Collectieve energie Lerend netwerk duurzame wijken klankbordgroep 6 Vlaams Administratief Centrum, Leuven 3 december 2014 Dirk Knapen
Voorstelling Rol van gemeenten Lokale duurzame energievoorziening
1
Dirk Knapen -
°1960
-
Opleiding productontwikkeling
-
Afstudeerproject 1985 “Gescheiden bewaren en ophalen van huishoudelijk afval”
-
Actief rond energie en klimaat sinds 1994
-
Stage Nordic Folkecenter for Renewable Energy 1997
-
Organisatie studiereizen Denemarken 1997 en 1999 en nu opnieuw
-
Ecopower begeleiding aanloop bouw eerste molens Eeklo
-
Bond Beter Leefmilieu energie en klimaat
-
Sociale aspecten sinds infosessies vrijmaking energiemarkt en opvolging werkgroep Energie en Armoede Samenlevingsopbouw
-
Dubolimburg energetische renovatie in oude stedelijke buurten
-
REScoop.be en REScoop202020
REScoop REScoop.be, Federatie van groepen en coöperaties van burgers voor hernieuwbare energie “A cooperative is an autonomous association of persons united voluntarily to meet their common economic, social, and cultural needs and aspirations through a jointly owned and democratically-controlled enterprise.” REScoop.eu - Europese federatie met partners van het Europees REScoop 20-20-20 project - Inventaris van REScoops, business en financieringsmodellen - Opbouw van dienstverlening aan leden: lobbying, financiering, energieleverancier, balancing WISE, opbouw van matschappelijk draagvlak voor windenergie SEYN, sustainable energy youth network
2
Ernstige groeipijnen voor de wereld Ecologische ontwrichting
Culturele wrijvingen
Onfaire verdeling
Earth Overshoot Day 2014 op 19 augustus Groeien uit de crisis zonder anderen of het leefmilieu te schaden, nu of in de toekomt, hier of elders is niet langer mogelijk tenzij … gebaseerd op de enige externe bron die we hebben … de ZON Ecologische voeding, hernieuwbare energie, materialen die we kunnen laten groeien Die vormen gedurende hun levensduur tegelijk sinks voor CO2
Le Chênelet
Bron: www.chenelet.org
3
Gemene en publieke goederen Gemene goederen - van nature gratis (land, stranden, bossen, zon, wind, water, zee, rivieren,…) - vrij toegankelijk voor iedereen - geen wettelijke eigenaars Publieke goederen - betaald door belastingbetalers en consumenten - publieke diensten (wegen, spoorwegen, luchthavens, havens, drinkwaterverdeling, telecommunicatie en elektriciteitsnetten, hoogspanningsleidingen, publieke gebouwen, scholen, hospitalen,…) - collectief bezit van burgers Geen van beide zou geprivatiseerd mogen worden
Burgers leggen er claims op
REScoop.be Federatie van groepen en coöperaties van burgers voor hernieuwbare energie Coöperaties als derde weg tussen -
zuiver privé en zuiver publiek
-
grootschalig en individueel
-
1% rendement op spaarboekjes en ROIs van 30 tot 50%
Waarden oogsten ten bate van lokale gemeenschappen -
veerkracht, zelfvoorziening, lokale jobs in energiebesparing en hernieuwbare energie, bevoorradingszekerheid, prijsstabiliteit, energie autonomie, gezonder leefmilieu,…
-
100% duurzame energie > 200 €/inwoner per maand
-
partners met gezamenlijk lange termijn belang : burgers, lokale bedrijven, verenigingen, gemeente, externe spelers (hotelketen,…)
4
REScoops 7 internationale coöperatieve principes -
vrijwillig en open lidmaatschap
-
democratische controle door de leden
-
economische participatie door de leden
-
autonomie en onafhankelijkheid
-
onderwijs, vorming en informatieverstrekking
-
coöperatie tussen coöperaties
-
aandacht voor de gemeenschap
www.ica.coop/coop/principles.html
Burgers in actie
5
Burgers nemen initiatief Burgers zullen de energietransitie betalen als : - consument - belastingbetaler - spaarder Ze kunnen de energievoorziening ook zelf oppakken Hernieuwbare Energiecoöperaties (REScoops) zijn de ideale ondernemingsvorm voor burgers om -
samen te investeren samen efficiënter te gebruiken productie zelf in handen te nemen opbrengst in de eigen gemeenschap te houden
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=7rU17Nm4GBM#!
Munkesøgård
6
Burgers als partners Voor huisvestingsmaatschappijen, netbeheerders, gemeenten,…
Voorstelling Rol van gemeenten Lokale duurzame energievoorziening
7
De gemeente als voorbeeld Eigen gebouwen en voertuigen -
drastische energiebesparing in gebouwen
-
zachte vervoermiddelen te voet, fiets, openbaar vervoer, collectief, autodelen,…
-
aankoop groene stroom
-
mini- en micro-wkk
-
zonne-installaties
-
biobrandstoffen
De gemeente als organisator Bewoners, bedrijven en organisaties op het grondgebied in een duurzame richting sturen -
ruimtelijke ordening: bouwdichtheid, gevelisolatie, zonnewinsten
-
ruimte voor wind of andere hernieuwbare energie
-
inplannen warmtenetten
8
De gemeente als organisator Bewoners, bedrijven en organisaties op het grondgebied in een duurzame richting sturen -
duurzame organisatie afvalafhaling- en verwerking, energieverdeling en waterbeheer -
vergisten -
vermijden geurhinder composteerinstallaties
-
valoriseren van veel groter aandeel organische afvalstromen
-
biogas in aardgasnet/voertuigen (ophaalwagens, bussen, auto’s,…)
De gemeente als organisator Bewoners, bedrijven en organisaties op het grondgebied in een duurzame richting sturen -
aanleggen van rietwaterzuivering, aanplanten van houtwallen (erosiebestrijding), aanplanten van energieplanten (evtl. bodemsanering)
9
Solhuset,Hvidovre
De gemeente als facilitator Bewoners en bedrijven op het grondgebied in een duurzame richting sturen -
informatie en communicatie: opzetten van informatiesessies, studiebezoeken
-
subsidieregelingen voor
-
-
-
particulieren, sociaal zwakken in het bijzonder
-
bedrijven
-
verenigingen
concept -
bijna nul energie gebouwen EPBD minimum aandeel HE ook via lokale coöperatie > netbeheerder
-
energetische renovatie
-
mobiliteitsaanbod
samenbrengen van partners (korte termijn financieel – lange termijn gemeenschap)
10
Tübingen Südstadt
De gemeente als katalysator Stimuleren, plannen, begeleiden collectieve projecten -
burgers, bedrijven en verenigingen betrekken via openbare aanbesteding
-
WKK en wijkverwarming (Gent, Roeselare, Antwerpen)
-
collectieve zonne-installaties
-
windprojecten (Eeklo)
-
biogascentrales (Brecht, Lier (ex), Antwerpen)
-
productie en gebruik biobrandstoffen
11
De gemeente als aanbieder Aanbod aan bevolking, bedrijven en organisaties -
ter beschikking stellen van zalen
-
aanbod van daken van publieke gebouwen
-
laadpalen elektrische voertuigen
-
biogas in het aardgasnet (virtuele centrale)
-
biogas voor voertuigen
Voorstelling Rol van de gemeente Lokale duurzame energievoorziening
12
Duurzame energievoorziening Energieprioriteiten volgens ecologische impact -
energiebesparing en rationeel energiegebruik (30% zie later)
-
zon -
passief: daglicht en warmte
-
actief: fotovoltaïsch (PV) en thermisch
-
wind, kleine waterkracht, geothermie, (golfslag, getijde,…)
-
biomassa (ladder van Lansink) -
afval
-
(energie)gewassen
-
fossiel
-
nucleair
Potentieel energiebesparing
13
Potentieel energiebesparing Totaal energieverbruik België 2012 op basis van 58.000 kWh/persoon.jaar Bij Europees gemiddelde van 38.000 kWh/persoon.jaar Per eenheid BNP België Europees gemiddelde Duitsland Denemarken
1,53 kWh/€ 1,19 kWh/€ 1,15 kWh/€ 0,98 kWh/€
Kost bij 58.000 kWh/persoon.jaar Kost bij 38.000 kWh/persoon.jaar Verschil
2000 2012
650 TWh 425 TWh
25,536 miljard € 16,731 miljard € 8,805 miljard €
689 TWh 650 TWh
Verschil
8,606 miljard € 25,536 miljard € 16,930 miljard €
Vorselaar SHM De Zonnige Kempen, Schransstraat, Vorselaar Energiebesparende maatregelen - isolatie - aluminium ramen met thermische onderbreking - dubbel glas - inpakken balkons - collectieve ↔ individuele verwarming - zonnecollectoren 25m² dekking 40% - ventilatie met warmterecuperatie - buitentrap en lift toegevoegd
14
Vorselaar Warmtebehoefte - voor 25 liter/m²jaar (250 kWh) verwarming 21 liter/m²jaar (210 kWh) warm water 4 liter/m²jaar (40 kWh) - na 8 liter/m²jaar (80kWh) verwarming 5,5 liter/m²jaar (55 kWh) warm water 2,5 liter/m²jaar (25 kWh) Besparing - meer dan 70 % primaire energie - 207 ton CO2/jaar Financiële evaluatie totale investering per appartement 22.140 € total subsidiebedrag van verschillende bronnen 16.6% koude huur verhoogd van 185 € voor renovatie tot 260 € na renovatie verschil brandstofkost 66 € (70 m², standaardleverancier 2012)
Kerkrade Woningcorporatie Hestia, Kerkrade-West, Zuid-Limburg, Nederland -
144 bestaande rijwoningen renovatie tot passiefhuisstandaard renovatie in 8 dagen terwijl bewoners in hun woningen blijven prefabmodules Machiels Buiding Solutions Beringen
15
Albertslund Albertslund, Denemarken -
prefabisolatiepanelen geïntegreerde energiemodule Velux Solar Prism
Ludwigshafen Brunckwijk, Ludwigshafen, Duitsland Energiebesparende maatregelen -
-
Isolatie van dak en kelderplafonds Gecontroleerde ventilatie met 85% warmterecuperatie Moderne drievoudige beglazing u 0.8 Efficiënte warmte en elektriciteitsproductie met een brandstofcel Comfortabele interieurs door toepassing van een warmte-absorberende bepleistering (PCM Phase Change Materials) Beperking van koudebruggen Optimalisatie van de luchtdichting
Energieverbruik -
Voor 25 liter/m²jaar (250 kWh) Na 3 liter/m²jaar (30kWh)
16
Linz Makartstrasse, Linz, Oostenrijk Energiebesparende maatregelen - Zonnegevel - Aansluiting op het warmtenet - Isolatie van dak en kelderplafonds - Gecontroleerde ventilatie - Moderne drievoudige beglazing Energiebehoefte - Voor 179 kWh/m2 jaar - Na 14,4 kWh/m2 jaar Energiekosten appartement 60m² - Voor € 40,80/maand - Na < € 5/maand
Potentieel besparing warmte Totaal primair energieverbruik 2009 - 674 TWh - kernbrandstof 21,2% 143 TWh Totaal afgenomen elektriciteit 2009 - 80 TWh - kernenergie 51,8%
41 TWhe + 102 TWhth
Ter vergelijking: - productie van 41 TWhe in WKK zou 49 TWhth warmte opleveren * - het huishoudelijk en gelijkgesteld aardgasverbruik bedroeg in 2009 68 TWh bron: Ministerie van Economische Zaken en Synergrid http://statbel.fgov.be/nl/binaries/1585-11-01%20De%20energiemarkt%20in%202009_tcm325-140066.pdf http://www.synergrid.be/download.cfm?fileId=FLUX_D_ELECTRICITE_2009_2010_06_07_NL.pdf * volgens de in de openbare dienstverplichtingen in verband met WKK gehanteerde thermische en elektrische rendementen 35%e, 42%th
17
Eeklo Warmtekrachtkoppeling plantenolie technische dienst Eeklo
Utrecht Warmtenet over zolders in gerenoveerde woningen Sociale wijk Ondiep, Thorbeckelaan, Utrecht, NL
18
Beckerich
Nørre Vorupør Kraftvarme
19
Nørre Vorupør Kraftvarme
Herenthout Micro-warmtekrachtkoppeling in sociale woningen Zonnige Kempen Herenthout
20
Potentieel hernieuwbare energie Jaarlijks wereldenergieverbruik Gasvoorraden Petroleumvoorraden Uraniumvoorraden Steenkoolvoorraden
Exploiteerbare waterkracht
Fotosynthese Windenergie Jaarlijkse instraling door de zon Bron: Nieuwe hernieuwbare energievoorraden, Noorwegen
Potentieel HE voor België Jaarlijkse zonne-instraling België 30.000 TWh/jaar (1000 kWh/m²/jaar of 1TWh/km²/jaar bij 30000 km²) Totaal energieverbruik België op basis van 10 ton CO2/persoon.jaar 440 TWh/jaar Kost: - CO2 : 110 miljoen ton x 15 €/ton 1,650 miljard €/jaar - Fossiele brandstof : 110 miljoen ton x 187,5 €/ton 20,625 miljard €/jaar (1999 5,156 miljard €/jaar)
1 TWh is 1 miljard kWh 1 vat petroleum = 100 $/vat= 75 €/vat 1 ton CO2 = 4000 kWh = 400 l petroleum = 2,5 vaten petroleum = 187,5 €/ton
21
Energietransitie volop aan de gang Zon en wind drukken de prijzen op de elektriciteitsbeurzen
Energietransitie volop aan de gang Zon en wind drukken de prijzen op de elektriciteitsbeurzen
22
Energietransitie volop aan de gang Duurzame energiesector moet zich instellen op het leveren van energiediensten -
Op het gewenste tijdstip
-
Op de gewenste plaats
-
In de gewenste hoeveelheid
Gebalanceerde mix van -
Productie -
-
Intermitterend : zon en wind
Opslag > rol voor gebouwen : -
Vermijden van energieverbruik (daglicht, beperking verliezen,…)
-
Opslag van warmte en koelte
-
CO2-sink door materiaalkeuze
Duurzaam energiesysteem Energiesysteem schiereiland Thy, Noord-West Jutland, Denemarken, 2013 100% groene stroom, 85% groene warmte
23
Hvide Sande
Thisted varmeforsyning
24
Zon
PV-installatie Horteco Vilvoorde
PV-installatie Welzijnscampus Eeklo
Asfaltcollector en energieconcept Zonnige Kempen Zoerle-Parwijs
Wind
Gistel
Eeklo
25
Waterkracht
Watermolen Rotselaar
Watermolen Schoonhoven oud en nieuw
Biogas Stortgasinstallatie Lier
GFT-installatie Brecht
RWZI Deurne
26
Zachte mobiliteit
Alternatieve brandstoffen transport Openbaar vervoer
Groen gas
Groene stroom Waterstof
Plantaardige olie, mits randvoorwaarden Bio-ethanol, mits randvoorwaarden
27
Alternatieve brandstoffen transport
Groene stroom
Groen gas - biogas, syngas, waterstof
Plantaardige olie, bio-ethanol mits randvoorwaarden
Güssing
28
Güssing Güssing Oostenrijk 2000 - 4000 inwoners - 6 miljoen euro aankoop fossiele brandstof 2012 - 1000 jobs - 50 bedrijven aangetrokken - 13 miljoen euro productie hernieuwbare energie van eigen bodem - promotieactiviteiten wereldwijd -
270 €/persoon.maand
Meer info Dirk Knapen
[email protected], 0475 86 01 64, www.rescoop.be, www.rescoop.eu Studiereis Denemarken September 2014
http://wathelet.belgium.be/nl/2012/12/13/haalbaarheidsstudie-100-hernieuwbareenergie-tegen-2050/ http://www.mckinsey.com/App_Media/Reports/Belux/Energy_efficiency_in_Belgium_su mmary_NL.pdf http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=19 (Europa) http://reregions.blogspot.be/ http://www.100-res-communities.eu/eng/videos http://www.kombikraftwerk.de/index.php?id=27 Video burgemeester Sydney, oa over betrekken grootste eigenaars van gebouwen http://www.youtube.com/watch?v=DzU-KvvwklE&feature=youtu.be
29
Meer info Passiefrenovatie Kerkrade, Nederland Video http://www.youtube.com/watch?v=A7MDLd0Q9Xs Toelichting http://www.machielsbuildingsolutions.be/nl/pers-04.asp?nav=2b http://energiesprong.nl/blog/kerkrade-super-snelle-systeemrenovatie/ http://www.ecoedges.com/people/duurzaam-wonen/de-toekomst-van-duurzaambouwen-passiefrenovatie/ met oa verwijzing passiefrenovatie Herent
Meer info Renovatie Albertslund, Denemarken Video Engels http://www.provector.dk/showsingle.asp?epid=16071&iid=60 Toelichting Engels http://energiteknologi.dk/en/project/albertslund-konceptet-integreretenergirenovering-af-boliger Velux Solar Prism module (Albertslund) http://www.velux.com/SiteCollectionDocuments/_PDFDocuments/case%20gallery%20pdfs/V11849_M_REL_Case_SolarPrism_web.pdf Velux Soltag prefab zonnedakmodule http://www.velux.com/SiteCollectionDocuments/_PDFDocuments/case%20gallery%20pdfs/Soltag.pdf
30
Meer info Solhuset, Hvidovre, Denemarken http://www.gaiasolar.dk/en/projects/in-facade/store-hus/ Ecowijk Munkesøgård, Roskilde, Denemarken http://www.munksoegaard.dk/index_en.html http://www.danskbyokologi.dk/projectinf.asp?iProjectId=206&s1=Kontaktperson&s2=Ar kitekt&s3=Arkitekt&s4=R%E5dgivere%20p%E5%20ejerboligerne&iSubProjectId= (Deens met foto’s) Tübingen Südstadt http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20110118095356/http:/www.cabe.org.uk/c ase-studies/tubingen-sudstadt Sociaal tewerkstellingsproject Le Chênelet, Landrethun le Nord, Pas-de-Calais, Frankrijk http://www.chenelet.org
Bedankt
REScoop.be ondersteunt groepen en coöperaties van burgers voor hernieuwbare energie Wil je zelf ook aan de slag contacteer ons voor ondersteuning!
31
