CHILOE Zuid-Amerika kent maar een handjevol belangrijke wedstrijden. De mooiste daarvan wordt zonder twijfel gevaren in Chili rond het eiland Chiloe. Nautique bezocht de tiende editie van dit evenement en voer met de fine fleur van Chili en Argentinië langs vulkanen en zeeleeuwenkolonies. Tekst Arthur van ’t Hof Fotografie Onne van der Wal Illustratie René van Asselt
2
3
B
‘Llamada general,’ klinkt het door de luidsprekers van de marifoon
ij vrijwel iedere ontmoeting
is het raak: er is altijd wel iemand op een Chileense boot die op een of andere wijze met Nederland te maken heeft. De een exporteert wijn, de ander heeft een vriend die bij architect Rem Koolhaas werkt. En een enkeling meldt dat hij onlangs nog met Alex op vakantie in Argentinië is geweest. Alex? ‘Ja, Alexander, jullie kroonprins. Nice family. I really like Beatrice, too.’ John MacCall, een oom van Maxima, meldt het tussen neus en lippen door terwijl hij doorlopend zijn horloge checkt. De lange, bijna magere International Judge is druk doende met de voorbereidingen van de derde etappe van de Chiloe Regata. Samen Joaquin Gonzales leidt hij de wedstrijd vanaf het hoogste dek van een marineschip met de
Een rally als Regata De Chiloe Regata is een etappewedstrijd; de verschillende races voeren als een rally van plaats naar plaats. Het vertrekpunt is Puerto Montt, de uit zijn krachten groeiende hoofdstad van het zuiden, op duizend kilometer van hoofdstad Santiago, waar de meeste deelnemers vandaan komen. Daarna komen de dorpjes rond het grote eiland Chiloe aan de beurt: Calbuco, een vissersplaats op het vasteland, dan Quemchi, Achao en Castro, de hoofdstad van Chiloe. Vervolgens overbruggen de boten op hun vrije dag de vijftig mijl naar het primitieve Mechuque. 4
De regatta wordt hervat met een race terug naar Calbuco en Puerto Mont. Op de laatste dag van het evenement wordt in de baai van de stad, voor de boulevard nog een Olympische baan gezeild. De gemiddelde afstand van de etappes is dertig mijl. Twee raceklassen zeilen onder het IMS-handicapsysteem, een klasse onder een uitgeklede IMS-rating. Daarnaast bestaat er een eigen rating voor de Classicos, de oudere schepen. Vanwege de enorme logistieke operatie wordt de wedstrijd maar één keer per twee jaar gevaren. Het andere jaar vaart de vloot in Noord-Chili.
toepasselijke naam Chiloe. Makkelijk is dat niet, want vandaag wordt de hele vloot van ruim zestig boten in één keer weggeschoten. In de baai van het dorp Quemchi cirkelt een bonte verzameling schepen rond de startlijn. Er vaart een Nauticat met een enorme deksalon voorbij, gevolgd door een Bavaria 44 met een rolgrootzeil. Maar dan kiezen de helden van de regatta positie. ‘These boats come from Spain,’ wijst Raimundo, die de wedstrijd filmt voor een kabelzender. In beeld schuiven de schoenendoosmodellen van ontwerpers Botin&Carkeek, die de IMS-velden in Europa zo lelijk maakten. Dus hier zijn ze gebleven! ‘In Europa is het IMS op sterven na dood, maar wij doen er ons voordeel mee,’ zegt John MacCall ten overvloede. ‘Maar het wedstrijdzeilen staat in Chili nog zo in de kinderschoenen dat buitenlanders als Joaquin en ik ingevlogen worden om het geheel te begeleiden. Niet geheel ten onrechte, want dit is een van de belangrijkste wedstrijden van Zuid-Amerika met een aantal betaalde crews uit Argentinië.’ Onder de ogen van het wedstrijdcomité voegt zich inmiddels een Bénéteau 47.7 met opstaande buiskap bij de steeds dikker wordende kluwen op de startlijn. Met nog één minuut te gaan kan dit nooit een goede start worden. Het helpt ook niet mee dat het eerste rak ruime wind is; er liggen meer boten óver de lijn dan ervóór. ‘Llamada general,’ klinkt het even later over de luidsprekers van 4 5
6
7
de marifoon. Algehele terugroep. Erg veel ruimte om de lijn beter neer te leggen is er niet; de baai van Quemchi is domweg te krap. John laat wat schuiven met de startlijn en als het vijfminutensein heeft geklonken, wordt die weer helemaal dichtgeplamuurd door de opdringerige deelnemers. Eén tel voordat het schot klinkt, haalt John diep adem, twee tellen later ratelt hij een lijstje met individuele terugroepen door de marifoon. De rest van de boten schiet ervandoor, geholpen door de vlagen die tussen de heuvels door de omsloten baai bereiken. een voormalige Spaanse IMS-boot, die nog heeft meegevaren in de Copa del Rey, neemt direct de leiding. Maar varen tussen de eilanden van Chiloe is een haast onmogelijk te voorspellen bezigheid. Om met de veteranen te spreken: een etappe start minstens twee keer, aan het begin en ergens onderweg. Op weg naar etappeplaats Achao valt bij het eilandje Meulin plotseling de wind weg. Terwijl Stella Artois met een spinnaker als een sierlijk neerhangend gordijn ligt te wachten, komen de achtervolgers met een snor voor de boeg aanzeilen. Señor John verzoekt de kapitein van de Chiloe bij een rotseilandje het anker te laten De Stella Artois,
vallen. Een mooiere plek had hij niet kunnen bedenken. De rots is bezaaid met zeeleeuwen en in de verte is een uitgedoofde vulkaan zichtbaar tussen de besneeuwde toppen van de Andes. De matrozen van de Chiloe hebben er nauwelijks oog voor. Ze gaan direct aan het werk op het achterschip,
laten een rubberboot te water, halen een boei tevoorschijn en tuigen een zonnedek op. Ze zijn net op tijd om een lijn uit te leggen voor de Stella Artois, die in een vlaagje de zeilen wat viert en met krakende lieren op de finish afstuift. Het zonnedek blijkt bedoeld voor het wegen
Bootbouw op Chiloe Het eiland Chiloe kent een levendige scheepsbouwtraditie. Er worden vissersboten van hout gebouwd; van sloepformaat tot een meter of achttien, allemaal van min of meer hetzelfde type. Het basismateriaal is alerce, de inheemse houtsoort die verwant is aan de cipres. Deze boomsoort is licht en kan goed tegen vocht. Een bekende werf ligt in het dorp San Juan, waar José Ojeda zijn familiebedrijf bestiert. ‘De kielbalk, de boom voor de voorsteven en het hout voor de scheg zoek ik zelf uit in de bossen van Chiloe,’ vertelt hij. ‘De rest van de spanten en de beplanking 8
leveren de houthakkers aan.’ Tussen de planken wordt boomschors gebreeuwd, een bijzonder sterke oplossing, die lang meegaat. José bouwt een grote vissersboot voor 40.000 euro, een roeisloep doet 600 euro. Auteur Vicente Zegers schreef een prachtig boek over de scheepsbouw in Chiloe, Maestros de Ribera. Vervolgens bouwde hij een luxe versie van een houten schip op het strand, waarmee hij tochten door de fjorden gaat maken. Geheel volgens de traditie werd zijn schip door dertig ossen in span het water in gesleept.
Mannen met behaarde armen rijgen stukken vlees aan het spit van de crews van de eerste vijf teams die over de lijn gaan. Deze regatta heeft nu eenmaal veel weg van een drijvend circus, waarin bijna alles op het water gebeurt. Dus proberen de teams hun kunststof raspaardjes angstvallig af te houden als ze in de buurt komen van de zware stalen romp van de Chiloe. Als de eerste teams op de weegschaal staan, is de dag voor het wedstrijdcomité nog niet ten einde. Na een uur druppelen de boten uit de cruiserracerklasse binnen, en, verdraaid, daar is zelfs de Bénéteau 47.7 met opstaande buiskap al, vlak na een J-35. De zogeheten “Classicos”, waaronder de trainingsboten van de Armada de Chile, de marine, laten uren op zich wachten.
Op de wal maakt Achao zich op voor wat komen gaat. Het plaatsje staat model voor alle dorpjes op Chiloe. Kleurige houten huisjes en een Plaza de Armas, oftewel dorpsplein, met een houten kerk ernaast. Die houten kerkjes zijn een verhaal apart. Ze werden honderden jaren terug door de jezuïeten gebouwd en staan nu op de Werelderfgoedlijst van de Unesco. Eén keer per twee jaar komt de Regata langs en wordt Achao wakker geschud. Dit jaar zorgen de promo-meisjes van sponsor Entel voor die opschudding door in sexy pakjes met korte, glimmende broekjes gratis bier uit te delen. Daarna wordt alles in gereedheid gebracht voor een mega-barbecue waar de
hele vloot aan meedoet. Het is een wonder dat iedereen te eten krijgt. Mannen met behaarde armen rijgen stukken beest aan het spit, waarna een indiaans ogende vrouw met de blote hand de diverse onderdelen van het beest uit een grote pan op de borden hengelt. Gekookte aardappelen erbij en een paar stukken tomaat, en de zeilers kunnen er weer tegenaan. ‘Mijn boot is gezonken, dus ik heb alle tijd,’
zegt Emilio Cousiño. Op het achterdek van zijn gecharterde boot gaat hij er eens gemakkelijk voor zitten om de belangrijkste regatta van zijn club te promoten. Cousiño is bepaald geen onbekende in de zeilwereld. Als een van de drie meest vermogende mannen van Chili beschikt hij over de middelen om mee te varen in het Europese TP52-circuit, en zich daar te meten met koning Juan Carlos en de Mean Machine van Peter de Ridder. Toch is de Chiloe Regata zijn echte lieveling. ‘Dit is uniek. Al mijn bemanningsleden van deTP52 zouden graag een keer meedoen, ze 4 9
Linksboven: Emilio Cousiño / Rechtsboven: Maurizio Sulueta / Rechtsonder: John MacCall en Joaquin Gonzales (l)
vechten erom. We varen door een soort onontwikkeld gebied, waar geen sprake is van havens of marina’s. Op het eiland Mechuque bijvoorbeeld is er niets; geen telefoon, geen water. We proberen daar een dag door te brengen onder de eilandbewoners, een beetje te delen in hun tradities.’ ‘De Regata is nog jong. Dit is de tiende editie. In 1989 bedachten twee zeilvrienden binnen onze Club Nautico Oceanico de Chile, die zetelt in Santiago, dat het tijd werd om het zuiden te ontdekken. Toen was het hier echt totaal onontwikkeld, zonder de industrie van de fish farms die je nu op veel plekken ziet.’ ‘Die eerste Chiloe Regata trok al meteen tachtig boten. Het was nieuw, een attractie. De tweede editie, in 1992, trok een recordaantal boten: 123. Daarna werd het kwalita-
tief beter, we hebben nu modernere schepen, die onder IMS varen en een International Jury. Ons enige probleem is de accommodatie. Er zijn hier niet genoeg hotels, dus huren veel teams een begeleidingsboot om slaapplaatsen te hebben en eten mee te nemen. Dat moet je zeker een half jaar van tevoren regelen, anders ben je te laat. Zelf zit ik nu met een ander probleem, ik heb een begeleidingsschip, maar geen boot om mee te racen!’ Het verhaal van Cousiño’s boot doet op vrijwel ieder schip de ronde. Zijn Pisco Sour, genoemd naar Chili’s fameuze, ijskoude, alcoholische limoenversnapering, werd niet op een trailer gezet om naar het zuiden te reizen, maar ondernam de tocht op eigen kiel. De delivery crew kreeg op de Pacific echter te maken met huizenhoge golven en heel veel wind op de kop. Met nog honderden mijlen te gaan, begon de winnaar van de vorige Chiloe Regata te delamineren. Water stroomde binnen en de drie bemanningsleden zonden een mayday uit. Vervolgens ont-
Armada de Chile De Chileense marine speelt een opvallende rol tijdens de Chiloe Regata. Die stelt vijf boten en een heli ter beschikking voor de logistiek, met onder meer een schip om 30 (!) journalisten te herbergen, een schip voor het wedstrijdcomité en een boot waarop bemanningsleden van de kleine sportboten kunnen slapen. De admiraal opent de wedstrijd, vaart een etappe en zorgt zo voor zijn eigen PR. Ondanks de vierduizend kilometer kustlijn van Chili zijn de bewoners namelijk erg “landgericht”. En hoewel de Armada beschikt over
een grote vloot, zijn de modernste schepen de vier tweedehands fregatten die van Nederland overgenomen werden in 2005 en 2006.
brandde de discussie of een fragiele IMS-racer nou wel echt zeewaardig genoeg is om langs de woeste Chileense kust te varen. ‘Wij hebben onze boot wel zonder schade
overgevaren,’ zegt Maurizio Sulueta. De kleine architect uit Viña del Mar is de schipper van de Bénéteau 47.7 Sun Dance, inderdaad mét opstaande buiskap. Samen met zijn zoon Maurizio, diens vriendin, een vriend en zijn vrouw vaart hij al voor de zesde keer mee in de Chiloe Regata. ‘Ik doe voor het eerst mee met een toerboot,’ zegt Maurizio, oftewel Mauro – Maurizio jr. wordt aangesproken met Mauri. ‘Mijn vrouw ging akkoord, onder de voorwaarde dat we niet zullen schelden op elkaar tijdens de wedstrijd. Je begrijpt, dat gaat niet lukken!’ Mevrouw Sulueta is zich van geen kwaad bewust en drinkt een glas water om haar glanzend bruine huid soepel te houden. Ze is een echte Chileense vrouw van de wereld, met een fraai decolleté, en is naar eigen zeggen niet van plan een vinger uit te steken tijdens het varen, anders dan koken. Later tijdens het zeilen komt ze regelmatig met een dienblad met tapas naar boven… op hakken. Overal liggen haar keukenvoorraden; in een bakskist twee enorme watermeloenen en een paar groene kolen, aan de voet van de kajuitingang een krat avocado’s “uit onze eigen tuin”. In volledige cruising mode vaart de Sun Dance op de motor naar het startgebied. De buiskap blijft omhoog om de dames te beschermen, de buitenboordmotor blijft aan de reling hangen en de handdoeken mogen ook nog even drogen. Het gaat langs eilandjes met indiaanse namen als Isla Chelin en Isla Quehmi voor de Chiloe een startlijn uitlegt. 4 7
Weer laat John MacCall voordewinds starten. Razendsnel wordt de spinnaker gehesen waarbij mastman Nano als derde man zo’n beetje alle taken tegelijk uitvoert. De Sulueta’s zijn bloedfanatiek, zeker als blijkt dat ze voor in het veld liggen. Het gaat goed totdat er weer een eiland in zicht komt. Het is een van die vele momenten in de Chiloe Regata waarop de wedstrijd opnieuw start. Bij de kust varen de boten over een andere boeg dan verder op zee, waar de Sun Dance ligt. Erger is dat de wind daar afneemt tot een knoop of twee. Al snel is het herrie tussen junior en senior, de “huevons” – een favoriet Chileens scheldwoord – knetteren over dek. De paniek neemt toe naarmate de afstand tot de rest van het veld groter wordt. Als kogels uit een mitrailleur vliegen termen als “pallo, escota, cassa mas, amantillo soltar” over het dek. Er is nauwelijks oog voor de snelheid van de boot, totdat een vlaagje de Sun Dance weer in beweging brengt. IJlings stuurt Mauro terug richting het land. De vloot moet alleen nog door een smalle engte voordat Castro in zicht komt, de meest zuidelijke finishplaats van de regatta. Mauro is niet bang uitgevallen en stuurt zijn schip door een gaatje tussen het land en de boeien van een zalmkwekerij. Nano kijkt ondertussen gespannen voor de boot of hij onder water rotsen ontwaart. De move blijkt te helpen, de Sun Dance schuift naar voren en krijgt zelfs de IMS-racers in zicht die zijn stilgevallen in de engte. Met een grijns op zijn gezicht passeert Mauro de achterste “Spaanse boot” om even later over de lijn te schuiven. Zoals zo vaak zorgt de Chiloe Regata ook nu weer voor verrassingen dankzij de hoogst onvoorspelbare omstandigheden. Het bijwonen van de Chiloe Regata werd mede mogelijk gemaakt door: Sapa Pana Travel. Zelf Chili aan het water bezoeken? Kijk in de rubriek Boutique op pagina 138.
Einduitslag IMS-klassen 1. 2. 3. 4. 5. 8
Timberland Viña Mar – Grand Soleil 42 R Stella Artois – B&C 46 Movistar – Grand Soleil 42 R Banco Edwards – Grand soleil 42 R Volvo – Millenium 42
