Nieuwe Gagels 9, 8332 KA Steenwijk, tel. 0521-513495, e-mail: [email protected] Jeugdnatuurclub ‘De Weerribben’ Paula Stuart, Hoofdstraat West 75, 8391AM Noordwolde, tel. 06 30539356, e-mail: [email protected] Redactie adres Floor Poot, Stroomdal 56, 8332 KJ Steenwijk, tel. 0521-519153, e-mail: [email protected] Bankrekeningnummer 342784 t.n.v. IVN. Noordwest Overijssel, Tuk.

Agenda 20 nov t/m 28 aug 2011, De grote spinnententoonstelling, Natuurmuseum Fryslân, Schoenmakersperk 2, 8911 EM Leeuwarden, tel. 058-2332244, zie [email protected] Zo 2 jan ‘Hartvoor de Natuur’dag, tegen bezuinigingen, zie blz. 21. Di 11 jan 19.30 u, Geologiewerkgroep, Constantijnzaal De Meenthe, lezing door de heer G. Holtrop over barnsteen. Wo 19 jan Start van de Vogelcursus, zie blz. 2. 22-23 januari Nationale Tuinvolgeltelling, zie www.tuinvogeltelling.nl/ Za 29 jan NWH vogelexcursie langs de Flevorand, zie blz. 22. Za 12 febr Landelijke Steenuilendag te Rhenen, zie www.steenuil.nl/. Di 15 feb 19.30 u, Geologiewerkgroep, Constantijnzaal De Meenthe, lezing door Ernst Kleis over zijn geologische reis door Zweden. Ma 21 feb Jaarvergadering De Noordwesthoek, De Klincke, Steenwijk. Za 26 feb 2011 Opbouw paddenbeveiliging. Info: Ton Bode. Za 26 feb NWH excursie Kleine rietganzen in Gaasterland, zie blz. 22. Di 8 mrt 19.30 u, Geologiewerkgroep, Constantijnzaal De Meenthe, lezing door Piet Timmerman over Zuid-Afrika, China en het Noorse eiland Leka. 14 - 19 maart Natuurlijk schoon, landelijke zwerfafvalactie. Zie www.nederlandschoon.nl Za 19 mrt IVN Vogelexcursie naar het Lauwersmeer, zie blz. 23. Ma 21mrt NWH lezing Werken met bijen door Jochem Brandsma, zie blz. 24. Za 26 mrt NWH excursie Dassen in Staphorst, zie blz. 23 Wo 6 april Start Plantendetermineercursus, zie blz. 3. Za 9 april Natuurontwikkelingsproject ‘De Vledder Aa’, zie blz. 24. Di 12 april 19.30 u, Geologiewerkgroep, Constantijnzaal De Meenthe, vervolg lezing door Ernst Kleis over zijn geologische reis door Zweden. 14-16 mei 2011 IVN weekeinde naar Schiermonnikoog

Attentie! * De verzamelplaatsen voor excursies zijn bedoeld om samen zoveel mogelijk te carpoolen. * Carpool dient onderling geregeld te worden. * Wanneer u geen eigen vervoer hebt, informeer dan vooraf of u met iemand kunt meerijden. * De bestuurder kan een vergoeding van € 0,05 per kilometer van de meerijder vragen. * De excursieleider is aanwezig op de verzamelplaats van de excursie, maar niet op de carpoolplaatsen.