4
SPECIAL VOEDING
Weet jij nog Waar tomaten vandaan komen? Uit de winkel. Toch? En ja, we eten wel eens een koekje te veel, maar morgen dan eentje minder. Als we maar iéts binnen hebben. We zijn de weg een beetje kwijt als het over eten gaat en dat is ook niet zo gek, want er is zo ongelooflijk veel. Tekst Femke Coopmans Illustratie Pieter Van Eenoge Fotografie Studio 37
5
wat je eet?
➤
6
SPECIAL VOEDING
WEET JIJ NOG WAT JE EET?
E
r was een tijd waarin ik vond dat kippensoep uit een zakje en daarbij een cracotte met smeerkaas wel konden tellen als hoofdmaal van de dag. Het doordeweeks ontbijt bestond uit cornflakes en ’s middags vonden we ergens een broodje of zo. Ik rookte sigaretjes en dronk pintjes. En toch, om geen enkele duidelijke reden en ook bijna zonder het zelf door te hebben, ben ik het daarna helemaal anders gewoon geworden. Gezond eten werd een onderdeel van een paar opeenvolgende marathontrainingen en toen er een klein mannetje bij kwam, is er uitgebreid nagedacht over zijn voeding. Aan papjes uit potjes hebben we nooit meegedaan en als hij dorst heeft, vraagt hij water. We zijn niet gek en doen niet extreem, maar we doen ons best om bewust te eten. Denken we. En dan bogen vier experts zich over ons boodschappenlijstje ...
doen zittende arbeid, sporten te weinig en alle energie die ze nodig hebben, vinden ze ook in groenten, fruit, brood en aardappelen.” 1 blikje cola “De alomtegenwoordigheid van toegevoegde suikers is niet zonder gevaar”, gaat de specialist verder. “Men ziet een link met hart- en vaatziekten, met diabetes, met obesitas, met bepaalde vormen van kanker. Een heel stel welvaartsziekten. Niet voor niets geldt in Europa dat maximum 10 % van de energie die we opnemen uit toegevoegde suikers mag bestaan en in de Verenigde Staten hanteert men zelfs maximum 5 % als norm.” Hij maakt er een eenvoudige berekening bij:
We nemen iemand die dagelijks 2000 kcal nodig heeft, voor ons gemak. 5 % is dan 100 kcal. Deel die 100 door 4, dit is de verbrandingswarmte van suiker, en je komt aan maximum 25 gram toegevoegde suikers voor deze persoon per dag. Frisdrank bevat ongeveer 11 % suikers. Dat is 110 gram op 1 liter, zo’n 22 klontjes suiker. Voor 1 blikje frisdrank moet je delen door 3. Dan kom je al aan 7 à 8 klontjes of 36 gram en heb je alleen nog maar een frisdrank binnen. Je ziet hoe snel Iemand die 2000 de limiet van 5 % toegevoegde suikers wordt kcal nodig heeft, mag maximum 25 gram overschreden.
25
GRAM SUIKER
Suikeralarm Dr. ir. Eric De Maerteleire was onder meer lid van de Hoge Gezondheidsraad en is nog altijd erkend scheikundige voor de rechtbanken op het vlak van voedingsmiddelen. Hij zet meteen toegevoegde suikers een kruisje bij de cola, de chocopasta en de per dag gebruiken. Afkicken of vervangen? chocolade. “Toegevoegde suikers”, zucht hij. We zijn verslaafd. Er zijn mensen die suiker “Het grootste zeer van deze tijd. Kijk maar nodig hebben om zich goed te voelen. Eric De eens op de etiketten thuis. Bijna overal lees je Maerteleire raadt ons allemaal een afkickkuur glucose, fructose, suikers, maïsstroop ... Men aan. “Probeer eens drie weken helemaal te doet dat bewust. Mensen houden van suiker en stoppen met toegevoegde suikers. Zo lang de industrie houdt ons verslaafd. Het klopt dat duurt het ongeveer voor je de smaak ontwend we suiker nodig hebben. Om de energie te probent. Ik voorspel je doffe ellende. Maar na drie weken duceren die ons warm houdt of die we nodig hebben bij hebben je hersenen door dat ze toch geen suiker meer inspanningen. En als je van plan bent om een krachttoer krijgen. Het is vooral een hersenprobleem, die reageren uit te halen, heb ik er geen problemen mee dat je iets met op allerlei manieren op suikeropname. Zij werken ook suiker eet. Maar weinig mensen bewegen zoveel dat ze die uitsluitend op glucose, maar dan liefst de glucose die je ➤ toegevoegde suikers niet kunnen missen. Integendeel: ze ONZE JOURNALISTE LEGT HAAR KOELKAST VOOR AAN VOLGENDE EXPERTS:
Louise Fresco
Professor, landbouw- en voedseldeskundige en hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam.
Eric De Maerteleire was Lid van de Hoge Gezondheidsraad en is erkend scheikundige voor de rechtbanken op het vlak van voedingsmiddelen.
Caroline Baerten Nutritionist & psychotherapist met een eigen praktijk in Brussel, MeNu.
Martine Prenen
Gezondheidscoach en heeft net een boek uit over snel, slank & lekker koken.
7 DE KOELKAST VAN JOURNALISTE FEMKE
Banaan, sinaasappel, kiwi, druiven, Prei, paprika, wortel, courgette, Witte vis, kom biosoep, Spa reine, cola, Boerenpaté, Diepvriespizza, Granenbrood, Honing, Bioyoghurt natuur, Halfvolle melk, Sojamelk, Sojaminarine, Nutella, Zwarte chocolade
8
SPECIAL VOEDING
WEET JIJ NOG WAT JE EET?
➤
van nature in groenten, fruit en aardappelen vindt.” En wat hij dan vindt van de suikervervangers? “In de regel ben ik daar niet tegen. Alleen onderhouden ze nog altijd die drang naar zoet en weet je nog dat het een hersenprobleem is? Mensen die lightproducten kiezen, raken heel moeilijk van hun suikerdrang af. Voor aspartaam moeten we volgens het laatste grote rapport van de EFSA (European Food Safety Authority), het overkoepelende Europese Voedselagentschap, geen schrik meer hebben. Ik blijf voorzichtig, maar kankerverwekkend is het zeker niet. Dat mogen we echt geloven. Op jouw boodschappenlijstje staat honing. Een schitterend product met veel antioxidanten en zo. Ik gebruik het ook af en toe, maar het bevat wel 84 % suiker. Eigenlijk is dat dus weer hetzelfde verhaal. Waar ik wel heel gelukkig mee ben, dat is met stevia, van de Zuid-Amerikaanse steviaplant. Het is nog duur doordat de afname nog onvoldoende is, maar ik hoop echt dat het doorbreekt. Alleen heeft stevia een speciale nasmaak waaraan je moet wennen.” Een stevig stuk boerenpaté We hebben ook boerenpaté in huis. “Ik eet wel eens een stukje paté, maar dan vooral in het wildseizoen en met een beetje confituur van ajuinen erbij bijvoorbeeld. Varkensvlees eet ik niet. Ik vind het niet lekker en ik ben me ervan bewust dat het stressvlees is. Het jaagt je stresslevel de hoogte in”, oordeelt gezondheidscoach Martine Prenen. Caroline Baerten is diëtiste en Mindful Eating trainer met een eigen praktijk in Brussel, MeNu. Zij vraagt ons om de paté bij een authentieke slager te halen, waar hij met liefde is gemaakt. “Het is een stiel die verlo-
Martine Prenen: Varkensvlees eet ik niet. ik vind Het niet lekker en het jaagt je stresslevel de hoogte in.
Dr. Eric De Maerteleire: De boosdoeners gaan
op etiketten schuil onder namen als plantaardige vetten, toegevoegde vetten, triglycerine ... ziekten, tien keer meer dan de verzadigde vetzuren waar men altijd zo op sakkert. Ze dragen bij tot een bepaalde vorm van kanker en zijn de hoofdverantwoordelijken voor het ontstaan van diabetes type 2. En dat vet op de buikstreek, zelfs bij jonge mensen? Transvetzuren. Jongeren die veel moderne fast food eten – junk food vind ik een betere term – vertonen meer agressief gedrag dan jongeren die normaler eten en dat is voor een groot stuk te wijten aan de transvetzuren.”
ren gaat.” En verder vindt ze het geen goed idee om elke dag paté te eten, wegens te vetrijk. Vieze vettigheid Eric De Maerteleire moet bij vet denken aan een tweede gigantisch probleem in onze voeding: transvetzuren. “Ik streef er nu al jaren naar om het gebruik daarvan te verminderen, ook via politieke partijen. Wanneer mensen een vlootje uit de koelkast halen, willen ze meteen kunnen smeren. Haal boter uit de koelkast en dat is beton. Geen probleem, zegt de industrie, wij maken dat voor u via een proces dat al sinds 1905 bestaat. Men gaat vloeibare, plantaardige oliën harden of hydrogeneren tot producten met een verschillende smeerbaarheid. Fantastisch, ware het niet dat men al heel lang gezien heeft dat er tijdens dat proces bijproducten ontstaan, vetzuren die men transvetzuren noemt. Vroeger dacht men dat dat gewoon nieuwe vetzuren waren zoals alle andere en ons lichaam zou die ook wel gewoon verteren. De realiteit is anders. Die nieuw gevormde transvetzuren zijn schadelijk voor onze gezondheid en nog niet zo’n klein beetje ook. Ze veroorzaken duidelijk meer hart- en vaat-
84 % SUIKER
Honing is lekker maar bevat 84 % suiker.
De volksgezondheid Kunnen we de transvetzuren vermijden? “Als je zo naturel mogelijk eet. Mensen hebben schrik van echte hoeveboter, maar dat is eigenlijk nergens voor nodig. Wetenschappelijk onderzoek van de laatste tien jaar wijst uit dat verzadigde vetten geen enkel effect hebben op een hoger aantal hart- en vaatziekten. De boosdoeners gaan op etiketten schuil onder namen als plantaardige vetten, toegevoegde vetten, triglyceriden ... Het zit in veel frituuroliën, in chips, in de harde margarineblokken, in koeken, cakes, croissants ... De bakkers schreeuwen al lang om hulp, want zij krijgen hun vetten
9
aangeleverd en kunnen er niets aan doen dat er transvetzuren in zitten. Ze hebben geen alternatief. In België ligt er een ministerieel besluit klaar voor publicatie. Maar het is wachten, want het kost geld en speciale technieken om de transvetzuren eruit te halen. Maar het zal moeten, want het effect op de volksgezondheid is veel te groot.”
Tips
van professor landbouw & voedseldeskundige Louise Fresco vooR het boodschappen doen Ga winkelen met verwondering en vreugde omdat er zoveel is. Voeding is goedkoop, divers en van goede kwaliteit. Maak er niet het probleem van een individueel voedingsmiddel van. Er is niet zoiets als goed of slecht voedsel, behalve als het bedorven is of met kinderarbeid geproduceerd. Zorg er gewoon voor dat je eetpatroon divers is. Dat is goed voor je gezondheid én voor de milieubelasting. Of je dan bio neemt of
niet, hangt af van je persoonlijke criteria. Een beetje matigen kan nooit kwaad.
Weet wat je doet en wat voor jou belangrijk is. Consumeer bewust. Het is niet zo’n gek idee om verse producten in de aanbieding te kopen. Je krijgt dan 30 % korting
omdat de houdbaarheidsdatum bijna is overschreden. Zo spaar je zelf iets uit en als je het niet koopt, dan wordt het gewoon weggegooid. Als je een keertje voor een verjaardagsfeestje in de winter aardbeien wil kopen of iets feestelijks van ver weg, dan mag dat best. Als we alleen maar Europese dingen kochten, gaven we de boeren in de rest van de wereld geen kans.
Sojaminarine De minarines vormen geen gevaar, dus die sojaminarine mogen we met een gerust hart op ons boodschappenlijstje laten staan. “Daar waakt men er al over dat het gehalte aan transvetzuren laag blijft”, weet de expert. “Kijk maar eens achteraan op het etiket bij alle grote merken zoals Becel, Vitelma, Alpro ... Er staat nu al op dat het gehalte aan transvetzuren lager is dan 0,5 % of 1 %, ook al zijn ze nog niet verplicht. Maar ze zien de bui al hangen. Verder is een minarine een smeerbaar iets waar maar 40 % vet in zit en al de rest is water. Boter bevat 82 à 84 % vet, margarineblokken 80 à 82 %.” Voor wie het echt gezond wil aanpakken, hebben de experts toch nog andere tips. Caroline Baerten raadt notenboter aan: “Wanneer amandelen en sesam gemalen worden, geven ze olie af. Dat is plantaardig, zeer zuiver en noten zijn heel goed voor de bloedvaten. Soja is toch iets meer bewerkt geweest.” Martine Prenen smeert wel eens een dun laagje koudgeperst, ongeraffineerd kokosvet. Soep uit een doosje Zonder te willen klagen, maar een journalist heeft toch een redelijk gestresseerd en jachtig leven. Op veel dagen zijn de deadlines zo dreigend dat er echt geen tijd overblijft om vers te koken. In een poging om te doen alsof we toch nog goed bezig zijn, wordt er dan wel eens een pot biosoep opengetrokken. Uit het versvak ➤
10
SPECIAL VOEDING
WEET JIJ NOG WAT JE EET?
➤
van de supermarkt. “Soep is nochtans op vijf minuten klaar”, zegt Martine streng. “Maar als je zelfs die niet hebt, neem dan inderdaad de verse biosoep en blijf ver weg van de zakjes, want daar zit zoveel troep in. Let er ook op dat er geen bewaarmiddelen in zitten.” “Het is niet omdat er bio op staat dat het ook gezonder is”, merkt Caroline Baerten op. “Ik zou ze toch zelf maken en porties invriezen. Vooral over het zoutgehalte heb je geen controle bij kant-en-klaar.” Diepvriespizza Zout is inderdaad het derde zeer in onze Westerse voeding, weet Eric De Maerteleire. “Er zijn al veel inspanningen gedaan door het Federaal Voedselagentschap en het is al verbeterd, maar het zoutgehalte moet nog naar beneden. We gebruiken nog altijd dubbel zoveel zout als we nodig hebben. Opnieuw: kijk naar de etiketten en je zult zien dat er heel vaak zout in zit. Meer nog, in veel producten zitten zout, transvetzuren en suiker samen. De diepvriespizza op jouw lijstje is een makkelijk voorbeeld. Ik vind nochtans dat mensen zelf moeten kunnen kiezen of ze zout willen of niet. Maar producenten blijven het doen voor het smaakeffect. Omdat mensen dat graag lusten. Te veel zout zorgt nochtans voor een hoge bloeddruk, voor meer kans op darmkanker, vochtophoping, zware benen, ons hart moet dubbel zo hart pompen ...” To bio or not to bio? Biosoep, bioyoghurt en af en
De bakkers hebben goed meegeholpen om ons zoutverbruik te doen dalen. In een brood mag volgens de wet niet meer dan 2 % zout zitten. De laatste vijf jaar hebben zij er spontaan en in kleine stapjes voor gezorgd dat ze ruim onder die norm geraakten. In onze broden zit niet meer dan 1,7 % zout en niemand die daar iets van heeft gemerkt.
2 % 1,7 % ZOUTGEHALTE toe een biogroente laten wij ons smaken, maar we rijden geen extra kilometers naar de biosupermarkt. Van onze experts gelooft alleen Martine Prenen dat er in biologische groenten en fruit nog meer goede stoffen zitten dan in de gewone. “Ik begrijp dat het niet voor ieders beurs is om altijd biologisch te eten, maar af en toe een keer moet wel haalbaar zijn. Het hoeft niet veel te kosten. Vorig jaar heb ik bij Aldi voor een paar euro biologische tomatenen aardbeiplantjes gehaald.” Caroline Baerten wijst erop dat biologische producten net zo goed onevenwichtig en met veel suikers en vetten samengesteld kunnen zijn. Eric De Maerteleire ziet het meer als een levensfilosofie: “Biologisch is meer
Martine Prenen: ALs je voorverpakte
soep koopt, neem dan de verse biosoep en blijf ver weg van de zakjes, want daar zit zoveel troep in. Let er ook op dat er geen bewaarmiddelen in zitten.
dan alleen maar eten, het gaat ook om respect voor de natuur, de dieren, de planten en het behoud van de verschillende variëteiten. Heel goed, maar we moeten wel een onderscheid maken tussen dat concept en de producten zelf. Heeft biologisch eten een meerwaarde voor onze gezondheid? Heel grote onderzoeken aan universiteiten in binnen- en buitenland bewijzen allemaal hetzelfde: qua voedingsstoffen, voedingswaarde en veiligheid scoren bioproducten niet beter. Er is geen verschil”, besluit hij. Er is te weinig plaats Professor Louise O Fresco is landbouw- en voedseldeskundige. In haar boek ‘Hamburgers in het Paradijs’ legt ze de geografische, biologische, psychologische en historische wortels bloot van de verwarring rond voedsel. Zij wil het bioverhaal ook graag nuanceren. “Ook voor bioyoghurt heb je melk en dus dieren nodig. Kalfjes, want anders geeft de koe geen melk. De helft daarvan is mannelijk en gaat regelrecht de vleesindustrie in. Over biologisch moet bovendien sowieso gezegd dat het meer ruimte in beslag neemt, onder meer omdat ze zonder kunstmest werkt. In mijn boek
11
heb ik dat allemaal uitgerekend. De dierlijke biologische productie heeft als voordeel dat er minder antibiotica gebruikt worden. Maar duurzaam is het niet. Een voorbeeld: kippen groeien langzamer, leven langer, hebben meer ruimte nodig en stoten dus ook meer broeikasgassen uit.” Deze specialist hanteert liever andere criteria. “Duurzaamheid betekent voor mij dat je ziet dat er altijd verschillende dimensies zijn en je kunt niet altijd overal goed doen. Dierenwelzijn en milieu staan wel eens haaks op elkaar. Het is afwegen. Mijn verwachting en mijn hoop is dat de beste technieken van de gangbare landbouw, die ook heel divers is, en die van de biologische elkaar vinden. Kijk bijvoorbeeld naar de tuinbouw, die gebruikt op dit moment eigenlijk geen chemische bestrijding meer.
Dr. Eric De Maerteleire: Biologisch is meer
dan alleen maar eten, het gaat ook om respect voor de natuur, de dieren, de planten EN het behoud van de verschillende variëteiten.
Het principe van geen of zo min mogelijk chemicaliën is ook voor de gangbare landbouw belangrijk. Uiteindelijk willen ze toch allemaal hetzelfde: met zo min mogelijk milieubelasting zo goed mogelijk produceren. De methoden zijn verschillend, maar de doelen niet.” Moet het van dicht bij ons komen? Wanneer Martine Prenen bananen en kiwi’s op het lijstje ziet staan, wijst ze op de kilometers die dat fruit hebben afgelegd. “Bananen hebben wij ook altijd in huis. Ik draai het heel vaak door mijn smoothies. Het is
SMAAK GEWONE KOMKOMMER
SMAAK BIO KOMKOMMER
een goede koolhydratenbron, dat merkt ook mijn man die marathons loopt en twee uur gaat trainen op basis van twee bananen. Maar het is wel één van de enige exotische vruchten die ik het hele jaar door eet. Kiwi komt van heel ver en dat is weinig ecologisch.” Louise Fresco sust ons geweten: “Je kunt jezelf niet voeden met alleen maar dingen van dichtbij. In België niet en in Nederland niet. We hebben veel meer behoeftes dan je ooit lokaal zou kunnen voorzien. Dat is ook al honderden jaren zo. We importeren al eeuwen granen uit Oost-Europa en vis van ver ➤
Wij verhogen uw comfort !
Huisliften
Plateauliften
VrijBLijVeNde offerte / BezoeK Bel gratis : 0800 20 950 www.trapliftinfo.be
E SERVIC 7d/7d
24u/24u
-
NV Coopman Liften Heirweg 123 | B-8520 Kuurne
[email protected] | www.trapliftinfo.be
Trapliften
Voor meer info kan u terecht in één van de onderstaande Thuiszorgwinkels: 2000 ANTWERPEN Amerikalei 152 Tel. 03 238 40 53 2550 KONTICH Drabstraat 11A Tel. 03 888 68 93 2920 KALMTHOUT Kapellensteenweg 73 Tel. 03 644 41 13
2170 MERKSEM Oude Bareellei 33 2110 WIJNEGEM Turnhoutsebaan 363
Tel. 03 645 80 51 Tel. 03 354 08 12
12
SPECIAL VOEDING
WEET JIJ NOG WAT JE EET?
➤
weg. Maar we hebben ook veel van dichtbij en dan is het een voordeel dat je kunt zien hoe de voedselketen in elkaar zit. En het is heel goed om een soort niche te creëren voor de lokale boeren. Maar wat zij maken is ook vaak duurder en dus niet voor iedereen beschikbaar. Het is met andere woorden niet of-of, het is en-en.” Is ons eten veilig? De experts kunnen nog wel iets zeggen over water (dat we er zeker genoeg moeten drinken), over brood (dat we minder naar de kleur dan naar de vezeltjes moeten kijken. En een volkoren brood is altijd volkoren, dus een goede keuze), over zwarte chocolade (goed voor lijf en geest) en over koemelk of sojamelk. Maar eigenlijk gaat het minder om het eten dan om wat wij ermee doen. De kwaliteit en de controle van de voeding is nog nooit zo goed geweest, daar bestaat geen discussie over. Ze is te energierijk, dat zeker wel. Maar het gaat pas echt fout bij onze voedingsgewoonten, lustig in de hand gewerkt door de industrie. Nutritionist Caroline Baerten merkt dat heel duidelijk in haar praktijk. Zij legt de verantwoordelijkheid bij de volledige keten: producenten, distributiekanalen én consumenten. Etenstijd! Caroline is gespecialiseerd in Mindful Eating, voluit Mindfulness Based Eating Awarenes Therapy, een klinisch programma van acht weken voor mensen die het gevoel hebben dat eten
voor hen meer is dan brandstof. Emo-eten, eten omdat het twaalf uur is ... “Het is geen vermageringsprogramma of dieet. We maken mensen bewust van hun eetgedrag en vanuit die inzichten raken zij gemotiveerd om er ook iets aan te doen. Wij spreken zelden in termen van wat goed is en wat slecht. Een beetje chocolade mag best, om van te genieten.” Caroline leert mensen het verschil tussen echte honger en een goesting. Als ze weten hoe het verzadigingspunt voelt, weten ze ook wanneer ze kunnen stoppen met eten. “In onze maatschappij is altijd eten voorhanden. Dat leidt ertoe dat we iets in onze mond steken bij elk signaal dat het lichaam geeft. En zo zijn we vergeten hoe honger voelt.”
Weet wat je eet: meer lezen? Meer lezen over gezonde voeding en een evenwichtig eetpatroon? Kom dan eens langs in de gezondheidsbib van CM. Je vindt ons aan de Sint-Jacobsmarkt 49-51 in hartje Antwerpen. Openingsuren: maandag tot vrijdag van 9 tot 13 uur, woensdag doorlopend van 9 tot 16 uur.
Nutella bij het ontbijt Elke maandag krijgt de zoon van Martine Prenen boterhammen met choco (uit de biowinkel) mee naar school. “Ik heb hem ooit betrapt. Er zaten ’s avonds witte broodkorsten met choco in zijn boterhammendoos, terwijl ik hem bruine boterhammen met een zelfgemaakte tonijnsalade had meegegeven. Hij had ze op school geruild. Misschien ben ik wel een beetje te streng, dacht ik toen. En de maandag is een zware dag, zo na het weekend.” Martine weet net zo goed als Eric De Maerteleire dat hier een belangrijke opvoedingstaak voor de ouders schuilt. “En om te beginnen moeten ze het goede voorbeeld geven. Als jij elke dag een fles wijn drinkt en tegen je kinderen zegt dat dat niet goed
Caroline Baerten: In onze maatschappij is altijd eten voorhanden. Dat leidt ertoe dat we iets in onze mond steken bij elk signaal dat het lichaam geeft. En zo zijn we vergeten hoe honger voelt.
is, dan snappen ze dat niet. Zo werkt het in de natuur: jongen apen hun ouders na. Dat is een mooie manier om je kinderen dingen te leren, toch?” Als het over eten gaat, gaat het niet zo slecht met onze wereld en in elk geval spectaculair veel beter dan pakweg tweehonderd jaar geleden. Dat besluit Louise Fresco. “Ik ontken de problemen niet, maar het is belangrijk om te zien dat er ook heel veel dingen goed gaan. De laatste vijftig jaar is de levensverwachting toegenomen en tegelijk is de groei van de bevolking aan het afremmen. We gaan dus naar een stabielere situatie en kunnen in principe iedereen voeden, als we even niet naar de politieke en economische problemen kijken. Het doemdenken is erg Europees, typisch voor generaties die snelle veranderingen hebben gezien. In de rest van de wereld heb je dat veel minder.” ● MEER INFO? ➝ Louise Fresco. Hamburgers in het paradijs. Voedsel in tijden van schaarste en overvloed, uitgeverij Promotheus, € 24,95. www.louiseofresco.com ➝ Martine Prenen. Easy, Healthy, Fast. Slank, snel en lekker koken met Martine Prenen, uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts, € 22,50. ➝ Caroline Baerten. MeNu, Centre for Mindful eating & Nutrition. www.me-nu.org www.mindfuleating.eu
