Child at Venture. Oliesjeik uit Dubai p.50. Reclame voor concurrenten p. 78. Lang leven de ironie p. 10. Dure taal p.60

Child at Venture

Lang leven de ironie p. 10

Oliesjeik uit Dubai p.50 Dure taal p.60

Reclame voor concurrenten p. 78

1. Inleiding

3

2. Bestaansrecht en uitgangspunt 2.1 USP 2.2 Vijf veelgestelde vragen

4 5 6

3. 2009 in het kort 3.1 2009 het jaar van … 3.1.1 … de crisis 3.1.2 … heftige debatten over ontwikkelingssamenwerking 3.1.3 … overheidssubsidie: ja of nee? 3.2 Samenvatting resultaten 2009 en CaV index

11 12 12

4. Targets 2009

16

5. Governance 5.1 Organisatie 5.2 De mensen 5.3 Bestuursverslag

19 20 22 26

6. Aanpak 6.1 Focus op jongeren 6.2 Ondernemerschap 6.3 Hoe stimuleer je ondernemerschap 6.3.1 TEASE 6.3.2 Financiering voor start onderneming 6.3.3 Twee jaar lang intensieve coaching en begeleiding 6.4 Monitoring en evaluatie 6.5 Samenwerking met lokale partnerorganisaties

27 28 29 30 30 34

7. De ondernemingen 7.1 Cambodja 7.2 Gambia 7.3 Filippijnen 7.4 Kenia 7.5 Sierra Leone 7.6 Vietnam

38 40 42 44 57 55 56

Inhoud Child at Venture Jaarverslag 2009

12 13 14

34 36 37

7.7 Zambia en Tanzania 7.8 Nederland

57 58

8. Samenwerking, fondsenwerving en voorlichting 64 8.1 Bedrijfsleven 65 8.2 S ubsidie van het Ministerie van Buitenlandse zaken 67 8.3 Fondsen 67 8.4 Council of experts 67 8.5 Acties, events en particuliere donaties 68 8.6 Voorlichting 69 8.7 H oe communiceren we met onze belanghebbenden? 70 8.8 Publiciteit 71 9. Evaluatie beleid 9.1 Tevredenheidsonderzoek jonge ondernemers en partnerorganisaties 9.2 Hoe evalueren jongeren goede doelen? 9.3 Evaluatie Child at Venture team 9.4 Wat vinden donateurs van evaluatie?

72

10. Jaarrekening en toelichting 10.1 Balans per 31 december 2009 10.2 Staat van baten en lasten 2009 10.3 Grondslagen van waardering en resultaatbepaling 10.4 Toelichting op de balans per 31 december 2009 10.5 Analyse balans 10.6 Toelichting op staat van baten en lasten 2009 10.7 Analyse staat van baten en lasten 10.8 Verdeling uitvoeringskosten naar bestemming 10.9 Analyse verdeling uitvoeringskosten 10.10 Accountantsverklaring

79 80 81 82 83 86 87 88 90 91 92

11. Toekomstvisie English summary Colofon

93

73 74 75 77

97 98

Den Haag, 2010

Want wij willen u iets bieden wat u ook nog kunt gebruiken na het lezen . Vaak beland een jaarverslag immers na 1 keer lezen in de prullenmand of achter in de boekenkast en dat is toch zonde. Daarom is dit jaarverslag 100% te hergebruiken en vol te krassen, mocht u daar na het lezen behoefte aan hebben! Daarnaast hebben we aan het jaarverslag van 2009, wat voor ons het jaar was van de financiële crisis, de keuze ‘ja of nee’ voor structurele subsidie en van de heftige debatten over het nut van ontwikkelingshulp, zo min mogelijk uit willen geven . Gelukkig is dat gelukt en zijn de kosten voor de vormgeving volledig gedoneerd! Als u de druk- en portokosten naar ons overmaakt, dan is dit jaarverslag 100% kostenvrij en dus niet ten koste gegaan van onze besteding aan de jongeren . Kortom, een kort en bondig jaarverslag, terwijl we meer hebben gedaan dan ooit tevoren . In totaal hebben we 420 jonge ondernemers bereikt, 151 jongeren getraind in de 8-TEASE basistrainingen, 26 nieuwe ondernemingen gestart en 3 Nederlandse bedrijven intensief betrokken bij de ondernemende jongeren . Een uitgebreide evaluatie uitgevoerd onder onze partners en jongeren, een jaarvergadering georganiseerd voor onze aandeelhouders en 10 jongeren uit een achterstandspositie op uitwisselingsreis gestuurd. En dit allemaal, terwijl de inkomsten terugliepen . We hebben dus ook ernstig moeten bezuinigen op onze loonkosten en voorlichtingsactiviteiten en we hebben voor heel wat dilemma’s een passende oplossing moeten vinden . Ja, ik word best moe als ik aan verleden jaar denk! Gelukkig blik ik aanzienlijk minder terug dan dat ik vooruit kijk en in de nabije toekomst zien we weer veel kansen en mogelijkheden om ontwikkelingslanden met nog meer jonge ondernemers te bevolken, tegen nog minder kosten met nog meer Nederlandse bedrijven . Op naar 2010 dus! WAT LIGT ER VOOR U ...? 1. Inleiding Child at Venture Jaarverslag 2009

P.S. Top idee!! Wanneer u € 7,50 (*jaarverslag € 5,= + portokosten € 2,50) overmaakt op 50.06.53.445, dan heef t dit jaarverslag ons niets gekost en u heef t een mooi notitieblok!!! :-)

IS HET EEN JAARVERSLAG? IS HET EEN NOTI TIEBLOK? HET IS BEIDE!

Jamy Goewie Oprichter en directeur 3

2. BESTAANSRECHT EN UITGANGSPUNT Child at Venture Jaarverslag 2009

Child at Venture is op 12 december 2005 opgericht en stimuleert jongeren in ontwikkelingslanden een toekomst op te bouwen vanuit eigen kracht en competentie door middel van zelfstandig onderne merschap. Child at Venture is opgericht om te voorzien in een nieuw aanbod voor jongeren in ontwikkelingslanden. Het doel van de stichting is om jongeren met ondernemerschapsambitie en talent te ondersteunen in het realiseren van hun plannen. Ondernemerschap onder jongeren in ontwikkelingslanden wordt nauwelijks gestimuleerd terwijl er voor de jongeren heel weinig toekomstperspectief is. De jeugdwerkloosheid is vele malen hoger dan hier, het probleem van vroegtijdig schoolverlaten is daar eerder regel dan uitzondering en als je gehandicapt bent of opgroeit in een kindertehuis heb je bijna 0% kans ergens aan de slag te kunnen. Ook onderzoeken van de International Labour Organisation en de World Bank laten een groeiend percentage jeugdwerkloosheid zien. Dit leidt niet alleen tot groot persoonlijk leed voor de jongeren, maar ook tot vernietiging van ´human potential´ en minder werkgelegen heid en economische ontwikkeling. Jamy Goewie (oprichter) had ervaring met het opzetten van ondernemerschapstrajecten met hangjongeren in de Bijlmer en zag het enorme potentieel van de jongeren dat door onder nemerschap werd aangeboord. Voor veel probleemjongeren hier was naar school gaan geen reële optie meer en juist in het ondernemerschap konden ze hun ‘street wisdom’ goed kwijt. Veel van die jongeren verdiende immers al een (illegaal) zakcentje bij door bijvoorbeeld namaakmerkkleding of gekopi eerde dvd’s te verkopen. De trainingen waren er dan ook vooral op gericht een legaal product te kiezen en na te denken over lange termijn visie, boekhouden en administratieve aspecten (zoals belastingen etc.). In relatiebeheer, klantenbinding en marktgericht denken waren de jongeren uit zich zelf immers al heel sterk!

Het succes van deze werkwijze wilden we ook ontwikkelings landen neerzetten. Daarmee vulden we het gat dat bestaat ná hulpverlening en voor microkrediet. We richten ons expliciet op jongeren tussen de 15 en 24 jaar uit achterstandposities in ontwikkelingslanden en gaan uit van hun talenten en ambities, expliciet niet van hun onvermogen of beperkingen. We leveren maatwerk en zijn buitengewoon secuur in het werven van de jongeren. Daarnaast betrekken we Nederlandse ondernemers bij dit proces, want wie kan de jongeren beter ondersteunen bij de start van hun bedrijf? Ondernemers voor ondernemers dus. Juist doordat we geen geitenwollensokken dragen weten we dat het bedrijfsleven beter is in het stimuleren van onder nemerschap dan NGO’s! De toegevoegde waarde van Child at Venture ligt dan ook meer en meer in het begeleiden van ondernemers die onze jongeren steunen. Daarover kun je meer lezen in hoofdstuk 8 over Adopt a Project en in hoofdstuk 11 over onze toekomstvisie.

Uitgangspunten bij het werk van Child at Venture zijn: • Ondernemerschap: het creëren van mogelijkheden en inkomsten door het toepassen van creativiteit, esprit en de bereidheid om risico’s te nemen. • Empowerment: de capaciteit van de jongeren en ondernemers wordt versterkt. De jongeren leren ondernemen. De ondernemers verleggen hun grenzen en doen nieuwe ervaringen op. Voor beide een positieve ontwikkeling in hun eigen leven. • Maatwerk en participatie: de jongeren en bedrijven zijn sturend bij de trajecten, dus bieden we voor beide maatwerk. • Zakelijkheid en persoonlijke aanpak: professionele en zakelijke aanpak zonder daarbij het sociale aspect te verliezen die voor binding zorgt. • Transparantie: voor de jongeren en de bedrijven is het duidelijk waar ze op kunnen rekenen. Met de jongeren maken we duidelijke afspraken en de bedrijven zijn controleur van hun eigen bijdrage.

2.1 USP 2. BESTAANSRECHT EN UITGANGSPUNT Child at Venture Jaarverslag 2009

5

Vraag:

Vraag:

Antwoord: Dat klopt, wij werken met jongeren tussen de 15 en 24 jaar. En Youth at Venture zou wat dat betreft inderdaad beter de lading denken (en minder associaties met kinderarbeid oproepen!). Bij onze oprichting, in 2005, is voor Child gekozen omdat we ons met name wilde richten op oudere kinderen uit bijvoorbeeld opvangtehuizen en hen een basis bieden voor een zelfstandige toekomst. De realiteit is dat veel kinderen toch al werken en niet naar school gaan. Dan kun je ze beter leren hoe ze van hun activiteit goed werk kunnen maken waarmee ze zelfredzaam worden. Dat we nu niet alsnog van naam wijzigen is omdat de kosten daarvan simpelweg te hoog te zijn. Dat geld besteden we liever aan onze ondernemerschaptrajecten.

Antwoord: Onze inkomsten zijn afkomstig uit verschillende bronnen. Een belangrijke partner is het Nederlandse bedrijfsleven. Hun steun varieert van eenmalige donaties uit sympathie voor onze doelstellingen tot actieve betrokkenheid bij één van de projecten. In 8.1 leest u hoe deze samenwerking in elkaar zit. Daar leest u ook dat wij samenwerking met bedrijven bijzonder waardevol vinden, en dat bedrijven wat ons betreft de meest geschikte partners zijn om onze projecten mee te realiseren. Sterker nog, we vragen ons regelmatig af wie het beste is in ontwikkelingssamenwerking: NGO’s of het bedrijfsleven?

Child at Venture? Maar jullie werken toch met jonge ren?

Waar haalt Child at Venture het geld vandaan?

Ten tweede ontvangt Child at Venture in 2009 en 2010 in totaal € 600.000 van het Ministerie van Buitenlandse Zaken als jong en vernieuwende organisatie. Deze subsidie beschouwen wij als een aanjaagsubsidie. Wij hebben ervoor gekozen om vanaf 2011 geen aanspraak meer te maken op steun van de Neder landse overheid en ons volledig te richten op samenwerking met het bedrijfsleven. In 3.1.3 leest u waarom. Tenslotte is er een kleine groep mensen die maandelijks doneert en zijn er mensen die eenmalig doneren of een actie opzetten om geld in te zamelen. Ook krijgt Child at Venture geld van een aantal fondsen. In hoofdstuk 8 kunt u de precieze breakdown van deze verschillende inkomstenbronnen vinden.

2.2 VIJF VEELGESTELDE VRAGEN 2. BESTAANSRECHT EN UITGANGSPUNT Child at Venture Jaarverslag 2009

6

Vraag:

Vraag:

Antwoord: De strijkstok is voor meerdere interpretaties vatbaar. Als je met strijkstok bedoelt hoeveel geld wij besteden aan fondsenwerving, dan is dat 10%. Dat ligt ruim onder de richtlijn van 25% die het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) hanteert. Als je bedoelt hoeveel geld wij besteden aan de begeleiding van projecten, dan is dat € 176.785 van de in totaal € 284.407 die we in 2009 besteedden aan de ondernemerschapsprojecten. Dat is inderdaad veel. De verklaring hiervoor is dat we vanuit Nederland veel tijd besteden aan het selecteren, trainen en begeleiden van de partnerorganisaties en jongeren en dus een groot aantal activiteiten zelf uitvoeren. We hebben € 107.622 overgemaakt naar onze partnerorganisaties voor het startkapitaal van de ondernemingen. We vinden transparantie belangrijk en willen graag alle kosten inzichtelijk maken. Lees meer over onze werkwijze en aanpak in hoofdstuk 6 en vergeet daar niet dilemma 1 te lezen. In hoofdstuk 10 lichten we alle inkomsten en uitgaven van 2009 toe.

Antwoord: Nee. Het geld dat Child at Venture aan de lokale partner organisaties verstrekt is een gift. Wij zien dat geld dus niet meer terug, terwijl bij microkrediet sprake is van leningen. Daarnaast doet Child at Venture meer dan geld geven: onze ondersteuning is een combinatie van financiële hulp, training en intensieve coaching en begeleiding. Een laatste belangrijk verschil is de doelgroep: microkrediet richt zich doorgaans op volwassenen, Child at Venture richt zich op jongeren tussen de 15 en 24 jaar.

Wat blijft er bij jullie aan de strijkstok hangen?

Doet Child at Venture aan micro kredietverstrekking?

2.2 VIJF VEELGESTELDE VRAGEN AAN 2. BESTAANSRECHT EN UITGANGSPUNT Child at Venture Jaarverslag 2009

7

Vraag:

Dus die jongeren krijgen hun onder neming gewoon voor nop? Antwoord: Ah kijk, nu wordt het verhaal wat complexer. Het antwoord is namelijk: soms. Child at Venture verstrekt de financiële middelen voor het starten van een bedrijf aan de lokale partnerorganisatie. Samen met deze lokale partnerorganisatie bekijken we wat de beste manier is om jongeren bij de gedane investering te betrekken. Soms betekent dit dat de jongeren niets betalen voor hun plek in de onderneming, in andere gevallen betalen zij aan de partnerorganisatie een deel van of het volledige startkapitaal terug. Dit hangt van een aantal zaken af en wordt bij elke groep jongeren afzonderlijk bepaald. Sommige ondernemingen bijvoorbeeld zijn gekoppeld aan een vakopleiding of tehuis. Hier werken vaak grote groepen jongeren. Daardoor heb ben deze ondernemingen een sterk pedagogisch karakter en draait het voor de jongeren net zozeer om het opdoen van leer- en werkervaring als om het verdienen van een salaris. Bovendien worden ze na verloop van tijd opgevuld door een nieuwe lichting jongeren. In dit soort gevallen vinden wij het niet gerechtvaardigd om de jongeren het startkapitaal terug te laten betalen.

Een ander belangrijk criterium is de tijd en aandacht die onze partnerorganisatie in de begeleiding van de jonge ondernemers moet steken. Child at Venture biedt gedu rende 1 jaar financiële ondersteuning voor de coördinatie kosten van de partnerorganisatie, maar dat is niet in alle gevallen voldoende. Daarbij kun je bijvoorbeeld denken aan een kleine organisatie die meerdere ondernemingen van individuele of kleine groepen jongeren moet begeleiden. In deze gevallen vinden we het gerechtvaardigd dat de investering (deels) terugvloeit naar de partnerorganisatie. Ook dat kan op verschillende wijzen geregeld wordt: Soms ontvangen de jongeren hun startkapitaal in de vorm van een persoonlijke lening die zij terugbetalen aan de partnerorganisatie. De partnerorganisatie gebruikt dit geld weer om andere groepen jongeren van een startkapitaal te voorzien. In andere gevallen vloeit een deel van de ge maakte winst terug naar de organisatie, zodat zij daarmee activiteiten voor andere groepen jongeren kan handhaven en/of uitbreiden. Child at Venture kijkt per project wat de beste constructie is voor de partnerorganisatie en de jongeren. In ieder geval geven we, gezien het karakter van onze doelgroep, geen goedkeuring voor hoge rentepercentages of keiharde voor waarden à la DSB. En wederom: het geld vloeit nooit terug naar Child at Venture.


8

Dan willen we graag ook nog even duidelijk maken waarom wij niet voor ‘standaard’ microkrediet constructies hebben gekozen. Zoals gezegd hebben veel van onze projecten een grote sociale of pedagogische component. Dat kan ook niet anders met onze doelgroep: deze jongeren missen niet alleen het geld, maar ook de kennis, het netwerk en de vaardigheden om hun toekomst in eigen hand te nemen. Daarom zijn onze trajecten ook gericht op het ontwikkelen van zelfvertrouwen en persoonlijk leider schap, zaken waar niet eenvoudig een gewenste ‘return on investment’ aan vast valt te plakken maar die desalniettemin cruciaal zijn voor het bereiken van onze doelstelling. Daarbij komt, dat jongeren in de ogen van veel microkrediet instellingen niet ‘kredietwaardig’ zijn. Een van de belangrijkste redenen voor het succes van microkrediet (hoewel het niet de hallelujah-oplossing voor wereldarmoede is die er soms

van gemaakt wordt!) is dat de leningen verstrekt worden aan mensen die voldoen aan hun betalingsverplichtingen. Daarom zijn bijvoorbeeld vrouwen met een gezin een geliefde doelgroep: zij hebben verplichtingen naar hun kinderen toe en zullen er niet zomaar met het geld vandoor gaan. Jongeren echter hebben geen gezin, geen onderpand en geen jarenlange reputatie als betrouwbare lener. Als je de risico’s hiervan zou willen opvangen, zou dat resulteren in een extreem hoog rentepercentage of het tot in de vierde familie graad verantwoordelijk stellen voor gemaakte schulden (geen grap, we kennen organisaties die zo werken). En dat vinden wij gezien het karakter van onze doelgroep niet verantwoord. Onze ervaring is ook dat een lening alleen niet de jongeren bindt, maar onze persoonlijke aanpak. Daardoor voelen de jongeren zich verantwoordelijk en doen ze hun best om van hun idee een goede onderneming te maken.


9

Lang leve de ironie Door de discussie of we in Afghanistan moesten blijven om te helpen bij de opbouw van een stabiele regering, werden we zelf regeringloos. Misschien moet het Afghaanse leger hier maar naar toe komen om ons te helpen met de wederopbouw... ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Dirk Scheringa zat in het bel-panel bij de inzamelingsactie Nederland Helpt Haïti. Blijkbaar dacht iemand bij de redactie: ‘ Laten we Dirk Scheringa vragen... een echte BN-er en hij is natuurlijk ook een slachtoffer van het instorten van de huizenmarkt...’ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Marco Borsato ging failliet. Nu zit hij eindelijk op één lijn met de inhoud van zijn liedjes...

LANG LEVE DE IRONIE Peter Pannekoek Child at Venture Jaarverslag 2009

10

3. 2009 IN HET KORT 1. Inleiding Child at Venture Jaarverslag 2009

11

... 2009 was een heftig jaar. Hieronder de drie kwesties die er qua impact uitsprongen. Anders gezegd: op welke vragen moest het meest dringend een antwoord gevonden worden? En waar lagen wij soms een nacht van wakker? 3.1.1 …DE CRISIS Een voor de hand liggende keuze, maar daarom niet minder waar. Veel van het afgelopen jaar stond in het teken van de gevolgen van de economische crisis. De val van Lehman Brothers in september 2008 betekende niet alleen een hoop ellende voor banken en bedrijven, maar ook de goede doelen kregen het zwaar. Een meerderheid van de goede doelen hield rekening met het stagneren of teruglopen van de inkomsten, zo bleek uit onderzoek van PricewaterhouseCoopers. Tegelijkertijd bleek ook, dat goede doelen pas als het echt niet anders kan willen bezuinigen op de projecten, maar liever interen op hun financiële buffers of bezuinigen op kosten. Omdat Child at Venture als jonge stichting nog geen kans heeft gehad om buffers op te bouwen én omdat we sterk leunen op het Nederlandse bedrijfsleven, betekende de slechte econo mische situatie in 2009 voor ons een bijzonder zure appel. Een aantal van de bedrijven waar we mee samenwerkten ging failliet en sommige van onze contactpersonen moesten door inkrimping het bedrijf verlaten. Dat betekent heel simpel dat je opnieuw moet beginnen. En in tijden van economische crisis is het steunen van een goed doel geen prioriteit. Ook wij moesten keuzes maken en werd de overeenkomst met van onze freelance office manager vroegtijdig afgebro ken. Het overige personeel hield rekening met het inleveren van uren. En we besteedde minder aan publiciteit om onze naamsbekendheid te vergroten. In het algemeen gold dat meer inspanning, minder financieel resultaat opleverde.

Voor de jongeren viel de schade uiteindelijk gelukkig mee: we hebben onze geplande activiteiten kunnen uitvoeren en meer jongeren dan ooit bereikt. Dat is voor een groot deel te danken aan de subsidie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken die wij in 2009 ontvingen.

3.1.2 … hevige debatten over ontwikkelings samenwerking Van Geert Wilders tot Dambisay Moyo, van de Wetenschappe lijke Raad voor Regeringsadvies tot Arend Jan Boekestijn: veel mensen hadden dit jaar een mening over ontwikkelingssamen werking. En die lieten ze horen ook. Veel van de boeken en rapporten die verschenen en de debat ten die gehouden werden hadden een kritische toon. Circa 60 jaar na de start van ontwikkelingssamenwerking (toen nog gewoon ontwikkelingshulp) zijn de resultaten van alle inspan ningen teleurstellend. Armoede is nog lang niet de wereld uit en de verschillen tussen ontwikkelde landen en ontwikkelings landen zijn groter geworden. Dat veel mensen tot de conclusie komen dat ontwikkelings samenwerking niet werkt is dan ook niet verwonderlijk. Het zou zelfs averechts kunnen werken: hulp houdt corrupte regimes in het zadel en maakt mensen lui en afhankelijk. Met veel van de kritiekpunten is Child at Venture het eens. Ook wij komen soms in aanraking met organisaties in ontwikkelingslanden die wel erg gewend zijn aan makkelijk geld van Westerse organisaties. En ook wij vinden dat te veel organisaties onrealistisch hoge verwachtingen scheppen van wat hun projecten kunnen bereiken.

3.1 HET JAAR VAN … 3. 2009 in het kort Child at Venture Jaarverslag 2009

12

Maar, dat organisaties harder zouden moeten zoeken naar dingen die wél werken, betekent niet dat je hulp moet afschaf fen. In toenemende mate komt er erkenning voor het belang van eigen initiatief, een zakelijke aanpak en maatwerk op microniveau. Dat zijn zaken die voor Child at Venture eigenlijk al jarenlang vanzelfsprekend zijn, en dus maakt alle discussie over zin en onzin van ontwikkelingssamenwerking ons werk eigenlijk alleen maar makkelijker.

3.1.3 …overheidssubsidie: ja of nee? In 2009 en 2010 ontvangt Child at Venture in totaal € 600.000 van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Dit omdat onze aanvraag voor de subsidieronde voor jonge en vernieuwende organisaties in zijn geheel werd goedgekeurd. Wie ook na 2010 nog geld wil ontvangen, moest voor december 2009 een nieuwe subsidieaanvraag indienen. Child at Venture heeft besloten om dat niet te doen. Het doorhakken van die knoop was niet eenvoudig. Een overheidssubsidie heeft natuurlijk duidelijke voordelen: het zorgt voor een zekere mate van zekerheid en stabiliteit, zeker in economisch onzekere tijden als deze. Zo kon Child at Venture ondanks de wereldwijde economische malaise dit jaar de activiteiten in Afrika fors uitbreiden.

Maar, aan structurele overheidssteun zijn volgens ons wel degelijk nadelen verbonden. Ten eerste vinden we het, als promoters van zelfstandig ondernemerschap, eigenlijk niet kunnen om onszelf permanent aan een ‘subsidieinfuus’ te hangen. Op die manier leggen we ons immers een vorm van afhankelijkheid op die we bij onze projecten juist proberen te voorkomen. Daarnaast zorgt een overheidssubsidie voor nogal wat bureau cratische rompslomp, die zeker voor een kleine organisatie veel van de zeldzame tijd en mankracht kost. Tenslotte beperkt het ons in onze flexibiliteit en de mate waarin we kunnen inspelen op de wensen van het Nederlandse bedrijfsleven, naar onze mening de ideale partner bij het realiseren van ondernemerschapstrajecten in ontwikkelingslanden. Die flexibiliteit wordt de komende jaren nog belangrijker omdat ondernemerschap opeens een ‘hot’ onderwerp is bij veel ontwikkelingsorganisaties. Willen we ons onderscheidend vermogen behouden, dan is het korset waar een overheidssubsidie je in dwingt wel het laatste wat we kunnen gebruiken. Wij vonden deze nadelen zo zwaarwegend, dat we hebben besloten om het vanaf 2011 op eigen kracht te gaan doen, met het Nederlandse bedrijfsleven als belangrijkste partner. Een beetje eng is dat zeker, maar het is een keuze waar we volledig achter staan.

3.1 HET JAAR VAN … 3. 2009 in het kort Child at Venture Jaarverslag 2009

13

Kengetallen Child at Venture 2009

2008

2007

2006

Aantal bestuursleden

5

6

5

5

Aantal vaste medewerkers

5

3

-

-

Aantal betaalde freelancers

2

5

7

4

13

20

15

13

Aantal actieve vrijwillige professionals Aantal partnerorganisaties

16

11

5

3

Aantal jonge ondernemers

420

363

198

62

Baten subsidies

€ 257.835

€0

€0

€0

Baten eigen fondsenwerving

€ 236.652

€ 335.974

€ 248.011

€ 125.120

Besteed aan doelstellingen

€ 374.221

€ 316.945

€ 238.200

€ 41.900

€ 49.892

€ 57.365

€ 28.390

€ 22.517

10%

17%

11%

18%

€ 41.997

- € 5.113

€ 40.724

€ 60.703

Kosten werving baten % kosten werving baten t.o.v. baten Vrij besteedbaar vermogen Bestemmingsfondsen (geoormerkte donaties) Kortlopende schulden

€ 8.684

€ 1.714

€ 1.400

€0

€129.435

€ 198.987

€ 45.888

€ 1.182

3.2 SAMENVATTING RESULTATEN 2009 EN CAV INDEX 3. 2009 in het kort Child at Venture Jaarverslag 2009

14

200

150

100

50

0 JAN ‘07

MEI ‘07

SEP ‘07

JAN ‘08

MEI ‘08

SEP ‘08

JAN ‘09

MEI ‘09

SEP ‘09

JAN ‘10

CaV Index

Het indexverloop in 2009: een lichte daling

De Child at Venture Index (CaV Index) is het resultaat van een vergelijking tussen de opbrengsten (gemeten in vooruitge holpen jongeren) en de ontvangen bijdragen in de vorm van giften en verkochte aandelen. Op deze manier wordt getoond hoe “goed” het geld besteed wordt.

De CaV index laat in 2009 twee gezichten zien. In de eerste helft van 2009 is duidelijk de invloed te zien van de ontvangen bijdragen van het ministerie, terwijl de bijdragen vanuit andere bronnen ook goed op peil bleven. In de tweede helft van het jaar liepen de bijdragen duidelijk terug en was het economisch barre klimaat goed voelbaar bij Child at Venture. Aan de kant van de jongeren die gestart zijn met de TEASE training was het aantal bijna gelijk aan die van 2008. Alles tezamen heeft ertoe geleid dat de index is gedaald van 187 (december 08) naar 172 in december 2009.

Als Child at Venture alleen maar gelden zou ontvangen dan gaat de index naar 0 terwijl de index juist stijgt als met weinig geld veel jongeren een duwtje in de rug wordt gegeven. Zo wordt de transparantie van de activiteiten van Child at Venture onderstreept.

Bijzondere gebeurtenissen in 2009 Een verbeterde methodiek Met ingang van januari 2010 is de methodiek van de Child at Venture index aangepast. De inkomsten gaan nu harder meetellen in de indexwaarde: in de nieuwe methodiek wordt elke € 3.000 aan inkomsten vertaald in een indexpunt die eraf gaat. Hiervoor was dat € 10.000. Dat wekte onterecht de indruk dat het “helpen” van één jongere € 10.000 kost. € 3.000 komt wat dat betreft een stuk dichter in de buurt. Daarnaast is een basisniveau van 100 per december 2007 ingesteld.

In maart kon de opbrengst van de schaatsactie van de leer lingen van Maupertuus genoteerd worden, een mooi initiatief. De landen waar in 2009 de meeste jongeren nieuw in projecten werden betrokken zijn de Filippijnen en Kenia. In september en december participeerden Aegir-Marine uit Wijk bij Duurstede en het Friese Froconsur, die via het Adopt a Project programma ondernemende jongeren ondersteunen. Boudewijn van der Kaaij, NYSE Euronext

3.2 SAMENVATTING RESULTATEN 2009 EN CAV INDEX 3. 2009 in het kort Child at Venture Jaarverslag 2009

15

4. TARGETS Child at Venture Jaarverslag 2009

Child at Venture stelt jaarlijks een werkplan op met de targets voor haar kernactiviteiten, voorlichting, fondsenwerving en organisatie. De activiteiten en doelstellingen van 2009 bouwen voort op de resultaten van de 2006-2008 en zijn een integraal onderdeel van het Strategisch Plan 2008-2010. Verderop in dit jaarverslag leest u de resultaten.

KERNACTIVITEIT; DE ONDERNEMERSCHAPSPROJECTEN TEASE ondernemerschapstraining: • De TEASE database uitbreiden; nieuwe werkvormen toevoegen ten behoeve van persoonlijke ontwikkeling en vier master classes ontwikkelen in samenwerking met het bedrijfsleven op de onderwerpen sales, marketing, pricing en netwerken; • Deze database voor alle TEASE trainers online toegankelijk maken en makkelijk aan te vullen door de trainers; • Instrument voor de evaluatie van TEASE ontwikkelen ten behoeve van de impactmeting bij jongeren en kwaliteit beheer en -verbetering van de TEASE database; • Trainerspool uitbreiden: per regio minstens twee nieuwe lokale TEASE hoofdtrainers opleiden.

Ondernemerschapsprojecten: • Alle 10 reeds gestarte projecten vraaggericht voorzien van kwalitatieve diensten, begeleiding en expertise op maat, ten behoeve van de slagingskansen van de ondernemingen ; • Start van 10 nieuwe projecten; • Het uitwisselingsproject Mazoezo uitvoeren in 2009/2010; • 5 bedrijven koppelen aan een ondernemerschapsproject voor jongeren.

Kwaliteit en begeleiding van de projecten: • Partnership guideline opstellen met onder andere voor waarden voor de samenwerking, wijze van financiering, duur van de samenwerking, exit strategie en een monitoring en evaluatie systeem; • Twee externe projectevaluaties laten uitvoeren; • Aanscherpen van de projectvoorwaarden op het gebied van betrokkenheid lokale ondernemers en bedrijven.

VOORLICHTING EN COMMUNICATIE • Up to date informatievoorziening over Child at Venture en haar activiteiten: wekelijks ge-update website en maande lijks verzenden van de nieuwsbrief aan de achterban; • Goed voorlichtingsmateriaal ontwikkelen voor bedrijven; • Op maat voorlichting geven op vijf scholen/universiteiten; • Actieve opstelling in de pers en tijdens evenementen: persbeleid incl. database opstellen, free publicity, banners/ advertenties in 10 magazines en actieve deelname aan 3 evenementen.

WAT WAREN ONZE GESTELDE TARGETS VOOR 2009? 4. Targets 2009 Child at Venture Jaarverslag 2009

17

ORGANISATIE

SAMENWERKINGSPARTNERS

• Uitbreiden van het team met een projectmedewerker en medewerker communicatie/fondsenwerving; • Aanpassen kantoor(ruimte) aan bezetting; • Handhaven en eventueel vraaggericht uitbreiden van de vrijwilligerspool; • Opzetten kwaliteitssysteem en formalisering van de belangrijkste activiteiten in samenwerking met (vrijwillige) experts.

De targets bereiken we door samenwerking met de volgende partijen:

FONDSENWERVING Om bovenstaande targets mogelijk te maken wilden we in 2009 € 680.000 aan inkomsten werven door middel van de subsidie van het Ministerie van Buitenlandse zaken, samenwerking met het bedrijfsleven, de Council of experts, bijdragen van fondsen, acties en evenementen en incidentele giften.

WAT WAREN ONZE GESTELDE TARGETS VOOR 2009? 4. Targets 2009 Child at Venture Jaarverslag 2009

18

5. GOVERNANCE 1. Inleiding Child at Venture Jaarverslag 2009

19

In 2005 heb ik samen met Jan Jaap van der Wal , waarmee ik al lange tijd goed bevriend was, Child at Venture opgezet. Omdat ook Jan Jaap geloofde in het ‘eigen broek op houden’ en ‘werken vanuit eigen kracht’ heeft hij € 50.000 beschikbaa r gesteld om jongeren in ontwikkel ingslande n te steun en . Daarmee werd hij penningm eester van de stichting,werd ik voorzitter van de stichting en zat daarnaast ook onder andere Liesbeth Gort, die op dat moment werkte als senior projectmedewerker bij Terre des Hommes en wie ik goed kende van de studie Sociale Geografie van Ontwikkel ingslande n te Utrecht in het bestuur. Omdat wij het geld zoveel mogelijk wilden besteden aan de projecten zodat we konden onderzoek en of onze missie om jong ondern emerschap te stimuleren bestaansre cht had, zette wij ons op dat moment alleen onbezoldigd in voor de stichting. Al sn el bleek echter, dat er een enorme vraag was vanuit de jongeren om goede bedrijfspla nn en gefinancie rd en begeleid te krijgen , maar ook was er enorm veel interesse vanuit het Nederlandse bedrijfsleven om ons initiatief te steun en . Halverwege 2006 ben ik uit het bestuur gegaan en ben mij als freelancer in gaan zetten voor Child at Venture, een aantal maanden later gevolgd door Liesbeth . Jan Jaap nam toen het stokje van bestuursvoorzitter over en Leo Remmelzwaal , Brigitte van Gool , Jeroen Brenninkm eijer en Farid Tabarki kwamen het bestuur versterken . Vanaf eind 2006 werkten Liesbeth en ik bijna fulltime aan de opbouw van Child at Venture. Ik wijdde me aan de fondsenwe rving bij bedrijven en aan het inhoudeli jk ontwikkel en van het ondern emerschapstraject en de trainingen . Liesbeth zette zich in om de organisati e profession eel op te tuigen , de werkwijzen en de projecten te profession aliseren en institution ele fondsen te werven . Om de kwaliteit te waarborge n bezochten we elk project minstens eens per jaar maar door bezoeken van sponsors en extra trajecten reisden we in de praktijk meestal vaker naar de projecten . Omdat Child at Venture zo sn el groeide, vroegen het bestuur en grotere sponsors Liesbeth en mij in 2008 om in loondiens t te treden om zo de continuïteit van de organisati e te waarborge n . Daarnaast kregen wij steun van onze freelance office manager Merel Verbeek en namen wij Lenka van Dijk, die op dat moment al meer dan een jaar vrijwillige rswerk voor ons deed, aan in loondiens t als projectmedewerker. Om de intern e checks & balances te waarborge n werden Liesbeth en ik gezamenli jk tekenbevoe gd met een controlere nde functie voor de penningm eester. Naast het toezicht en de controle van het bestuur levert dat een optimale intern e controle. Liesbeth en ik vormen sinds 2008 een titulitair directiedu o onder een

5.1 ORGANISATIE 5. Governance Child at Venture Jaarverslag 2009

20

bestuur, waarbij taken , verantwoordelijkheden en mandater ing van bevoegdheden in de statuten en een directiereglement zijn vastgelegd. Als directeursduo werden onze taken verdeeld conform een CEO-CFO constructi e. Zodoende was duidelijk wie waar voor verantwoordelijk was. Ik verdiende in 2009 een salaris van € 3.975 voor 36 uur en Liesbeth het equivalen t daarvan van € 3.533 voor 32 uur bruto per maand. Dit is onder de norm van de adviesrege ling beloning goede doelen (Commissi e Wijffels, VFI, 2005) die voor een organisati e als Child at Venture (getoetst op omvang, complexiteit, organisatorische context en directiemodel) voor 2009 een maximaal jaarinkom en hanteert van € 67.800 (de directieleden van Child at Venture verdien en op full time basis € 51.516 per jaar). Daarnaast vervul ik anno 2009 als n evenactivi teit onbezoldigd het voorzitterschap bij stichting ‘wat zou jij het liefste willen doen’, een initiatief dat kinderen helpt ontdekken wat ze willen worden en waarvan de methodiek en goed passen bij de methodiek en van Child at Venture en ben ik bestuursli d bij de gastprogra mmering van het Haagse Dr. Anton Phillipzaa l en Lucent Danstheater, wat ons zakelijk n etwerk in Den Haag enorm heeft vergroot. De n evenactivi teiten van Liesbeth bestaan in het adviseren van verschille nde NGO’s in binn en- en buitenlan d. Dit verbreed het n etwerk van Child at Venture. Eind 2008 heeft Jan Jaap het voorzitterschap overgedragen aan Kalo Bagijn . In 2009 gingen wij van start met een subsidie van het Ministerie van Buitenlan dse Zaken waardoor er meer projecten gestart konden worden . Omdat Liesbeth binn en Child at Venture verantwoordelijk is voor deze subsidie aanvraag en het beheer ervan , stegen haar werkzaam heden op het gebied van organisati e, projectenbeleid en financiële administratie in 2009 enorm . Terwijl ik door het toegenome n aantal projecten niet genoeg tijd en ruimte had om in mijn eentje de gehele fondsenwe rving voor mijn rekening te n emen . Daarom kwam Anja de Kiewit ons team voor drie dagen per week versterken , nadat zij al gedurende een half jaar vrijwillig de PR en communi catie voor haar rekening nam . Patricia de Jonge is na haar afstuderen op Cambridge ons team komen versterken als projectmedewerker. Ook zij was een oude bekende: in 2007 en 2008 had zij al enkele maanden vrijwillige rswerk voor ons verricht en nu kwam zij Liesbeth ondersteun en met de rapportages en monitorin g van de projecten . Halverwege 2009 werden we echter genoodzaa kt te bezuinigen op person eelskosten en heeft Merel ons helaas moeten verlaten . In hoofdstuk 11 vertel ik u hoe we in 2010 verder gaan . Jamy Goewie Oprichter en directeur

5.1 ORGANISATIE 5. Governance Child at Venture Jaarverslag 2009

21

Organogram

MEDEWERKERS

Liesbeth Gort @ CaV sinds: 2006 Functie: Directie

Lenka van Dijk Merel Verbeek @ CaV sinds: 2007 @ CaV sinds: 2008 Functie: Hoofd projecten Functie: Communicatiemedewerker en Office manager

Jamy Goewie @ CaV sinds: 2005 Functie: Directie

Patricia de Jonge

Anja de Kiewit @ CaV sinds: 2007 @ CaV sinds: 2008 Functie: Projectmedewerker Functie: Hoofd Communicatie

5.2 DE MENSEN 5. Governance Child at Venture Jaarverslag 2009

22

BESTUUR

Kalo Bagijn @ CaV sinds 2008 Functie: Voorzitter Oprichter BinckBank en in het dagelijks leven initiator en algemeen directeur Brand New Day

Ralph de Kleijn @ CaV sinds 2008, Functie: Secretaris In het dagelijks leven coördinator bij het Ronald McDonald Centre.

Farid Tabarki @ CaV sinds 2007 Functie: Bestuurslid In het dagelijks leven oprichter en directeur van Studio Zeitgeist.

Leo Remmelzwaal @ CaV sinds 2007 Functie: Penningmeester In het dagelijks leven relatiebeheerder bij VanHier accountants

Jeroen Brenninkmeijer @ CaV sinds 2008 Functie: Bestuurslid In het dagelijks leven trusted advisor bij Bank Oyens & Van Eeghen


23

TEASE TRAINERS

Malyn Cristobal Uit de Filippijnen @ CaV sinds 2006 Als trainer vooral sterk in groepscohesie, traumaverwerking en persoonlijke ontwikkeling. Traint in : de Filippijnen en Cambodja

Jorie Musni Uit de Filippijnen @ CaV sinds 2009 Als trainer vooral sterk in business consultancy en marketing, Traint in : de Filippijnen Ignetius Ochieng Uit Kenia @ CaV sinds 2009 Als trainer vooral sterk in empowerment, enthousiastmeren , netwerken Traint in : Kenia en Zambia

Business consultant

Savier Obee Uit Kenia @ CaV sinds 2009 Als trainer vooral sterk in het minder complex maken van financiële vraagstukken , Traint in : Kenia en Zambia


Naomi MwangiUit Kenia @ CaV sinds 2009 Als trainer vooral sterk in marketing. Traint in : Kenia en Zambia John van de Winkel @ CaV sinds 2008 Doet: Business consultancy en trainingen in de Filippijnen en proje ct evaluaties. 24

Freelancer en stagiair Om de kosten zo laag mogelijk te houden maar tóch het nodige werk verricht te krijgen heeft Suzanne van Rooijen zich begin 2009 vier maanden circa drie da gen per week voor ons ingezet. Ze heeft zich met name bezig gehouden met de ontwikkeling van nieuwe projecten in Afrika en het opstellen van de partner guidelines. De totale kosten voor haar inzet bedroegen bijna € 15.000. Hiervoor heeft ze 416 uren op kantoor gewerkt en een partnerselectie-reis naar Afrika gemaakt. En ze heeft nog een mooie donatie gedaan voor de jongeren. Danielle van Kuil heeft stage gelopen bij Child at Venture en een tevreden heidsonderzoek onder de jongeren en de partners uitgevoerd en een business guideline opgesteld (zie 9.1).

Vrijwilligers Child at Venture bedankt ook voor 2009 al haar vrijwilliger: Jeroen van Wolde (netwerkbeheer), Bardo Pfaff (website), Boudewijn van der Kaaij (CAV Index),

Sandra Brok (marketing Mago guest house), Marco Beukema (marketing Mago guesthouse), Niki Mens (designer C&C Company), Rogier Stulemeijer (jurist), Saskia Tjepkema van Kessels & Smit, The Learning Company (TEASE), Andrew Crawford (promotiefilms), Niels Spaans en Erik Clignett van Fisheye media (promotiefilms), Bas Losekoot (fotografie). Child at Venture werft vrijwilligers heel vraaggericht. Wanneer mensen zich voor ons inzetten hebben ze recht op reiskostenvergoeding en zijn ze verze kerd tegen beroepsaansprakelijkheid. Ons vrijwilligersreglement omvat onder andere regels en procedures van wer ving en begeleiding, rechten en plichten. Vrijwilligers in het buitenland biedt Child at Venture een all-inn verzekering voor o.a. geneeskundige kosten, bagage, tandheelkundige kosten, ongevallen en wettelijke aansprakelijkheid. Met vrijwil ligers in het buitenland wordt altijd een vrijwilligerscontract afgesloten.

Vrijwilliger Jeroen VAN Wolde:

‘Ik werk al een aantal jaar met veel plezier als vrijwilliger voor Child at Venture omdat het een team van jonge enthousiaste mensen is dat zich met een hele verfrissende blik inzet voor de minder bedeel de jongeren in deze wereld’. Kantoor

Per 1 september is Child at Venture gevestigd in Den Haag. Onze belangrijkste motivatie? Ruimte! Bovendien kregen we de kans om een kantoor te betrekken in BINK36, het voormalige kantoor van KPN op de Binckhorstlaan. Dankzij steun van de gemeente Den Haag is dit dé locatie voor startende, creatieve en innovatieve ondernemers. Een omgeving dus waar wij ons thuis voelen.

TARGETS ORGANISATIE ZIJN HIERMEE VOOR 100% BEHAALD!


25

BESTUURSVERSLAG Inleiding Het jaar 2009 heeft voor Child at Venture met name in het teken gestaan van de kredietcrisis, de MFS subsidie en het bepalen van de toekomststrategie.

Samenstelling directie en bestuur De directieleden worden benoemd door het bestuur, bestuursleden door co-optatie. Brigitte van Gool heeft begin 2009 het bestuur verlaten, haar plaats is niet vervangen. Het bestuur bestaat uit vijf leden. Het bestuur is zodanig samen gesteld dat de leden, zowel ten opzichte van elkaar als ten opzichte van de direc tie, onafhankelijk kunnen opereren. Het bestuur heeft een toezichthoudende taak. De taken en bevoegdheden van be stuur en directie, alsmede de onderling verhoudingen worden bepaald door de wet, statuten, reglementen en arbeids overeenkomsten.

Vergaderingen van het be stuur Het bestuur is in 2009 vier maal bijeen gekomen met de directie. Daarnaast hebben de individuele leden van het bestuur informeel overleg gevoerd met leden van de directie. De vergaderingen vonden plaats in april, mei, september en oktober.

In de vergaderingen van het bestuur in 2009 zijn onder meer de volgende zaken aan de orde gekomen: organisatiestruc tuur, Code van de commissie Wijffels: goed bestuur voor goede doelen, inkomsten, cashflow en liquiditeit van de stichting, vaststellen jaarverslag en jaarplan en monitoren van de voortgang.

voorzitter, gesteld worden dat het be stuur en de directie als geheel, evenals haar individuele leden, het afgelopen jaar een goede prestatie heeft geleverd. Het bestuur en de directie hebben als een professioneel team gefunctioneerd, waarbij de individuele leden zich uitste kend van hun taak hebben gekweten.

Tijdens de vergadering van bestuur en directie heerste een open sfeer met vol doende ruimte voor opbouwende kritiek. De vergaderstukken van de vergadering waren tijdig beschikbaar en van goede kwaliteit. Hierdoor was een zinvolle gedachtewisseling mogelijk over alle relevante ontwikkelingen en risico’s, het beleid en de strategie waardoor zorgvul dige besluitvorming werd gewaarborgd.

Bezoldiging bestuur

De leden van het bestuur en de directie hebben nagenoeg alle vergaderingen bijgewoond. Afwezigheid moet beperkt blijven tot gevallen van overmacht. De beschikbaarheid van de leden van het bestuur om tussentijds overleg te voeren was goed en illustreert de betrokkenheid bij Child at Venture. In tegenstelling tot de intentie van het bestuur heeft er in 2009 geen zelf evaluatie plaatsgevonden noch zijn er functioneringsgesprekken gevoerd met de directieleden. Wel kan, door mij als

Het bestuur voert haar taken geheel vrijwillig, belangeloos en zonder vergoe ding of bezoldiging uit. Kosten die door de bestuursleden worden gemaakt ten behoeve van Child at Venture worden door henzelf gefinancierd en worden niet gedeclareerd bij de stichting.

Tot slot 2009 was een zeer uitdagend jaar onder meer door de kredietcrisis. Mede door de uitstekende leiding van de directie even als door de inzet, kennis en toewijding van de medewerkers zijn desalniettemin de geplande doelstellingen voor 2009 behaald. Wij maken van de gelegenheid gebruik de directie en de medewerkers nogmaals te bedanken voor de getoonde inzet en betrokkenheid.

Kalo Bagijn voorzitter Child at Venture

5.3 BESTUURSVERSLAG 5. Governance Child at Venture Jaarverslag 2009

26

6. DE AANPAK Child at Venture stimuleert ondernemerschap onder jongeren in ontwikkelingslanden. In dit hoofdstuk leggen we uit waarom en hoe we dat doen.

Child at Venture Jaarverslag 2009

Child at Venture richt zich op jongeren in ontwikkelingslanden. Omdat, kort gezegd, (bijna) niemand anders dat doet. De afgelopen jaren was er binnen de wereld van ontwikkelingssamenwerking vooral aandacht voor kinderen (door middel van bijvoorbeeld onderwijs projecten) enerzijds en volwassen (bij voorbeeld via microkredietprogramma’s) anderzijds. Dat betekent dat de groep jongeren tussen de 15 en 24 jaar buiten de boot dreigt te vallen: zij zijn immers vaak te oud voor onderwijsprojecten, maar te jong om in aanmerking te komen voor microkrediet.

Daarmee dreigt een enorm potentieel verloren te gaan. Want van de 1,2 miljard jongeren wereldwijd woont maar liefst 92% in ontwikkelings landen.1 Er is dan ook niet zozeer sprake van een ‘niche’ waar Child at Venture in is gesprongen, maar eerder van een groot gapend gat! 1

World population prospects: the 2008 revision (UN 2009)

6.1 FOCUS OP JONGEREN 6. Aanpak Child at Venture Jaarverslag 2009

28

Eén van de grootste uitdagingen voor jongeren in ontwikkelingslanden is het vinden van een goede baan. De kans om werkloos te zijn is voor jongeren bijna 3 keer zo groot als voor volwassenen.2 En door de economische malaise zullen jongeren het alleen nog maar moeilijker krijgen op de arbeidsmarkt. Overigens zijn de officiële werkloos heidscijfers in de meeste ontwikke lingslanden laag: voor de allerarmsten is niets doen immers simpelweg geen optie. Maar, voor heel veel jongeren geldt dat ze niet genoeg verdienen, te weinig uren maken en werken in slechte of onzekere omstandigheden.3 Om een indicatie te geven: in de Afrikaanse lan den ten zuiden van de Sahara verdient

bijna 60% van de werkende jongeren niet genoeg om zichzelf boven de armoedegrens te tillen.4 Zelfs het volgen van een vervolgoplei ding is lang niet altijd een garantie voor het vinden van fatsoenlijk werk, bijvoor beeld omdat het onderwijssysteem niet goed aansluit bij de behoeften van de arbeidsmarkt. Wie bijvoorbeeld in de Filippijnen een hamburger bestelt in een fastfood restaurant, heeft een grote kans geholpen te worden door iemand met een afgeronde universitaire opleiding.

van een eigen onderneming. Met andere woorden: niet de hand, maar de eigen broek op leren houden! Child at Venture heeft als doel jongeren in ontwikkelings landen de kennis, vaardigheden en financiële middelen te verschaffen om dit te kunnen. Want het starten en draaiende houden van een succesvolle onderneming levert niet alleen inkomen op, maar ook respect van jezelf én je omgeving. Bovendien draagt het direct of indirect bij aan het creëren van werk voor anderen. Global Employment Trends for Youth (ILO 2008). De ILO maakt in dit opzicht een zinvol onderscheid tussen fatsoenlijk (‘decent’) en onfatsoenlijk werk. Zie bijvoorbeeld Global Employment Trends for Youth (ILO 2008). 4 Global Employment Trends for Youth (ILO 2008). 2

3

Voor heel veel jongeren in ontwik kelingslanden geldt dan ook dat hun beste, soms zelf enige, kans op een zelfstandige toekomst ligt in het starten

6.2 ONDERNEMERSCHAP 6. Aanpak Child at Venture Jaarverslag 2009

29

Tsja, dat is natuurlijk de hamvraag. En als ie mand daar een sluitend antwoord op had was ontwikkelingssamen werking al lang geleden afgeschaft. Wat in ieder geval vast staat is dat er heel wat meer bij komt kijken dan het uitdelen van zakken geld. Dat geldt in het bijzonder voor de jongeren waar Child at Venture mee werkt. Veel van ‘onze’ jongeren hebben weinig scholing, verblijven in opvangtehuizen of hebben

een lichamelijke handicap. Zij missen niet alleen het geld, maar ook de kennis, het netwerk, de expertise en het zelfver trouwen om een zelfstandige toekomst op te bouwen. Daarom is de aanpak van Child at Venture drieledig: - De TEASE (Training in Entrepreneu rial Attitude, Skills and Economics); - Financiering voor de start van de onderneming; - 2 jaar lang intensieve coaching en begeleiding.

6.3.1 TEASE training Elke onderneming start met een busi ness idee van jongeren. Ze hebben dus al een doel voor ogen, maar ontberen de kennis en vaardigheden om dit te bereiken. TEASE (Training in Entrepre neurial Attitude, Skills and Economics) is ontwikkeld door Child at Venture om jongeren te helpen bij het concretiseren van hun idee. Met andere woorden: aan het eind, of kort na afloop van, de 8-daagse TEASE-training ligt er een doordacht, uitgewerkt en realistisch businessplan.

6.3 HOE STIMULEER JE ONDERNEMERSCHAP? 6. Aanpak Child at Venture Jaarverslag 2009

30

TEASE besteedt dan ook aandacht aan praktische vaardigheden, zoals financiën en marketing. Maar er is ook veel aan dacht voor persoonlijke ontwikkeling en leiderschap: een goed ondernemer heeft immers lef, is creatief, communiceert hel der en kan de gevolgen van zijn of haar keuzes overzien. Child at Venture heeft in 2009 4 nieuwe lokale trainers opgeleid tot TEASEtrainer, 1 in de Filippijnen en 3 in Kenia. Dit verlaagt de kosten en verkleint de taal- en cultuurbarrière. Toch proberen we altijd om één Child at Venture-mede werker ter plaatse aanwezig te hebben bij een TEASE training. Dit omdat wij, maar ook de jongeren en lokale partners (zie 9.1), merken dat het zeer motiverend werkt voor de jongeren. Het versoepelt het contact met partnerorganisaties en maakt het makkelijker om de sterke en zwakke kanten van een groep jonge ondernemers te identificeren: allemaal punten die heel erg belangrijk zijn voor het succes van de verdere samenwerking.

Er is in 2009 veel aandacht be steed aan het aanpassing van de TEASE training: - De training is in 2009 opgedeeld in 8 thema’s, 1 voor elke dag. Bij elk thema kan de trainer kiezen uit oefeningen met 3 verschillende moei lijkheidsgraden. Zo kan de training nog beter afgestemd worden aan het niveau van de groep. - Het onderdeel ‘finance’ is door NIBC uitgebreid met casussen, rekenvoor beelden en theorie op basis van hun ervaringen met Adopt a Project (zie 8.1) en hun eigen expertise. - Het onderdeel ‘marketing’ is aan gepast: de jongeren besteden nu in aanvulling op het TEASE-programma 2 dagen aan het doen van een marktonderzoek in hun eigen buurt en verwerken deze informatie in het businessplan.

- Onze business consultant heeft een aantal trainingen verzorgd in de Filippijnen over het opstellen van een budget en het berekenen van da gelijkse inkomsten en uitgaven. Zijn materiaal is in de training verwerkt. - Er zijn evaluatieformulieren ontwik keld die de jongeren, de trainers en de lokale partnerorganisatie zowel voor als na de training moeten invul len. - Steeds vaker worden lokale onderne mers uitgenodigd om een deel van de training te verzorgen. Bijvoorbeeld een restauranteigenaar in Gambia of de eigenaresse van een kapsalon in Kenia. - Via een online platform kunnen onze lokale trainers met elkaar ervaringen delen. Ze kunnen oefeningen sugge reren aan hun collega’s en bespreken wat goed of juist minder goed werkt in Afrika en Azië.


31

En nog wat cijfers: - 8 volledige TEASE-trainingen voor 151 jongeren; - 3 korte, aanvullende trainingen van John, onze vrijwillige business consultant, voor 3 Filippijnse organi saties en jongeren. De jongeren die bij deze drie organisaties (Center for Young Hearts and Minds, Pangarap en Young focus (zie 7.3) betrokken

zijn, zijn zo arm en hebben zo’n laag onderwijsniveau dat TEASE alleen niet genoeg bleek voor het realiseren van een goed businessplan. Daarom heeft John de rekenvaardigheden van deze groep bijgespijkerd en ze geleerd hoe je een budget opstelt en je dagelijkse inkomsten en uitgaven moet berekenen.

Targets TEASE training 2009 zijn voor 90% behaald.

Grafische weergave van pedagogische resultaten TEASE bij de meiden van Safe Spaces in Kenia (zie 7.4) PEDAGOGISCHE RESULTATEN SAFE SPACES Nameting

Voormeting 160 140 120 100 80 60 40 20 0

km

oo kv

lij ke

ak l in be

rta fo

ijn

ee

e to st

m ko ijn

lz za

en

em

ol sv ce

uc gs

in em rn

nm

de on

en nt

ge

in ss

ten tei

ali kw

li wi

jn

en

lf ze

sli

be

me

ijn lf ze ez rt me me op ne ts er ro p nd nt oe gr be no n te Ik ee o se gr om en en ar pm re kla oe en gr te ro ng b Ik

e re sp Ik

mi

eig

om ec

jn m

er ov

o ng ba

ik at tw

e we

t da nk

de

mi

et

ni er ek

ez

m el vo Ik

Ik

Ik

n ke Ik

en

b Ik

m el vo Ik


32

DILEMMA 1 TEASE is, dat kan immers niet anders in 8 dagen, slechts een stoomcursus ondernemerschap. De meeste kennis en vaardigheden zullen de jongeren op moeten pikken tijdens het echte ondernemen. Veel jongeren en projectpartners hebben aangegeven dat TEASE langer zou moeten duren en/of uitgebreider zou moeten zijn (zie rapport tevredenheidsonderzoek 2009 in 9.1). Ook wij zijn overtuigd van het nut van een langere en uitgebreidere TEASE of structurele follow-up training. Maar, het ontwikkelen en implementeren daarvan kost geld. En dat willen onze bedrijfsdonoren vaak niet betalen. De kosten voor TEASE (ontwikkeling, voorbereiding en de aanwezigheid van een Nederlandse medewerker bij de training) worden immers gemaakt op een Nederlands prijsniveau. Het startkapitaal en de maandelijkse kosten (die wij gedurende de eerste 3 maanden financieren) van de onderneming worden op lokaal, ontwikkelingslandniveau gemaakt. Dat maakt het onvermijdelijk dat TEASE een relatief groot deel van het projectbudget in beslag neemt. De enige manier om dit te ondervangen is door alles uit te besteden aan lokale trainers, maar helaas is het kennisniveau en de capaciteit van de lokale trainers en partnerorganisaties daarvoor niet toereikend. Deels vangen we dit probleem op door de inzet van onze vrijwillige business consultant en onze Adopt a Project bedrijfspartners bij het inhoudelijk ondersteunen van de jongeren. Maar dat neemt niet weg dat het soms nogal frustrerend is dat je niet structureel meer geld kunt steken in iets waarvan je bij elk project hoort en ziet dat de jongeren er enorm veel baat bij hebben.


33

6.3.2 Financiering voor de start van de onderneming Als de jongeren de TEASE training wel met succes afronden en het businessplan door de directie van Child at Venture wordt goedgekeurd, ontvangen de jon geren het startkapitaal om daadwerkelijk aan de slag te gaan. Child at Venture financiert ook de maandelijkse kosten gedurende de eerste drie maanden en levert gedurende een jaar een bijdrage aan de kosten voor coördinatie door de lokale partnerorganisatie. Het karakter van de onderneming ver schilt per project. Soms werken we met grote groepen jongeren die bijvoorbeeld verbonden zijn aan een sociale instel ling, zoals een vakopleidingscentrum of tehuis. In deze gevallen wordt de onderneming vaak gekoppeld aan de sociale instelling. De onderneming wordt daardoor een plek waar jongeren uit de instelling waardevolle kennis en werkervaring op kunnen doen. Voor hun werk ontvangen ze een salaris. Ook de instelling kan door de ondernemer schapsactiviteiten een inkomen genere ren, zodat deze minder afhankelijk wordt van onbetrouwbare inkomstenbronnen als donaties of steun van net-niethelemaal-betrouwbare overheden. Dit

komt de kwaliteit en continuïteit van hun activiteiten ten goede. In andere gevallen starten de jongeren individueel of in kleine groepjes een ei gen bedrijfje. Deze ondernemingen zijn een stuk kleiner van opzet en daarmee is ook het startkapitaal een stuk lager. In een enkel geval besluit Child at Venture om niet verder te gaan met een groep, bijvoorbeeld omdat we twijfelen aan de motivatie van de jongeren of omdat de lokale partnerorganisatie naar onze mening niet de capaciteiten heeft om de jongeren tijdens het ondernemen voldoende te begeleiden. In 2009 heb ben we in twee gevallen besloten een nieuwe samenwerking niet voort te zet ten. Lees in hoofdstuk 7 wat en waarom. In 2009 zijn we 13 nieuwe ondernemer schapsprojecten gestart, daarbij zijn 168 jongeren betrokken die 18 bedrijven startten (zie hoofdstuk 7 voor een be schrijving van de afzonderlijke projecten en de resultaten 2009). Targets nieuwe projecten 2009 voor > 100% behaald.

6.3.3 2 jaar lang intensieve coaching en begeleiding Je eigen bedrijf draaiende houden is in de eerste paar jaar voor vrijwel elke ondernemer een pittige klus. Voor jongeren met weinig opleiding, werkervaring en zonder sociaal netwerk is deze opgave extra zwaar. Daarom staat Child at Venture de jongeren in de eerste twee jaar na de start van hun onderneming bij met intensieve coaching en begeleiding. Zo beantwoorden we vragen van de jongeren en lokale partners, in veel gevallen is het contact wekelijks. Ook moedigen we projectpartners aan om lokale ondernemers te betrekken bij het project, bijvoorbeeld door ze uit te nodigen voor workshops of ze een rol te geven bij de vakopleiding van de jongeren (zie voorbeelden in hoofdstuk 7). Deze contacten bevorderen de ken nisoverdracht én helpen bij het creëren van een sociaal en zakelijk netwerk voor de jongeren. Tenslotte proberen wij in toenemende mate Nederlandse bedrijven te koppelen aan jonge ondernemers in ontwik kelingslanden door middel van het Adopt a Project traject. De Nederlandse


34

ondernemers ondersteunen de projecten zowel financieel als inhoudelijk, door het beantwoorden van vragen van de jongeren en het organiseren van rele vante workshops ter plaatse. Lees meer hierover in 8.1. Na 2 jaar moeten de ondernemers volledig op eigen benen kunnen staan: niet de hand, maar de eigen broek ophouden!

Resultaten 2009: • Jongeren en partnerorganisaties van 13 reeds gestarte projecten (13 ondernemingen) van voor 2009 en 13 nieuwe projecten (18 onder nemingen) in 2009 zijn voorzien van

kwalitatieve diensten, begeleiding en expertise op maat, ten behoeve van de slagingskansen van de onder nemingen; • Hiervan zijn 3 ondernemingen in 2009 winstgevend; • 3 Nederlandse bedrijven gekoppeld aan de projecten via Adopt a Project; • 2 projectbezoeken via Adopt a Project; • 11 businesscases in het Adopt a Project traject beantwoord door 3 Nederlandse bedrijven. Zie hoofdstuk 7 voor een beschrijving van de afzonderlijke projecten en de resultaten 2009. Targets coaching en begeleiding 2009 zijn voor 90 % behaald

Voor het Hoofd Projecten Lenka van Dijk betekende het intensieve contact met de lokale partner organisaties in 2009 het volgende: - 1283 emails van/naar de project partners - 112 skype/belafspraken - 10 intercontinentale vluchten voor 18 projectbezoeken en TEASE trainingen - 6 keer (on)vrijwillig meedoen met een dansje ter ere van het bezoek uit Nederland - 8 inspirational speaches gegeven - 11 onbruikbare cadeautjes gekregen (waaronder een Gambiaanse jurk, kerstboom-decoratie en een zelf gemaakte sleutelhanger)


35

Bij intensieve coaching en begelei ding hoort natuurlijk ook intensieve monitoring en evaluatie. Elk kwartaal informeert de partnerorganisatie Child at Venture over de voortgang van het project. Ook leggen ze financiële ver antwoording af. Vaak lezen we in deze rapportages weinig nieuws: het contact is zo intensief dat we alle belangrijke zaken al via email of Skype besproken hebben. Waar nodig geven we feedback en stellen we aanvullende vragen.

Minimaal een keer per jaar bezoekt Child at Venture het project.

Na twee jaar moeten de jongeren op eigen benen staan. We voeren dan samen met de lokale partnerorganisatie en de jongeren een evaluatie uit om te bepalen of de doelstellingen behaald zijn. Wat betreft de zakelijke doelstelling (een winstgevende onderneming) is dat eenvoudig genoeg te meten. Wat betreft zelfvertrouwen, weerbaarheid en de overige pedagogische componenten van onze projecten is dat een stuk lastiger. Vaak moeten we daarvoor afgaan op wat de jongeren ons vertellen, welke indruk we zelf hebben en hoe de partnerorgani satie er over denkt.

Alle afspraken over de uitvoering van het project, de monitoring en evalu atie worden vastgelegd in een samen werkingsovereenkomst.

Resultaten: - 2 externe projectevaluaties uit gevoerd. Eén in Vietnam en één in Cambodja, zie 7.1 en 7.6 voor de resultaten. - Er is een monitoring- en evaluatie systeem opgezet (zie partnership guidelines 2009) Targets monitoring en evaluatie 2009 zijn voor 100% behaald.

6.4 MONITORING EN EVALUATIE 6. Aanpak Child at Venture Jaarverslag 2009

36

Child at Venture werkt altijd samen met lokale partnerorgani saties. Dit is nodig omdat de jonge ren bij het ondernemen behoefte hebben aan dagelijkse ondersteu ning. Child at Venture kan hier vanuit Nederland simpelweg niet in voorzien. Bovendien hebben lokale organisaties al een relatie met de jongeren opgebouwd, ken nen ze de lokale taal en cultuur en zijn ze bekend met de lokale procedures, zoals het verkrijgen van vergunningen. Bijna wekelijks wordt Child at Venture benaderd door organisaties in ontwik kelingslanden die een partnerschap met ons willen aangaan. Soms vinden zij ons via Google, maar vaker horen ze over ons via hun eigen netwerk, bijvoorbeeld als een van onze partners in Kenia aan een bevriende organisatie in dezelfde stad of regio vertelt over het werk van Child at Venture. Veel van deze organisaties benaderen ons met een voorstel dat niet binnen onze doelstellingen past, bijvoorbeeld het financieren van bouwmaterialen of gezondheidszorg. Of ze zijn actief in een land waar wij niet actief zijn en

niet actief willen worden. Een ander criterium om door deze eerste selectie te komen is, dat de jongeren actief betrokken zijn bij de totstandkoming van het bedrijfsidee. Zij zullen de onderneming een succes moeten maken, dus hun motivatie en betrokkenheid is essentieel. Als een organisatie ons benadert met een idee voor een onderneming dat wel past binnen onze visie en doelstelling, start het kennismakingsproces. Dat bestaat in eerste instantie uit veel heenen-weer mailen om een beter beeld te krijgen van elkaars ideeën en in tweede instantie uit een kennismakingsbezoek waarbij we onder andere kijken naar hun trackrecord, betrouwbaarheid en capaciteit. Daarvoor praten we met de directie van de lokale organisatie, de medewerkers die verantwoordelijk zijn voor de coördinatie van het project en zo veel mogelijk van de betrokken jongeren. Tenslotte vragen we referenties op bij twee organisaties waarmee de organisa tie in het verleden heeft samengewerkt. Als wij (en zij!) de plannen hierna nog steeds zien zitten, wordt een officieel projectvoorstel geschreven. Zodra dit akkoord is – vaak na opnieuw veel heen-

en-weer gemail en ge-Skype – wordt er een samenwerkingsovereenkomst afgesloten en starten we met de voor bereiding van TEASE.

Resultaten: • Er is een partnership guidelines opgesteld met daarin onder andere uitleg over de werkwijze van Child at Venture, de voorwaarden voor samenwerking, eisen aan de partner organisatie, wijze van financiering en monitoring- en evaluatiesysteem. • Er is een tevredenheidsonderzoek uitgevoerd onder de partnerorganisa ties en jongeren (zie 9.1). • Business guidelines opgesteld die jongeren en partners kunnen gebruiken bij het schrijven van het businessplan. • De format van het projectvoorstel is aangepast in in de vorm van een busi nessplan met duidelijke voorwaarden op het gebied van het betrekken van lokale ondernemers bij het onderne men. TARGETS SAMENWERKING PROJECT PARTNERS 2009 ZIJN VOOR > 100% BEHAALD.

6.5 SAMENWERKING MET LOKALE PARTNERORGANISATIES 6. Aanpak Child at Venture Jaarverslag 2009

37

7. DE ONDERNEMINGEN In de volgende paragrafen leest u waar het eigenlijk allemaal om draait: de ondernemingen die Child at Venture met de jongeren in 2009 heeft gestart en/of heeft begeleid.


DILEMMA 2 Als ontwikkelingsorganisatie is het belangrijk dat je duidelijk weet te maken waarom jouw activiteiten belangrijk zijn. Een belangrijk onderdeel van dat verhaal is het schetsen van de levensomstandigheden van je doelgroep, bij voorkeur door het vergelijken van hun levensstandaard met die van ons. Een eenvoudige en heldere manier om dat te doen is aan de hand van cijfers, bijvoorbeeld over het aantal mensen onder de armoedegrens of het inkomen per hoofd van de bevolking. Dergelijke cijfers zijn makkelijk met elkaar te vergelijken en nauwkeurig. Maar, helaas is de betrouwbaarheid van dergelijke getallen voor een groot deel schijn. Een voorbeeld: het aantal armen per jaar wordt berekend aan de hand van een armoedegrens. Die grens is gebaseerd op gegevens van een groep met de armste landen ter wereld. Toen de Wereldbank recentelijk besloot om deze groep te wijzigen, resulteerde dat van de ene op de andere dag in een stijging van het aantal armen ter wereld met maar liefst 40%! Een tweede voorbeeld is het gebruik van purchasing power parity (PPP) om de inkomens van landen met elkaar te vergelijken. Bedragen in PPP houden rekening met wat je kunt kopen met je geld in een land: met een dollar in Zambia koop je immers meer dan met een dollar in Nederland.

7. De ondernemingen Child at Venture Jaarverslag 2009

Die berekening gebeurt op basis van een standaard mandje producten. Maar, mensen in rijke landen consumeren hele andere producten dan mensen in arme landen. En producten die in rijke landen goedkoop zijn, zijn vaak in arme landen duur en vice versa. Hoewel PPP een betere maatstaf is dan ongecor rigeerde bedragen, geeft het dus slechts een grove schatting van de werkelijke levensstandaard. Onderstaande getallen moeten dus ook als dus danig beschouwd worden en niet als absolute waarheden. Anders gezegd: het is veilig om te stellen dat mensen in Cambodja veel armer zijn dan in Nederland, maar zeggen dat wij 23 keer zo rijk zijn als de Cambodjanen is niet meer dan een slecht onderbouwde schatting. Gelukkig zijn er mensen die zoeken naar alternatie ven, zoals de onderzoekers van Gallup. Zij organi seren wereldwijd enquêtes over allerlei kwesties, van opvattingen over godsdienst tot armoede. Natuurlijk is ook interviewen een methodiek met beperkingen, maar het geeft in ieder geval een stem aan de mensen over wie we het hier hebben. Daarom hebben we de harde getallen hieronder aangevuld met de softe data van Gallup’s World view. Deze uitleg is grotendeels gebaseerd op een blog van ontwikkelingseconoom William Easterly: http://aidwatchers.com/2010/01/don%E2%80%99t-cite-global-numbers-unless-you-knowthey%E2%80%99re-trustworthy-they-usually-aren%E2%80%99t/#comments

39

CAMBODJA Inwoners: 14,8 miljoen BBP per hoofd van de bevolking ($ PPP): 1802 Levensverwachting: 61 Berucht vanwege Pol Pot, de Rode Khmer en de Killing Fields. Gelukkig ook bekend om de schitterende tempels in Angkor. Naast toerisme is kleding productie een belangrijke economische sector (kijk bijvoorbeeld maar eens in de labels van je H&M’etjes). 76% van de volwassenen kan niet lezen of schrijven. Meer dan 60% van de Cambodjanen doet in haar of zijn werk niet waar hij of zij het beste in is. Van alle landen in Zuidoost Azië heeft Cambodja het hoog ste percentage kinderarbeid. Bron: Gallup WorldView (worldview.gallup.com) Human development report 2009 (UNDP 2009) Poverty reduction strategy 2003-2005 (Royal Government of Cambodia 2002) World population prospects: the 2008 revision (UN 2009)

7.1.1 C&C Company Wat: naaiatelier C&C company in (stoffig!) Battambang. Wie: 35 meiden met een handicap. Onze partner bij dit project is Cambodian Vision for Development (CVD), een orga nisatie die onder andere jongeren met een handicap een vakopleiding biedt. Start: 2007 Dat kostte in 2009: € 6.010,59 voor coaching en begeleiding en de evaluatie. Investeerders sinds start: ASN Foundation, Fam. Schraverus, Fam. Sweep, Monsterboard, Bloom/CMG, Bert Koenders. Resultaat in 2009: De meiden assem bleren voor de Thaise markt. Maar door de onrusten in het grensgebied vorig jaar en de huidige economische crisis

zijn de opdrachten erg teruggelopen. Dusdanig dat C&C Company niet genoeg werk heeft voor alle meiden. Het project is daarom geëvalueerd. De belangrijkste uitkomst was dat C&C Company met de huidige strategie niet gaan overleven. De concurrentie is te groot. Child at Venture heeft geadviseerd om een andere stra tegie te gaan volgen. Óf de meiden gaan individueel voor zichzelf starten óf C&C Company gaat intensief samenwerken met een soortgelijk naaiatelier. De lokale partnerorganisatie wil graag vasthouden aan de oude strategie, maar wij denken dat zonder herinvesteringen en een hele sterke marketingman/vrouw die schaars zijn in het land de toekomst oude stijl er niet erg rooskleurig uitziet. Volop discus sie dus op het moment.

7.1 CAMBODJA 7. De ondernemingen Child at Venture Jaarverslag 2009

40

7.1.2 Een motor reparatiebedrijf, een cateraar, een schoonheids salon en een tv en radio repara tiebedrijf Wat: de start van 4 ondernemingen in Phnom Penh. Wie: 18 jongeren die wonen en werken op de vuilnisbelt in Phnom Penh, de hoofdstad van Cambodja. Bij dit project werkt Child at Venture samen met Vulnerable Children Assistance Organization (VCAO), een organisatie die (onder andere) onderwijs biedt aan kinderen op de vuilnisbelt. Start: 2008 Dat kostte in 2009: € 9.691,95 voor training, startkapitaal en coaching en begeleiding. Investeerders sinds start: NYSE Euronext, Bert Koenders. Resultaat in 2009: De jongeren van VCAO zijn in december 2008 getraind in ondernemerschapvaardigheden. Bij het “eindexamen” van hun vakoplei ding bleek echter dat de vaardigheden van de jongeren nog niet goed genoeg waren om zelfstandig aan de slag te

gaan. Daarom hebben Child at Venture en VCAO besloten de opleiding van de jongeren te verlengen en op zoek te gaan naar stageplaatsen. Omdat vuilnisbeltjongeren niet bepaald in hoog aanzien staan, kostte dit laatste veel tijd en moeite. Maar, in december hebben alle jongeren hun stages afgerond. Zowel de stageaanbieders als VCAO zijn onder de indruk van de vorderingen die de jongeren hebben gemaakt. Nu zijn ze bezig met het updaten en aanpassen van de businessplannen. In maart 2010 zullen hun bedrijven van start gaan. 7.1.3 Plannen 2010: - Child at Venture wil in 2010 graag opnieuw aan de slag met een groep jongeren van de vuilnisbelt in Phnom Penh. Om vertraging zoals bij de eerste groep (zie hierboven) te voorkomen, zullen we er samen met VCAO voor zorgen dat de vaktechni sche vaardigheden van de jongeren in orde zijn voordat we de TEASE training organiseren.

7.1 CAMBODJA 7. De ondernemingen Child at Venture Jaarverslag 2009

41

GAMBIA Inwoners: 1,7 miljoen BBP per hoofd van de bevolking ($ PPP): 1225 Levensverwachting: 56 Populair bij vrouwelijke toeristen op zoek naar liefde. En/of seks. De kust strook is relatief ontwikkeld, maar de binnenlanden blijven achter. 70% van de bevolking op het platteland verbouwt aardnoten en verdient daar bar weinig mee. Het gevolg is dat meer dan 60% van de bevolking, ondanks jaren van economische groei, nog steeds onder de nationale armoedegrens leeft. Door de afhankelijkheid van de toeristische sector is de verwachting bovendien dat De Gambia nog lang last zal hebben van de economische crisis. Bron: Human development report 2009 (UNDP 2009) World Bank country brief (www.worldbank.org) World population prospects: the 2008 revision (UN 2009)

7.2.1 FRESH Restaurant Wat: een restaurant in Bundung Wie: 20 jongeren. De jongeren zijn afgestudeerden van het Taku Leggaye Skills Center, voor wie het zonder relevante werkervaring heel lastig is om een baan te vinden. Start project: 2008 Dat kostte in 2009: € 13.745,18 voor training en coaching en begeleiding. Het startkapitaal voor het restaurant bedraagt € 23.648,68 en zal in 2010 naar de partner overgemaakt worden. Investeerder: Zibb Student Challenge, Bert Koenders Resultaat in 2009: Bij wijze van kennismaking hadden deze jongeren in december 2008 een verkorte TEASE trai ning gehad. Een half jaar later hebben ze het volledige programma afgerond. Het bedrijfsidee van deze jongeren is een restaurant. Daarbij toonden ook lokale ondernemers hun betrokkenheid bij het project, door een workshop te geven over marketing, de jongeren in

staat stelden in hun restaurant rond te kijken, vragen te stellen over prijzen en concurrentie en door hun persoonlijke verhaal ter inspiratie te vertellen aan de jongeren. De jongeren willen een restau rant voor lokale bewoners. Dat betekent geen afhankelijkheid van hoogseizoen en dus toeristen. En dus ook geen pizza’s of tomatensoep op de kaart. De naam die ze gekozen hebben is FRESH: FRESH omdat alles vers gemaakt wordt, FRESH omdat zij geen ervaring hebben met het hebben en runnen van een eigen bedrijf en FRESH omdat ze nog zo jong zijn. Een knap staaltje marketing als je het ons vraagt. We hadden gehoopt dat het restaurant eind 2009 zou openen, maar door het regenseizoen is de bouw vertraagd tot begin 2010 en zal het restaurant in mei 2010 opengaan. 7.2.2 Plannen 2010: - Samen met een vakopleidingen centrum een ondernemerschaptraject starten voor ca. 20 jongeren.

7.2 GAMBIA 7. De ondernemingen Child at Venture Jaarverslag 2009

42

Eric (26, woont in Mago, Kenia) is een ontzettende charmeur en behoorlijk bijdehand. Voordat hij antwoord gaf op onze gekke vragen, wilde hij de bevestiging dat we niet van de FBI waren en niets tegen hem zouden gebruiken. Maar Eric doet veel meer dan grappen maken: sinds het overlijden van zijn ouders zorgt hij in zijn eentje voor zijn vele broertjes en zusjes. Hij is in 2007 door Child at Venture getraind in ondernemerschapsvaardigheden en is nu, na een jaar met economische rampspoed en politiek geweld, bezig met de voorbereidingen om alsnog zijn eigen onderneming te starten (zie 7.4).

‘ Ik ben opgeleid als houtbewerker en mijn bedrijf zal ‘Bora furnitures’ heten. Op dit moment werk ik 9 uur per dag als assistent in de meubelmakerij van een vriend. Ik zaag, pas meubels in elkaar, dat soort dingen. Als ik daarmee klaar ben maak ik de werkplaats schoon en ga ik naar huis. Ik hou van mijn werk, natuurlijk vooral als we winst maken! Mijn baas betaalt erg veel voor hout, dus mijn eigen meubelmakerij wil ik graag combineren met een houthandel. Ik ben nu al aan het rondvragen bij vrienden of ze opdrachten voor me hebben en of ze me willen helpen met het vinden van nieuwe klanten. Het gaat heel goed met me hoor, maar ik kijk er echt naar uit om straks eigen baas te zijn!’

43 Child at Venture Jaarverslag 2009

FILIPPIJNEN Inwoners: 85,5 miljoen, verspreid over 7107 eilanden BBP per hoofd van de bevolking ($ PPP): 3406 Levensverwachting: 72 Bekend vanwege tyfoons, bootrampen, gewelddadige moslimextremisten en politieke machtsspelletjes. Niet vanwege de cuisine. Ben je nog nooit Filippijns uit eten geweest? Dan zouden wij je aanraden dit zo te houden. Je kunt er wel fantastisch mooi op vakantie: de stranden zijn wit, zonnig en grotendeels verlaten. De economie groeit snel, maar nog steeds is het leven van veel mensen zwaar: 68% van de Filippino’s had in de afgelopen 12 maanden tenminste 1x niet genoeg geld om voedsel te kopen. Op zoek naar een beter inkomen verlaten veel Filippino’s het land: in 2007 stuur den deze migranten gezamenlijk meer dan $16 miljard dollar terug naar huis. Bron: World population prospects: the 2008 revision (UN 2009) Human development report 2009 (UNDP 2009) Gallup WorldView (worldview.gallup.com)

7.3.1 Child at Venture Internet Café Wat: een internetcafé/snackshop in Victoria. Wie: 13 jonge meiden. Zij wonen in een tehuis van onze partnerorganisatie Bahay Tuluyan, een organisatie met Aus tralische roots die zich bekommert om de rechten van kinderen in de Filippijnen. Veel van de kinderen in hun tehuizen hebben een achtergrond van misbruik en leven op straat. Start project: 2006 Dat kostte in 2009: € 3.081,22 voor coaching en begeleiding. Als het café open is, besteedt Child at Venture nog eens € 6.494,25 voor startkapitaal, follow up training en de lopende kosten voor de eerste maanden.

Investeerders sinds start: Mon sterboard, ASN Foundation, ABN- Amro. Resultaat in 2009: Te weinig. Tot nu toe heeft dit project niet meer opgeleverd dan een grote groep ent housiaste maar ongeduldige meiden. Want dankzij de intriges van de lokale politiek wachten zij al 2 jaar op de officiële vergunning. Gelukkig staat er een ontzettend betrokken organisatie achter de meiden die regelmatig workshops organiseert om de kennis en motivatie hoog te houden. Tevens gebruiken ze het café voor workshops en computercursussen voor de jongeren en het personeel. Zodra de vergunning rond is organiseren wij voor de meiden een follow-up training.

7.3 FILIPPIJNEN 7. De ondernemingen Child at Venture Jaarverslag 2009

44

7.3.2 Bay Bees I Wat: een koffiebar in San José. Wie: 12 jongeren met een zeer arme achtergrond. Onze partner bij dit project is Center for Young Hearts and Minds (CYHM), een organisatie die door middel van onderwijs en seksuele voorlichting de toekomstperspectieven van de jonge ren in deze regio probeert te verbeteren. Start project: 2008 Dat kostte in 2009 voor de twee koffiebars: € 11.466,25 voor training, startkapitaal en coaching en begeleiding (waarvan € 5.910,08 een projectverplich ting van 2008 was). Investeerders: NIBC (zie 8.1), Bert Koenders. Resultaat in 2009: Op 10 januari 2009 is de koffiebar feestelijk en officieel geopend. Dit gebeurde in aanwezigheid van 3 NIBC’ers, die opnieuw naar de Filippijnen waren afgereisd om workshops te verzorgen voor de drie jonge barrista’s (koffiespecialisten). De jonge ondernemers hadden zelf aangegeven waar ze behoefte aan hadden en dus behandelden de workshops marketing, communicatie, personeelsorganisatie en boden ze


ondersteuning bij het verkrijgen van vergunningen. Met resultaat: vanaf de start is de koffiebar winstgevend en deze winst is in het eerste halfjaar verdrievoudigd. Inmiddels is de koffiebar toe aan een eerste franchise (zie volgende pagina). Ook de lokale economie heeft een boost gekregen: in de buurt van de koffiebar openen steeds meer winkels en de promenade is mooier en veiliger geworden. Een aantal Bay Bees heeft plannen voor eigen ondernemingen. Een van hen stuurde ons – via Facebook - het volgende bericht:

“!!!GOOD DAY! HOW ARE YOU? I just want to inform everyone that I’ve decided to resign from the coffee shop since august 15, 2009 because of my own purposes!!! first!!! I would like to give opportunity for those who are out of school youth who wants to continue their studies, and second is because I wanted to put up my own business to apply what Ive learned at the coffee shop. As of now I am working at the grocery store as a warehouse custodian! This is my way of improving myself and learn many things related about the business I proposed to John. thanks for everything Child at Venture!!!!Godbless!!!!”

Missie geslaagd wat ons betreft 45

7.3.3 Bay Bees II Wat: een mobiele koffiebar in San José. Wie: 10 jongeren, wederom met Center for Young Hearts and Minds als partner. Start project: 2009 Kosten 2009 en investeerders: zie 7.3.2.Bay Bees I. Resultaat in 2009: Omdat de eerste koffiebar zo’n succes is hebben we besloten de jongeren van Bay Bees verder te ondersteunen met het financieren van een mobiele koffiebar. Deze staat op het centrale plein van de stad en kan bij evenementen makkelijk verreden worden. Op dit moment wordt de mobiele bar gerund door jongeren uit de eerste bar en werken daar weer nieuwe jongeren. Het is de bedoeling dat zij in de loop van 2010 uitstromen zodat er plaats komt voor een nieuwe groep jonge ondernemers. 7.3.4 Bethany Computer Hauz Wat: een internetcafé met copyshop en winkeltje in San José. Wie: 12 jongeren per jaar. Dit zijn gesponsorde leerlingen van de Bethany Learning Academy, een school die pri vaat en daarmee goed onderwijs biedt tegen een betaalbaar lesgeld. Voor de al lerarmsten is er een sponsorprogramma. Start project: 2008 Dat kostte in 2009: € 5.090,23 voor training, startkapitaal en coaching en begeleiding. Investeerders: NYSE Euronext.

Resultaat in 2009: De onderneming draait naar wens en maakt winst. 4 van de jonge ondernemers zijn inmiddels klaar met de middelbare school en vol gen nu een vervolgopleiding. Zij geven nu leiding aan de jongere ondernemers totdat deze ervaren genoeg zijn om het bedrijf over te nemen. Child at Venture bekijkt nu of de uitbreidingsplannen van de schoolleiding van genoeg business sense getuigen om verdere investerin gen van onze kant te rechtvaardigen. 7.3.5 Dutsihan Tapsilog, Yum Yum Burger en FG Carwash Wat: een restaurant, een hamburger stand en een autowasserette in Manilla. Wie: 11 jongeren die wonen en werken op de grootste vuilnisbelt van Manilla. Onze partner bij dit project is Young Focus for Education and Development Foundation. Deze organisatie heeft onderwijs- en coachingsprojecten voor arme jongeren. Start project: 2009 Dat kostte in 2009: € 19.763,35 voor training, startkapitaal en coaching en begeleiding. In 2010 zal nog € 2.582,54 worden overgemaakt voor het start kapitaal van de ondernemingen. Investeerders: Aegir Marine (zie 8.1), Bert Koenders. Resultaat in 2009: In augustus 2009 zijn de jongeren getraind in onderne merschapsvaardigheden. Omdat het kennisniveau van de jongeren erg laag


46

bleek, hebben we een extra, korte trai ning georganiseerd met onze vrijwillige business consultant. Ook krijgen de jongeren nu wekelijks les in Engels en rekenen. De eerste businesscase van Aegir Marine in januari 2010 zal bestaan uit het beoordelen van de onderne mingsplannen waarna de jongeren direct zullen starten met ondernemen. 7.3.6 Mini Food House, MHA-BEC Mini Groceries, Burger Lhime Burger Stand, Trios Bakery, Tin & Rachel Shoe shop, Pangarap Candles: Aroma Candle Making Wat: 6 bedrijven, waaronder een restau rant, een bakker en een kaarsenmaker in Manilla. Wie: 18 jongeren. De lokale partner organisatie bij dit project is Pangarap, een organisatie die straatkinderen in

Manilla voorziet van voedsel, onderdak en onderwijs. Start project: 2009 Dat kostte in 2009: € 7.019,50 voor training en coaching en begeleiding. Investeerders: Fam. Rikhof, Bert Koenders. Resultaat in 2009: In december 2009 hebben we voor deze jongeren de TEASE training georganiseerd. Ook bij deze groep bleek dat ze veel moeite hadden met het financië en rekenkundige gedeelte. Daarom gaat onze vrijwillige business consultant in februari 2010 langs voor een korte, extra training. Daarnaast proberen we de jonge ondernemers te laten “adopteren” door Nederlandse professionals, die ze op dit vlak kunnen ondersteunen. In maart zullen de ondernemingen hun deuren openen. Mocht alles naar wens verlopen,

dan liggen er nog 4 andere onder nemingsideeën van jongeren klaar. 7.3.7 Agricultural cooperation Wat: een landbouwcoöperatie, met diverse groenten, varkens en een tilapia-vijver in Naitan. Wie: 18 blinde of dove jongeren. Bij dit project werkt Child at Venture samen met Christian Organisation for the Re habilitation of the Disabled Foundation (CORD). CORD zorgt voor onderwijs en onderdak voor gehandicapte kinderen en jongeren. Start project: 2007 Dat kostte in 2009: € 4.058,85 voor startkapitaal (waarvan € 2.540 project verplichting van 2008) en coaching en begeleiding. Investeerders vanaf start: Stich ting Sociale en Culturele Solidariteit,


47

Snickers-de Brijun Foundation, 1% club. Resultaat in 2009: In 2009 heeft Child at Venture besloten geen verdere investeringen te doen in de landbouw coöperatie voor 2010. De bedrijfsresul taten vallen namelijk erg tegen en dit komt niet alleen door meteorologische tegenvallers, maar ook door de – in onze ogen – ontoereikende management capaciteiten van de partnerorganisatie. Helaas lukt het ons niet om met CORD tot overeenstemming te komen over hoe hier verandering in kunnen brengen. 7.3.8 Wel een training, geen onder neming. In januari 2009 organiseerde Child at Venture een TEASE training voor jong eren van de organisatie Sinag Pangarap. Deze organisatie, gevestigd in Manilla, werkt met jongeren die in aanraking zijn geweest van justitie. Dit omdat er vanuit de Filippijnse overheid niets wordt ge daan aan rehabilitatie voor deze groep. Na een kennismakingsbezoek was Child at Venture bijzonder enthousiast over de ondernemingsplannen van de jongeren. Tijdens TEASE bleek dat de vergrijpen van de jongeren ernstiger waren dan ons van te voren verteld. Moord, verkrachting

en pyromanie zijn in onze optiek geen kleine vergrijpen. Het lukte ons niet om met de partnerorganisatie tot overeen stemming te komen over hoe het beste om te gaan met deze groep. Zij wilden zwijgen over het verleden, ons leek het beter om over het verleden te praten in het kader van verwerking en de toekom stige activiteiten van de jongeren. Daarnaast bleek ook nog dat een groot deel van de staf, die het project moesten gaan coördineren, inmiddels de organisatie hadden verlaten. Hierdoor was de capaciteit niet voldoende om de jongeren lokaal goed te begeleiden bij de start van hun onderneming. Child at Venture heeft daarom besloten de training wel af te ronden, maar de jongeren geen startkapitaal te bieden. Op onze aanmoediging heeft de part nerorganisatie wel leer- en werkplekken en vakopleidingen voor de jongeren gevonden en ze daar ondergebracht. De training en de coaching en bege leiding kostte € 10.207,87 7.3.9 Plannen 2010: - een businessplan wedstrijd in San José, waarbij de 5 beste jonge

ondernemers in aanmerking komen voor financiering van bedrijfsidee. We verwachten dat vooral jongeren die nu in Bay Bees en Bethany Computer Hauz werken zullen deelnemen, maar de wedstrijd staat open voor iedereen. - een handelsonderneming in biolo gische kunstmest in San José. Op dit moment onderzoeken we samen met de potentiële jonge ondernemers of dit bedrijfsplan rendabel is. Een andere afweging die we moeten maken is of onze partnerorganisatie Center for Young Hearts and Minds, grotendeels een “èènvrouwszaak”, in staat is de coördinatie en dage lijkse begeleiding van nog een groep ondernemers op zich te nemen. Training en begeleiding kostten Child at Venture in 2009 € 2.148,68. - met een nieuwe groep jongeren starten in samenwerking met Pangarap en Young Focus. - onderneming starten voor en met het jongenshuis van Bahay Tuluyan. - twee ondernemerschapstrajecten starten voor jongeren met nieuwe partners.


48

Evangeline (17), Leo (19) en Ruel (21) zijn 3 jonge ondernemers die samen het restaurant Dutsihan Tapsilog runnen (zie 7.3). Tapsilog is een rijstgerecht met ei, rund of kip. Het is zo typisch Filippijns dat het zelfs een eigen wikipediaentry heeft: http://en.wikipedia.org/wiki/Tapa_%28Filipino_cuisine%29 Het woonadres van deze jonge ondernemers is Barangay 105, Smokey Mountain Dumpsite, Tondo Manilla. Ja, dat lees je goed: deze jongeren wonen met hun families op de vuilnisbelt. Hun werkdag ziet er dan ook wel wat anders uit dan die van jou en mij: Evangeline: ‘Na het opstaan ruim ik mijn bed op, anders hebben we niet genoeg ruimte in huis. Gisteren ging ik pas om 1 uur naar het restaurant, toen begon mijn dienst. Het restaurant is nog niet open, daarom maken we nu de roosters en spreken we af wat de verdeling van de taken zal zijn. Ik word caissière en serveerster. Ook zijn we druk bezig om te zorgen dat het er straks mooi uit ziet, ik vind het leuk om schoon te maken en te verven. Je ziet meteen zoveel verschil!’. Leo: ‘Het eerste wat ik deed toen ik wakker werd was water halen, ons huis heeft namelijk geen eigen aansluiting. Daarna heb ik ontbeten met rijst en wat gedroogde vis. Meestal fiets ik naar mijn werk, maar alleen als mijn familieleden de fiets niet nodig hebben. We hebben er namelijk maar één. Na 10 minuutjes kletsen met mijn collega’s ben ik begonnen met werken. Samen met Ernesto, de timmerman, heb ik de nieuwe vloer gelegd, echt een hele leuke klus. Als het restaurant straks open is, ben ik kok en afwasser. Na het werk heb ik het vaak met vrienden en familie over het restaurant: dat we een mooie locatie hebben en dat ik er nu echt heel veel zin in heb omdat ik zie dat we echt gaan starten.’ Ruel: ‘Ik word manager. Dat betekent dat ik verantwoordelijk word voor de salarissen en moet zorgen dat de voorraden op peil zijn. Na het openen van de zaak heb ik eerst de vloer schoongemaakt. Ook hadden we een bespreking over het materiaal dat nog nodig is en hoeveel budget we daarvoor nog hebben. Wat ik niet leuk vind aan mijn baan? Tot nu toe helemaal niets! We zijn alleen maar bezig om te zorgen dat het echt onze plek wordt. Het is wel hard werken, ik heb 9 uur gewerkt en had maar 2 korte pauzes. En ’s avonds was er thuis nog te veel werk om met vrienden af te spreken.’


Een telefoongesprek tussen Child at Venture en een oliesjeik uit Dubai Child at Venture: Hoe gaat het nu in Dubai? Oliesjeik: Goed, ik ben net het startsein gegeven voor een nieuw project! Child at Venture: Een NIEUW project? Maar Dubai staat vol met gebouwen die nog niet af zijn... Oliesjeik: Klopt, maar dat zijn alleen maar gebouwen... ik ben begonnen met de bouw van het eerste onvoltooide pretpark ter wereld! Child at Venture: Het eerste onvoltooide pretpark? Oliesjiek: Ja, er is een achtbaan zonder rails, mascottes zonder inzittende en de wildwaterbaan is af... alleen hebben we geen bootjes. Child at Venture: Meneer, volgens mij geeft u teveel geld uit... Oliesjeik: Onzin! Ik geef je 500 euro als jij nu ophangt. Child at Venture: Tu... tu.... tu.... tu... tu... Oliesjeik: Heb je opgehangen? Child at Venture: Nee, ik deed dat geluid na... maar kunnen we die vijfhonderd euro wel krijgen?

112 Peter Pannekoek Child at Venture Jaarverslag 2009

50

Kenia Inwoners: 39,8 miljoen BBP per hoofd van de bevolking ($ PPP): 1542 Levensverwachting: 54 Hemel op aarde voor safari-liefhebbers. Totdat de verkiezingen van december 2007 ontaardden in onrust, geweld en vernielingen. Meer dan 300.000 mensen waren op de vlucht geslagen. Nu heeft het land veel last van gebrek aan vertrouwen van toeristen en investeer ders. Landbouw is de ruggengraat van de economie, maar het land heeft last van droogte en daardoor voedsel- en watertekort. Voor 2008 kende Kenia aanzienlijke economische groei, maar desondanks veel armoede. Meer dan driekwart van de Kenianen is niet tevre den met zijn of haar levensstandaard. Bron: Gallup WorldView (worldview.gallup.com) Human development report 2009 (UNDP 2009) World Bank country brief (www.worldbank.org) World population prospects: the 2008 revision (UN 2009)

7.4.1 Ondernemen in een Safe Space Wat: een kapsalon, een restaurant en een kleermaker in Kisumu Wie: 11 meiden uit de sloppenwijken. De partnerorganisatie is Kisumu Medical & Education Trust (KMET) een organi satie die de toekomstperspectieven van de jongeren in de sloppenwijken wil vergroten. Met Sisterhood for Change richten ze zich in het bijzonder op jonge vrouwen. Start project: 2009 Dat kostte in 2009: € 21.644,94 voor training, startkapitaal en coaching en begeleiding. Investeerders: Froconsur (zie 8.1), Bert Koenders. Resultaat in 2009: In mei 2009 hebben 18 meiden de TEASE training gevolgd. Helaas bleken niet al deze deelnemers even gemotiveerd. 7 meiden hebben inmiddels het project verlaten: 3 omdat ze een andere baan hebben gevonden, 2 omdat ze zelf een ander bedrijfje zijn gestart en 2 omdat ze zwanger zijn. Gelukkig zijn de andere meiden goed bezig. Omdat de regio waarin ze wonen niet altijd even veilig is, is er een ‘Safe Space’ gecreëerd.

In mei gingen de deuren van de kap salon, het restaurant en de kleermaker open. Sindsdien nemen de meiden elke maand een salaris mee naar huis én sparen ze een beetje. Meer klanten aan trekken blijft lastig, maar Nederlandse bedrijfspartner Froconsur denkt actief mee en draagt ideeën aan voor marke ting. En de kleermaakster hadden eind vorig jaar goed nieuws: ze hebben een order binnengehaald voor 3000 stuks maandverband. Niet direct waar hun fashion designer ambities lagen, maar het betaalt prima! Lees een interview met een van de meiden uit de Safe Space op pagina 54. 7.4.2 Mago Guesthouse Wat: een hotel in Mago Wie: 20 arme plattelandsjongeren per jaar die in het hotel van de Mago Youth Polytechnic een hotelmanagementoplei ding volgen en werkervaring opdoen. Start project: 2006 Dat kostte in 2009: € 3.533,63 voor coaching en begeleiding Investeerders sinds start: Sint Janslyceum, Impulsis, Oolaalaa Resultaat in 2009: Het Mago Guest house project is in 2009 afgerond. Het

7.4 KENIA 7. De ondernemingen Child at Venture Jaarverslag 2009

51

hotel biedt als leer- en werkplek een waardevolle aanvulling op het les programma van de school en genereert een inkomen voor de school. Na de politieke onrusten in 2007 stortte de toeristenmarkt in, maar inmiddels trekt deze weer langzaam aan. Ook richt het hotel zich in toenemende mate op de binnenlandse markt. Met andere stu denten van de Mago Youth Polytechnic is Child at Venture een individueel traject gestart (zie hieronder). 7.4.3 Vijf ondernemingen voor en door leerlingen van de Mago Youth Polytechnic Wat: nog onzeker, waarschijnlijk verschillende bedrijfjes op het gebied van één van de vakopleidingen: naaien,

houtbewerking, constructie en motor reparatie. Wie: 10 jongeren. Deze jongeren zijn leerlingen van de Mago Youth Poly technic, een vakopleidingcentrum voor jongeren in de arme en landelijke regio. Start project: 2007 Dat kostte in 2009: € 796,12 voor coaching en begeleiding. Investeerders: Stichting Nairobi Hospice, Bert Koenders. Resultaat in 2009: Deze 5 jongeren zijn al in 2007 getraind in ondernemer schapsvaardigheden. Kort daarna braken echter politieke onrusten uit en stortte de lokale economie in elkaar. In 2008 had de leiding van de Mago Youth Poly technic de handen vol aan de gevolgen hiervan en was er weinig vertrouwen

dat nieuwe bedrijven met succes zouden kunnen starten. Maar, afgelopen jaar hebben de jongeren Child at Venture zelf benaderd met de mededeling dat zij het weer zien zitten. En ook Mago Youth Polytechnic heeft weer tijd en middelen om de jongeren te begeleiden. Daarom zijn de jongeren de afgelopen maanden aan de slag gegaan met het updaten van hun bedrijfsplannen. 7.4.4 YARD Pig Farm en Zingaro Music Group Wat: een varkensfokkerij en muziek installatieverhuur in Nairobi. Wie: 15 en 18 jongeren. Bij dit project werkt Child at Venture samen met Youth Initiatives Kenya (YIKE), een organisatie die jongeren in de sloppenwijken van


52

“During the training of zingaro music group in july 2009, the majority of the participants were vegetarians. Although their level of education was not high according to kenyan standards but their energy in the training was superb. The group cohesion was wow!! The group was very strong, very energizing, cooperative, and creative, name it. During one of the exercises to show personal strength by four people lifting up a heavy individual with their fingers, the group felt so powerful that they did that without me finishing to explain and without preparation, something i had never experienced with other groups. It felt awesome to be around them. The hilarious part is that asome few participants were eating in an extraordinary way e.G. Four chapattis and stew at ago and very fast to the extent that personally i finished my one chapatti like 20 minutes later.” Ignatius Ochieng, Tease trainer

Nairobi ondersteunt bij het ondernemen van activiteiten in de lokale gemeen schap. Start project: 2009 Dat kostte in 2009: € 24.832,25 voor training, startkapitaal en coaching en begeleiding. Investeerder: Bert Koenders. Resultaat in 2009: In 2009 heeft Child at Venture samen met YIKE de TEASE training voor deze twee groepen georganiseerd. De jongeren hadden

verschillende ideeën voor te starten bedrijven, maar na marktonderzoek en het bezoeken van lokale ondernemers zijn ze tot de conclusie gekomen dat dit de beste twee zijn. In de eerste maanden van 2010 hebben de jongeren hun businessplannen uitgewerkt en op het moment dat u dit leest zijn ze als het goed is volop aan het ondernemen!

7.4.5 Plannen 2010: - de lege plekken in de Safe Space zullen worden opgevuld met nieuwe meiden die hun vakopleiding hebben afgerond. De andere meiden zullen hen de fijne kneepjes van het onder nemersvak leren. - onderneming met nieuwe groep jongeren met KMET. - twee nieuwe jongerengroepen van YIKE trainen en ondersteunen met de start van hun onderneming.


53

Cynthia (18, woont in de sloppenwijken van Kisumu, Kenia). Cynthia is een van de meiden die werkt in de Safe Space (zie 7.4) ‘De Safe Space is een ondernemerschapsproject dat bestaat uit een cateraar, een kapsalon en een kleermakerij. Ik werk in de kleermakerij. Daar ontwerp ik, knip ik de stof en naai ik kleren. Ik maak school uniformen en doe reparaties voor klanten. Ook maak ik schoudertassen en herbruikbaar maandverband. Maar ik leer ook van de andere ondernemingen in de Safe Space: zo kan ik nu sap maken om te verkopen en het haar van kappersklanten föhnen. En daarnaast maak ik reclame voor de Safe Space bij mijn buren en hun vrienden, zodat we wat meer klanten krijgen. ‘Druk? Ja, nogal. En als ik thuis kom duik ik vaak meteen de keuken in om het avondeten te bereiden voor mijn familie en te helpen met andere huishoudelijke klusjes. Ik heb dan eigenlijk ook geen tijd meer voor mijn vrienden, ik zie er nog maar één’. Maar zij is trots op mij en mijn familie ook. Ze vinden dat de Safe Space voorkomt dat ik in aanraking kom met slechte invloeden, zoals nietsnuttende vrienden. En ze zijn blij voor me dat ik nu wat geld voor mezelf verdien.’ ‘Al blijft het lastig om genoeg geld te verdienen. Ik moet ook voor mijn dochtertje zorgen en dat is soms lastig te combineren met werk. Ze is vaak ziek en dat kost me vaak al het geld dat ik verdiend heb. En mijn eerste salaris moest ik aan mijn moeder geven, voor het schoolgeld van mijn oudere broer’.‘ ‘Over 5 jaar wil ik, eerlijk waar, manager zijn in mijn eigen kleermakerij. Ik wil heel graag weten hoe het voelt om andere mensen voor me te hebben werken!’


Sierra leone Inwoners: 5,7 miljoen BBP per hoofd van de bevolking ($ PPP): 679 Levensverwachting: 47 Heeft met dank aan Leonardo DiCaprio en de kindsoldaat-problematiek een flink imagoprobleem. 80% van de bevolking is niet tevreden met zijn of haar levens standaard en meer dan 60% van de bevolking had de afgelopen 12 maanden minstens één keer niet genoeg geld om voedsel te kopen. Het terugdringen van het tekort aan goede banen is een van de prioriteiten van de regering, niet alleen vanwege economische redenen, maar omdat de aanwezigheid van grote groepen jongeren die noch werken noch een opleiding volgen een gevaar vormt voor de stabiliteit van het land. Dat geldt in het bijzonder voor jongeren die als kindsoldaat tijdens een van de vele conflicten hebben gevochten. Bron: Gallup WorldView (worldview.gallup.com) Government of Sierra Leona, Poverty reduction strategy paper (2005) Human development report 2009 (UNDP 2009) World population prospects: the 2008 revision (UN 2009)

7.5.1 Lumley Youth Car Wash Wat: een autowasserette voor in Lumley. Wie: 19 jonge mannen. Onze partner bij dit project is de organisatie Global Rescue Mission (GRM), die zich inzet voor de vrouwen, jongeren en kinderen die de grootste slachtoffers zijn van het jarenlange geweld. Start project: 2008 Dat kostte in 2009: € 2.220,41 voor coaching en begeleiding Investeerders: Lisman Vorkheftrucks Resultaat in 2009: Dit project ging begin 2009 van start en zou in eerste instantie maar een paar maanden duren. Dat bleek echter een veel te optimisti sche schatting: door het aanhoudende slechte weer kon de betonnen wasplaats niet op tijd gegoten worden en eind

2009 waren nog niet alle doelstellingen gehaald. Een bankrekening openen heeft tot begin 2010 geduurd. Veel van de jongeren hebben een traumatisch oorlogsverleden, kampen met drugs- en alcoholverslaving en slechts enkelen kunnen lezen en schrijven. Dit maakte het soms moeilijk om met deze groep te werken en onmogelijk om een substan tieel trainingsprogramma op te zetten. Op andere punten is dit project wel heel succesvol: de zaak draait erg goed, de jongeren verdienen een goed inkomen (€ 4 - € 6 per dag) en houden zich netjes aan het spaarschema dat ze samen met GRM hebben opgezet en waarmee ze hun bedrijf willen uitbreiden.

7.5 SIERRA LEONE 7. De ondernemingen Child at Venture Jaarverslag 2009

55

Vietnam Inwoners: 88,1 miljoen BBP per hoofd van de bevolking ($ PPP): 2600 Levensverwachting: 74 Ho Chi Minh. Loempia’s. Kapitalistische economie met een vleugje socialisme. Een van de snelst groeiende economieën ter wereld in de afgelopen 10 jaar. De kleine en middelgrote bedrijven in de private sector zijn een van de motoren van deze groei. Maar hun groei wordt be lemmerd door een gebrek aan financie ring en menselijk kapitaal. De deelname aan alle niveaus van onderwijs is sterk gegroeid, maar minder dan 5% van kin deren met een handicap heeft toegang tot onderwijs. Daarnaast sluit veel van het (met name beroeps-) onderwijs niet goed genoeg aan op de dynamische Vietnamese arbeidsmarkt. Bron: Aiming High. Vietnam development report 2007 (World Bank 2006) Gallup WorldView (worldview.gallup.com) Human development report 2009 (UNDP 2009) World population prospects: the 2008 revision (UN 2009

7.6.1 Hoang Tam Sewing Centre en Thien Tam Sewing Centre Wat: het professionaliseren van de ondernemerschapactiviteiten en het verbeteren van het lesprogramma bij twee naaiopleidingscentra in Ho Chi Minh City. Wie: 35 en 45 gehandicapte jongeren. Child at Venture werkt bij dit project samen met de organisatie Education for Development (EFD). EFD onder steunt Vietnamese organisaties bij het verbeteren en uitbreiden van hun op leidingsmogelijkheden voor kwetsbare jongeren. Start: 2009 Dat kostte in 2009: € 18.407,50 voor startkapitaal en coaching en begeleiding. In 2010 maakt Child at Venture nog eens € 42.7774,42 (projectverplichting 2009) over voor startkapitaal voor de twee centra en kosten voor lokale begeleiding door de staf van EFD en lokale business

consultants. Investeerders: Bert Koenders. Resultaat in 2009: Al eerder werkten Child at Venture en EFD samen om de ondernemerschapsactiviteiten bij het Hoang Tam Sewing Centre uit te breiden en te professionaliseren. Dat project was bijzonder succesvol en de bedrijfsresul taten van deze sociale onderneming zijn aanzienlijk verbeterd (zie kader evalu atie). Vanwege deze positieve ervaring speelt Child at Venture bij dit nieuwe project een minder actieve rol en liggen veel van de verantwoordelijkheden bij EFD. Zoals verwacht loopt de samen werking opnieuw bijzonder soepel en zijn we blij met de keuze van EFD voor de twee naaicentra: in het bijzonder dat we opnieuw gaan samenwerken met Hoang Tam Sewing Center om het ma nagement, onderwijs én ondernemer schap van deze organisatie nog verder te professionaliseren.

Evaluatie Hoang Tam Sewing Centre Vietnam Een externe consultant heeft in opdracht van EFD en Child at Venture het Hoang Tam Sewing Centre geëvalueerd. Hij was, net als wij, onder de indruk van de verbeteringen die het centrum in korte tijd heeft gemaakt: het centrum is gerenoveerd, heeft een goed businessplan en management systeem, de jongeren krijgen een goede opleiding, hebben een baan en inkomen en leren andere studenten het vak. De evaluator adviseerde ons dan ook om nog even door te pakken, zodat het centrum echt alles op orde heeft om nog lang een winstgevende onderneming te zijn die jongeren met een handicap een opleiding en inkomen kan bieden. Dat gaan we dus ook doen met EFD. Kosten evaluatie: € 1.679,96

7.6 VIETNAM 7. De ondernemingen Child at Venture Jaarverslag 2009

56

Child at Venture had plannen om in Zambia met het Buma Bwesi Youth Cen ter een Business Center op te zetten. Na een projectbezoek in het voorjaar bleek dat deze jonge organisatie daar nog niet aan toe was en ze hun handen vol hadden aan de voorlichtingsactiviteiten die ze doen op het gebied van HIV/Aids. De plannen zijn op de lange termijn geschoven. Wel zijn we met de organisatie Africa Directions in Lusaka gestart met een ondernemerschapstraject en zijn de jongeren getraind in TEASE. Ze willen een winkel in een slum starten waarvoor ze nu het businessplan tot in details uitwerken. Dat kostte in 2009: € 12.806,88 voor training en coaching en begeleiding. Investeerders: ASN Foundation, Bert Koenders.

Tijdens dezelfde reis zijn we ook kennis gaan maken met een aantal organisaties in Tanzania die ons hadden benaderd voor samenwerking. Ondanks de plan nen die we hadden om daar te starten hebben we besloten om dat niet te doen. De meeste organisaties waren werkzaam in Arusha en omgeving. In dit gebied zijn veel al erg veel (internationale) NGO’s werkzaam en ook al een aantal die gespecialiseerd zijn in ondernemer schap. Child at Venture kon niet de direct toegevoegde waarde bieden die we voor ogen hadden. Daarnaast, kwamen de voorstellen van de prospects niet overeen met de kleinschaligheid van de projecten van Child at Venture. Ze dien den plannen in van € 200.000, ongeveer ons gehele projectenbudget!

7.7 ZAMBIA EN TANZANIA 7. De ondernemingen Child at Venture Jaarverslag 2009

57

nederland Inwoners: 16,6 miljoen BBP per hoofd van de bevolking ($ PPP): 40558 Levensverwachting: 79,7 Verwend land dat graag klaagt over het weer, moslims en de verhoging van de AOW-leeftijd. Daardoor verliest het de échte problemen wel eens een beetje uit het oog: bijvoorbeeld jongeren van wie, bijvoorbeeld door schooluitval, het potentieel verloren dreigt te gaan. En als wij één ding meenemen van ons werk in ontwikkelingslanden, dan is het wel dat een gebrek aan toekomstperspectief verlammend werkt. Zowel voor de jongeren in kwestie als voor de rest van de samenleving. Bron: UNdata (data.un.org) World economic outlook database – October 2009 (IMF) World population prospects: the 2008 revision (UN 2009)

Wat: coachingstraject Wie: 10 Nederlandse jongeren. Mazoezo wordt door Child at Venture uitgevoerd in samenwerking met BCD Travel. Start project: 2009 Dat kostte in 2009: € 15.092,73 voor de organisatie van Mazoezo. Investeerders 2009/2010: BCD Travel, Stichting Kinderpostzegels, Ars Donandi Child at Venture wil een bijdrage leveren aan het terugdringen van het aantal voortijdig schoolverlaters en heeft daarom in 2006 het project Mazoezo opgezet. Mazoezo, Swahili voor ‘leren’ of ‘onderzoeken’, is een traject waarin tien Nederlandse jongeren met een achter grond in de jeugdhulpverlening worden gekoppeld aan een business coach. Elke coach begeleidt zijn of haar jongere gedurende acht maanden. Het doel van Mazoezo is om de jongeren meer bewust te maken van hun eigen kwaliteiten. Samen met hun coach komen de jongeren er achter wat ze willen én kunnen. Daarnaast bieden de business coaches praktische onder steuning, bijvoorbeeld bij het vinden van

een stageplaats of het kiezen van een passende opleiding. Als afsluiting van het programma bezoeken de jongeren een ondernemerschapproject van Child at Venture in een ontwikkelingsland. Deze reis is voor de jongeren een heftige ervaring en een echte “reality check”: dat het ook in de meest armoedige/ zware omstandigheden loont/mogelijk is om voor jezelf kansen te creëren en benutten. In oktober 2009 is de derde editie van Mazoezo van start gegaan. Tijdens een speeddate maakten de jongeren kennis met de coaches. Beide partijen gaven aan met wie ze een klik voelden en op basis hiervan zijn de 10 koppels ge vormd. Gezamenlijk hebben ze een plan opgesteld waar ze de komende maanden mee aan de slag gaan (opstellen van een businessplan, onderzoeken welke oplei ding passend is, op zoek naar een baan). Daarna is er nog één themabijeenkomst georganiseerd, waarbij de koppels erva ringen hebben uitgewisseld. De coaches en de jongeren hebben tweewekelijks contact met elkaar. Tegen het eind van het project gaan de jongeren goed voorbereid op bezoek bij hun leeftijds

7.8 NEDERLAND 7. De ondernemingen Child at Venture Jaarverslag 2009

58

genoten in Gambia die een restaurant zijn gestart. Hier zullen zij gezamenlijk training krijgen in marketing en finan ciën en zullen ze samen aan het werk gaan om zoveel mogelijk klanten binnen te krijgen in het FRESH Restaurant. De coaches en de jongeren hebben tevens een plan bedacht om geld op te halen voor de Gambiaanse jongeren, wat in 2010 zal worden uitgevoerd. Het traject wordt afgesloten met een gezamenlijk uitje.

De coaches zijn werknemers van BCD Travel, één van de grootste zaken reisorganisaties van Nederland. Deze zakenreisorganisatie heeft zich in 2008 voor drie jaar verbonden aan Mazoezo. Door langdurige samenwerking is het mogelijk om, op basis van de ervaringen en een uitgebreide evaluatie elk jaar verbeteringen door te voeren. Want hoewel jongeren en coaches aangeven tevreden te zijn, natuurlijk blijft er altijd wat te verbeteren. Zo is bijvoorbeeld de

Mazoezo 2009-2010 reis, die ditmaal het FRESH restaurant in Gambia zal bezoe ken later in traject opgenomen en is er meer tijd gereserveerd voor de selectie van de coaches en de jongeren. Target Mazoezo 2009 100% behaald.

7.8 NEDERLAND 7. De ondernemingen Child at Venture Jaarverslag 2009

59

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Het woord van het 2009 was ‘Koopsompolis.’ Met het woord koopsompolis krijg je bij Scrabble vijftien punten plus dubbele woordwaarde... maar bij Monopoly een schuld van 20.000 euro!

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Het woord van 2010 wordt ‘Risicospreiding’. Bankiers maken u nu wijs dat ze meer aan risicospreiding doen. Maar dat is niet voor u, maar voor henzelf. Als het weer misgaat, kunnen ze dankzij de ‘risicospreiding’ anderen de zwarte piet geven. Ik en mijn vrienden gebruiken dat woord namelijk al jaren. Als wij het over risicospreiding hebben, bedoelen we dat je met meerdere meisjes seks moet hebben ... zodat je de schuld van een soa altijd door kan schuiven!

DURE TAAL Peter Pannekoek Child at Venture Jaarverslag 2009

60

TEASE training Zambia – Wat vonden de jongeren er van? In 2009 heeft Child at Venture een vragenformulier ontwikkeld dat we zowel voor als na de TEASE training laten invullen door de deelnemers. Vooraf vragen we onder andere naar hun opleiding en familieachtergrond, naar hun verwachtingen van de training en hun ambities. Na afloop beoordelen de jongeren de moeilijkheidsgraad van de verschillende thema’s, schrijven ze op wat ze heel erg leuk vonden of juist helemaal niet en evalueren ze de samenwerking met de trainers. Hierdoor krijgen wij een beter beeld van de groep, weten we waar we in het vervolgtraject op moeten letten en kunnen we de TEASE training verder aanscherpen. Daarnaast levert het ook een interessant kijkje op in de wereld van de jonge ondernemers. Om ook u een beeld te geven van de jongeren waar Child at Venture mee werkt volgen hieronder de belangrijkste conclusies uit de evaluatie van de TEASE training in Zambia. Aan deze training deden 17 jongeren mee, 12 jongens en 5 meiden. De gemiddelde leeftijd van de groep is 21 jaar. Allemaal zijn ze minstens 12 jaar lang naar school geweest. De meeste jongeren komen uit grote huishoudens met gemiddeld 8 gezinsleden. 1 jongen woont helemaal alleen, terwijl het grootste gezin uit maar liefst 13 leden bestaat. 3 jongeren hebben beide ouders verloren. Aan ambities ontbreekt het deze groep in ieder geval niet: veel jongeren willen een eigen zaak met vestigingen door heel Zambia of een eigen winkelcentrum. Een jongen wordt liever ‘environmental health technologist’, maar wil tot die tijd graag wel zijn eigen brood verdienen. Bij veel jongeren valt de combinatie van individuele ambities met collectivisme op. Dit zien we terug bij veel projecten in Afrika. Een deelnemer verwoordde het als volgt: ‘My dream for the future is to have my own company. To be among the richer people in Zambia and I also dream about creating a lot of jobs for the Zambian youth.’


61

De jongeren zijn ook erg leergierig en ze verwachten heel erg veel van TEASE. Zoals een deelnemer zei: ‘I want to learn how to run a business: customer relations, pricing, product choice in relation to market (demand in a particular area), sustaining an enterprise, how to deal with competition, requirements for business such as land, labour and capital and resources and business management, available incentives.’ In een training van acht dagen kunnen dergelijke verwachtingen natuurlijk niet gerealiseerd worden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat na afloop een aantal jongeren aangaf teleurgesteld te zijn in de mate waarin TEASE de diepte in ging: ‘Entrepreneurship is broad. As a result the trainers were unable to take us into much detailed information.’ Het is aan Child at Venture om bij volgende trainingen beter te managen welke verwachtingen er bij de partnerorganisatie en de jongeren leven. Hoewel sommige jongeren dus graag veel meer geleerd hadden, vonden ze de oefeningen en het materiaal wel leuk en leerzaam. Ze gaven aan na de TEASE training een beter beeld te hebben van wat er allemaal nodig is voor succesvol ondernemerschap. Er was vooral waardering voor een oefening waarbij de jongeren fluisterend van de een naar de ander een boodschap moeten doorgeven. Hier leerden ze van hoe snel een boodschap verdraaid raakt als de communicatie via veel verschillende kanalen loopt. Moeilijk, maar ook heel leerzaam, was het opstellen van een financieel plan. Tenslotte vonden de jongeren het marktonderzoek, waarbij ze langsgingen bij concurrenten om te vragen wat hun prijzen en winstmarges zijn, heel erg nuttig. Deze TEASE training werd gegeven door onze twee Keniaanse trainers. Zij vielen heel goed in de smaak bij de jongeren: ze communiceerden duidelijk, waren heel erg vriendelijk en zorgden voor een echt groepsgevoel. Wel hadden ze af en toe wat strenger mogen zijn: de groep was ‘vibrant’ en ‘active’ maar dat ging soms iets te ver. Sommige jongeren kwamen te laat en er waren veel lange discussies waarin ze soms off-topic dreigden te raken. Naast al deze serieuze overdenkingen hadden de jongeren gelukkig ook wat minder zware punten: er waren te weinig snacks en in de koude ochtenden hadden ze liever iets warms te drinken gehad.


62

8. SAMENWERKING, FONDSENWERVING EN VOORLICHTING Child at Venture Jaarverslag 2009

Fondsenwerving is bij ons net even anders ... We doen relatief weinig aan ‘traditio nele’ fondsenwerving bij particulieren en richten ons meer op het aangaan van samenwerkingsverbanden met het bedrijfsleven, zoals Adopt a Project en Mazoezo. De bedrijven zijn bij deze samenwerkingsverbanden echt actief bij de projecten betrokken en leveren sub stantiële inhoudelijke bijdragen. Hierin leveren we zoveel mogelijk maatwerk en kijken we wat voor het bedrijf haalbaar is, zowel financieel als inhoudelijk. Hoeveel medewerkers willen zich inzet ten en op welke manier en hoeveel kan het bedrijf maximaal investeren? Het aangaan van deze samenwerkingen was een pittige klus in 2009. Veel prospects

of veelbelovende afspraken leverden uiteindelijk niets op. Voor veel bedrijven komt Maatschappelijk Betrokken Onder nemen (MBO) en het goede doel op een lager pitje te staan in tijden van eco nomische stagnatie. Leidinggevenden geven aan dat ze geen budget hebben voor MBO maar ook dat gedwongen ontslagenen niet samengaan met een donatie aan het goede doel. We wilden in 2009 6 projecten koppelen aan het be drijfsleven, maar dat zijn er 4 geworden.

Subsidie Buitenlandse Zaken: € 257.835 Donaties bedrijven: € 144.890 Council of Experts: € 45.000 Fondsen: € 22.020 Bedrijfsdonaties in natura: € 13.205 Particuliere donaties: € 9.361 Acties derden: € 2.176

De kosten voor fondsenwerving bedroegen in 2009 € 49.892 (10% van de baten).

Gelukkig hadden we in 2008 een overheidssubsidie aangevraagd en konden we zodoende 2009 toch goed doorkomen.

8. Samenwerking, fondsenwerving en voorlichting Child at Venture Jaarverslag 2009

In totaal zien de inkomsten van 2009 er als volgt uit:

64

Adopt a Project Via Adopt a Project verbinden Neder landse bedrijven zich voor 18 maanden aan een van de ondernemingen in een ontwikkelingsland. De ondersteuning van de Nederlandse onderneming bestaat uit: - Financiële ondersteuning voor het startkapitaal van de onderneming; - Het behandelen van businesscases die de jongeren aanleveren; - Het bezoeken van het project om ter plekke relevante workshops te orga niseren voor de jonge ondernemers. Door de inhoudelijke ondersteuning die Nederlandse bedrijven via Adopt a

Project bieden zijn deze trajecten voor de jonge ondernemers van grote toe gevoegde waarde. Maar het is ook een unieke manier voor Nederlandse profes sionals om te ondersteunen vanuit eigen ervaring en competentie. Bovendien zijn de bedrijven op alle gebieden nauw betrokken en wordt de donateur tevens de controleur. Dit is nou wat optimale transparantie inhoudt! Inmiddels is één Adopt a Project traject afgerond en geëvalueerd: de samen werking van Child at Venture met de Nederlandse bank NIBC bij het realiseren van de Bay Bees koffiebar

in de Filippijnen (zie 7.3). Voor alle betrokken partijen was dit traject een groot succes. NIBC vond het traject intensief maar bijzonder waardevol. Wij hebben de jongeren zien veranderen in zelfbewuste, marktgerichte en initiatiefrijke ondernemers. In de eerste 6 maanden sinds de officiële opening in januari is de winst verdrievoudigd. Inmiddels zijn de jongeren al bezig met hun eerste franchise, een mobiele koffiebar. Tenslotte heeft ook de lokale economie een boost gekregen: op het strand zijn meerdere winkels geopend en de promenade is opgeknapt en veiliger geworden.

gratitude to NIBC’s I would like to say thank you. Please extend my Kasimir,Leonie, Jop, Alexis,Brenden, Ellert, Frank, Hans, Jonas, Nicolas, Pieter, Siemen,and que, e,Moni Melani Meera, js, Lisette,Lodewijk, Matthi ne for giving our young everyo thank William. From the bottom of my heart, I and Ron is managing Kiks life. in k outloo ve positi a have people a chance to . Sai is Secretary to market super the the coffee shop. Randy is working well at is still studying. Len r, teache now ting gradua is Margie a transport office, were eight (8) There s. Baybee at work She changed a lot after the workshop and 4 new crew. are there Now shop. coffee the from ed benefit more young people who the Municipal at ned statio was It 2. s It is the 4th batch. We have built Baybee It helps her a lot shop. the ng managi is Ann Rose also. well Plaza. It is doing e how your help has given now that she has a baby boy. Guys, you cannot imagin to. d forwar them so much to look Edna Tolentino, directrice CYHM

8.1 BEDRIJFSLEVEN 8. Samenwerking, fondsenwerving en voorlichting Child at Venture Jaarverslag 2009

65

Het Friese bedrijf Froconsur, zelf ook actief in Kenia, heeft de meiden van de Safe Space (zie 7.4) geadopteerd. En Aegir Marine uit Wijk bij Duurstede ondersteunt de jonge ondernemers van de vuilnisbelt in de Filippijnen (zie 7.3). Beide partijen zijn in 2009 aan de slag gegaan met de eerste businesscases en zullen in 2010 het project voor het eerst bezoeken. Tenslotte werkt Child at Venture in 2009 voor de tweede keer samen met zakenreisorganisatie BCD Travel bij het realiseren van het project Mazoezo voor

Nederlandse jongeren (zie 7.8). Ook deze samenwerking is erg intensief: naast financiële ondersteuning bieden de werknemers van BCD Travel de deel nemende jongeren gedurende 8 maanden één-op-één coaching. Sponsoring: diensten en geld Dit zijn de bedrijven die ons in natura hebben gesponsord vanuit hun eigen kernactiviteit op alfabetische volgorde: Dedato ontwerpers en architecten: vormgeving van het jaarverslag Drukkerij Rob Stolk: drukwerk jaarverslag

ModoVanGelder: papierleverancier jaarverslag Query: promotiefilms 2KNOWHOW: training aan Child at Venture medewerkers t.b.v. TEASE De volgende bedrijven en organisaties hebben in 2009 een donatie gedaan aan Child at Venture (zie tevens de investeer ders voor de verschillende ondernemin gen in hoofdstuk 7): Wonion, Monster board, Universiteit Twente, Bernafon Nederland BV, Yuki, Eye-wear, Intenza, IP Soft, Droomzaken, Jonge Honden, Gemeente Naarden en Velo beheer.

8.1 BEDRIJFSLEVEN 8. Samenwerking, fondsenwerving en voorlichting Child at Venture Jaarverslag 2009

66

8.2 Subsidie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken In 2008 heeft Child at Venture een aanvraag ingediend bij het Ministerie van Buitenlandse zake voor de (extra ingelaste) subsidieronde voor jong en vernieuwende organisaties. Deze aanvraag is volledig gehonoreerd, wat betekent dat we in 2009 en 2010 in totaal € 600.000 ontvangen van de Nederlandse overheid. Met dit geld was het voor Child at Venture mogelijk om de activiteiten in Afrika uit te breiden. Ook zorgde het voor een zekere mate van stabiliteit in tijden van economische onzekerheid, waardoor alle activiteiten die al ingepland waren doorgang konden vinden. Toch zitten er volgens Child at Venture ook nadelen aan overheidsgeld. In 3.1.3 leest u welke en waarom wij deze zo zwaarwegend vonden dat wij besloten hebben om in 2009 niet opnieuw een aanvraag in te dienen voor de periode 2011-2015. 8.3 Fondsen In 2009 heeft Child at Venture bij verschillende fondsen aanvragen ingediend. Deze zijn minder vaak dan in voorgaande jaren gehonoreerd. Een veelgehoorde reden is dat fondsen,

gezien de vele aanvragen die ze bin nen krijgen, de voorkeur gaven aan organisaties die geen geld van Buiten landse Zaken krijgen. De aanvraag voor Mazoezo bij Stichting Kinderpostzegels en Ars Donandi is wel goedgekeurd. Ook hebben we een bijdrage mogen ontvangen van Stichting Madurodam Steunfonds en een toezegging van Stich ting Medemens. 8.4 Council of experts Samen met het bestuur is in 2008 af gesproken dat er een Council of experts zou worden opgezet van 10 leden, die gezamenlijk € 150.000 per jaar zouden inleggen en een sparringpartner zouden vormen voor de directie. Dit moest gerealiseerd worden door het netwerk van de bestuursleden en de reeds aanwezige Council leden. Deze ambitie is niet gerealiseerd, het is bij de 3 leden gebleven die reeds in 2008 waren aangesloten voor een totaalbedrag van € 45.000 per jaar. Het bleek enerzijds voor het bestuur een te grote tijdsinvestering en daarnaast bleek het een opgaaf voor de directie om de precieze positionering van de Council te bepalen. De gemiste inkomsten waren desondanks een grote teleurstelling,

omdat van die inkomsten ook een deel bestemd was voor het vergroten van onze naamsbekendheid. 8.5 Acties, events en particuliere donaties Waar wij heel dankbaar voor zijn? Dat zelfs in het moeizame 2009 er vrienden, bekenden of volledige vreemden zijn die geld willen inzamelen voor Child at Venture. Dit kan de kerstactie zijn van een bedrijf (4 keer in 2009) maar ook een bruidspaar (2 keer in 2009) dat besluit dat ze de gasten liever om een donatie aan Child at Venture, dan een envelopje vraagt. Als er sprake is van een groepsactie, in het bijzonder van jongeren, koppelen we dit aan voor lichting. Zo hebben we in februari 2009 voorlichting gegeven aan 150 leerlingen van de school Maupertuus in verband met de schaatsactie die ze organiseer den en waren we de beneficiant van de ZIBB student business challenge. Een ‘natural fit’ van jonge ondernemers hier voor jonge ondernemers ginder! Een groep van 25 particulieren doet maande lijks een donatie aan Child at Venture en een aantal heeft eenmalige een mooie donatie gedaan.

8.5 ACTIES, EVENTS EN PARTICULIERE DONATIES 8.4 COUNCIL OF EXPERTS 8.3 FONDSEN 8.2 SUBSIDIE VAN HET MINISTERIE VAN BUITENLANDSE ZAKEN 8. Samenwerking, fondsenwerving en voorlichting Child at Venture Jaarverslag 2009

67

DILEMMA 3 Child at Venture heeft geen keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF). Om een aanvraag voor het volwaardige CBF-Keur te kunnen indienen, is het van belang dat de fondsen wervende instelling minimaal 3 jaar als zodanig in Nederland actief is. Voor de beoordeling dienen bij voorkeur drie jaarverslagen inclusief goedgekeurde accountantsverklaring te worden ingediend. In 2010 kan Child at Venture aan deze eisen voldoen. Maar het indienen van een aanvraag voor het CBFKeur is een tijdrovende en dure aangelegenheid. Bovendien streeft Child at Venture in toenemende mate naar partnerschappen met het Nederlandse bedrijfsleven. In dit soort samenwerkingsverban

den vervult Child at Venture veel meer de rol van intermediair of tussenpersoon, dan die van een “klassieke” fondsenwervende instelling. De Neder landse bedrijven zijn immers zelf op zeer directe wijze betrokken bij de besteding van hun donatie, zij controleren als het ware zelf waar hun geld terecht komt. Daarom wil Child at Venture begin 2010 de kosten en baten van het CBF-Keur en het nieuwe CBFCertificaat voor kleine goede doelen voor onze missie en aanpak inventariseren. Wij zullen aan de hand daarvan beslissen of de meerwaarde van een CBF keurmerk groot genoeg is om de tijd en middelen voor de aanvraag en het behoud van zo’n keurmerk te rechtvaardigen is.

8.5 ACTIES, EVENTS EN PARTICULIERE DONATIES 8. Samenwerking, fondsenwerving en voorlichting Child at Venture Jaarverslag 2009

68

DILEMMA 4 Als goed doel is eigenlijk elke communicatie-uiting een combinatie van informeren én je verhaal verkopen. En dat levert onvermijdelijk een bepaalde spanning op.

8.6 Voorlichting Voorlichting geven? Ja! Maar we pro beren dat zo gericht mogelijk te doen. Onze achterban kan worden ingedeeld in eigenlijk twee grote groepen: onderne mers en mensen uit het bedrijfsleven enerzijds en jongeren anderzijds. Ondernemers zijn onze belangrijkste samenwerkingspartners en jongeren hier zijn het equivalent van de doelgroep ginds. Daarom richten wij voorlichtings activiteiten zo veel mogelijk op deze doelgroepen. Dat komt vooral terug in de free-publicity die we hebben gekregen. Klein en brutaal als we zijn, proberen we ook onze stem te laten gelden in het publieke debat over onderwerpen die ons raken, zoals MFS subsidiegelden, de zin en onzin van goede doelen en de heilzame werking van ondernemerschap in ontwikkelingslanden.

Het liefst wil je eerlijk zijn, vertellen dat het soms wel eens veel pijn en moeite kost om dingen van de grond te krijgen, dat dat soms helemaal niet lukt en dat wat je kunt bereiken met ontwikkelings samenwerking per definitie beperkt is. Maar dat het toch echt de moeite waard is wat je organisatie doet en dat we relatief gezien heel veel bereiken. Dat is best een complex verhaal en dus vraag je jezelf elke keer weer af: in hoeverre zijn mensen bereid om met mij mee te denken? Hoeveel tijd en energie hebben ze er voor over om mijn verhaal te snappen? Daarbij komt ook nog dat je jezelf vrijwillig in een uitzonderingspositie plaatst, omdat heel veel andere organisaties wel doen alsof alles rozengeur en maneschijn is. Deze overwegingen bepalen wie je aanspreekt en hoe je dat doet. En als je eerlijk wilt zijn, vis je in een kleine vijver: volgens het Nederlandse donateurspanel december 2009 vindt slechts 28% van de donateurs de kwaliteit van de projecten en de bereikte resultaten het belangrijkste criterium. 67% vindt het het belangrijkst dat directeurs van goede doelen niet te veel verdienen.6 Aan de andere kant betekent dat ook dat als je ‘beet’ hebt, je er veel voor terugkrijgt. Er zijn mensen, vooral young professionals en onder nemers, die wel open blijken te staan voor het wat complexere Child at Venture verhaal. Die het sympathiek vinden als je eerlijk bent en dat zien als aanleiding om actief mee te denken over oplossingen. Ook daarom werken we zo graag samen met het Nederlandse bedrijfs leven: zij willen een helder verhaal en een duidelijke, geloofwaardige kosten-batenanalyse. Zij stellen kritische vragen, maar staan daardoor ook open voor ‘moeilijke’ antwoorden. Dat vergt dan wel weer veel van de tijd, energie en persoonlijke kwaliteiten van de medewerkers. 6 Cijfers afkomstig uit de presentatie ‘Communicatie met belanghebbenden’ van Arie de Kluijver (adjunct-directeur CBF) bij de Transparant Prijs workshops op 25 januari 2010.

8.6 VOORLICHTING 8. Samenwerking, fondsenwerving en voorlichting Child at Venture Jaarverslag 2009

69

We zijn een kleine organisatie, bestaande uit louter dames. Dames met een groot netwerk, die met passie en bevlogenheid vertellen over de situatie van de jongeren en het werk dat ze doen. Want donateurs gaan niet alleen maar voor het doel van het goede doel, maar ook voor de mensen die zich daar zo gepassioneerd voor inzetten. Dus ‘let’s be honest’: daar dragen de grote bruine ogen van Jamy, de gulle lach van Lenka, de brutale knipoog van Anja, de vrolijke noot van Liesbeth, de swung van Merel en de blonde krullen van Patricia zeker aan bij. Communicatie met onze achterban (ondernemers, geld verstrekkers, vrijwilligers en de jongeren en partnerorganisaties) bestaat dan ook vooral uit vele belletjes, mailtjes, lunches en koffie dates. Daarnaast zijn onze samenwerkingsverbanden met de bedrijven natuurlijk het summum van transparant communiceren, want deze partijen gaan naar het project, zien alle cijfertjes en communiceren rechtstreeks met de jongeren. We doen ook nog op een wat meer structurele wijze aan voorlichting en communiceren: namelijk via onze website en nieuwsbrief. Op onze website

vermelden we altijd direct alle nieuwtjes uit de projecten, updates over gehou den acties en evenementen en er is regelmatig een verslag van een jonge ondernemer te lezen. De nieuwsbrief is in 2009 8 maal verschenen aan meer dan 1200 abonnees. Er staan altijd nieuws berichten in over de projecten, hoeveel trainingen er zijn geweest, welke bedrij ven zijn geopend door welke jongeren, informatie over onze evenementen etc. Eerlijk is eerlijk, de nieuwsbrief wordt niet altijd even goed gelezen en op de inleiding wordt het meest doorgeklikt en deze levert ook de meeste respons op via de mail. Dat komt waarschijnlijk omdat Jamy haar mening niet altijd onder stoelen of banken steekt, maar door de respons weten we ook meteen of onze achterban haar mening deelt of niet! En wat doen we dan eigenlijk met de feedback die we krijgen? Omdat we voor een groot deel op een persoonlijke en intensieve wijze met onze achterban communiceren horen we kritiek of verbeterpunten eigenlijk vrij direct en die kunnen we dan ook meteen verwerken. Op een meer structurele

wijze houden we daarnaast een officiële eindevaluatie met onze samenwerkings partners en hebben we ook onze wijze van communiceren opgenomen in het partneronderzoek. Daar kwam uit naar voren dat de partners en de jongeren zeer positief waren over onze wijze van communicatie. Ze kunnen ons gemak kelijk bereiken, er zijn korte lijntjes en ze weten bij wie ze waarvoor moeten zijn. Voor dit jaarverslag hebben we aan onze donaterurs de vraag gesteld welke vragen ze graag beantwoord zouden willen zien in het jaarverslag. Op deze mail (verstuurd vanuit de ‘info’) hebben we géén reacties ontvangen. Maar aangezien alle donateurs ook worden uitgenodigd voor onze aandeel houdersvergadering hebben we toch het idee dat we ze genoeg gelegenheid geven om te spuien of de loftrompet te blazen over ons werk. Want tijdens dit voor ons belangrijke event, worden de donateurs veelvuldig aan het woord gelaten en kunnen ze alle vragen stellen die ze willen.

8.7 HOE COMMUNICEREN WE MET ONZE BELANGHEBBENDEN? 8. Samenwerking, fondsenwerving en voorlichting Child at Venture Jaarverslag 2009

70

Er zijn meerdere vakbladen in Neder land die voor Child at Venture een inte ressant podium vormen. Dit bijvoorbeeld omdat ze zich richten op het midden- en kleinbedrijf of over maatschappelijk verantwoord ondernemen gaan. Child at Venture benadert deze bladen zowel voor advertentiemogelijkheden (met een vanzelfsprekend klein budget) als voor het lospeuteren van inhoudelijke aandacht, bijvoorbeeld over de Adopt a Project trajecten of onze visie op overheidssteun voor ontwikkelings organisaties. Een hoogtepunt wat dit betreft was het coverinterview met Jamy in het september-december nummer van het Filantropen Magazine. Daarnaast kregen we een aantal advertorials in Bizz Nieuwsbrief waar we zakenmensen aan het woord lieten over Child at Venture, zoals Joost van der Does de Willebois (bestuursvoorzitter NYSE Euronext Amsterdam) en Arco van Nieuwland (bestuursvoorzitter Yuki en oprichter van Exact software), kregen we goedkope advertentieruimte in Pepper (blad voor ondernemers), en besteedde Nieuwsbrief Ondernemen en Internet en Weblog Ondernemen en Internet aandacht aan ons.

8.8 PUBLICITEIT

Bovendien kwamen we op het Gambiaanse acht uur journaal, stond er een artikel over Child at Venture in het Haarlems dagblad en heeft Jamy in diverse radioprogramma’s gezeten. Ook middels interviews met onze bestuursvoorzitter is Child at Venture genoemd in Sprout en Quote en de bedrijven die een project adopteren ontvangen veel lokale persaandacht. Froconsur heeft een interview gegeven op Omrop Fryslân en over Aegir Marine stond een artikel in een lokaal weekblad naar aanleiding van onze samenwerking. En7.

Aandeelhoudersvergadering De aandeelhoudersvergadering kan worden bezocht door alle belangstellenden. Donateurs en samenwerkingspartners krijgen sowieso een uitnodiging. Dit jaar kwamen ruim 150 mensen op de aandeelhoudersvergadering die op 30 novem ber werd gehouden in de Meervaart te Amsterdam. Tijdens de aandeelhouders vergadering is er gelegenheid tot het stellen van vragen, worden de samen werkingspartners en vrijwilligers aan het woord gelaten over hun ervaringen met Child at Venture en laten wij onze belangrijkste resultaten zien. Daarnaast is er ruimte voor fun. Presentator Tarik Yousif, jonge auteur Renske de Greef, muzikant Typhoon en stand-upcomedian Peter Pannekoek leverden dit jaar hun onbetaalde en onbetaalbare bijdrage, waardoor de avond een mooie combinatie van fun en informatie bood.

DOOR TEGENVALLENDE INKOMSTEN EN HET VELE WERK VOOR DE PROJECTEN EN FONDSENWERVING HEBBEN WE NIET ALLE GEPLANDE ACTIVITEITEN KUNNEN UITVOEREN OP HET GEBIED VAN COMMUNICATIE EN VOORLICHTING, DAARDOOR HEBBEN WE ONZE TARGETS VOOR 70% BEHAALD.

8. Samenwerking, fondsenwerving en voorlichting Child at Venture Jaarverslag 2009

7 Eén van de politici die dit jaar zijn stem liet horen over de zin en onzin van ontwikkelingssamenwerking was VVD’er Arend Jan Boekestijn. Hij schreef het boek ‘De prijs van een slecht geweten’. Boekestijn had in de vele voorgesprekken en lunches met Child at Venture aangegeven dat we een plaatsje zouden krijgen als voor beeld van een aanpak die wél zin heeft. Helaas is er in de uiteindelijke redactie niet meer voor ons overgebleven dan een voetnoot. Die feitelijk onjuist is. Jammer.

71

9. EVALUATIE BELEID Op de vorige pagina’s kon u lezen hoeveel trainingen er gegeven zijn, hoe veel ondernemingen zijn gestart en hoeveel dat gekost heeft. Ook weet je nu wat de kosten en baten zijn van onze fondsenwerving. In 3.2 staan deze cijfers kort bij elkaar en in hoofdstuk 10 worden ze tot in detail toegelicht.


Bij elkaar lijkt dat een vrij compleet overzicht van hoe wij in 2009 gepres teerd hebben. Maar is dat echt zo? Of gaat evalueren om meer dan het tellen van bonnetjes en simpele statistieken? Als de kosten voor een training laag zijn, is dat op papier een succes. Maar dat zegt natuurlijk niets over de motivatie van de jongeren of de inspanning van de trainers. En het zal een jongere op zijn/ haar beurt niet zo veel kunnen schelen wat wij uitgeven aan advertenties, als hij/zij er maar een inkomen aan overhoudt. In dit hoofdstuk geven we dan ook een aantal aanvullende, of zo u wilt alter natieve, visies op 2009. Hoe tevreden zijn de jonge ondernemers en partner organisaties? Wat vond het Child at Venture team van 2009? En hebben onze donateurs een mening over wat er in het jaarverslag moet komen?

9.1 TEVREDENHEIDSONDERZOEK JONGE ONDERNEMERS EN PARTNERORGANI SATIES Van mei tot en met november 2009 had den wij het plezier te mogen werken met Daniëlle Kuil, een stagiaire van business studies aan de Universiteit van Amster dam. Zij heeft voor ons onderzocht hoe tevreden de jongeren en de partner organisaties zijn over de samenwerking met Child at Venture. Bijna 80% van de enquêtes die Daniëlle heeft opgestuurd, zijn ingevuld retour gekomen. Dit resulteerde in een heleboel nuttige informatie die geanalyseerd kon worden. Uit de antwoorden blijkt dat zowel de partners als de jonge onder nemers vinden dat de samenwerking bijdraagt aan het zelfvertrouwen en de zelfredzaamheid van jongeren. Wel zouden ze graag willen dat de TEASE training nog uitgebreider wordt. Ook follow-up training en meer ondersteu

ning bij marketing staan hoog op het verlanglijstje. Het bezoek van Child at Venture medewerkers wordt als zeer motiverend ervaren, veel partners zouden dan ook willen dat we wat vaker langskwamen. Ook meer contact met succesvolle (Nederlandse) ondernemers is wenselijk, omdat zij inspirerende rolmodellen zijn. Een deel van de uitkomsten is verwerkt in de TEASE training en een business guidelines, een soort naslagwerk dat nieuwe partners kunnen gebruiken bij het schrijven van het businessplan. Dit omdat het schrijven van een concept businessplan als relatief moeilijk wordt ervaren en we vaak dezelfde vragen terug zien komen, bijvoorbeeld over marketing en financiën. Het volledige rapport is op te vragen via [email protected].

9.1 TEVREDENHEIDSONDERZOEK JONGE ONDERNEMERS EN PARTNERORGANISATIES 9. Evaluatie beleid Child at Venture Jaarverslag 2009

73

Ook waren we erg benieuwd naar de visie van ‘onze’ jonge ondernemers op evalueren. Daarom hebben we een paar van hen bij wijze van experiment gevraagd om antwoord te geven op de volgende vraag: Stel je voor: je wint in de loterij meer geld dan je je ooit had kunnen voorstel len. Je gebruikt dit geld om voor jezelf, je vrienden, familie en lokale gemeen schap alles te kopen wat je ze wilt geven. Daarna heb je nog steeds een flinke som over en je wilt dit geld graag geven aan een goed doel. Maar, je wilt natuurlijk wel zeker weten dat deze organisatie je geld goed zal gebruiken. Welke vragen zou jij stellen aan het goede doel om er achter te komen of je hen je geld toevertrouwt? Wanneer ben jij er van overtuigd dat ze je geld goed besteden?

Helaas hebben maar twee jongeren geantwoord. De meest genoemde reden om dat niet te doen? Omdat ze het te druk hadden met ondernemen... Tsja, dat is natuurlijk onze eigen schuld. Het volgende is dan ook allesbehalve representatief, maar we wilden je het toch niet onthouden: Margaret (20, kapster in de KMET Safe Space in Kenia): ‘Mij kunnen ze er alleen van overtuigen als ze me vertellen dat het geld gebruikt wordt om wezen te helpen. En ik wil natuurlijk weten waar ze het aan besteden. Daarom zal ik het project vaak bezoeken om te controleren of mijn geld goed gebruikt wordt, bijvoorbeeld door het interviewen van de projectcoördinator en de deelnemers aan het project.’

Cynthia (18, kleermaakster in de KMET Safe Space in Kenia): ‘Ik zou alleen geld geven als het gaat om een organisatie die werkt met kwetsbare kinderen. Het moet een lange termijn project zijn, zodat ze mijn geld alleen nodig hebben om uit te breiden. Ik zou willen weten hoe hun budget in elkaar zit en hoe hun diensten bijdragen aan de samenleving. Daarnaast verwacht ik feedback van de projectcoördinator. Als ik met eigen ogen zie dat het project verbeterd is, dan weet ik zeker dat mijn geld goed besteed wordt.’ De belangrijkste conclusie? Dat Kenianen een duidelijk’ comparative advantage’ hebben als het om project monitoring gaat: ze zitten er letterlijk bovenop!

9.2 HOE EVALUEREN JONGEREN GOEDE DOELEN? 9. Evaluatie beleid Child at Venture Jaarverslag 2009

74

Oh, wat vonden ze het lastig: antwoord geven op de vraag ‘Welke factor is voor jou doorslaggevend bij het evalueren van het afgelopen jaar?’. En de eis om het kort en bondig te houden leverde al helemaal veel gemopper op. Maar de aanhouder wint, dus bij deze de visie van de Child at Venture teamleden op 2009.

Jamy, oprichtster en directrice Child at Venture: ‘Als oprichtster van Child at Venture draait het voor mij om het totaal plaatje. Dat maakt het heel erg lastig om slechts één aspect aan te wijzen dat bepaalt of 2009 een succes was of niet. Zo simpel is het gewoon niet! Hoe hang je een prijskaartje aan het geluk dat een jon gere uit Kenia ervaart die voor het eerst een toekomstperspectief heeft en een inkomen verdient? Of aan alle mensen die zich op vrijwillige basis inzetten voor Child at Venture? Of aan het team dat ook in tijden van crisis ontzettend flexibel en loyaal is gebleken en de toko draaiende heeft gehouden toen ik ziek was? Die dingen geven mij en Child at Venture, ook in een crisisjaar, ontzettend veel energie. Maar aan de andere kant: we hebben veel te lang onduidelijkheid gehad over de organisatiestructuur. Zijn

er twee directieleden of één? Gaan de prioriteiten die het bestuur stelt voor de prioriteiten van het team? Deze zaken hebben Child at Venture veel energie gekost. Kortom, alleen een veelzijdig verhaal als dit jaarverslag doet recht aan het afgelopen jaar!’

Liesbeth, samen met Jamy directrice van Child at Venture: ‘Ik stel mijzelf de vraag: ‘Is de kwaliteit van onze projecten verbeterd door de subsidie van Buitenlandse Zaken?’. Het antwoord bevat, lekker dubbel, zowel een ‘ja’ als een ‘nee’. Want de subsidie heeft ons onder andere de mogelijkheid geboden om de TEASE training verder aan te scherpen en een onderzoek te doen naar de tevredenheid over Child at Venture bij de jongeren en partners en richtlijnen voor onze werkwijze op

te stellen. Ook hebben we flink kunnen investeren in succesvolle projecten, zoals onze samenwerking in Vietnam. Aan de andere kant verandert die zak met geld je positie ten opzichte van potentiële partnerorganisaties. Met name in Afrika verwachten veel organisaties dat ze een flinke bak geld van je los kunnen peuteren, waar weinig tegenover staat. Soms zijn jongeren zo gewend aan hulp dat ze rond gaan shoppen: als je te veel eist haken ze af en kiezen ze voor een andere organisatie waar ze makkelijker geld van krijgen. In zekere zin is dat best ondernemend, maar niet hoe wij het in gedachten hadden! Dat roept bij mij wel de vraag op of we ook niet in ontwikkelingslanden op zoek moeten gaan naar niet-traditionele partners, zoals het bedrijfsleven.

9.3 EVALUATIE CHILD AT VENTURE TEAM 9. Evaluatie beleid Child at Venture Jaarverslag 2009

75

... Anja, hoofd communicatie voor Child at Venture: ‘2009 was wat mij betreft een moeilijk jaar. Dit komt deels doordat de ‘goede doelen wereld’ een andere snelheid en dynamiek kent dan het wereldje waar ik vandaan kom. Afspraken worden uit sympathie snel gemaakt, maar de invulling laat nogal eens te wensen over. Onderliggende financiële afspraken zijn vaak zacht, bijvoorbeeld doordat een deel gesponsord wordt, en dat maakt het lastig om de gemaakte beloften op te eisen. Zo is een reclamecampagne gericht op het midden- en kleinbedrijf niet van de grond gekomen. En doordat bladen door de crisis in omvang en soms ook in frequentie afnamen, bleef het bij veel minder publicaties dan gepland. Al met al hebben we hierdoor een hoop exposure gemist. Exposure die bijdraagt aan de bekendheid van Child at Venture en die ook weer nodig is bij het werven van fondsen. Dat is soms lastig en

frustrerend om mee om te gaan, maar ik vermoed dat het er in deze sector gewoon bij hoort…’

Lenka, hoofd projecten voor Child at Venture: ‘Voor mij is het succes van de projecten toch het doorslaggevende element bij het evalueren van afgelopen jaar. En een project is wat mij betreft succesvol als de volgende elementen kloppen: de jongeren zijn tevreden met de training en hebben een bedrijfje gestart waar ze geld aan verdienen. Met als pedagogi sche component dat de jongeren zelfver zekerder zijn, keuzes durven maken en een rolmodel zijn voor andere jongeren in hun omgeving. Tenslotte moet een project ook een tevreden bedrijfspartner opleveren: tevreden over hun eigen bijdrage en tevreden over de rol van Child at Venture in het traject. Want de meerwaarde van betrokkenheid van het Nederlandse bedrijfsleven is voor mij

wel duidelijk geworden uit de samen werking met NIBC. In 2009 zijn we nog 2 van dit soort samenwerkings verbanden gestart, maar dat is wat mij betreft echt te weinig.’

Patricia, project medewerker voor Child at Venture ‘Toen ik in augustus 2009 na een jaar buitenland terugkeerde in het warme Child at Venture nest, was het wel even wennen. Er bleek opeens zoiets te bestaan als ‘bestedingsdruk’: geld dat je van Buitenlandse Zaken krijgt, moet je uitgeven. Voor een organisatie die staat of valt bij een zorgvuldige selectie van partners en jongeren kan ik me bijna geen slechtere incentive voorstellen! Voor de kwaliteit van de projecten was die hele crisis dan ook misschien zo gek nog niet: het hield het noodgedwongen allemaal nog vrij kleinschalig. Maar voor mij persoonlijk was het flink balen. Full time projectmanagement bleek gewoon

9.3 EVALUATIE CHILD AT VENTURE TEAM 9. Evaluatie beleid Child at Venture Jaarverslag 2009

76

geen haalbare optie. Daarom ben ik gaan zoeken naar iets anders en vertrek ik per 1 maart 2010 bij Child at Venture.’

Merel, sinds 2008 communica tiemedewerker en office ma nager voor Child at Venture ‘2009 begon goed, ook al was er dan crisis, het leek bij ons nog wel mee te vallen, we hadden voldoende inkomsten, prachtige projectplannen en werk zat! Het kantoor in Amsterdam werd echt te klein voor het aantal medewerkers dus we verhuisden naar Den Haag, terwijl het ondertussen duidelijk werd dat het geen makkelijk jaar zou worden. Ik denk dat het voor iedereen wel even wennen was, maar ik vond het maar niets in Den Haag en moest m’n tanden op elkaar zetten om de klus af te maken. Ik was dus bijna ‘blij’ toen mijn opdracht bij Child at Venture vroegtijdig beëindigd werd en me volledig kon storten op mijn eigen bedrijf. Sindsdien zoek ik een andere plek in de buurt waar ik naast mijn zaak wat ‘terug kan doen’, maar ik weet inmiddels dat als je eenmaal

bij Child at Venture gewerkt hebt, je gewoon verwend bent en alle andere goede doelen een heel stuk minder leuk en ondernemend zijn! Is dat antwoord op de vraag? Volgens mij niet. Het antwoord krijg ik nu ik de d’s en t’s goed in dit kladblok zet. Doorslaggevend zijn de nieuwe ondernemingen, de nieuwe jonge ondernemers en hun kans op een zelfstandige en fatsoenlijke toekomst. 9.4 WAT VINDEN DONATEURS VAN EVALUATIE? We wilden ook graag weten wat onze grote en vaste donateurs van evalueren vinden. Het is immers voor een deel hun geld waar wij hier verantwoording over af leggen. Op welke vraag willen zij in een jaarverslag een antwoord vinden? We hebben deze vraag per email aan 21 donateurs gesteld. Helaas is daarop geen enkele reactie binnengekomen. Wij willen natuurlijk graag geloven dat dat betekent dat ze 100% tevreden zijn, maar dat is wellicht een beetje te arrogant…

Hoewel deze verkenning dus niet suc cesvol was, zijn we wel nieuwsgierig geworden. Daarom willen we in 2010 bekijken hoe we dit beter kunnen aanpakken. Misschien is het nodig om donateurs telefonisch te benaderen, er een aantal voor een discussiesessie bij elkaar te vragen, of deze vraag onder deel te maken van onze jaarvergadering. Overigens is het belangrijk om te ver melden dat een andere groep donateurs wel regelmatig vragen stelt. Dit zijn onze Adopt a Project partners (zie 8.1). Zij zien ons regelmatig face to face en als het echt niet kan wachten pakken ze de tele foon of sturen ze een email. Bovendien maakt een eindevaluatie deel uit van het traject. In 8.1 leest u wat de uitkomsten waren van de evaluatie van het eerste afgeronde Adopt a Project traject, de samenwerking met NIBC.

9.4 WAT VINDEN DONATEURS VAN EVALUATIE? 9.3 EVALUATIE CHILD AT VENTURE TEAM 9. Evaluatie beleid Child at Venture Jaarverslag 2009

77

Child at Venture is een transparant en eerlijk bedrijf. Zo eerlijk, dat wij zelfs reclame willen maken voor onze concurrenten. Dit zijn namelijk de meest veelbelovende charity’s van 2010.... +++

Aardbeving.com

Na de aardbevingen in Haïti en Chili, voelen andere landen zich achtergesteld. Dit digitale goede doel probeert deze landen te helpen... niet door geld te investeren maar aardbevingen te stimuleren. De organisatie krijgt veel kritiek maar zo zeggen ze zelf: ‘Dat hoort bij een aardverschuiving in ontwikkelingshulp.’ +++ S upport the Dutch

Afghaanse charity. Drie Afghanen vonden het zo zielig dat ons kabinet viel door het rapport Davids over de oorlog in Afghanistan, dat ze hebben besloten om Nederland te helpen met hun wederopbouw. Dankzij Support the Dutch kunnen we het eerste Afghaanse Taskforce in 2011 op het binnenhof verwachten. +++

BN-ers voor bekendheid

goed doel wat ervoor zorgt dat bekende nederlanders bekender worden. Dit doen ze onder andere door opnames te maken van BN-ers in ontwikkelingsgebieden waardoor ze veel sympathie krijgen van het grote publiek. Vooral onderbekende BN-ers hebben profijt van deze organisatie. De grote projecten voor 2010 zijn: presentator philip kater, model dida en volkszanger benny boele. U vraagt zich misschien: ‘wie zijn dat in godsnaam?!’ Nou, daarom is bn-ers voor bekendheid dus nodig! +++

G eef Concurrentie Een goed doel dat zich niet focust op ontwikkelings-landen, rampen of mensen die leven onder de armoedegrens... maar zijn concurrenten helpt. Oprichter Mark Zomers kwam op het idee na het lezen van dit stuk.

RECLAME VOOR CONCURRENTEN Peter Pannekoek Child at Venture Jaarverslag 2009

dit Peter Pannekoek heeft kosteloos meegewerkt aan osoft jaarverslag. Zijn partner, de paperclip van Micr regen. Words heeft wel een exorbitant hoge bonus gek

78

10. JAARREKENING EN TOELICHTING Child at Venture Jaarverslag 2009

Balans per 31 december 2009 Activa (in Euro’s)

31-12-2009

31-12-2008

2.000

Vlottende activa Voorraden

1

1.000

Vorderingen

2

2.370

782

Liquide middelen

3

176.746

192.806

180.116

195.588

Totaal activazijde

Balans per 31 december 2009 Passiva (in Euro’s)

31-12-2009

31-12-2008

Reserves Overige reserves

4

41.997

Bestemmingsreserve

5

8.684

-5.113 1.714 50.681

-3.399

Kortlopende schulden Belastingen en premies sociale verzekeringen

6

11.632

4.355

Overige schulden en overlopende passiva

7

117.803

194.632

Totaal passivazijde

129.435

198.987

10.1 BALANS PER 31 DECEMBER 2009 10. Jaarrekening en toelichting Child at Venture Jaarverslag 2009

80

Staat van baten en lasten 2009 (in Euro’s) Werkelijk

Begroot

Werkelijk

2009

2009

2008

494.487

680.000

335.974

Baten Som der baten

8

Lasten 9

374.221

542.516

316.945

Werving baten

Besteed aan doelstellingen

10

49.892

93.713

57.365

Beheer en administratie

11

16.296

–

Som der lasten Resultaat

7.186

440.409

636.229

381.496

54.078

43.771

-45.522

10.2 STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2009 10. Jaarrekening en toelichting Child at Venture Jaarverslag 2009

81

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva

Vorderingen Vorderingen worden gewaardeerd op de nominale waarde onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen voor oninbaar heid.

Algemeen De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de richtlijnen voor de jaarverslaggeving voor kleine rechtspersonen.

Kortlopende schulden Kortlopende schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde en hebben een looptijd korter dan een jaar.

De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde verslaggevingsregels. De jaarrekening is opgesteld in euro’s. Activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij een andere waarderingsgrondslag is vermeld.

Grondslagen voor de resultaatbepaling

Voorraden Voorraden worden gewaardeerd tegen kostprijs of lagere marktwaarde. De kostprijs omvat alle kosten die samenhangen met de verkrijging of vervaardiging, alsmede gemaakte transport kosten. In de kosten van vervaardiging zijn begrepen directe loonkosten en toeslagen voor indirecte vaste en variabele kosten.

Algemeen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de opbrengst waarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. De resultaten op transacties worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd; verliezen reeds zodra zij voorzienbaar zijn. Bestedingen De kosten worden bepaald op historische basis en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.

10.3 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING 10. Jaarrekening en toelichting Child at Venture Jaarverslag 2009

82

Toelichting op de balans per 31 december 2009 (in Euro’s) Vlottende activa 31-12-2009

31-12-2008

2.370

782

2 Vorderingen Overige vorderingen en overlopende activa Overige vorderingen en overlopende activa Waarborgsommen

2.210

-

Vooruitbetalingen

-

622

Vorderingen op personeel

160

160

2.370

782

176.746

192.690

3 Liquide middelen ABN-AMRO rekening-courant Kruisposten

-

116

176.746

192.806

De saldi van de banken luiden conform de laatste dagafschriften.

10.4 TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2009 10. Jaarrekening en toelichting Child at Venture Jaarverslag 2009

83

Toelichting op de balans per 31 december 2008 (in Euro’s) 31-12-2009

31-12-2008

4 Overige reserves Stand per 1 januari

-5.113

40.724

Toegevoegd/onttrokken

47.110

-45.523

Stand per 31 december

41.997

-5.113

Stand per 1 januari

1.714

1.400

Mutatie boekjaar

6.970

314

Stand per 31 december

8.684

1.714

11.632

4.355

5 Bestemmingsreserve

6 Belastingen en premies sociale verzekeringen Loonheffing 7 Overige schulden en overlopende passiva 106.102

182.224

Reservering vakantiegeld

Project verplichtingen

7.201

4.985

Nog te betalen accountantskosten

4.500

4.500

Overige schulden en overlopende passiva

-

2.923

117.803

194.632

Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen Huur Voor het bedrijfspand is een huurovereenkomst gesloten. De betalingsverplichting bestaat uit de huurprijs van € 8.390,- per jaar.

10.4 TOELICHTING OP DE BALANS PER 31 DECEMBER 2009 10. Jaarrekening en toelichting Child at Venture Jaarverslag 2009

84

Actief De post voorraden van € 1.000 is de waarde van de voorraad drukwerk per 31 december 2009. Deze voorraad zal in 2010 in zijn geheel worden afgeboekt. Van de inkopen in 2010 zal dan weer per 31 december de voorraad worden bepaald. De vorderingen bestaan uit een betaalde waarborgsommen voor de huur van het kantoorpand en de water cooler. De liquide middelen betreft het banksaldo van 31 december 2009 van € 176.746. In 2010 zullen de niet direct benodigde liquide middelen op een rentedragende rekening gestort worden, op voorwaarde dat het, indien nodig, direct beschikbaar is. Passief Doordat Child at Venture in 2009 meer baten had dan lasten was er een

overschot van € 54.078. Het “vrije” gedeelte van € 47.110 is toegevoegd aan het reserve van de stichting, waardoor deze reserve weer een positief saldo vertoont, te weten € 41.997. De rest van het overschot van € 6.970 bestaat uit nog niet bestede donaties voor een vooraf aangegeven bestemming. Dit bedrag is daarom toegevoegd aan de zogenaamde bestemmingsreserve. In het laatste kwartaal van 2009 hadden we niet verwacht het jaar positief te eindigen, maar door het contract van onze freelancer Merel Verbeek voortijdig te beëindigen hebben we kosten weten te besparen en tevens wisten we iets meer inkomsten te werven dan we verwacht hadden in dat kwartaal. Het reserve, welke in de afgelopen twee jaar is opgebouwd, is voldoende om de lopende kosten voor 3 maanden te

dekken. Ten behoeve van de continuïteit van de activiteiten is echter een hoger reserve gewenst. In 2010 zal op basis van onze nieuwe werkwijze (zie hoofdstuk 11) een vermogensbeleid en strategie opgesteld worden voor het creëren van een verantwoorde omvang reserves ten behoeve van de continuïteit van de stichting om te werken aan haar doelstellingen. Hierbij zullen we gebruik maken van de Richtlijn Reserves Goede Doelen van het VFI (Vereniging voor Fondsenwervende Instellingen). Child at Venture is niet in het bezit van aandelen, belegt niet en heeft niet de intentie om dat in de nabije toekomst te gaan doen. Het bestemmingsreserve bedraagt in totaal € 8.684. Hiervan is € 1.900 bestemd voor jongeren uit Mago, Kenia

10.5 ANALYSE BALANS 10. Jaarrekening en toelichting Child at Venture Jaarverslag 2009

85

die een onderneming willen starten (gift van Stichting Nairobi Hospice) en € 6.784 bestemd voor het project Mazoezo (bijdrage van BCD Travel, Ars Donandi en Stichting Kinderpostzegels). De kortlopende schulden (korter dan een jaar) van € 117.803 bestaan grotendeels uit MFS (het Medefinancieringsstelsel van het Ministerie van Buitenlandse

Zaken) subsidie projectverplichtingen van € 69.005,64 (zie tabel), de project verplichting van € 6.494,25 voor het internetcafé van Bahay Tuluyan in de Filippijnen en de balans van € 30.601,75 van de subsidie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken voor het MFS programma ‘Empowerment through Entrepreneurship 2009 - 2010’ die we reeds in 2009 hebben ontvangen maar in

2010 zullen besteden aan “MFS projecten”. Daarnaast zijn er reserveringen gemaakt voor het in 2010 te betalen vakantiegeld van € 7.201 en zijn de accountantskosten voor de jaarrekening 2009 voorzien tot € 4.500.

Overzicht projectverplichtingen (in Euro’s) Project

MFS project

Overmaking in 2010

Internetcafé - Bahay Tuluyan – Filippijnen

✗

Na ontvangst bedrijfsvergunning

Fresh restaurant -TLSTC- Gambia

✓

Bouwkosten

9.187,99

✓

Inrichting en lopende kosten

7.532,89

✓

Overige kosten

✓

Op afroep: tweede overmaking

14.258,14

Hoang Tam Sewing Centre - EFD - Vietnam Thien Tam Sewing Centre - EFD - Vietnam

6.494,25

6.927,80

✓

Op afroep: eerste overmaking

14.258,14

✓

Op afroep: tweede overmaking

14.258,14

Individuals – Young Focus - Filippijnen

✓

Startkapitaal ondernemingen

Balans MFS subsidie voor programma ‘Empowerment through Entrepreneurship’

✓

Totaal

2.582,54 30.601,75 106.101,64

10.5 ANALYSE BALANS 10. Jaarrekening en toelichting Child at Venture Jaarverslag 2009

86

Toelichting op de staat van baten en lasten 2008 (in Euro’s) Werkelijk 2009

Begroot 2009

Werkelijk 2008 226.097

8 Baten Baten uit eigen fondsenwerving

234.476

650.000

Baten uit gezamelijke acties

–

–

35.031

Baten uit acties van derden

2.176

–

30.056

257.835

30.000

–

–

–

44.790

494.487

680.000

335.974

Ondernemersschapsprojecten

284.407

461.233

214.851

Voorlichting/bewustwording

89.814

81.293

102.094

374.221

542.516

316.945

44.726

93.713

38.785

Kosten gezamelijke acties

2.334

–

6.735

Kosten acties derden

1.887

–

7.442

945

–

4.403

49.892

93.713

57.365

Accountantskosten

6.796

–

7.186

Doorbelaste personeelskosten

6.832

–

–

Overige kosten

2.946

–

–

-278

–

–

16.296

–

7.186

Subsidies van overheden Overige baten

9 Besteed aan doelstellingen

10 Werving baten Kosten eigen fondsenwerving

Kosten verkrijging subsidies overheden

11 Beheer en administratie

Rentebaten

10.6 TOELICHTING OP STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2009 10. Jaarrekening en toelichting Child at Venture Jaarverslag 2009

87

Baten De totale inkomsten stijgen van € 335.974 in 2008 naar € 494.487 in 2009, een stijging van 47%. Ondanks deze stijging zijn de inkomsten beduidend lager dan begroot, dit wordt veroorzaakt door tegenvallende baten uit eigen fondsenwerving die deels veroorzaakt zijn door minder bij dragen uit het bedrijfsleven door de economische crisis (zie 3.1.1) en minder inkomsten van de Council of experts dan begroot (zie 8.4). De baten uit eigen fondsenwerving van € 234.476 worden gevormd door giften en donaties van bedrijven en particulieren. Hierin is ook bedrag opgenomen van € 13.205 van giften van bedrijven in natura, welke zijn gewaardeerd tegen de reële waarde. Deze giften bestonden voornamelijk uit verleende diensten ten behoeve

van de jaarverslag 2008. De actie met van Maupertuus heeft geleid tot € 2.176 baten uit acties van derden. Van het Ministerie van Buitenlandse zaken hebben we in 2009 € 257.835 ontvangen en besteed aan het MFS programma ‘Empowerment through Entrepreneurship 2009 - 2010’. De eigen inkomsten (exclusief de subsidie) zijn 47% van de totale inkomsten en liggen daarbij ruim boven de norm van 25% eigen bijdrage die het Ministerie van Buitenlandse Zaken handhaaft en dichtbij onze eigen norm van 50%. Met andere woorden; we willen in 2009 en 2010 maar voor maximaal 50% afhankelijk zijn van overheidssubsidie. Lasten De totale uitgaven bedroegen in 2009 € 440.409.

Specificatie gevers Child at Venture (in Euro’s) Gever

Bedrag

% t.o.v. totaal

Subsidie Ministerie van Buitenlandse Zaken

257.835

52%

Donaties bedrijven

144.890

29%

Council of Experts

45.000

9%

Fondsen

22.020

5%

Bedrijfsdonaties in natura

13.205

3%

Particuliere donaties

9.361

2%

Acties derden

2.176

0%

494.487

100%

Totaal

Besteed aan doelstellingen Child at Venture heeft twee doelstel lingen; - Het ontwikkelen en implementeren van ondernemerschapsprojecten voor jongeren in ontwikkelingslanden; - Voorlichting geven aan het Neder landse publiek (met name bedrijven en jongeren) over de situatie van jongeren in ontwikkelingslanden en het werk van Child at Venture. Ondernemerschapsprojecten In 2008 heeft Child at Venture in totaal € 284.407 uitgegeven aan haar ondernemerschapsprojecten. We bieden de jongeren uit de projecten een training in ondernemerschap, startkapitaal voor hun onderneming en intensieve coaching en begeleiding bij alle stadia van het ondernemen (zie hoofdstuk 6). Er is € 107.622 direct overgemaakt naar de partnerorganisaties voor de lokale kosten van de trainingen en het startkapitaal voor de nieuwe jongerenondernemingen die zijn gestart in 2009. Daarnaast is € 176.785 besteed aan het geven van de TEASE training aan de jongeren, de ontwikkeling van de projecten en de TEASE training, intensieve begeleiding en coaching bij de ontwikkeling en implementatie van de businessplannen en de monitoring en evaluatie daarvan. In hoofdstuk 7 vindt u per project de kosten voor 2009 en in

10.7 ANALYSE STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2009 10. Jaarrekening en toelichting Child at Venture Jaarverslag 2009

88

10.9 een nadere specificatie van deze kosten. Aan het uitwisselingsproject Mazoezo is in 2009 € 15.093 besteed (zie 7.8), dit bedrag is ook in deze post opgenomen. Voorlichting Naast de ondernemerschapsprojecten heeft Child at Venture ook als doelstel ling om het Nederlandse publiek voor te lichten over de situatie van jongeren in ontwikkelingslanden. Aan voorlichting is in 2009 in totaal € 89.814 uitgegeven aan voorlichtingsactiviteiten gericht op ondernemers, bedrijven en jongeren in Nederland, voorlichtingsmateriaal en de aandeelhoudersvergadering (zie 8.6). Een deel van deze kosten zijn gespon sord door bedrijven door het aanbieden van hun diensten, conform richtlijn 650 is de waarde hiervan opgenomen in de baten en lasten.

In 2008 heeft Child at Venture in totaal € 374.221 besteed aan haar doelstel lingen, dit is 76% van het totaal van de baten van 2009. Werving baten De totale kosten voor de werving van de baten waren in 2008 € 49.892. Het percentage kosten werving baten in verhouding tot de totale inkomsten is daarmee 10,1%, en daarmee ruim onder

de gestelde 25% norm van het CBF. De kosten voor de werving baten bestonden grotendeels uit loonkosten, vergoedin gen voor freelancers, kosten voor publi citeit ten behoeve van fondsenwerving en de bijbehorende kantoorkosten. Daarnaast heeft Child at Venture in de zomer van 2008 besloten om een aanvraag in te dienen bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Deze aanvraag is volledig gehonoreerd. De kosten voor het verkrijgen van de gelden in 2009 bedroeg € 945. Kosten beheer en Administratie De kosten voor beheer en administratie zijn € 16.296 en bestaan uit de kosten voor administratie, de accountantscon trole en kosten van de loonadministratie.

In 10.9 zullen de uitvoeringskosten nader worden toegelicht. Door de flink lagere werkelijke inkom sten dan begroot hebben we ook minder kunnen uitgeven en flink gesneden in de kosten. Omdat ons belangrijkste doel is het verzelfstandigen van jongeren in ontwikkelingslanden en door de bijdrage van het Ministerie van Buitenlandse Zaken aan de ondernemerschapsprojec ten hebben we wel het aantal geplande nieuwe ondernemerschapsprojecten ontwikkeld en gestart. Hierbij heb

ben we bezuinigd door de uitgaven op training terug te dringen door zoveel als mogelijk te werken met lokale trainers (zie 6.3.1 en dilemma 1) en zijn de jonge ren meer kleinere individuele bedrijfjes gestart in plaats van collectieve onder nemingen waardoor onze bijdrage aan het startkapitaal lager was dan begroot (zie 2.2 en 6.3.2). Door de uitstel van de start van Mazoezo is in 2009 minder besteed dan begroot voor dit project. De kosten voor voorlichting zijn iets hoger dan begroot. Dit wordt voorna melijk veroorzaakt door de kosten voor de organisatie van de aandeelhouders vergadering. De kosten voor de werving van de baten zijn minder dan begroot en hebben we in verhouding met de inkomsten weten te houden door te bezuinigen op personeelskosten en beduidend minder te besteden aan publicaties, advertenties en foldermateriaal (zie hoofdstuk 8). De kosten voor beheer en adminis tratie waren niet in de begroting van 2009 opgenomen omdat we sinds de jaarrekening van 2008 de Richtlijn 650 gebruiken waarin deze post afzonderlijk is opgenomen (en nog niet voor de be groting 2009 die eind 2008 is opgesteld).

10.7 ANALYSE STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2009 10. Jaarrekening en toelichting Child at Venture Jaarverslag 2009

89

Specificatie en verdeling kosten naar bestemming Bestemming

Doelstelling OndernemersVoorlichting/ schapsprojecten Bewustwording

Bijdragen Kosten derden

Beheer en administratie

Werving baten Eigen Gezamenlijke Fondsen acties werving

Publiciteit en communicatie

Begroot 2009

107.622 10.990

7.642

30.992

2.187

159

Totaal 2008

Acties Subsidies derden

107.622 47.611

Totaal 2009

1.067

61

401

65.684

67.931

67.372

33.179

54.962

Personeelskosten

87.995

38.653

27.434

1.770

667

720

6.832

164.071

106.475

Reis- en verblijfkosten

25.511

2.320

1.675

113

43

45

341

30.048

53.518

Huisvestingskosten

7.866

3.603

2.448

172

65

68

536

14.758

11.496

Kantoorkosten

6.840

3.121

2.057

120

45

50

524

12.757

12.259

520

520

65

Bestuurkosten Algemene kosten Totaal

962

135

1.283

284.407

102.094

44.726

2.334

1.887

944

7.420

9.800

16.574

440.686

9.665 636.229

381.496

10.8 VERDELING UITVOERINGSKOSTEN NAAR BESTEMMING 10. Jaarrekening en toelichting Child at Venture Jaarverslag 2009

90

CHILD AT VENTURE HANTEERT DE VOLGENDE METHODIEK BIJ DE LASTENVERDELING. Bijdragen is het bedrag dat Child at Venture direct heeft overgemaakt naar de partnerorganisaties in de ontwikkelings landen voor de lokale kosten van de trainingen en het start kapitaal voor de nieuwe jongerenondernemingen die zijn gestart in 2009. De personeelskosten van de organisatie worden op basis van de werkelijke tijdsbesteding van de medewerkers toegeschreven aan de verschillende projecten, voorlichtings- of fondsenwervende activiteiten of beheer en administratie. De tijdsbesteding wordt per medewerker bijgehouden in een urenadministratie. Kosten derden, bestaande uit de kosten voor de inhuur van twee freelancers in Nederland, zijn geboekt op de bestemming waarvoor zij zich specifiek hebben ingezet. Publiciteit- en communicatiekosten zijn voornamelijk toe te rekenen aan de doelstelling voorlichting/bewustwording en bestaan uit de kosten voor drukwerk, website, jaarverslag en de deelname aan events. Een deel van deze kosten zijn door diverse bedrijven gesponsord door het doneren van hun diensten. De reis- en verblijfskosten in Nederland zijn in verhouding tot de tijdsbesteding van de medewerkers (aantal uren) verdeeld over de bestemmingen voor ondernemerschapsprojecten, voor lichting/bewustwording, werving baten en beheer en admini

stratie tenzij zij toe te rekenen zijn aan een specifieke bestem ming. De reis- en verblijfskosten in buitenland bestaan uit de kosten die de TEASE trainers maken om de training te geven in de diverse landen en de diverse projectbezoeken van de mede werkers ten behoeve van begeleiding en monitoring. De kantoor- en huisvesting- en bestuurskosten worden ook in verhouding tot de werkelijk gemaakte uren doorberekend aan de verschillende kostenplaatsen tenzij zij toe te rekenen zijn aan een specifieke kostenplaats. Alle overige algemene kosten zijn toegekend aan de bestemming waaraan ze besteed zijn. Kosten voor beheer en administratie Voor de doorberekening van de kosten van beheer en admini stratie volgt Child at Venture de richtlijn van het VFI die hiervoor is opgesteld. Zo worden de bestuurskosten en de kosten voor de inhuur van de externe accountant en personeelsadministratie (onder algemene kosten in de specificatie) voor 100% door gerekend naar deze kostenpost. De kosten voor kantoor, huisvesting, reis en verblijf in Nederland worden naar rato volgens onze urenadministratie en de inzet van de medewerkers (inclusief de directie) op basis van de werkelijke uren. Het percentage voor beheer en administratie bij Child at Venture was in 2009 3,8% en daarmee ruim onder de norm van 8% van het VFI.

10. 9 ANALYSE VERDELING UITVOERINGSKOSTEN 10. Jaarrekening en toelichting Child at Venture Jaarverslag 2009

91

Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening 2009 van Stichting Child at Venture te Den Haag bestaande uit de balans per 31 december 2009 en de staat van baten en lasten over 2009 met de toelichting gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van Stichting Child at Venture is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde verslaggevingsregels. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvor

ming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van Stichting Child at Venture. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controleinformatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Child at Venture per 31 december 2009 en van het saldo van de staat van baten en lasten over 2009 in overeenstemming met de Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 “Fondsenwervenden Instellingen”.

Amsterdam, 26 maart 2010 Vanhier B.V.

B. Veenstra – Accountant

10.10 ACCOUNTANTSVERKLARING 10. Jaarrekening en toelichting Child at Venture Jaarverslag 2009

92

Als u dit jaarverslag leest zijn we inmiddels 2009 voorbij. Het jaar verslag wordt immers geschreven als terugblik en verantwoording op het afgelopen jaar. Door de veranderingen in zowel het werkveld als hier in Nederland hebben wij in 2009 een aantal belangrijke beslissingen genomen ten aanzien van onze werkwijze, interne organisatie en het te voeren beleid voor de komende jaren . Zoals u in het begin van dit jaarverslag heeft kunnen lezen, heb ik Child at Venture in 2005 opgericht omdat er een niche was in de hulpverlening die ik graag wilde vullen . Op het gebied van jongeren en ondernemerschap was nauwelijks aanbod en dat terwijl juist de jongeren de toekomst zijn . Child at Venture is begonnen als een nonprofit organisatie die jongeren wil steunen en begeleiden op hun weg naar zelfstandigheid. De afgelopen jaren, maar vooral in 2009, zijn de geluiden rondom goede doelen steeds weerbarstiger geworden . Niet alleen de oeverloze discussie van “overhead” dook weer de kop op, maar dit keer werd ook veel meer kritiek geleverd op de vermeende effectiviteit van hulp en de daadwerkelijke impact die goede doelen hebben in het veld. Daarnaast stelden onderzoekers uit binnen- en buitenland steeds vaker dat ontwikkelingssamenwerking ook kan leiden tot het lokaal schade toebrengen aan bijvoorbeeld de lokale economie. En wat voor ons relevant is, is dat er de afgelopen drie jaar in een rap tempo veel organisaties geweest zijn die zich naast hun traditionele activiteiten ook zijn gaan richten op ondernemerschap voor de armen . Naast ongetwijfeld goede resultaten levert dit vaker valse concurrentie op in het veld. Enerzijds gaan buitenlandse organisaties de concurrentie aan met lokale microkredietinstellingen en anderzijds worden er leningen tegen te softe voorwaarden verstrekt aan mensen die

11 TOEKOMST VISIE 93 Child at Venture Jaarverslag 2009

vervolgens goedlopende bedrijven die ooit zonder hulp zijn gestart uit de markt concurreren . Daarnaast zijn er de afgelopen jaren steeds meer private-equity en venture capital fondsen ontstaan die zich richten op ondernemerschap in ontwikkelingslanden . Juist als ‘hulpinstelling’ is het uiterst belangrijk om continue te evalueren of je werk nog relevant is, of er nog behoefte aan is en ook hoe de publieke opinie zich vormt. Voor Child at Venture zien we een aantal maatschappelijke trends die wij belangrijk achten voor ons werk: 1) Bedrijven (en particulieren) willen steeds meer zelf iets doen in plaats van simpelweg geld doneren . Steeds meer komt de meer zakelijke vraag: ‘wat krijgen wij terug voor een donatie?’ En bedrijven willen meer dan alleen doneren: zij willen een samenwerking aangaan waarbij het liefst zoveel mogelijk personeelsleden betrokken kunnen worden . Met andere woorden: Hoe kan de samenwerking met het goede doel onderdeel worden van een MBO/MVO-beleid? 2) Mensen worden steeds kritischer ten aanzien van ontwikkelingshulp en willen het het liefst zelf gaan doen . Dit komt onder andere omdat mensen steeds meer bereisd zijn en er via internet en netwerksites veel meer en gemakkelijker contact kan worden onderhouden met de andere kant van de wereld. 3) Wij voorspellen ten slotte dat het ter beschikking stellen van grootschalige structurele subsidies door de overheid een aflopende zaak zal zijn . Het lijkt een budget te zijn waar enerzijds minder draagvlak voor is en anderzijds ook minder financiële ruimte voor is. Maar ook een budget waarvoor de relevantie steeds meer onder vuur komt te liggen . De vraag of deze subsidies niet vooral Nederlandse goede doelen overeind houden zal steeds prangender worden . Individuen en bedrijven met een missie zullen steeds meer de spelers worden die hulp aan bepaalde doelgroepen in bepaalde landen vorm gaan geven . Namelijk een manier die past bij hun kerncompetenties en bedrijfsimago


(bijvoorbeeld Libresse die maandverband beschikbaar stelt aan meiden in Sudan of Cristal Clear die de verkoop van hun drankje richt op vrouwen en een deel van de opbrengst beschikbaar stellen aan microkrediet aan vrouwen). Afhankelijkheid van structurele subsidie wordt dan ook steeds risicovoller de komende jaren . Child at Venture speelt op deze trends in door zich meer en meer op te stellen als ‘consultant’ voor het bedrijfsleven of vermogende individuen die invulling willen geven aan ontwikkelingssamenwerking. Wij zullen de mediator worden tussen het bedrijfsleven en de lokale jongeren . Dit betekent dat we naast de huidige Adopt a project steeds meer en vaker maatwerk gaan leveren aan bedrijven . Hierbij kan het bedrijfsleven zelf bepalen in hoeverre ze zelf uitvoerend werk willen verrichten en hoeveel medewerkers ze hierin willen betrekken . 2010 zal voor ons een overgangsjaar worden waarin we ons naast de uitvoer van het subsidieprogramma dat tot eind 2010 loopt ons met name zullen gaan focussen op deze nieuwe werkwijze en de concrete invulling daarvan gaan uitwerken in een business plan . Dit is dan ook de reden waarom we u hier geen meerjarenplannen en begrotingen presenteren . Omdat we in 2009 tegenvallende inkomsten hadden en de economische situatie niet op zeer korte termijn lijkt aan te trekken, hebben we ook een aantal kostenbesparende maatregelen getroffen voor 2010. Patricia de Jonge (projectmedewerker) is begin 2010 vertrokken en Anja de Kiewit (Communicatie en fondsenwerving) heeft uren ingeleverd halverwege 2009. Liesbeth en ikzelf zijn vanaf 2010 beide zes uur minder per week gaan werken, althans op ons loonstrookje. Daarnaast wilde Liesbeth na 3 jaar structureel overwerken in 2010 maximaal drie dagen werken . Dat betekent ook dat de organisatie


vanaf 2010 een andere structuur heeft gekregen: we vormen nu een management team met mij als algemeen directeur en eindverantwoordelijke. Hierin heeft eenieder duidelijk afgebakende taken en is een ieder accountable voor haar deel van de voorafgestelde targets zoals opgesteld in het werkplan 2010. Net als is 2009 willen we niet minder gaan besteden aan de ondernemerschapsprojecten jongeren . Door de focus op het bedrijfsleven willen we onze middelen op het vlak van voorlichting en fondsenwerving doelgerichter en efficiënter gaan inzetten . Er is voor ons dus geen twijfel over of ons werk nog relevant is: er is nog steeds in de meest arme gebieden veel behoefte aan concrete steun aan jongeren . Wij gaan dan ook zeker door met het stimuleren van ondernemerschap onder deze jongeren . De manier waarop verdient echter wel aandacht. Wij, het team van Child at Venture, willen ons blijven inzetten voor relevante en nuttige zaken en deze op een zo efficiënt mogelijke manier uitvoeren . Werkelijk meerwaarde bieden als organisatie in een steeds sneller veranderende wereld blijft onze belangrijkste uitdaging. Onze focus zal daarom dus de aankomende jaren liggen op het gebied van kleinschalige maatwerkprojecten samen met bedrijfsleven voor de jongeren . En dat doen we op een professionele, persoonlijke en betrokken manier.

Jamy Goewie Oprichter en directeur


Child at Venture supports young people in developing countries in becoming independent and self-reliant by the development and support of local entrepreneurship projects. Through entrepreneurship Child at Venture wants to contribute to the development of individual qualities, attitudes and skills of these youngsters to enable them to create and seize their own opportunities while contributing to the development of local economies. In order to achieve this, Child at Venture offers these young people a custommade training in entrepreneurship. This training targets attitudes, personal

growth, self-awareness creativity and economic and financial training. During the course, the young people are taught the basics of entrepreneurship which is the foundation of their future suc cess. After successfully completing the training with a feasible business plan we offer them start-up capital to actually start their companies. Together with the young people and local partner organisations, Child at Venture has developed and implemented 26 entrepreneurship projects together with 420 young people. In addition to the training and start-up capital we also offer coaching and practical support to

these starting businesses. The coaching and support is given in close cooperation with Dutch companies. Dutch companies support Child at Venture and its projects not only financially but also trough their expertise. The coming years Child at Venture wants to focus more and more on close cooperation with Dutch Compa nies, and develop projects together. Child at Venture believes successful entrepre neurs are best equipped to stimulate entrepreneurship among young people in developing countries as our results over the last years have shown. For more information about our work please contact: [email protected]

Key Figures Child at Venture Foundation since start 2009

2008

2007

2006

Number of board member

5

6

5

5

Number of employees

5

3

-

-

Number of paid freelancers Number of volunteer professionals Number of partner organizations

2

5

7

4

13

20

15

13

16

11

5

3

420

363

198

62

Total revenu subsidies

€ 257.835

€0

€0

€0

Total revenu fundraising activities

€ 236.652

€ 335.974

€ 248.011

€ 125.120

Expenditure for program

€ 374.221

€ 316.945

€ 238.200

€ 41.900

€ 49.892

€ 57.365

€ 28.390

€ 22.517

10%

17%

11%

18%

€ 41.997

- € 5.113

€ 40.724

€ 60.703

Direct number of young entrepreneurs in the project

Expenses fundraising % expenses fundraising in relation to total revenues Unrestricted assets Restricted assets (designated funds) Kortlopende schulden

€ 8.684

€ 1.714

€ 1.400

€0

€129.435

€ 198.987

€ 45.888

€ 1.182

ENGLISCH SUMMARY 97 Child at Venture Jaarverslag 2009

LISMAN VO R K H E F T RU C K S

W W W. L I S M A N . N L

Teksten: Patricia de Jonge, Liesbeth Gort, Jamy Goewie, Merel Verbeek

Papier: ModovanGelder

Beeld: Lenka van Dijk, Jamy Goewie, Liesbeth Gort, Bas Loosekoot, Anja de Kiewit, VCOA, Pangarap en Young Focus

Contactgegevens Binckhorstlaan 36 – M265 2516 BE DEN HAAG The Netherlands Tel.: +31 70 385 8421

Vormgeving: Dedato ontwerpers en architecten

[email protected] www.childatventure.org

Druk: Ando BV

KvK: 34238293

Rekeningnummer 50 06 53 445 Ten name van Child at Venture Den Haag Child at Venture is door de Belasting dienst per 1 januari 2008 aangemerkt als Algemeen Nut Beogende Instel ling (ANBI). Dit betekent dat uw gift aftrekbaar is van de inkomstenbelasting/ vennootschapsbelasting. Raadpleeg de belastingdienst of uw belastingadviseur voor details.


JA, ik investeer in kanszoekende jongeren in ontwikkelingslanden, zodat zij hun eigen boontjes kunnen doppen. ❏ Hierbij machtig ik Stichting Child at Venture met bankrekening 50.06.53.445 Om 1x per maand ❏ € 10,❏ Anders, namelijk € van mijn rekening af te schrijven inzake donatie. Bij periodieke machtiging zal afschrijving plaatsvinden omstreeks de eerste van iedere maand.

❏ Ik machtig Stichting Child at Venture eenmalig € schrijven inzake donatie.

van mijn rekening af te

Naam: Adres: Postcode+Plaats: E-mail : Bank/girorekeningnr.: DATUM:

HANDTEKENING:

Indien niet akkoord met afschrijving kan binnen dertig kalenderdagen een verzoek tot terug boeking bij Bank of Postbank worden ingediend.


NOTITIEBLOK

1. Inleiding Child at Venture Jaarverslag 2009

100

Child at Venture. Oliesjeik uit Dubai p.50. Reclame voor concurrenten p. 78. Lang leven de ironie p. 10. Dure taal p.60

Recommend Documents